Diariusz Senatu RP: spis treści, następny fragment

W dniach 20 i 21 listopada 2003 r. odbyło się 49. posiedzenie Senatu. Obradom przewodniczyli marszałek Longin Pastusiak oraz wicemarszałkowie Ryszard Jarzembowski i Kazimierz Kutz.

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych*,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o świadczeniach rodzinnych.

_____________________

Sprawozdawca komisji senator Jerzy Markowski podkreślił, że przygotowany przez rząd projekt ustawy jest narzędziem restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego w kilku obszarach. Pierwszy to obszar restrukturyzacji finansowej, generalnie sprowadzającej się do tego, że oddłuża się sektor na 18 miliardów zł należności wobec różnych wierzycieli, zwłaszcza budżetu narodowego funduszu ochrony środowiska, oraz prawie 2 miliardy zł kieruje się do odroczenia w spłacie na lata określone w ustawie.

Ustawa określa również zasady likwidacji kopalń, a także restrukturyzacji organizacyjnej sektora węgla kamiennego. Traktuje również o tym, że do roku 2006 kompetencje właścicielskie, czyli walnego zgromadzenia, w stosunku do dystrybutorów produktu, jakimi są Węglozbyt i Węglokoks, pozostają u ministra gospodarki. Czyni to pewien wyłom w zasadzie, ale jest zasadne ze względu na obszar funkcjonowania tych przedsiębiorstw, funkcjonują one bowiem wyłącznie w sektorze węgla kamiennego.

Senator J. Markowski poinformował że Komisja Gospodarki i Finansów Publicznych przyjęła dwadzieścia jeden poprawek do ustawy. W większości dotyczyły one regulacji z zakresu kodeksu pracy oraz obrotu środkami finansującymi. Jedna z poprawek zmierzała do wypełnienia luki powstałej po nieprzyjęciu przez Sejm zapisów umożliwiających likwidację kopalń poprzez ich łączenie. Chodziło o to, by - zgodnie z intencją rządu - tak uszczelnić strumień środków publicznych kierowanych do połączonych kopalń, likwidowanej i czynnej, żeby pieniądze przeznaczone na fizyczną likwidację kopalni czy części kopalni nie trafiały do produkującej, czynnej części połączonych kopalń.

Sprawozdawca mniejszości Komisji Gospodarki i Finansów Publicznych senator Genowefa Ferenc poinformowała, że mniejszość postanowiła zaproponować skreślenie w rozpatrywanej ustawie pkt 3 w art. 37. Umożliwia on górnikom przejście na emeryturę bez względu na wiek i skraca okres pracy pod ziemią do piętnastu lub dwudziestu lat z jednoczesnym zaliczeniem okresu pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Górnik otrzymałby więc emeryturę na przykład po dwudziestu latach pracy. Zdaniem mniejszości komisji, propozycja zawarta w pkt 3 zmierza do zrównania okresu pobierania renty i czasu pracy wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze, a więc emeryturę mógłby otrzymać trzydziestodziewięcioletni mężczyzna. W ten sposób w systemie emerytalnym zostałoby stworzone pewnego rodzaju świadczenie socjalne dla osób zdolnych do pracy, co narusza podstawowe zasady ubezpieczeń społecznych i reformę systemu emerytalnego. Takie rozwiązanie powoduje dodatkowe obciążenie Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, finansowane przez wszystkich pozostałych ubezpieczonych, a w najmniejszym stopniu przez górników.

Uchwała

Ustawa została uchwalona przez Sejm 29 października 2003 r. Następnego dnia przekazano ją do Senatu. Marszałek 31 października skierował projekt tej ustawy do Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia oraz do Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej. Obie komisje rozpatrzyły ustawę i przygotowały sprawozdania w tej sprawie.

Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej przedstawił senator Janusz Bargieł. Senator poinformował, że komisja rozpatrzyła ustawę i postanowiła zaproponować wniesienie do niej czterech poprawek.

Jak stwierdził senator sprawozdawca, rozpatrywana ustawa stanowi implementację przepisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego w sprawie dostosowania ustaw, rozporządzeń i przepisów administracyjnych państw członkowskich dotyczących produkcji, prezentacji i sprzedaży wyrobów tytoniowych, a także dyrektywy Parlamentu Europejskiego w sprawie dostosowania przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich związanych z reklamą i sponsorowaniem produktów tytoniowych.

Ustawa o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych dostosowuje prawo polskie do prawa Unii Europejskiej. Przyjęte w nowelizacji rozwiązania zmierzają do ograniczenia toksyczności i  uzależniających właściwości wyrobów tytoniowych. Zawierają też zakaz stosowania dodatków, które pogarszają jakość organoleptyczną samego produktu tytoniowego oraz takich, które wpływają na przyspieszenie uzależnienia od używania nikotyny.

Ustawa wprowadza ponadto zakaz umieszczania na wyrobach tytoniowych napisów lub znaków sugerujących ich mniejszą szkodliwość dla zdrowia oraz nakazuje rozszerzenie zakresu informacji umieszczanych na opakowaniach wyrobów tytoniowych o dane dotyczące zawartości tlenku węgla. Wprowadza również obowiązek powiększenia powierzchni na opakowaniach wyrobów tytoniowych, która musi zostać przeznaczona na ostrzeżenia o szkodliwości używania tytoniu, oraz umieszczania takich ostrzeżeń także na opakowaniach zbiorczych, używanych w handlu detalicznym.

Ustawa zmienia zasady oznaczania opakowań wyrobów tytoniowych, mówi o procedurach wdrożenia ostrzegania w bardziej wyraźny sposób każdego palącego o tym, że palenie tytoniu jest szkodliwe. Odnosi się do tego, że ostrzeżenia umieszczane w reklamach tytoniu muszą być większe. Wprowadza zakaz reklamowania i promocji wyrobów tytoniowych oraz związanych z nimi rekwizytów i symboli w środkach przekazu elektronicznego.

Sprawozdawczyni Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia senator Wiesława Sadowska podkreśliła, że wątpliwości komisji budził proponowany przez ustawodawcę termin wejścia w życie określonych dyrektywą obowiązków, dotyczących zarówno producentów, jak i dystrybutorów wyrobów tytoniowych i papierosów. Ustawa bowiem ma obowiązywać od dnia wejścia Polski do Unii Europejskiej, tj. od 1 maja 2004 r. W takiej sytuacji polscy producenci i handlowcy zostaliby postawieni przed faktem dokonanym, bez możliwości dostosowania swojej produkcji do obowiązującego prawa. W krajach Unii Europejskiej były wprowadzane okresy przejściowe - czternastomiesięczny dla producentów i dwunastomiesięczny dla  handlowców. Brak okresów przejściowych oznaczać będzie wyhamowanie na kilka miesięcy produkcji papierosów w naszych rodzimych zakładach tytoniowych, a przymus gwałtownego wycofania z obrotu handlowego papierosów i wyrobów tytoniowych niespełniających nowych norm doprowadzi do bankructwa wielu małych właścicieli hurtowni. Wszystko razem spowoduje ubytek wpływów do budżetu państwa szacowany na mniej więcej 2 miliardy zł miesięcznie.

Jak stwierdziła senator sprawozdawca, przyjęcie ustawy bez określenia okresów przejściowych byłoby w gruncie rzeczy ustanowieniem prawa niewykonalnego. Dodała też, że wszystkie te niebezpieczeństwa zauważyli posłowie i zaproponowali poprawkę wprowadzającą okresy przejściowe na dostosowanie produkcji do nowych norm osiem miesięcy i na pozostawienie w obrocie handlowym towarów spełniających stare warunki - dwadzieścia miesięcy.

Senator sprawozdawca poinformowała, że Komisja Polityki Społecznej i Zdrowia po zapoznaniu się z projektem ustawy postanowiła rekomendować Izbie przyjęcie tych samych poprawek, które zaproponowała sejmowa Komisja Europejska. Były to poprawki legislacyjne. Wszyscy członkowie komisji byli zdecydowanie przeciwni wprowadzaniu jakichkolwiek poprawek merytorycznych.

Uchwała

Ustawa została uchwalona 29 października 2003 r., na 60. posiedzeniu Sejmu. Do Senatu przekazano ją 31 października. Tego samego dnia marszałek skierował ją do Komisji Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego oraz do Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia. Komisje rozpatrzyły ustawę i przygotowały sprawozdania w tej sprawie.

Sprawozdawca Komisji Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego senator Józef Dziemdziela przypomniał, że rozpatrywana ustawa ma zastąpić dotychczasową regulację, zawartą w dziale VI ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej. Zamieszczono w niej również rozwiązania prawne zapisane dotychczas w innych aktach wykonawczych dotyczących służby zastępczej. Wprowadzone zmiany w zakresie służby zastępczej będą wymuszać również nowelizację licznych ustaw normujących wycinkowo kwestie związane z jej odbywaniem.

Zawęża się krąg podmiotów, u których może być odbywana służba zastępcza. Intencją tej zmiany ma być wspomożenie instytucji prowadzących działalność charytatywną i opiekuńczą, a także placówek i jednostek organizacyjnych użyteczności publicznej. Zgodnie z zapisami, służbę zastępczą można odbywać również w organizacjach pożytku publicznego.

Novum w ustawie jest powołanie komisji wojewódzkich, działających przy marszałku województwa, oraz powoływanych przez ministra właściwego do spraw pracy komisji właściwych w zakresie służby zastępczej. Komisje te będą orzekały o przeznaczeniu do służby zastępczej. Mają one zapewnić bardziej kompetentne podejście do rozpatrywanych wniosków. Zgodnie z dotychczas obowiązującymi rozwiązaniami tym problemem zajmują się komisje poborowe, powoływane w zupełnie innym celu.

Na wzór unormowań prawnych dotyczących odraczania służby wojskowej, proponuje się również instytucję odraczania służby zastępczej. W opinii senatora sprawozdawcy, jest to rozwiązanie bardzo potrzebne, ponieważ okres oczekiwania poborowych, od momentu przyznania służby do skierowania ich do niej, czasami trwał kilka lat i brak tej instytucji komplikował wielokrotnie pewne działania w stosunku do poborowych, a również komplikował ich plany życiowe.

Materią nową, dotychczas nieregulowaną ustawowo, jest zawieszenie poborowym odbywania służby zastępczej. W projekcie proponuje się zamknięty katalog przesłanek, które mogą skutkować zastosowaniem tej instytucji prawnej.

Senator J. Dziemdziela podkreślił, zaproponowane w ustawie rozwiązania dotyczące kręgu podmiotów, w których poborowi mieliby odbywać służbę zastępczą, a przede wszystkim rozwiązania w zakresie finansowania służby zastępczej spowodują wzrost zainteresowania i tym samym zwiększą liczbę tych poborowych kierowanych do odbycia służby, którym tę służbę przyznano. Zniknie dość poważny problem w tym obszarze, a mianowicie to, że wielu poborowych, którym służba zastępcza została przyznana, z braku miejsc nie zostało do niej skierowanych. W konsekwencji po odpowiednim okresie wyczekiwania byli oni zwalniani do rezerwy bez odbycia służby zastępczej.

Wniosek o charakterze legislacyjnym zgłosił także senator J. Dziemdziela.

Uchwała

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 60. posiedzeniu, 20 października 2003 r. Do Senatu trafiła 30 października i następnego dnia marszałek, zgodnie z regulaminem, skierował ją do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności. Po rozpatrzeniu ustawy komisja przygotowała swoje sprawozdanie.

Omawiając nowelizację, senator sprawozdawca wskazała, że zupełnie nową regulacją wprowadzoną do ustawy jest obowiązek przesyłania oświadczeń majątkowych sędziów do właściwych urzędów skarbowych w celu analizy oraz przywołanie ustawy budżetowej do określenia kwoty bazowej, na podstawie której będzie ustalane wynagrodzenie sędziów i prokuratorów. Kwoty te od 2004 r. będą waloryzowane corocznym wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń, ustalanym według przepisów o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze wynagrodzeń budżetowych.

Od 1 stycznia 1998 r. sędziowie i prokuratorzy pozostają poza systemem ubezpieczeń społecznych, a ich wynagrodzenia zwolnione są od odprowadzania składek na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne. Mimo nieodprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne sędziowie i prokuratorzy, na podstawie ustawy z 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, z racji pozostawania w stosunku pracy mieli prawo do świadczeń wypadkowych realizowanych przez resort sprawiedliwości. Po wejściu w tym roku w życie ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, sytuacja zmieniła się jednak na niekorzyść sędziów i prokuratorów. Ustawa z 12 czerwca 1975 r. utraciła moc, co spowodowało powstanie luki prawnej skutkującej pozbawieniem sędziów i prokuratorów podstawy prawnej do uzyskania świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Wobec brutalizacji naszego życia i faktu, że sędziowie i prokuratorzy są na pierwszej linii, stykają się z groźnymi przestępcami oraz są szczególnie narażeni na wypadki przy pracy, powstała pilna konieczność usunięcia tej luki i Sejm tego dokonał.

Ponadto ustawa usuwa niedoskonałości przepisów związanych z systemem powoływania i odwoływania dyrektora lub kierownika sądu. Uprawnienia te przysługują ministrowi sprawiedliwości. Dyrektor sądu jest organem sądu w zakresie finansowym i gospodarczym. W dotychczasowej ustawie nie było regulacji pozwalającej ministrowi z własnej inicjatywy odwołać dyrektora oraz ustawowego określenia osoby uprawnionej i zobowiązanej do zastępowania dyrektora czy kierownika sądu podczas jego nieobecności.

Doprecyzowano również sprawy dotyczące aplikacji referendarskich. Przy rekrutacji przyjęto taką zasadę jak przy aplikacji sędziowskiej - drogę konkursu. Uregulowano również sytuację zatrudnionych obecnie na stanowiskach referendarzy sądowych osób, które ukończyły studia administracyjne i odbyły aplikację referendarską.

W ustawie znalazły się również drobne zmiany zmierzające do doprecyzowania przepisów prawa o ustroju sądów wojskowych, ustawy o służbie cywilnej, prawa o ustroju sądów administracyjnych i ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, odnoszące się do zaskarżania orzeczeń w postępowaniu dyscyplinarnym.

Jak stwierdziła senator sprawozdawca, długo dyskutowali na ten temat senatorowie z Komisji Ustawodawstwa i Praworządności, ponieważ Krajowa Rada Sądownictwa jest organem konstytucyjnym. Co prawda, sama nie jest organem orzekającym, czyli nie sprawuje wymiaru sprawiedliwości, wykonuje jednak niezwykle doniosłe zadania w tym zakresie, działając w sposób niezależny i niezawisły. Kto i w jaki sposób finansuje radę, jest wyborem parlamentu, ponieważ konstytucyjne podstawy polskiego prawa budżetowego nie odnoszą się do budżetów odrębnych, konstruując budżet jako całość.

Uchwała

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 60. posiedzeniu, 29 października 2003 r., a do Senatu przekazana 30 października. Marszałek 31 października, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierował ją do Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz do Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej. Komisje przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi przedstawił senator Józef Dziemdziela. Senator podkreślił, że celem ustawy jest wprowadzenie rozwiązań umożliwiających korzystanie przez Polskę ze środków Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej. Środki te są przeznaczone na finansowanie działań o charakterze strukturalnym w rolnictwie, między innymi na renty strukturalne, wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, wspieranie przedsiębiorczości rolno-środowiskowej, wspieranie gospodarstw niskotowarowych, zalesienie gruntów rolnych, wspieranie grup producentów, czy też uzupełnianie płatności bezpośrednich.

Ustawa ma charakter wykonawczy w stosunku do rozporządzenia Rady nr 1257/99 w sprawie wsparcia rozwoju wsi przez Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej, rozporządzenia Komisji nr 445 z 2002 r., ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady nr 1257/99 r. oraz traktatu akcesyjnego podpisanego 16 kwietnia br. w Atenach. Te akty prawne określają podstawowe zasady i warunki przyznawania wsparcia finansowego, a także jego wysokość.

Przedmiotem ustawy jest określenie zadań oraz właściwości jednostek organizacyjnych i organów w zakresie wspierania rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z omawianego funduszu. Ustawa określa szczegółowe procedury przygotowania oraz zmiany planu rozwoju obszarów wiejskich, ze szczególnym uwzględnieniem konsultacji społecznych. W świetle postanowień ustawy projekt planu zatwierdza Rada Ministrów.

Zadania związane z udzielaniem pomocy finansowej realizować będzie agencja płatnicza, akredytowana na podstawie przepisów ustawy z 30 lipca br. o uruchomieniu środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej, we współpracy ze wskazanymi w rozporządzeniu Rady Ministrów organami administracji rządowej i samorządowej. Agencja ta będzie uprawniona w szczególności do przeprowadzenia kontroli udzielania i wykorzystywania pomocy w zakresie zgodności z prawem i ustalonymi planami.

Ustawa nowelizuje także przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, ustawy o lasach, ustawy o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz zmianie niektórych innych ustaw, ustawy o rentach strukturalnych w rolnictwie. Uchyla a także ustawę o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia. Zmiany te mają na celu dostosowanie krajowych form pomocy do systemu pomocy w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Sprawozdawca Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej senator Zbigniew Zychowicz przypomniał, że uchwalona przez Sejm ustawa ma stworzyć warunki do korzystania przez Polskę z funduszy Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej.

Ustawa ma charakter kompetencyjny. Ustala przede wszystkim procedurę opracowania planu rozwoju obszarów wiejskich - plan ten musi być opracowany zgodnie z dyrektywami dotyczącymi Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej - i wyznacza ministra właściwego do spraw rozwoju wsi jako organu zarządzającego w rozumieniu przepisów Unii Europejskiej. Wskazuje też organy władzy państwowej zobowiązane do ustalenia szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na działania objęte planem, mające na celu realizację planu i ustaleń dokonanych z Komisją Europejską.

Ustawa reguluje także konieczność realizowania zadań związanych z udzielaniem pomocy finansowej w zakresie wspierania rozwoju obszarów wiejskich za pośrednictwem agencji płatniczej. Ustawa nakłada na Radę Ministrów obowiązek określenia organów administracji rządowej i samorządowej współpracujących z agencją płatniczą przy realizacji zadań związanych z udzielaniem pomocy finansowej.

Art. 8 ustawy wskazuje podmioty, które będą prowadzić politykę informacyjną, będą doradzać. Są to ośrodki doradztwa rolniczego oraz Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich.

Senator Z. Zychowicz poinformował, że komisja po rozpatrzeniu ustawy postanowiła rekomendować Izbie jej przyjęcie wraz z trzema poprawkami.

Zgodnie z regulaminem w pierwszej kolejności poddano pod głosowanie wniosek o odrzucenie ustawy (Senat 65 głosami, przy 1 za i 11 wstrzymujących się, odrzucił ten wniosek), następnie przegłosowano poszczególne poprawki, po czym Izba 76 głosami, przy 2 wstrzymujących się, podjęła uchwałę:

Uchwała

Sejm uchwalił tę ustawę 14 listopada 2003 r. i tego samego dnia trafiła ona do Senatu. Marszałek 17 listopada skierował ją do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności. Komisja rozpatrzyła ustawę i przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Przedstawił je senator Gerard Czaja. Senator zaznaczył, że celem nowelizacji jest wydłużenie o pół roku stosowania niektórych przepisów uchylonej ustawy o finansach publicznych z 1971 r. Senator wyjaśnił, że obecny zapis nowelizowanej ustawy art. 3 §2 stanowi, iż niektóre przepisy uchylonej ustawy z 1971 r. stosuje się nadal w sprawach o naruszenie dyscypliny finansowej, ale nie dłużej niż do 31 grudnia br. Po tym terminie bez nowej regulacji (a więc bez nowej ustawy z 14 listopada br.) nie będzie więc możliwe orzekanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Utrzymanie obowiązujących przepisów, obecnego ich brzmienia spowodowałoby, że po 31 grudnia br. nie obowiązywałby przepis penalizujący czyny kwalifikowane jako wykroczenie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Jak poinformował senator sprawozdawca, Komisja Ustawodawstwa i Praworządności stwierdziła, że propozycja zawarta w rozpatrywanej nowelizacji jest w pełni zasadna zarówno pod względem prawnym, jak i merytorycznym.

Sprawozdawca komisji senator Kazimierz Drożdż zaznaczył, że uchwalenie ustawy zmieniającej ustawę o gospodarce nieruchomościami jest uzasadnione potrzebami natury praktycznej, a w szczególności wnioskami wynikającymi z dotychczasowych doświadczeń w jej stosowaniu przez organy administracji publicznej oraz sądy powszechne i Naczelny Sąd Administracyjny. Proponowane zmiany mają na celu wyeliminowanie niejasności związanych z wykładnią przepisów ustawy oraz doprecyzowanie jej zapisów, a także zlikwidowanie luk prawnych, jakie występują przy rozwiązywaniu problemów dotyczących nieruchomości. Spośród ważniejszych propozycji zawartych w ustawie senator sprawozdawca wskazał następujące.

Została zwiększona prowizja dla powiatów od wpływów ze sprzedaży i opłat za gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa. Spowoduje to nie tylko zwiększenie zainteresowania starostów egzekwowaniem należności z tytułu gospodarowania nieruchomościami Skarbu Państwa, ale w konsekwencji wzrosną także dochody budżetu państwa, co powinno z nadwyżką zrekompensować wydatki na prowizję dla starostów.

Za ważne uznał senator zmiany, które rozpatrywany projekt ustawy wprowadza do działu II, dotyczącego gospodarowania nieruchomościami stanowiącymi własność Skarbu Państwa oraz własność jednostek samorządu terytorialnego. Celem proponowanych zapisów jest wprowadzenie szczególnych wobec prawa cywilnego zasad obrotu nieruchomościami publicznymi. Znajduje to swoje uzasadnienie w fakcie, iż nieruchomościami mającymi charakter publiczny zarządza nie sam właściciel, lecz organ działający w jego imieniu. W szczególności proponowane zmiany doprecyzowują zakres działania organów, wzmacniają kontrolę nad wykorzystywaniem nieruchomości zbywanych z zasobów w drodze darowizny, jak również wzmacniają kontrolę nad wykorzystywaniem nieruchomości przekazanych gminom z zasobów Skarbu Państwa w drodze darowizny na cele mieszkaniowe i cele z nimi związane.

Senator K. Drożdż podkreślił, że zmiany dotyczące przekształcania lub ograniczania praw do nieruchomości mają na celu wprowadzenie ułatwień przy realizacji polityki przestrzennej, szczególnie przez gminy, we wdrażaniu ładu przestrzennego oraz usprawnienie realizacji celów publicznych, w tym inwestycji infrastrukturalnych. Celom tym służą między innymi podziały nieruchomości. Wprowadzono zapisy umożliwiające dokonywanie z urzędu podziałów nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym. Ma to szczególne znaczenie w sytuacji, gdy do realizacji inwestycji celu publicznego niezbędne jest nabycie części nieruchomości, co oznacza konieczność uprzedniego dokonania jej podziału. Podział nie był możliwy, jeżeli stan prawny nieruchomości pozostawał nieuregulowany. Konsekwencją tego była niemożność nabycia nieruchomości, czyli zablokowanie realizacji celu publicznego. Uproszczono procedury przekształcania nieruchomości wadliwie ukształtowanych poprzez ich połączenia i wtórny podział na działki gruntu ukształtowane już zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego.

W odniesieniu do prawa pierwokupu nieruchomości wprowadzono także możliwość stosowania tego prawa na obszarze portów i przystani morskich, ze względu na strategiczne znaczenie tych obszarów dla gospodarki naszego kraju. Aby skrócić czas oczekiwania stron umowy na podjęcie przez gminę decyzji o skorzystaniu z prawa pierwokupu, zaproponowano zastąpienie dotychczasowego terminu dwóch miesięcy, w którym gmina może skorzystać z tego prawa, terminem jednego miesiąca. Jest to uzasadnione, tym bardziej że obecnie o skorzystaniu z prawa pierwokupu będzie decydował indywidualnie wójt, burmistrz albo prezydent miasta, a nie - jak było do tej pory - kolegialnie zarząd gminy.

W opinii senatora sprawozdawcy, istotne znaczenie dla realizacji inwestycji celu publicznego mają zmiany dotyczące wywłaszczania nieruchomości. Zaproponowano zapisy umożliwiające dokonywanie w ramach jednej łącznej procedury podziałów i wywłaszczeń nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym, co znacznie przyspieszy załatwienie spraw związanych z nabywaniem nieruchomości na cele publiczne. Zaproponowano także, żeby w wypadku wywłaszczania nieruchomości obciążające tę nieruchomość prawa zobowiązaniowe oraz prawo trwałego zarządu wygasły z mocy z prawa. Jest to szczególnie ważne, gdyż realizacja celu publicznego wymaga na ogół dysponowania nieruchomością nieobciążoną różnymi prawami. Kolejne zmiany dotyczą sposobu ustalania i wypłaty odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości. Należało tu pogodzić konstytucyjną zasadę przyznania słusznego odszkodowania z interesem Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego. Wprowadzono między innymi zapisy, które uzależniają wypłatę odszkodowania od zakończenia procedury odwoławczej także przez NSA. W przeciwnym razie należałoby podejmować czasochłonne działania w celu odebrania wypłaconego zbyt wcześnie odszkodowania, gdyby sąd uchylił decyzję o wywłaszczeniu. Ze względu na potrzebę odciążenia budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego wprowadzono zapisy, że koszty odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość będzie mogła pokryć, na zasadzie dobrowolności, także osoba lub jednostka organizacyjna realizująca cel publiczny. Zaproponowano również zapisy ustalające, że w wypadku zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, niewykorzystanej na cele określone w decyzji o wywłaszczeniu, warunkiem zwrotu nieruchomości jest zwrot wypłaconego niegdyś odszkodowania. Zapobiegnie to stosowaniu czasochłonnych procedur egzekwowania należności dla budżetu państwa i dla budżetów jednostek samorządu terytorialnego od poprzedniego właściciela, któremu zwrócono nieruchomość. Bardzo szczegółowo uregulowano tryb rozliczeń w wypadku zwrotu wywłaszczonych nieruchomości. Regulacja ta jest niezbędna, ponieważ odszkodowanie było często przyznawane w postaci nieruchomości zamiennej, a ponadto nieruchomość zwracana znajduje się najczęściej w innym stanie niż była w dniu wywłaszczenia. Jak stwierdził senator, sprawa ta ma duży wydźwięk społeczny. Dotyczy konstytucyjnej ochrony prawa własności, wymaga więc szczególnych i jednoznacznych uregulowań prawnych.

Bardzo potrzebną regulacją prawną dotyczącą partycypacji właścicieli nieruchomości w kosztach budowy urządzeń infrastruktury technicznej poprzez wnoszenie opłat adiacenckich jest upoważnienie Rady Ministrów do określania w drodze rozporządzenia kryteriów, jakie muszą być spełnione, żeby można było uznać, iż zostały stworzone warunki do podłączenia nieruchomości do tych urządzeń, co jest konieczne do wymierzenia opłaty. Bez rozstrzygnięcia tej sprawy przepisy dotyczące opłat praktycznie są martwe.

Obsługę rynku nieruchomości prowadzą między innymi rzeczoznawcy majątkowi, pośrednicy w obrocie nieruchomościami i zarządcy nieruchomości. Zawody te regulują przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami. Od prawidłowego działania osób wykonujących te zawody w dużej mierze zależy funkcjonowanie rynku nieruchomości. Dlatego też zaproponowano zapisy, które mają usprawnić działalność osób obsługujących rynek nieruchomości. Do regulacji tych należą przepisy dotyczące poszerzenia dostępu rzeczoznawców majątkowych do baz informacyjnych zawierających dane o rynku nieruchomości, a w wypadku pośredników w obrocie nieruchomościami i zarządów nieruchomości - przepisy dotyczące w ogóle możliwości dostępu do tych baz, chociaż w zakresie ograniczonym, dostosowanym do specyfiki tych zawodów. Uregulowano także bardzo ważne kwestie terminu ważności operatu szacunkowego, z potwierdzaniem aktualności wycen oraz oceny wykonanych operatów szacunkowych. Regulacje te będą sprzyjały podniesieniu poziomu obsługi na rynku nieruchomości. Wprowadzono prawną ochronę tytułów zawodowych oraz uregulowano kompetencje do wydawania standardów zawodowych. Zwiększono wymogi kwalifikacyjne wobec osób ubiegających się o licencje zawodowe pośrednika w obrocie nieruchomościami i zarządcy nieruchomości. Od 31 grudnia 2005 r. będzie obowiązywało wykształcenie wyższe.

Senator sprawozdawca podkreślił, że prowadzenie polityki w zakresie gospodarki nieruchomościami oraz tworzenie warunków do rozwoju rynku nieruchomości wymaga wiedzy o zjawiskach zachodzących na tym rynku. Dlatego z zadowoleniem należy przyjąć regulacje dotyczące monitorowania rynku nieruchomości zawarte w projekcie ustawy.

Za ważną regulacją prawną uznał senator proponowane w nowelizacji zmiany dotyczące zdyscyplinowania przebiegu komunalizacji mienia państwowego. Komunalizacja trwa już trzynaście lat i należy ją zakończyć. Nie może dłużej trwać taka sytuacja, że nie wiadomo ostatecznie, które nieruchomości stanowią własność Skarbu Państwa, a które - własność gminy. Proponuje się ustalenie terminu granicznego 31 grudnia 2005 r. Jest to czas na złożenie przez gminy spisów inwentaryzacyjnych. A jeżeli do tego czasu spisy nie zostaną złożone, wojewoda będzie mógł wszcząć z urzędu postępowanie komunalizacyjne bez tych spisów. Przepis ten zdyscyplinuje działania i przyspieszy zakończenie procesu komunalizacji.

W projekcie ustawy zaproponowano zapisy utrzymujące Urząd Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast, a jednocześnie zaproponowano likwidację Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii. Utrzymana została jednak funkcja głównego geodety kraju, który będzie działał w strukturze ministerstwa infrastruktury. Senator sprawozdawca poinformował, że powody, jakimi kierował się rząd, przyjmując takie rozwiązanie, przedstawił obecny na posiedzeniu Komisji Skarbu Państwa i Infrastruktury podsekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury Marek Bryx. Komisja podzieliła te argumenty i opowiedziała się za przyjęciem przedstawionych zmian.

Uchwała

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 61. posiedzeniu, 12  listopada 2003 r. Do Senatu została skierowana 14 listopada, a  15 listopada marszałek, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierował ją do Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie.

Przedstawiła je senator Wiesława Sadowska. Senator zaznaczyła, że regulacje dotyczące świadczeń pieniężnych na rzecz rodziny, czyli jeden z zasadniczych instrumentów polityki rodzinnej państwa, były i nadal są w polskim systemie zabezpieczenia społecznego bardzo rozproszone. Znajdują się w systemie ubezpieczeniowym, w systemie pomocy społecznej i w systemie dochodowego wspierania rodzin, jest także system świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego. W okresie transformacji wszystkie te świadczenia były wielokrotnie zmieniane, przesuwane pomiędzy systemami. W związku z rozproszeniem tych świadczeń, stosowaniem różnych kryteriów dochodowych, ich nie zawsze pożądanej i sprawiedliwej kumulacji, rząd podjął próbę uporządkowania tej sfery polityki rodzinnej.

Rozpatrywana ustawa wyłącza świadczenia pieniężne na rzecz rodziny z systemu ubezpieczeniowego i systemu pomocy społecznej oraz kumuluje je w jednym akcie, a także określa przejrzyste kryteria dostępności do nich. Ustawa ta, wraz z ustawami o rencie socjalnej, zatrudnieniu socjalnym i o pomocy społecznej, jest częścią podjętej przez rząd reformy systemu zabezpieczenia społecznego. Poza rozpatrywaną ustawą pozostaną tylko dwa świadczenia na rzecz rodziny: zasiłek macierzyński i zasiłek opiekuńczy.

Omawiając ustawę, senator sprawozdawca wskazała, że ustanawia ona dwa rodzaje świadczeń pieniężnych na rzecz rodziny: zasiłek rodzinny i świadczenia opiekuńcze. Zasiłek rodzinny będzie przyznawany rodzinie o niskich dochodach i wychowującej dzieci. Ustawa wprowadza nowe kryterium dochodowe, obliczane przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. Jest ono liczone na podstawie koszyka żywnościowego dla rodziny określonej wielkości. Wysokość tego kryterium określono jako 504 zł dla rodziny z dzieckiem pełnosprawnym i 583 zł dla rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym. Kryterium branym pod uwagę przy określaniu wysokości zasiłku rodzinnego jest wiek dzieci w rodzinie. Odchodzi się zatem od powszechnie do tej pory stosowanego uzależniania wysokości zasiłku od liczby dzieci w rodzinie. Wysokość zasiłku rodzinnego jest częścią wydatków ponoszonych przez rodziny na dzieci. Od 1 września br. jest to 33% tak zwanego koszyka żywnościowego, ustalonego przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. Od września 2006 r. ma to być 35%, a od września 2009 r. - 40%. Proponuje się, by waloryzacja progów dochodowych odbywała się raz na trzy lata, i proponuje się włączenie komisji trójstronnej do wyliczania tych progów.

Zasiłki rodzinne będą uzupełniane tak zwanymi dodatkami. Przewidziano ich siedem, a mianowicie: dodatek z tytułu urodzenia dziecka, dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie urlopu wychowawczego, dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania, dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka, dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego, dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego, a także dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania. Te trzy ostatnie dodatki w całości są nowymi świadczeniami. Generalnie ustawa chroni w większym niż dotąd stopniu interes dzieci, a zwłaszcza ich potrzeby edukacyjne.

Senator W. Sadowska zaznaczyła, że w trakcie prac sejmowych nad ustawą zgłoszono kilkadziesiąt poprawek, z których siedem uchwalił Sejm. W dużej mierze łagodzą one kontrowersyjność niektórych wcześniejszych zapisów. Między innymi podwyższono z szesnastu do osiemnastu lat wiek dziecka uprawnionego do zasiłku rodzinnego; zwiększono wysokość jednorazowych dodatków z tytułu urodzenia dziecka z 300 do 500 zł; skrócono z dwunastu do sześciu miesięcy okres obowiązkowego zatrudnienia rodzica przed jego przejściem na urlop wychowawczy, uprawniający do otrzymania dodatku pieniężnego do zasiłku rodzinnego; podwyższono ze 170 do 250 zł kwotę dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka niepełnosprawnego, który zastąpi świadczenie z Funduszu Alimentacyjnego; pozostawiono prawo osób, które skończyły siedemdziesiąt pięć lat, do zasiłku pielęgnacyjnego.

Jak stwierdziła senator sprawozdawca, najwięcej kontrowersji podczas obrad komisji, a także podczas prac sejmowych budził projekt zamiany świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego na dodatki dla osób samotnie wychowujących dzieci. Senator zaznaczyła, że niezrozumienie intencji ustawodawcy wynika stąd, iż w powszechnej opinii funkcjonuje przekonanie, że likwiduje się Fundusz Alimentacyjny i zastępuje go rozwiązaniem, na którym budżet państwa zaoszczędzi jakoby wielkie pieniądze. W rzeczywistości sprawa wygląda inaczej. Fundusz Alimentacyjny został powołany do życia w 1974 r. w celu wypłacania zasądzonych alimentów i efektywniejszego ściągania ich od dłużników. Ta idea miała sens i szanse na powodzenie wtedy, gdy praca była dobrem całkowicie osiągalnym. Dziś z tej idei nie pozostało wiele. Spośród sześciuset dwudziestu tysięcy rodzin alimentowanych Fundusz Alimentacyjny wypłaca alimenty ponad pięciuset tysiącom rodzin. Wypłaca je w takiej wysokości, w jakiej zasądził je sąd, a więc od 50 do 600 zł. Czy zatem jest to sprawiedliwy system (takie pytanie zadawali również senatorowie podczas dyskusji na forum komisji), by z pieniędzy podatników wypłacać świadczenia tak różne, bez analizy, czy te 600 zł dostaje na przykład rodzina biedniejsza czy bogatsza, a zazwyczaj dostaje je bogatsza rodzina, bo przecież na wysokość alimentów wpływ mają dochody zobowiązanych do alimentacji. A zatem przyznanie 170 zł i 250 zł na każde dziecko w rodzinie, z zastrzeżeniem, że ogranicza się pułap kwot wypłacanych rodzinie: z dzieckiem pełnosprawnym do 510 zł, a z dzieckiem niepełnosprawnym do 750 zł (najwyższe alimenty wypłacane rodzinie obecnie wynoszą 618 zł), jest zdecydowanie sprawiedliwszym, zdaniem komisji, rozwiązaniem. Ponadto w wielu wypadkach będzie dochodzić do kumulacji niektórych świadczeń.

Senator podkreśliła też, że nie jest prawdziwe twierdzenie, iż na całej tej operacji rząd chce zarobić. Z 7,5 miliarda zł wydawanych na świadczenia na rzecz rodziny do tej pory nadal tyle, a nawet więcej, będzie się przeznaczać na pieniężne wspieranie rodzin.

Senator W. Sadowska poinformowała, że Komisja Polityki Społecznej i Zdrowia po dyskusji nad projektem ustawy postanowiła wnieść do niej trzynaście poprawek, w większości uściślających przepisy. Jedna poprawka miała charakter zdecydowanie merytoryczny. W trakcie prac sejmowych zmieniono zapis art. 12, w którym określona jest wielkość i wielokrotność maksymalnego dodatku dla rodziny niepełnej z dzieckiem pełnosprawnym. Usunięto z tego przepisu kwotę 510 zł, czyli maksymalną wysokość wypłacanego dodatku, podczas gdy utrzymano ją jednak w wypadku rodziny z dziećmi niepełnosprawnymi. Stworzyło to nierówność prawną pomiędzy dziećmi pełnosprawnymi a niepełnosprawnymi. Komisja tę nieprawidłowość naprawiła, wnosząc odpowiednią poprawkę.

W imieniu komisji senator sprawozdawca wniosła o przyjęcie rozpatrywanej ustawy z zaproponowanymi poprawkami.

Uchwała

Diariusz Senatu RP: spis treści, następny fragment