Diariusz Senatu RP: spis treści, poprzednia część dokumentu, następny fragment

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 39. posiedzeniu, 8 stycznia 2003 r. Do Senatu została przekazana 10 stycznia. Marszałek Senatu 14 stycznia, zgodnie z art. 68 regulaminu, skierował ją do Komisji Ochrony Środowiska oraz Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały wspólne sprawozdanie w tej sprawie.

Senator przypomniał, że ustawa z 8 stycznia br. nowelizuje ustawę o tym samym tytule, która weszła w życie 8 czerwca 2001 r. Jej tytuł brzmi: ustawa o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia. Ustawa ta ma dwa cele. Pierwszy to zwiększenie lesistości kraju, a drugi to jak gdyby wspomożenie rolników gospodarujących na glebach niskich klas, którzy za zrezygnowanie z upraw rolnych i posadzenie lasu będą otrzymywali określony ekwiwalent.

Proponowane zmiany zawarte w nowelizacji zmierzają do uzupełnienia istniejącej ustawy o regulacje zapewniające ład przestrzenny przy zalesianiu gruntów dzięki przyjęciu zasady stanowiącej, że grunty przewidziane do zalesienia powinny być przeznaczone do tego celu w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Daje to organom gminy możliwość racjonalnego kształtowania krajobrazu kulturowego.

Poprawka pierwsza zmieniała tytuł nowej ustawy z krótkiego: ustawa o zmianie ustawy o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia, na dłuższy: ustawa o zmianie ustawy o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia oraz ustawy - Prawo ochrony środowiska. Wynika to z faktu, iż w art. 3 nowej ustawy sejmowej jest odwołanie do finansowania opracowania planów i sadzonek leśnych z Funduszu Ochrony Środowiska. Jest to ingerencja we wspomnianą ustawę o ochronie środowiska.

W poprawce drugiej wprowadzano zapis redakcyjny mówiący, że organem akceptującym program zalesienia jest wójt, burmistrz oraz prezydent miasta. Była to luka nieujęta w ustawie.

Poprawki czwarta i piąta przewidywały wykreślenie tekstu uchwalonego przez Sejm i powrót do zapisów ustawy pierwotnej. Zaproponowano to zarówno ze względów formalnych, jak i ze względu na jednoznaczność zapisu, bo poprawki wprowadzone przez Sejm nieco go komplikowały.

Poprawka siódma miała najistotniejsze znaczenie. W przedłożeniu sejmowym przewidywano, iż prawo do składania wniosków i uzyskania rekompensaty za zalesienie mogli mieć rolnicy, którzy w ciągu ostatnich pięciu lat faktycznie prowadzili gospodarstwo rolne. Zapis ten odnosił się do faktu, iż w ostatnim czasie - ustawa pierwotna obowiązuje od 2001 r. - wiele osób, mieszkańców miast, nabyło grunty, i to o znacznej powierzchni, i zamierza je przeznaczyć pod zalesienie i czerpać z tego tytułu określone korzyści.

W ekspertyzie tej stwierdzono m.in., że przepis art. 3a w zaproponowanym brzmieniu obarczony jest licznymi wadami, przede wszystkim merytorycznymi, sprowadzającymi się do niezgodności nowej definicji gospodarstwa rolnego z powszechnie przyjętym w piśmiennictwie, orzecznictwie i praktyce rozumieniem wynikającym z definicji kodeksu cywilnego i Konstytucji Rzeczypospolitej. Nadto przepis ma wady językowe, wskutek których jest nieczytelny. Za szczególnie naganne uznać zaś wypada dokonanie w treści odesłania do przepisu nieistniejącego. Przepis w tym brzmieniu nie powinien więc stać się obowiązującym prawem.

Na podstawie tej ekspertyzy i stanowisk zaprezentowanych przez przedstawicieli ministerstwa, związku powiatów i gmin komisje zaproponowały wykreślenie tego zapisu, który powoduje nierówność podmiotów gospodarczych, szczególnie w świetle zapisów w konstytucji, ponieważ właściciel gruntu w zależności od czasu posiadania tego gruntu miałby różne prawa. Zdaniem prawników, również z senackiego biura legislacyjnego, może to spowodować zaskarżenie do Trybunału Konstytucyjnego.

Kolejna poprawka zawierała uściślenie terminów, gdyż zarówno w pierwotnej ustawie, jak i w korekcie były dość niejednoznacznie i w sposób skomplikowany podane terminy zalesień. Komisje proponowały jednoznaczne określenie terminów wiosennego i jesiennego oraz terminów pochodnych, czyli trzymiesięcznego terminu kontroli po zalesieniu wiosennym oraz ośmiomiesięcznego terminu po zalesieniu jesiennym.

Poprawka dwunasta też miała dość istotne znaczenie. Według przedłożenia sejmowego za opracowanie dokumentacji ma płacić Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Na wniosek prezesa tej agencji, który przedstawił odpowiednie uzasadnienie, zakłada się, że koszty te będą w części pokrywały służby geodezyjne. Uchwalony przez Sejm zapis jest niezgodny z obowiązującym od 1989 r. prawem geodezyjnym i kartograficznym, stąd wzięła się propozycja ingerencji Senatu w ten zapis.

Poprawki piętnasta i siedemnasta określały czas wypłacania ekwiwalentu, który wynosi dwadzieścia lat, z zastrzeżeniem, że jeżeli rolnik w tym okresie otrzyma prawa emerytalne lub rentowe, nie będzie otrzymywał ekwiwalentu. W przedłożeniu sejmowym było to zapisane w dwóch różnych miejscach, co mogło powodować pewną niespójność i wątpliwości interpretacyjne. Stąd propozycja umieszczenia tego w jednym miejscu.

Ostatnie trzy poprawki miały charakter redakcyjny. W poprzedniej ustawie wyznaczono termin jej wejścia w życie na 28 lutego br. Teraz komisje zaproponowały 31 marca, mając nadzieję, że do tego czasu ustawa zostanie opublikowana, z wyjątkiem jednego punktu, mówiącego o programie zalesień, który powinien być opracowywany od 31 stycznia br., bo chodzi o program zalesień na bieżący rok. Takie prace są praktycznie wykonane i na wniosek strony rządowej ten zapis został umieszczony.

Po dyskusji, podczas której senatorowie zgłosili dalsze poprawki do ustawy, komisje rozpatrzyły zgłoszone wnioski, a następnie przeprowadzono głosowania. W pierwszej kolejności przegłosowano poszczególne poprawki w kolejności przepisów ustawy, a następnie całość ustawy ze zmianami wynikającymi z przyjętych poprawek. W wyniku tego ostatniego głosowania Senat jednomyślnie, 87 głosami, powziął uchwałę:

Uchwała

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm 10 stycznia br. Do Senatu została przekazana 13 stycznia, a następnego dnia, 14 stycznia, marszałek Senatu skierował ją do Komisji Nauki, Edukacji i Sportu. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Sprawozdawca Komisji Nauki, Edukacji i Sportu senator Marian Żenkiewicz poinformował, że ustawa o zmianie ustawy o Komitecie Badań Naukowych nie budziła żadnych kontrowersji komisji. Zmiana ta ma charakter czysto formalny, jej treścią jest bowiem wprowadzenie zapisu, że komitet wykonuje swoje zadania przy pomocy ministerstwa obsługującego ministra właściwego do spraw nauki. Ma to na celu umożliwienie normalnego funkcjonowania Komitetu Badań Naukowych jako ministerstwa.

Jak wskazała senator sprawozdawca, protokół jest pierwszym dokumentem prawa międzynarodowego zawierającym rozwiązania dotyczące procedury skargowej w odniesieniu do dyskryminacji kobiet.

Protokół fakultatywny wprowadza dwa nowe szczeble, w tym jeden obowiązkowy, tj. zawiadomienie indywidualne i postępowanie wyjaśniające. W pierwszym wypadku powierza się komitetowi dodatkowe kompetencje do przyjmowania i rozpatrywania zawiadomień osób lub grup osób, które stały się ofiarami naruszenia przez państwo stronę praw wymienionych w konwencji. Postępowanie wyjaśniające - dotyczy tego art. 8 protokołu fakultatywnego - może podejmować komitet z własnej woli, nawet wtedy gdy nie wpłynęła skarga, ale komitet otrzyma wiarygodne informacje wskazujące na poważne lub systematyczne naruszanie przez państwo stronę praw wymienionych w konwencji. Postępowanie wyjaśniające może być przeprowadzone za zgodą danego państwa również na jego terytorium.

Przystąpienie do protokołu nie spowoduje konieczności zmiany prawa wewnętrznego. Protokół nie przewiduje również konieczności ponoszenia przez państwa kosztów związanych z działalnością komitetu, nie jest też wymagane płacenie składek. Wydatki, jakie mogą zaistnieć, to ewentualne koszty korespondencji i opłaty związane z obsługą delegacji przedstawicieli komitetu w wypadku jej wizytacji na terytorium danego kraju.

Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej przedstawił senator Adam Jamróz. Jak poinformował, na posiedzeniu komisji parę spraw wywołało zainteresowanie. Pytania były skierowane głównie do wiceministra Sławomira Dąbrowy i dotyczyły procedury. Jedno z pytań dotyczyło art. 8. Rzeczywiście jest tak, że państwo, akceptując protokół fakultatywny, może nie zaakceptować procedury wyjaśniającej związanej z pobytem na terytorium państwa strony, co się wiąże, jak należy przypuszczać, z pewnymi aspektami suwerenności. Z tego wynikają zapewne także inne zobowiązania państwa, choćby finansowe. Aspekt związany z suwerennością dotyczy także tego, że w art. 8 ust. 3 mamy do czynienia ze sformułowaniem "zalecenia", chodzi więc nie tylko o komentarze, ale też o zalecenia.

Inne pytanie dotyczyło tego, czy Polska ma wpływ na obsadę Komitetu do spraw Likwidacji Dyskryminacji Kobiet. Wiceminister S. Dąbrowa wyjaśnił, że to jest kwestia dotycząca bardziej osobowości niż układów między państwami.

Drugi związany z tym aspekt to akceptacja takich procedur, które już funkcjonują. Zawsze jest tak, że najpierw trzeba wyczerpać wszystkie środki prawne dostępne w danym państwie, a dopiero później uciec się do takiego środka prawnego jak tryb skargowy. Mimo że dotyczy to zawiadomienia, właściwie jest to tryb skargowy. Oznacza to w języku prawniczym, że sprawa najpierw musi być załatwiona w ramach normalnych procedur res iudicata bądź tak zwanego lis pendens, czyli jest rozpatrywana w ramach innych procedur, co stanowi zagadnienie wstępne dla tejże procedury.

Zawiadomienie, które de facto jest skargą, komitet uzna za niedopuszczalne także w innych wypadkach, to znaczy wówczas, gdy nie daje się pogodzić z postanowieniami konwencji, czyli materialnie wykracza poza nie, jest bezzasadne lub niedostatecznie uzasadnione, stanowi nadużycie prawa do złożenia zawiadomienia, służy innym celom oraz jeżeli fakty będące przedmiotem zawiadomienia miały miejsce przed wejściem w życie niniejszego protokołu.

Kończąc swe wystąpienie, senator sprawozdawca wniósł o przyjęcie rozpatrywanej ustawy bez poprawek.

Sejm uchwalił tę ustawę 10 stycznia br. Trzy dni później została ona przekazana do Senatu. Marszałek 14 stycznia skierował tę ustawę do Komisji: Kultury i Środków Przekazu oraz Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej. Obie komisje przygotowały sprawozdania.

Jak wskazał senator sprawozdawca, celem traktatu jest zapewnienie odpowiedniego stopnia ochrony praw artystów wykonawców i producentów fonogramów na obecnym etapie rozwoju gospodarczego, społecznego, kulturowego i technicznego, w szczególności rozwoju technologii informatycznych i komunikacyjnych, a także utrzymanie równowagi między prawami artystów wykonawców i producentów fonogramów a ogólnym interesem publicznym, zwłaszcza w dziedzinie nauczania, badań naukowych i dostępu do informacji.

Senator podkreślił, że traktat statuuje zasadę traktowania narodowego w odniesieniu do praw w nim określonych. Traktat uznaje prawa osobiste artystów wykonawców, a także przyznaje im prawa majątkowe do nieutrwalonych wykonań artystycznych, prawo do zwielokrotniania, wprowadzenia do obrotu, najmu oraz prawo do publicznego udostępniania utrwalonych wykonań artystycznych. Producenci fonogramów - ale nie wytwórcy, czyli tłocznie - uzyskali prawo do zwielokrotniania, wprowadzania do obrotu, najmu, a także prawo do publicznego udostępniania fonogramów. Zarówno producenci fonogramów, jak i artyści wykonawcy uzyskali prawo do wynagrodzenia za nadania i komunikowanie publiczności.

W Polsce ochrona praw pokrewnych uregulowana jest ustawą z 4 lutego 1994 r. o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Polska jest stroną Międzynarodowej konwencji o ochronie praw artystów wykonawców, producentów fonogramów oraz organizacji nadawczych i Porozumienia w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej TRIPS. W traktacie WIPO, którego ratyfikację komisja postanowiła rekomendować, zawarte są uregulowania dotyczące ochrony udzielanej artystom wykonawcom na co najmniej pięćdziesiąt lat od końca roku, w którym artystyczne wykonanie zostało utrwalone na fonogramie. W wypadku producentów fonogramów okres ochrony przyznanej traktatem trwa również pięćdziesiąt lat, ale licząc od końca roku, w którym fonogram opublikowano.

Ta problematyka i jeszcze kilka innych zagadnień zostało uregulowanych w nowelizacji prawa autorskiego i praw pokrewnych z 28 października 2002 r.

Sprawozdawca Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej senator Bogusław Litwiniec zwrócił uwagę na pewne oczekiwania, żywione od lat przez środowiska artystów i wykonawców. Senator przypomniał, że Rzeczypospolita Polska przed II wojną światową zachowała obowiązek ochrony wobec twórców - pisarzy, malarzy, kompozytorów. Z kolei przez wiele lat, i to po wojnie, w III Rzeczpospolitej, artyści, którzy przyczyniali się, za sprawą swojego talentu, do aktu twórczego, byli pozbawieni tej ochrony. Już sześć lat temu ustawą z lutego 1996 r. naprawiono to pewnego rodzaju przeoczenie w stosunku do sfery artystów, niemniej ta naprawa dotyczyła głównie obywateli polskich i obywateli Unii. Wszystkie pozostałe kraje były pozbawione ochrony w zakresie praw wykonawców, w tym wypadku również producentów fonogramów. Dlatego też Komisja Kultury i Środków Przekazu oraz Komisja Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej przychyliły się do tego, żeby ten akt dopełnić.

Senator sprawozdawca poruszył też kwestię dotyczącą opłat. Dotyczy to miejsc, gdzie produkty fonograficzne i dzieła sztuki są przedstawiane, a więc mediów elektronicznych, a także teatrów i filharmonii. Dotyczy to również organizatorów wesel i ogromnej sieci zakładów gastronomicznych, które nadają utwory muzyczne. Dotychczas robiły to na własną moralną odpowiedzialność. Po ustanowieniu ratyfikacji traktatu i wprowadzeniu go w życie, po włączeniu go w obręb prawa Rzeczypospolitej, ta moralność zostanie wsparta prawem.

Również biznes dołoży się do tych korzyści artystów i producentów fonografów. Mianowicie 3% wszystkich obrotów przedsiębiorstw produkujących sprzęt, na przykład służący do nagrywania, jak magnetofony, czy też wzmacniacze, mikrofony, będzie kierowane na ten fundusz. Jeśli pomnożyć te 3% przez pięćdziesiąt lat i przez liczbę wymienionych podmiotów gospodarczych, to będą to niemałe kwoty. Jak stwierdził senator sprawozdawca, ten fakt wywołał na posiedzeniu Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej dość ożywioną dyskusję. Chodziło o to, w jaki sposób są upoważnieni do korzystania z tej kwoty również producenci fonogramów, których przecież, przynajmniej częściowo, nie zalicza się do sfery wartości intelektualnych.

Jednobrzmiące stanowiska obu komisji poddano pod głosowanie. W jego wyniku Senat 85 głosami, przy 1 przeciw i 3 wstrzymujących się, powziął uchwałę o przyjęciu rozpatrywanej ustawy bez poprawek.

Ustawa została uchwalona przez Sejm na 39. posiedzeniu, 10 stycznia br. Do Senatu została przekazana 13 stycznia. Marszałek Senatu 14 stycznia, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierował ją do Komisji Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego oraz Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Podstawowym celem tej umowy jest umacnianie współpracy granicznej, a także rozwijanie stosunków sąsiedzkich między Polską a Słowacją. Umowa precyzuje ponadto zasady kontroli granicznej, celnej, weterynaryjnej, sanitarnej, fitosanitarnej osób, towarów i środków transportu, przekraczających polsko-słowacką granicę państwową.

Poprzednia umowa, podpisana w Warszawie 23 września 1966 r., a także porozumienie praskie z 8 lipca 1971 r., zawarte między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną, przestały być aktualne.

Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej przedstawił senator Zbigniew Kulak. Senator podkreślił, że powstanie Republiki Słowackiej jako niezależnego państwa spowodowało między innymi konieczność opracowania nowych regulacji prawnych z zakresu współpracy w dokonywaniu kontroli osób, towarów i środków transportu, przekraczających polsko-słowacką granicę państwową.

- zasady dochodzenia roszczeń z tytułu szkody wyrządzonej przez funkcjonariuszy podczas wykonywania czynności służbowych na terytorium drugiej umawiającej się strony oraz roszczeń tych funkcjonariuszy związanych z doznaniem szkody lub uszczerbku na zdrowiu podczas dokonywania czynności kontrolnych na terytorium drugiej umawiającej się strony;

- zasady przekraczania granicy państwowej przez funkcjonariuszy organów kontrolnych oraz pracowników wykonujących czynności służbowe związane z odprawą osób, towarów i środków transportu;

Jak stwierdził senator sprawozdawca, wejście w życie umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Słowacką o ułatwieniach w odprawie granicznej w ruchu kolejowym i drogowym wpłynie pozytywnie na rozwój stosunków społecznych i gospodarczych między naszymi krajami poprzez usprawnienie pracy organów kontrolnych, dokonujących kontroli osób, towarów i środków transportu. Działanie mające na celu zapewnienie dokonywania wymienionych kontroli na tych przejściach jest zgodne z polityką obu państw.

Wejście w życie przedmiotowej umowy spowoduje konieczność poniesienia dodatkowych kosztów związanych z zapewnieniem właściwych warunków do przeprowadzania tych wspólnych odpraw. Realizacja postanowień umowy w odniesieniu do drogowych i kolejowych przejść granicznych, znajdujących się na terenie województw podkarpackiego, małopolskiego i śląskiego, pociągnie za sobą wzrost wydatków związanych zarówno ze zmianami w dotychczasowej infrastrukturze przejść granicznych, co wyniesie około 650 tysięcy zł, jak i z bieżącym ich utrzymaniem, czyli około 1 miliona zł w skali roku.

Art. 2 konwencji precyzyjnie określa, kto popełnia przestępstwo i podlega ściganiu. Jest to mianowicie ten, kto jakimikolwiek środkami, bezpośrednio lub pośrednio, bezprawnie i umyślnie, udostępnia lub gromadzi fundusze z zamiarem ich wykorzystania, lub też mając świadomość, że zostaną one wykorzystane w całości lub w części do dokonania czynu stanowiącego przestępstwo określone w aneksie - czynu mającego spowodować śmierć lub ciężki uszczerbek na zdrowiu osoby cywilnej lub innej osoby nieuczestniczącej aktywnie w działaniach wojennych, w sytuacji konfliktu zbrojnego.

W polskim prawodawstwie potrzebne będą pewne zmiany dotyczące między innymi odpowiedzialności karnej za czynności zmierzające do popełnienia przestępstw, o których mowa w art. 2 konwencji, a także określenie kar za ich popełnienie. Potrzebne będą także zmiany ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe oraz ustawy - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Zmiany te są konieczne w świetle art. 18 konwencji. Do sprawców przestępstw, które określa konwencja, będą miały zastosowanie przepisy prawa krajowego.

Senator J. Konieczny podkreślił, że od kilku lat niemal na całym świecie obserwuje się nasilanie się aktów przemocy. Terroryzm międzynarodowy to obecnie jedno z najgroźniejszych zjawisk współczesnego świata. Różnego rodzaju organizacje terrorystyczne działają nielegalnie, cechuje je duża konspiracja. Na tę działalność potrzebne są ogromne pieniądze. Każdy terroryzm niesie za sobą śmierć, strach i destabilizuje życie.

Organizacja Narodów Zjednoczonych jest twórcą wielu dokumentów o zwalczaniu terroryzmu i współdziałaniu państw w tej sprawie.

W imieniu Komisji Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego senator sprawozdawca wniósł o podjęcie uchwały w sprawie ustawy o ratyfikacji Międzynarodowej konwencji o zwalczaniu finansowania terroryzmu.

Sprawozdawca Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej senator Władysław Mańkut podkreślił, że celem konwencji jest odcięcie ekonomicznych podstaw wszelkiemu rodzajowi terroryzmu. Terroryzm bez istotnych podstaw ekonomicznych nie byłby w stanie rozwinąć się na tak dużą i tak dramatyczną skalę. Senator zaakcentował, że miniony wiek, niezależnie od swoich humanistycznych relacji między światem materii a światem ducha, stał się inkubatorem zjawiska antyhumanistycznego, antyhumanitarnego, zjawiska będącego całą treścią pojęcia "terroryzm". W wiekach wcześniejszych terroryzm był skierowany przeciwko monarchom lub przeciwko władzy zniewalającej niepodległy byt narodowy albo też kneblującej otwartość myśli i mowy światłych kręgów narodowych. Ten wcześniejszy terroryzm był związany z działaniem przeciwko określonym i zdefiniowanym jednostkom tamtego świata. Terroryzm dwudziestowieczny i terroryzm współczesny to działanie ukierunkowane na uzyskanie efektu o szczególnym znaczeniu emocjonalnym - na zastraszenie szerokich kręgów społecznych w celu oznajmienia, iż oto istnieje jakoby nowa, lepsza myśl, posiadająca recepty na wszelkie bolączki naszego ziemskiego świata.

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 40. posiedzeniu, 24 stycznia br., i w tym samym dniu przekazana do Senatu. 28 stycznia marszałek Senatu, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierował ją do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie.

Senator sprawozdawca pokreśliła, że sprawność postępowania wieczystoksięgowego jest niezwykle istotna dla prawidłowości życia gospodarczego. Stanowi ona niezbędny warunek szybkiego i bezpiecznego obrotu nieruchomościami oraz prowadzenia inwestycji. Ze względu na występującą obecnie przewlekłość postępowań wieczystoksięgowych oraz zatory spowodowane rosnącą liczbą wniosków o wpisy przebudowa systemu ksiąg wieczystych staje się jedynym rozwiązaniem.

Ministrowi sprawiedliwości powierzono koordynację migracji ksiąg wieczystych z poszczególnych sądów rejonowych. Minister będzie ustalał plany migracji ksiąg wieczystych, a także będzie wyznaczał sądy, w których wprowadzony zostanie system informatyczny zakładania i prowadzenia ksiąg wieczystych oraz w których rozpocznie się migracja.

Poprawność przenoszonej treści księgi wieczystej będą zatwierdzać sędziowie i referendarze sądowi. Będą oni również sprawować nadzór merytoryczny nad całym procesem migracji ksiąg wieczystych. Dotychczasowe księgi wieczyste, po ich zapisaniu w centralnej bazie danych, staną się częścią akt księgi wieczystej prowadzonej w systemie informatycznym i zachowają moc dokumentu urzędowego. Sam proces migracji ksiąg wieczystych nie zmieni zakresu ujawnionych praw w księgach wieczystych.

W opinii senator E. Serockiej, na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, że przy okazji prac nad nowelizacją ustawy o księgach wieczystych i hipotece Sejm uznał za niezbędne usunięcie z tej ustawy poważnego błędu legislacyjnego, który powstał wcześniej. Błąd ten powstał na skutek wprowadzenia, mocą art. 4 ustawy z 12 września 2002 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych ustaw, przepisu art. 65 ust. 2a do ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Przepis ten wywołuje negatywne skutki polegające na pozbawieniu możliwości ustanowienia hipoteki umownej oraz innej niż podatkowa hipoteki przymusowej na nieruchomości będącej przedmiotem współwłasności łącznej. Przyjęte uregulowanie spowodowało, że od 1 stycznia bieżącego roku małżonkowie niemający rozdzielności majątkowej oraz wspólnicy spółek cywilnych nie mogą zabezpieczać kredytów poprzez ustanowienie hipoteki uznaniowej na majątku wspólnym. Również wierzyciele małżonków inni niż wierzyciele podatkowi nie uzyskają hipoteki przymusowej na takim majątku.

Senator sprawozdawca w imieniu Komisji Ustawodawstwa i Praworządności rekomendowała Izbie przyjęcie ustawy z zaproponowanymi poprawkami.

Uchwała

Rozpatrywany projekt został wniesiony przez Komisję Ustawodawstwa i Praworządności. Marszałek Senatu 22 lipca 2002 r., zgodnie z art. 79 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierował projekt do rozpatrzenia w pierwszym czytaniu do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności, Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Komisji Skarbu Państwa i Infrastruktury. Pierwsze czytanie projektu ustawy zostało przeprowadzone, zgodnie z art. 80 ust. 1, 2, 3 i 4 Regulaminu Senatu, na wspólnych posiedzeniach komisji w dniach 8 sierpnia oraz 20 i 28 listopada 2002 r. Komisje po rozpatrzeniu projektu ustawy przygotowały wspólne sprawozdanie w tej sprawie

Zgodnie z art. 81 ust. 1 Regulaminu Senatu drugie czytanie projektu ustawy obejmuje: po pierwsze, przedstawienie Senatowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy, a po drugie, przeprowadzenie dyskusji oraz zgłaszanie wniosków.

Chodzi o sytuację zabużan, czyli obywateli polskich, którzy w wyniku zmian granic po II wojnie światowej zostali zmuszeni do opuszczenia swoich miejsc zamieszkania znajdujących się na dawnych wschodnich terenach Polski i utracili w związku z tym swoje mienie. Polskie państwo, poprzez tak zwane układy republikańskie zawarte między PKWN a rządami Białorusi, Ukrainy i Litwy, czyli byłymi republikami ZSRR, zagwarantowało tym obywatelom wypłacenie stosownych odszkodowań.

Jak stwierdził senator sprawozdawca, ta sprawa rzeczywiście była przez wiele lat realizowana w ten czy inny sposób, zwykle gorzej niż lepiej. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych wprowadzono przepisy, które wprawdzie nie zmieniły prawa do otrzymania odszkodowania, ale w praktyce uniemożliwiły zabużanom realizowanie swoich roszczeń - w ten sposób, że spośród mienia, które mogło być przedmiotem zaspokojenia roszczeń, wyłączono mienie znajdujące się w zasobach Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz w zasobach Agencji Mienia Wojskowego. Powstała przedziwna sytuacja, sprzeczna z konstytucją. Mianowicie grupa obywateli miała prawo do odszkodowania, ale w praktyce nie było mienia, z którego to odszkodowanie można było wypłacić, ponieważ praktycznie w grę wchodziło jedynie mienie znajdujące się w gestii starostów oraz Przedsiębiorstwa "Lasy Państwowe". Zresztą w tym zakresie nie organizowano żadnych przetargów, więc zabużanie nie byli w stanie dochodzić swoich roszczeń.

Wobec wydania wyroku przez Trybunał Konstytucyjny istotne stało się wyjaśnienie, jak senacka inicjatywa, która została podjęta przed wydaniem tego wyroku, ma się do sytuacji powstałej po jego zapadnięciu. Zdaniem senatora sprawozdawcy, wyrok trybunału może mieć dwojakie znaczenie: albo trybunał stwierdza, że określony artykuł ustawy jest sprzeczny z konstytucją i w tym momencie zostaje on uchylony - wtedy w jakichś kodeksach czy w dziennikach ustaw umieszcza się wzmiankę, że artykuł został uchylony wyrokiem trybunału; albo - jest druga szkoła legislacyjna, która twierdzi, że wymaga to potwierdzenia w procesie legislacyjnym i uchylenia takiego przepisu przez parlament za pomocą stosownej ustawy o zmianie ustawy.

W opinii senatora sprawozdawcy, co do art. 1 i 2 proponowanej ustawy sytuacja jest niejednoznaczna. Mianowicie art. 2 mówił o uchyleniu art. 17, a ono nastąpiło właśnie poprzez wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 19 grudnia. Teoretycznie, kierując się pierwszą szkołą myślenia legislacyjnego, nie byłoby potrzeby jego ponownego uchylania, ale wydaje się też, że nic nie stoi na przeszkodzie, aby utrzymać ten art. 2 w proponowanej przez komisje treści.

Trochę inaczej wyglądała sprawa, jeśli chodzi o art. 1 ustawy nowelizującej, dotyczący art. 212 i 213 ustawy o gospodarce nieruchomościami, gdzie trybunał badał zakres, w jakim te artykuły wyłączają możliwość zaliczania wartości mienia pozostawionego w sytuacji wojny na poczet ceny sprzedaży nieruchomości rolnych stanowiących własność Skarbu Państwa. W tym wypadku trybunał orzekł, że właśnie w zakresie takiego wyłączenia te przepisy są niezgodne z konstytucją. Trybunał jednak nie jest organem legislacyjnym i nie tworzy brzmienia przepisu, w związku z czym, zdaniem senatora R. Smoktunowicza, twórcy senackiej inicjatywy są zobowiązani dokonać, właśnie w związku z wyrokiem trybunału, stosownych zmian tych przepisów. Sam wyrok trybunału nie zmienia bowiem treści art. 212 i 213.

W trakcie dyskusji nad projektem ustawy został zgłoszony wniosek legislacyjny. W tej sytuacji, zgodnie z art. 81 Regulaminu Senatu, Izba skierowała projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami i ustawy o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności, Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz do Komisji Skarbu Państwa i Infrastruktury w celu ustosunkowania się do zgłoszonego wniosku.

Sprawozdanie połączonych komisji przedstawił senator Adam Gierek. Senator sprawozdawca podkreślił, że przygotowanie tego projektu jest swoistym wyścigiem z upływającym czasem.

Senator przypomniał, że nauka polska, reprezentowana przez trzy jej piony: szkolnictwo wyższe, Polską Akademię Nauk oraz jednostki badawczo-rozwojowe resortowe i państwowe, ma się stać, według opinii przedstawicieli rządu, naszym ważnym atutem narodowym w ramach struktur Unii Europejskiej. Nasza nauka już funkcjonuje w tych strukturach, gdyż Polska bierze udział w europejskich programach badawczych, w tym w piątym programie ramowym, wnosząc tam swój wkład finansowy. W połowie tego roku ma ruszyć jeszcze większy i ważniejszy, szósty program europejski - dla Polski przewiduje się około 200 milionów euro na cele badawcze.

Jak wskazał senator sprawozdawca, projektowana ustawa wychodzi naprzeciw temu postulatowi, stanowiąc o tym, że dolny próg wydatków, poniżej którego uniknie się długotrwałych i dyskryminujących polskie zespoły w konkurencji międzynarodowej przetargów, odpowiada regulacjom prawnym stosowanym w Unii Europejskiej, o czym świadczy jednoznaczna opinia Komitetu Integracji Europejskiej.

Senator A. Gierek poinformował, że trzy połączone komisje - Nauki, Edukacji i Sportu, Ustawodawstwa i Praworządności oraz Gospodarki i Finansów Publicznych - 5 lutego, podczas drugiego czytania, poparły dwie poprawki; obie są zgodne z prawem Unii Europejskiej. Ich celem jest wskazanie konieczności przestrzegania zasad niedyskryminacji, znoszenia preferencji krajowych oraz przestrzegania ogólnie przyjętych europejskich kryteriów normatywnych oceny jakości dla inwestycji wolnych od przetargu.

W uzasadnieniu wniosku senator sprawozdawca zwróciła uwagę na następujące problemy. Państwowe szkoły wyższe, jednostki badawczo-rozwojowe oraz jednostki PAN zalicza się do sektora finansów publicznych. Zgodnie z art. 28 ust. 4 ustawy o finansach publicznych jednostki sektora finansów publicznych dokonują zakupów dostaw, usług i robót budowlanych na zasadach określonych w przepisach ustawy o zamówieniach publicznych. Dyrektywy Unii Europejskiej zawierają katalog podmiotów, które są zobowiązane do stosowania prawa o zamówieniach publicznych. Wśród nich są państwowe szkoły wyższe poszczególnych krajów członkowskich.

W opinii mniejszości, przyjęcie rozwiązań zaproponowanych w ustawie doprowadziłoby do tego, że zakupy takich samych dostaw, usług i robót budowlanych podlegałyby zupełnie innym reżimom w zależności od zamawiających, którzy są w takiej samej sytuacji prawnej. Nasuwa to wątpliwości natury konstytucyjnej, następuje bowiem zróżnicowane traktowanie podmiotów o tym samym statusie prawnym, dokonujących tych samych czynności, co jest zupełnie nieuprawnione i budzi wątpliwości co do zasady równego traktowania.

Naruszona zostanie spójność systemu finansów publicznych. Projektowana nowelizacja spowoduje wyłom w zasadach odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych i odpowiedzialności karnej. Odstąpienie od stosowania ustawy o zamówieniach publicznych przez podmioty objęte nowelizacją spowoduje praktyczny brak sankcji za ewentualne nieprawidłowości popełnione w postępowaniach poniżej progu 130 tysięcy euro. Nie będzie miał zastosowania przepis ustawy o finansach publicznych, określający naruszenie zasad, trybu i formy udzielania zamówienia jako naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Senator G. Ferenc podkreśliła, że w ostatnim czasie Europejski Trybunał Sprawiedliwości wskazał na wiele nieprawidłowości w tej dziedzinie. Stwierdził ponadto, że obowiązek respektowania podstawowych zasad prawa pierwotnego, w szczególności zasady niedyskryminacji, dotyczy wszystkich zamówień niezależnie od ich wielkości, a państwa członkowskie odpowiadają za zapewnienie rozwiązań prawnych.

Senator sprawozdawca podkreśliła też, że przy omawianiu proponowanych zmian nie należy pomijać konsekwencji finansowych dla budżetu państwa. Jakiej skali to jest problem, wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego, który podawał, iż koszty funkcjonowania stu dwudziestu trzech państwowych uczelni wyższych w 2000 r. wynosiły 7 miliardów 800 milionów zł, a środki przekazane bezpośrednio z kasy publicznej na ten cel to ponad 6 miliardów 300 milionów zł. Wymieniona kwota jest tylko częściowo wydatkowana w trybie ustawy o zamówieniach publicznych, mamy więc do czynienia z ogromnymi wydatkami pieniędzy publicznych lub wypracowanych z wykorzystaniem majątku publicznego.

Senator wskazała też, że jeśli chodzi o skalę naruszeń ustawy o zamówieniach publicznych, to była ona bardzo zróżnicowana w poszczególnych uczelniach. Jak stwierdziła, nie jest prawdą, że ustawa o zamówieniach publicznych nie przystaje do specyfiki ich działalności. Są uczelnie, które przestrzegały tej ustawy i w których pracy NIK nie stwierdził nieprawidłowości, i są uczelnie, w których pracy tych nieprawidłowości było bardzo wiele.

Następnie przegłosowano obie poprawki, po czym Senat 79 głosami, przy 7 przeciw i 3 wstrzymujących się, podjął uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy o zamówieniach publicznych wraz z projektem tej ustawy:

Uchwała

Sprawozdanie Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich w rozpatrywanej sprawie przedstawił senator Andrzej Spychalski. W imieniu komisji senator przedłożył Izbie projekt uchwały Senatu o powołaniu senatora Jerzego Cieślaka na przewodniczącego Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia. Senator poinformował też, że na posiedzeniu 5 lutego br. Komisja Polityki Społecznej i Zdrowia w głosowaniu tajnym jednogłośnie wyłoniła swojego kandydata na przewodniczącego. Komisja Regulaminowa, Etyki i Spraw Senatorskich - także jednogłośnie - 6 lutego zaakceptowała wniosek marszałka Senatu oraz Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia i zgodnie z art. 14 ust. 2 Regulaminu Senatu Rzeczypospolitej przedstawiła Izbie projekt uchwały do przyjęcia.

Nad wyborem przewodniczącego przeprowadzono głosowanie tajne. W przerwie senatorowie sekretarze obliczyli głosy i sporządzili protokół głosowania tajnego: "Powołani przez marszałka Senatu do przeprowadzenia głosowania tajnego sekretarze: Janusz Bargieł, Krystyna Doktorowicz i Alicja Stradomska, stwierdzają, że w głosowaniu tajnym za wyborem senatora Jerzego Cieślaka na przewodniczącego Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia oddano 88 głosów, w tym wszystkie ważne. 76 senatorów głosowało za wyborem, 6 - przeciw, 6 wstrzymało się od głosu".

Diariusz Senatu RP: spis treści, poprzednia część dokumentu, następny fragment