Diariusz Senatu RP: spis treści, następny fragment

W dniach 1, 2 i 3 grudnia 2004 r. odbyło się 73. posiedzenie Senatu. Obradom przewodniczyli marszałek Longin Pastusiak oraz wicemarszałkowie - Jolanta Danielak, Ryszard Jarzembowski i Kazimierz Kutz. Na sekretarzy posiedzenia wyznaczono senatorów Andrzeja Jaeschkego i Janusza Bargieła; listę mówców prowadził senator A. Jaeschke.

Przed przystąpieniem do obrad senator Konrad Ścierski, wybrany na senatora w wyborach uzupełniających do Senatu RP przeprowadzonych 21 listopada br. w województwie śląskim w okręgu rybnickim, złożył ślubowanie senatorskie.

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz o zmianie niektórych ustaw,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz niektórych innych ustaw,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o rekompensacie przysługującej w związku z odstąpieniem w roku 2002 od waloryzacji dodatku kombatanckiego,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz ustawy o rachunkowości*,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz ustawy - Kodeks postępowania karnego

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o prawie pomocy w postępowaniu w sprawach cywilnych prowadzonym w państwach członkowskich Unii Europejskiej*,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeń produktów rolnych i środków spożywczych oraz o produktach tradycyjnych,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o środkach żywienia zwierząt*,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o portach i przystaniach morskich oraz o zmianie niektórych innych ustaw,

- drugie czytanie projektu uchwały w sprawie zapewnienia swobód obywatelskich w związku z wyborami prezydenckimi na Ukrainie,

•-Ustawa zawiera przepisy mające na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej.

Ustawa została uchwalona przez Sejm 19 listopada 2004 r. i tego samego dnia trafiła do Senatu. 23 listopada, zgodnie z regulaminem, marszałek skierował ustawę do Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia, Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej oraz Komisji Skarbu Państwa i Infrastruktury. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia przedstawił senator Mirosław Lubiński. Senator podkreślił, że rozpatrywana ustawa ma duże znaczenie dla ponad dwóch milionów czterystu tysięcy gospodarstw domowych najemców i trzech milionów czterystu tysięcy członków spółdzielni mieszkaniowych. Jak stwierdził, jest to kolejna próba pogodzenia konstytucyjnych praw właścicieli mieszkań i konstytucyjnej ochrony praw lokatorów. W tej materii Trybunał Konstytucyjny cztery razy orzekał o niekonstytucyjności przepisów, a kwestia prawa do poszanowania własności mienia prywatnego w Polsce, w świetle wprowadzenia w 1994 r. czynszów regulowanych, stanęła przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka.

Senator sprawozdawca przypomniał, że czynsz regulowany dotyczył właścicieli kamienic prywatnych i tych lokatorów, którzy wstąpili w najem na podstawie przydziału, podczas gdy czynsz wolny był ustalany w drodze negocjacji. Osiem lat po wprowadzeniu tej ustawy czynsze wynosiły średnio 1,3% wartości odtworzeniowej, przy możliwych 3%. 12 stycznia 2000 r. Trybunał Konstytucyjny uznał za niekonstytucyjne takie unormowanie czynszu, które kształtuje jego wysokość poniżej rzeczywistych kosztów utrzymania.

21 czerwca 2001 r. uchwalono nową ustawę, która miała wyeliminować mankamenty poprzedniej. Zrezygnowano w niej z rozróżnienia czynszu regulowanego i wolnego oraz ogół lokatorów objęto ochroną przed nadmiernym podwyższaniem czynszów. We wszystkich zasobach wzrost czynszu był uzależniony od wzrostu inflacji, przy czym jeśli czynsz stanowił mniejszy procent wartości odtworzeniowej, to wzrost mógł być większy. 2 października 2002 r. Trybunał Konstytucyjny również te przepisy, między innymi, uznał za niekonstytucyjne, ponieważ stwierdził, że nadmiernie ograniczyły one możliwość dokonywania podwyżek czynszów wskutek przyjęcia jako punktu wyjścia obowiązujących stawek.

Ponieważ 1 stycznia przyszłego roku mija czas obowiązywania przepisów o nieprzekraczaniu górnej granicy czynszu, a jednocześnie po orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego przestają obowiązywać jakiekolwiek ograniczenia w podwyżkach czynszu, rząd 29 grudnia 2003 r. wniósł szerszą nowelizację ustawy, której zasadniczą część stanowi regulacja ograniczeń podwyżek czynszu. Ustawa jest też efektem pracy Sejmu nad dwoma projektami poselskimi i autopoprawką rządu, która doprowadziła do wycofania z projektu ustawy przepisu dotyczącego ograniczenia wysokości czynszu dla niektórych najemców w latach 2005-2008.

Senator M. Lubiński zaznaczył, że najważniejsze zmiany w rozpatrywanej ustawie dotyczą wysokości czynszu i procedury ich podwyższania. Nowelizacja dopuszcza dokonywanie podwyżek wysokości czynszu co najmniej po trzech miesiącach od wypowiedzenia dotychczasowych stawek. Podwyżka, w wyniku której wysokość czynszu albo innych opłat za używanie lokalu przekroczy w skali roku 3% wartości odtworzeniowej lokalu, będzie musiała zostać uzasadniona, to znaczy właściciel będzie obowiązany przedstawić na piśmie przyczynę podwyżki i jej kalkulacje. Dodatkowo lokator będzie mógł kwestionować zasadność tej podwyżki na drodze sądowej, a ciężar udowodnienia konieczności podwyżki będzie ciążył na właścicielu. Do czasu uprawomocnienia się orzeczenia sądu lokator będzie uiszczał czynsz w dotychczasowej wysokości.

Procedura ta, mająca na względzie ochronę praw lokatora, nie ma zastosowania do podwyżek nieprzekraczających w skali roku 10% dotychczasowego czynszu albo dotychczasowych opłat za używanie lokalu. Spod reżimu tego przepisu wyłączono opłaty za używanie lokali ponoszone przez członków spółdzielni mieszkaniowych oraz opłaty niezależne od właściciela. Dodatkowym wyłączeniem objęto podwyżki czynszu w stosunkach najmu lokali niewchodzących w skład publicznego zasobu mieszkaniowego, z wyjątkiem lokali wynajmowanych przez spółdzielnie mieszkaniowe, ale tylko w stosunku do umów zawieranych po dniu wejścia w życie nowelizacji.

Senator zaznaczył, że ta dość skomplikowana konstrukcja prawna, zawierająca podwójne wykluczenie i zastrzeżenie, które znajduje się w dalszej części ustawy, powoduje, iż zapisy te są na pierwszy rzut oka dość nieczytelne. Wynika z nich jednak wniosek, że przepisy chroniące lokatorów mają zastosowanie do podwyżek czynszu w stosunkach najmu w zasobie publicznym i w stosunkach najmu nawiązanych ze spółdzielnią mieszkaniową oraz w zasobach prywatnych, w których umowę podpisano przed dniem wejścia w życie nowelizacji. Nie będzie zatem ochrony lokatorów w niepublicznym zasobie mieszkaniowym, którzy zawrą umowę po dniu wejścia w życie ustawy.

Kolejne zmiany wprowadzane rozpatrywaną ustawą to przyjęcie nowej definicji wskaźnika przeliczeniowego kosztu odtworzenia 1 m² powierzchni użytkowej budynków mieszkalnych - wojewoda ustala tylko dwa wskaźniki: dla miasta będącego siedzibą wojewody lub sejmiku oraz dla pozostałej części województwa; przywrócenie tak zwanego najmu okazjonalnego poprzez wyłączenie spod działania przepisów ustawy wypadków oddania do użytkowania lokalu, z którego właściciel nie korzysta w całości lub w części, w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych; wprowadzenie tak zwanego najmu komercyjnego, który dotyczy prywatnych zasobów i polega na wyłączeniu spod działania ustawy ograniczenia podwyżek czynszu oraz obligatoryjnego prawa do przyznania lokalu socjalnego przez sąd.

Nowym rozwiązaniem jest także regulacja umożliwiająca jednostkom samorządu terytorialnego obniżanie czynszu najemcom o niskich dochodach, co daje możliwość przywrócenia zasobom komunalnym, a przynajmniej części, ich rzeczywiście socjalnego charakteru. Warunki takich obniżek powinny być sformułowane w zasadach polityki czynszowej władz publicznych i stanowić część uchwały rady gminy, powiatu lub sejmiku województwa dotyczącej wieloletniego programu gospodarowania zasobami mieszkaniowymi.

Senator sprawozdawca zaznaczył, że Komisja Polityki Społecznej i Zdrowia podkreśla w swoim sprawozdaniu problem braku ochrony praw lokatorów w prywatnym zasobie mieszkaniowym, którzy zawrą umowę po wejściu w życie ustawy, oraz dostrzega niebezpieczeństwo niekontrolowanego lub zbyt słabo kontrolowanego i nieuzasadnionego wzrostu czynszów po zakończeniu br. Z tego względu komisja postanowiła zaproponować wprowadzenie ograniczenia wysokości podwyżek, gdy poziom opłat w skali roku jest wyższy niż 3% wartości odtworzeniowej lokalu. Podwyżki, które zgodnie z obowiązującymi przepisami nie mogą być dokonywane częściej niż co sześć miesięcy, nie będą mogły być wyższe niż 10% czynszu obowiązującego przed podwyżką.

Senator zaznaczył też, iż komisja brała pod uwagę zasady ustalone orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, dotyczące ochrony praw własności, ale art. 1 protokołu Europejskiej Konwencji Praw Człowieka dopuszcza ograniczenie prawa własności w sytuacjach, kiedy jest ono konieczne, a użyte środki - proporcjonalne. Komisja przyjęła więc, że trybunał ma wszelkie dane ku temu, żeby uznać, iż taka ingerencja w prawo własności służy interesowi publicznemu i jest odpowiednia. Potwierdzeniem tej tezy są wyniki badań Instytutu Gospodarki Mieszkaniowej, zawarte w uzasadnieniu rządowego projektu ustawy i podsumowane konkluzją: nie ulega najmniejszej wątpliwości, że po 2004 r. czynsz w wysokości od 3 do 4% wartości odtworzeniowej pozwoli nie tylko na pełne pokrycie przeciętnych kosztów utrzymania, ale również na osiągnięcie zysku przez właściciela.

Sprawozdanie Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej przedstawił senator Grzegorz Matuszak. Senator zaznaczył, że celem ustawy jest przywrócenie gminom możliwości wykorzystania ich zasobów mieszkaniowych, a ponieważ w tym roku mija dziesięcioletni okres przejściowego obowiązywania czynszów reglamentowanych, niezbędne jest uchwalenie regulacji prawnych uwzględniających zarówno prawa rynku, obowiązujące w zakresie najmu mieszkań, jak i duże obszary ludzkiej biedy i poczucie zagrożenia utratą tak podstawowego dobra, jakim jest mieszkanie.

Senator sprawozdawca poinformował, że komisja zajęła się omawianą ustawą na swoim posiedzeniu 23 listopada br. Po wysłuchaniu opinii Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu oraz przeprowadzeniu dyskusji komisja postanowiła zaproponować Izbie przyjęcie dziewięciu poprawek do ustawy. W imieniu Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej senator G. Matuszak zarekomendował Izbie wszystkie te poprawki i wniósł o ich uchwalenie.

Uchwała

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 89. posiedzeniu, 18 listopada br. Do Senatu została przekazana 18 listopada. Marszałek 19 listopada, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierował ją do Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia oraz Komisji Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Sprawozdawca Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia senator Zbigniew Gołąbek zaznaczył, że projekt ustawy stanowił przedłożenie sejmowej Komisji Obrony Narodowej. Ustawa ta zmienia ustawę z 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, ustawę z  29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, a także ustawę z  18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin.

W opinii senatora sprawozdawcy, projekt nowelizacji ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin jest właściwym krokiem, zmierzającym do wprowadzenia regulacji prawnych umożliwiających przyznanie renty rodzinnej wdowie, wdowcowi lub osobie najbliższej niezależnie od wieku i stanu zdrowia. Takie zabezpieczenie materialne odnosiłoby się do wypadków śmierci lub zaginięcia żołnierza zawodowego, funkcjonariusza Policji lub służby wywiadowczej, którzy wykonują zadania służbowe poza granicami państwa. Obowiązujące przepisy uzależniają w tym wypadku powstanie prawa do renty rodzinnej od spełnienia pewnych warunków.

Sprawozdawczyni Komisji Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego senator Maria Berny zaznaczyła, że rozpatrywana nowelizacja dotyczy renty rodzinnej przyznawanej w razie śmierci albo zaginięcia żołnierza w czasie wykonywania zadań służbowych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Renta ta, przyznawana na innych zasadach niż renty w systemie ogólnie obowiązującym, a nawet innych niż pozostałe renty służb mundurowych, jest uzasadniona tym, iż dotyczy małżonków tych żołnierzy, którzy odbywali służbę w warunkach ekstremalnych - działaniach wojennych, jak na przykład w Iraku czy w Afganistanie. Przyznanie tej renty dotyczy tych, których śmierć lub zaginięcie miały miejsce po 23 lutego 1998 r., gdyż dopiero wtedy zaistniały prawne możliwości użycia całych jednostek do służby poza granicami kraju.

Senator podkreśliła, że rozpatrywana ustawa ma za zadanie nie tylko wynagrodzić krzywdy rodzinom, które straciły swoich najbliższych, ale również spowodować, że ci, którzy wyjeżdżają na trudne zadania, będą mieli świadomość, iż państwo się zatroszczy o ich najbliższych. Od czasu objętego ustawą miały miejsce sześćdziesiąt dwa takie dramatyczne wypadki. Obliczono wstępnie, że koszt wprowadzenia w życie tej ustawy będzie wynosił około 400 tysięcy zł rocznie. Jej wartość moralna jest zaś nie do przecenienia.

Uchwała

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 89. posiedzeniu, 19 listopada br., i tego samego dnia przekazana do Senatu. Marszałek 23 listopada, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierował ją do Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Zostaje także zniesiona możliwość przedłużenia okresu zasiłkowego o dalsze trzy miesiące, jeśli leczenie rokuje odzyskanie zdolności do pracy.

Uchwała

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 89. posiedzeniu, 19 listopada br., i tego samego dnia przekazana do Senatu. Marszałek 23 listopada, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierował ją do Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Sprawozdawca komisji senator Zbigniew Gołąbek przypomniał, że ustawa o rekompensacie przysługującej w związku z odstąpieniem w roku 2002 od waloryzacji dodatku kombatanckiego miała na celu dostosowanie się do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 9 marca br. Trybunał Konstytucyjny orzekł wówczas, że art. 1 ustawy o zmianie ustawy o kombatantach, ustawy o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej oraz ustawy o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez Trzecią Rzeszę i były Związek Radziecki jest niezgodny z art. 19 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie za naruszające konstytucyjny obowiązek specjalnej opieki państwa nad weteranami walk o niepodległość zostało uznane niepodwyższenie w 2002 r. dodatku kombatanckiego o wskaźnik waloryzacji rent i emerytur. Niepodwyższenie dodatku kombatanckiego rzutowało również na zaniżenie wysokości innego świadczenia należnego kombatantom oraz wdowom i wdowcom po nich, czyli dodatku kompensacyjnego, który został wprowadzony dzięki nowelizacji w styczniu 2003 r.

Senator zaznaczył, że ustawa dotyczy osób, które posiadają uprawnienia z tytułu ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego. Dodatek kombatancki w nowej wysokości 144 zł 25 gr, obliczonej z uwzględnieniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego, będzie wypłacany od 1 lutego 2005 r. Stanowi o tym art. 3 ustawy. W konsekwencji nastąpi automatycznie podwyższenie wysokości innych świadczeń powiązanych z dodatkiem kombatanckim, a mianowicie świadczenia w wysokości dodatku kombatanckiego oraz dodatku kompensacyjnego.

Rekompensatę stanowi suma kwot comiesięcznych niedopłat wraz z ustawowymi odsetkami. Wysokość każdej z tych niedopłat obliczono jako różnicę między kwotą świadczeń rzeczywiście wypłaconych osobom uprawnionym a kwotą, jaka zostałaby wypłacona, gdyby w 2002 r. podwyższono dodatek kombatancki. Wysokość rekompensaty ustala się dla każdej osoby indywidualnie, zależnie od liczby miesięcy, w których - w okresie od 1 czerwca 2002 r. do 31 stycznia 2005 r. - dana osoba posiadała prawo do pobierania stosownych świadczeń. Osoby, których prawo do pobierania świadczeń, w wyniku przyznania im uprawnień kombatanckich przez kierownika Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, powstało w okresie od 1 czerwca 2002 r. do 31 stycznia 2005 r., otrzymają niższą rekompensatę niż osoby posiadające uprawnienia kombatanckie przez cały ten okres.

Ustawowe odsetki będą przysługiwały za okres liczony od terminu wymagalności każdomiesięcznej wypłaty niedopłaty do terminu granicznego naliczania odsetek ustawowych, który w ustawie ustalono na 31 stycznia 2005 r. Każdy uprawniony do dodatku kombatanckiego lub świadczenia w jego wysokości przez cały okres od 1 czerwca 2002 r. do 31 stycznia 2005 r. otrzyma należność w wysokości 26 zł 65 gr - jest to kwota niedopłaty i odsetek. Z kolei osoba uprawniona przez cały ten okres do dodatku kompensacyjnego otrzyma należność w wysokości 3 zł 14 gr, w czym są uwzględnione również odsetki. Osoby uprawnione do obu tych świadczeń, czyli do dodatku kombatanckiego i dodatku kompensacyjnego, otrzymają kwotę będącą sumą należności, czyli 29 zł 79 gr.

W art. 11 proponuje się uchylenie ustawy z 20 lipca 2001 r. o świadczeniu dla cywilnych ofiar wojny, której wejście w życie dwukrotnie było odkładane i miało nastąpić 1 stycznia 2005 r. Senator sprawozdawca zaakcentował, że ustawa o świadczeniu dla cywilnych ofiar wojny od momentu uchwalenia budziła wiele kontrowersji z uwagi zarówno na trudną do precyzyjnego oszacowania liczbę potencjalnych świadczeniobiorców, jak i na wiele mankamentów w rozwiązaniach formalnych i merytorycznych. Dotyczy to przede wszystkim definicji pojęcia "cywilna ofiara wojny" oraz sposobu ustalania związku przyczynowego zdarzenia sprzed kilkudziesięciu lat z obecnym stanem zdrowia potencjalnego beneficjenta.

Wejście w życie rozpatrywanej ustawy ma nastąpić czternaście dni od momentu jej ogłoszenia, z tym że przepis artykułu, który mówi o nowej wysokości dodatku kombatanckiego, wszedłby w życie 1 lutego 2005 r., a art. 11, wygaszający funkcjonowanie ustawy dotyczącej cywilnych ofiar wojny - 31 grudnia br.

Senator Z. Gołąbek poinformował, że Komisja Polityki Społecznej i Zdrowia postanowiła rekomendować Izbie przyjęcie siedmiu poprawek o charakterze redakcyjno-doprecyzowującym i uściślającym przepis o wypłacie rekompensaty.

Propozycje zmian w ustawie rozpatrzyła komisja senacka. Komisja poparła 7 spośród 10 zgłoszonych ogółem poprawek.

Uchwała

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 88. posiedzeniu, 4 listopada br. Do Senatu została przekazana 5 listopada. Marszałek 8 listopada, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierował ją do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania.

Sprawozdanie Komisji Ustawodawstwa i Praworządności przedstawił senator Andrzej Jaeschke. Senator zaznaczył, że ustawa ta ma czynić zadość wymogom art. 35 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także postanowieniom zawartym w Konwencji ramowej Rady Europy o ochronie mniejszości narodowych. Polska stała się stroną tej konwencji 1 kwietnia 2001 r., a w 2003 r. rząd Rzeczypospolitej Polskiej złożył sekretarzowi generalnemu Rady Europy pierwsze sprawozdanie w tej materii. Przepisy ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym stanowią ponadto częściową implementację dyrektywy Rady Europy nr 2000/43, dotyczącej zasady równego traktowania bez względu na pochodzenia etniczne i rasę.

Senator sprawozdawca podkreślił, że omawiana ustawa podaje definicję mniejszości narodowych i etnicznych. Nie tylko je definiuje, ale enumeratywnie wylicza, jakie są w Polsce mniejszości narodowe, a jakie mniejszości etniczne. Dotychczas tego rodzaju legalnej definicji na gruncie ustawowym nie było, co stwarzało wiele problemów nie tylko prawnych, ale i politycznych, ponieważ w imieniu racji narodowych i etnicznych występowały osoby, które w myśl obowiązującego prawa tego typu uprawnień nie posiadały. Ustawa definiuje również język regionalny i zakres ochrony języka regionalnego.

W ustawie określono, że w Polsce jest dziewięć mniejszości narodowych: białoruska, czeska, litewska, niemiecka, ormiańska, rosyjska, słowacka, ukraińska i żydowska oraz cztery mniejszości etniczne: karaimska, łemkowska, romska i tatarska, a także jeden język regionalny - kaszubski.

Ustawa określa prawa osób należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz zadania i kompetencje organów władzy publicznej, a także wprowadza możliwość używania języka pomocniczego w kontaktach z organami gminy, możliwość stosowania dodatkowych nazw ulic, nazw miejscowości, obiektów fizjograficznych. Aby zapewnić nie tylko formalnoprawne, ale również materialne, faktyczne warunki i możliwości realizowania tej ustawy w praktyce, powołuje się organ opiniodawczo-doradczy, Komisję Wspólną Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych. Będzie to organ złożony z przedstawicieli mniejszości narodowych i etnicznych. Ustawa wskazuje też organ państwowy odpowiedzialny za sprawy mniejszości narodowych i etnicznych, czyli ministra właściwego do spraw wyznań religijnych oraz mniejszości narodowych i etnicznych.

Senator sprawozdawca podkreślił, że podczas dyskusji na posiedzeniu komisji wskazywano, iż ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym stanie się dobrym, pozytywnym argumentem również na zewnątrz. Mając bowiem tak dobrą ustawę, będziemy dysponować bardzo mocnym argumentem w rozmowach z państwami, w których funkcjonuje polska mniejszość narodowa, przy domaganiu się czy postulowaniu, aby podobne rozwiązania zostały stworzone w tych państwach, na zasadzie wzajemności.

Sprawozdanie Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej przedstawiła senator Apolonia Klepacz. Senator podkreśliła, że uchwalona przez Sejm ustawa, oparta na projekcie sejmowej Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych, jest dorobkiem kilkunastu lat. W międzyczasie zmieniły się pewne uwarunkowania. W 1993 r. rozpoczęły się prace, w 1997 r. pojawiła się nowa konstytucja, 1 kwietnia 2001 r. Polska stała się stroną i przystąpiła do Konwencji ramowej Rady Europy o ochronie mniejszości narodowych. Były też kolejne zobowiązania międzynarodowe, wprawdzie jeszcze nieratyfikowane, jak Europejska Karta Języków Regionalnych i Mniejszościowych czy dyrektywa nr 43 Rady z 29 czerwca 2000 r. To jest pewien dorobek prawny, który dotyczy problematyki mniejszości narodowych.

Senator zaznaczyła, że podczas posiedzenia komisji pojawiły się pewne wątpliwości co do zasadności i celowości wprowadzenia w życie tej regulacji w przedmiotowym zakresie. Wśród członków Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej przeważyło jednak przekonanie, że mimo iż konstytucja w art. 27 i 35 wprowadziła zapisy odnoszące się bezpośrednio do praw i statusu osób należących do mniejszości narodowych i etnicznych, to kompleksowa regulacja spraw związanych ze zdefiniowaniem prawnym mniejszości narodowych i etnicznych, z określeniem praw członków mniejszości i obowiązków państwa w tym zakresie zasługuje na poparcie.

Zwrócono też uwagę, iż rozpatrywana ustawa zawiera odniesienia do zasad zawartych we wspomnianej konwencji. Obejmuje katalog praw przysługujących mniejszościom narodowym, a wśród nich zakaz dyskryminacji z powodów narodowych i etnicznych, zakaz asymilacji wbrew ich woli czy stosowania środków zmierzających do zmiany proporcji narodowościowych lub etnicznych na obszarach zamieszkałych przez mniejszości, możliwość prowadzenia wobec mniejszości polityki preferencyjnej, zmierzającej do wyrównywania szans zgodnie z dopuszczoną w takich wypadkach zasadą dyskryminacji pozytywnej.

W ustawie zapisano także zobowiązanie organów władzy publicznej do podejmowania określonych środków wspomagających urzeczywistnienie zapisanych w konwencji praw osób deklarujących przynależność do mniejszości. Są to zapisy, które do tej pory nie występowały w polskich regulacjach prawnych. Jest to dodatkowy argument, który komisja wzięła pod uwagę, jeżeli chodzi o rozpatrywanie zasadności tej ustawy. Przepisy ustawy odwołują się także do nieratyfikowanej jeszcze karty, czyli w pewnym sensie wybiegają naprzód.

W trakcie dyskusji na posiedzeniu komisji zwrócono jednak uwagę na fakt, że dość żywiołowe trzecie czytanie ustawy w Sejmie i przyjęcie w wyniku głosowania niektórych poprawek spowodowały niespójność ustawy w kilku miejscach. Stąd, wyrażając przekonanie o potrzebie uchwalenia omawianej ustawy, Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej postanowiła rekomendować Izbie przyjęcie 34 poprawek.

Senatorowie Krzysztof Jurgiel, Anna Kurska, Kazimierz Kutz zgłosili wniosek o odrzucenie ustawy.

Zgodnie z regulaminem w pierwszej kolejności głosowano nad wnioskiem o odrzucenie ustawy. Senat 51 głosami, przy 23 za i 8 wstrzymujących się, odrzucił ten wniosek.

Uchwała

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 88. posiedzeniu, 5 listopada br., i tego samego dnia przekazana do Senatu. Marszałek 8 listopada, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierował ją do Komisji Gospodarki i Finansów Publicznych. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Przedstawił je senator Mieczysław Mietła. Senator podkreślił, iż proponowane zmiany w ustawach wywołały wiele kontrowersji i różnych opinii. Odbyła się szeroka dyskusja i wymiana poglądów wśród doradców podatkowych, biegłych księgowych, księgowych, adwokatów, radców prawnych i osób uprawnionych do wypełniania ksiąg rachunkowych. W trakcie prac legislacyjnych w Sejmie dwukrotnie zmieniano stanowisko względem zapisów proponowanych przez rząd.

Jak stwierdził senator sprawozdawca, problem sprowadza się do dwóch kwestii. Po pierwsze, chodzi o to, aby oprócz doradców podatkowych mających prawo do wypełniania zeznań i deklaracji podatkowych również księgowi, a ściślej - osoby usługowo prowadzące księgi rachunkowe posiadały takie same uprawnienia w tym zakresie. Obecnie w Polsce funkcjonuje około dziesięciu tysięcy doradców podatkowych zrzeszonych w Krajowej Radzie Doradców Podatkowych i około czterdziestu tysięcy osób prowadzących księgi rachunkowe. Dzięki poszerzeniu liczby osób świadczących usługi w zakresie wypełniania deklaracji PIT w wypadku wielu podatników nastąpi ułatwienie dostępu do tej usługi i w konsekwencji obniżenie ceny na świadczone usługi.

Po drugie, posłowie wykreślili z ustawy wszelkie proponowane zmiany dotyczące ubezpieczeń, ale nie wprowadzili konsekwencji wynikających z tych poprawek. Obecnie osoby usługowo prowadzące księgi rachunkowe są ubezpieczone od szkód spowodowanych pomyłkami. Na podstawie informacji zawartych w tych księgach mogą także wypełniać za swoich klientów zeznania i deklaracje podatkowe. Ale ubezpieczenia od błędów powstałych w tych dokumentach już nie ma i z powodu decyzji Sejmu dalej nie będzie.

Senator M. Mietła poinformował, że w okresie poprzedzającym prace nad omawianą ustawą na ręce marszałka Senatu i przewodniczącego Komisji Gospodarki i Finansów Publicznych wpłynęło wiele pism, opinii i wypowiedzi nadesłanych drogą elektroniczną, artykułów prasowych, w tym stanowisko Krajowej Rady Doradców Podatkowych. W czasie pracy komisji poddano analizie wszystkie zgłoszone uwagi, wysłuchano stanowiska rządu w tej sprawie oraz umożliwiono zaprezentowanie swoich racji Krajowej Radzie Doradców Podatkowych.

W imieniu komisji senator sprawozdawca wniósł o przyjęcie ustawy z zaproponowanymi poprawkami.

Dalsze propozycje zmian w ustawie przedstawili senatorowie podczas dyskusji.

Uchwała

Diariusz Senatu RP: spis treści, następny fragment