Diariusz Senatu RP: spis treści, następny część dokumentu

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o Trójstronnej Komisji do spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o pracy na morskich statkach handlowych oraz o zmianie ustawy o bezpieczeństwie morskim,*

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o finansowaniu dróg publicznych,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o organizacji niektórych rynków rolnych,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o odpadach, ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej oraz ustawy o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o zamówieniach publicznych,

*Ustawa zawiera przepisy dostosowujące polskie prawodawstwo do prawa Unii Europejskiej.

Ustawa budżetowa na rok 2003 została uchwalona przez Sejm na 36. posiedzeniu, 23 listopada br. Do Senatu została przekazana 26 listopada. Marszałek Senatu 26 listopada, zgodnie z art. 73 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierował tę ustawę do komisji senackich. Komisje po rozpatrzeniu właściwych części budżetowych przekazały swoje opinie Komisji Gospodarki i Finansów Publicznych, a ta na ich podstawie przygotowała sprawozdanie w tej sprawie.

Wśród nie popartych znalazły się trzy poprawki Komisji Nauki, Edukacji i Sportu. W pierwszej z nich przewidywano zwiększenie wydatków na ochronę zdrowia o kwotę ponad 4 miliardów 500 milionów zł, wskazano jednak takie źródło pokrycia tych wydatków, które stanowiłoby kolejne zmniejszenie wpływów Państwowej Inspekcji Sanitarnej. W drugim wypadku komisja nie rekomendowała zwiększenia wydatków majątkowych o 5 milionów zł, z przeznaczeniem na realizację sieci światłowodowej, ze względu na wskazane źródło finansowania, jakim byłyby środki na Uniwersytet imienia Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. W trzecim wypadku komisja gospodarki nie rekomendowała Izbie zwiększenia wydatków majątkowych na realizację sieci światłowodowej kosztem Kancelarii Sejmu Rzeczypospolitej.

Odnosząc się do poprawek Komisji Kultury i Środków Przekazu, senator sprawozdawca poinformował, że komisja gospodarki postanowiła nie rekomendować Izbie zmniejszenia wydatków na Krajową Radę Radiofonii i Telewizji w celu zwiększenia wydatków na szkoły artystyczne o kwotę 2 milionów zł. Uzasadnia to przede wszystkim fakt, iż budżet Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji został już zmniejszony w Sejmie. Gdyby poniósł większy uszczerbek, stałby się budżetem symbolicznej wielkości.

Komisja Gospodarki i Finansów Publicznych nie poparła również wniosku o zmniejszenie wydatków jednostek budżetowych, w kwocie 4 milionów zł, przeznaczonych na Instytut Pamięci Narodowej, i przesunięcie tych środków na ochronę dziedzictwa narodowego oraz dyrekcję Archiwów Państwowych, a także wydatki na konserwację zabytków.

Komisja gospodarki nie poparła dwóch poprawek Komisji Ochrony Środowiska. Pierwsza z nich sprowadzała się do zmniejszenia wydatków na Państwową Agencję Atomistyki o kwotę 2 milionów 300 tysięcy zł i przeznaczenia tych środków na Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku w województwie śląskim. Argumenty za nierekomendowaniem tej poprawki dotyczyły przede wszystkim obowiązków z tytułu wniesienia opłat do organizacji międzynarodowych przez Państwową Agencję Atomistyki. Jednocześnie sugerowano wnioskodawcom inne źródło pokrycia przewidywanego wydatku na ten cel.

Komisja gospodarki nie poparła również wniosku Komisji Ochrony Środowiska, aby w planie finansowym Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej zmniejszyć dotacje inwestycyjne na zakończenie robót likwidacyjnych w kopaniach siarki "Machów", "Jeziórko", "Grzybów", "Piaseczno" i "Basznia" o kwotę 9 milionów 800 tysięcy zł, z przeznaczeniem tych środków na dotację przedmiotową dla Zakładów Chemicznych "Tarnowskie Góry" w województwie śląskim. Komisja uznała bowiem, że ingerencja w gospodarkę Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej dokonana przez Senat byłaby czynnością niekonstytucyjną.

Komisja Gospodarki i Finansów Publicznych nie poparła też trzech wniosków Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia. Pierwszy sugerował zmniejszenie dotacji i subwencji o kwotę 50 milionów zł na program działań osłonowych w ochronie zdrowia w ramach prowadzonej restrukturyzacji. Drugi wniosek przewidywał zwiększenie wydatków budżetowych o kwotę 6 milionów zł, gdzie na ten cel miałyby zostać wygospodarowane pieniądze między innymi ze środków budżetowych na Ochotnicze Hufce Pracy. Komisja gospodarki odmówiła również poparcia wnioskowi Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia o zmniejszenie dotacji Polskiej Organizacji Turystycznej w celu zwiększenia wydatków na inne cele. Uzasadnienie tego stanowiska sprowadza się między innymi do stwierdzenia, iż znaleziono inne źródło pokrycia tych wydatków.

Pierwsza z nich sprowadzała się do tego, żeby zmienić zapis dotyczący środków Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, precyzujący przeznaczenie tych środków.

Ostatnia z poprawek zgłoszonych przez komisje to poprawka Komisji Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego. Również ona nie została poparta. Komisja Gospodarki i Finansów Publicznych zajęła takie stanowisko, ponieważ zaplanowane środki, mające uzupełnić wydatki na komendy powiatowe Państwowej Straży Pożarnej w poszczególnych województwach, miały pochodzić ze zmniejszenia o kwotę 5 milionów zł środków na obsługę krajowych skarbowych papierów wartościowych.

W drugim wypadku Komisja Gospodarki i Finansów Publicznych rekomendowała zmniejszenie o kwotę 2 milionów zł wydatków na administrację związaną z restrukturyzacją w górnictwie węgla kamiennego i przeznaczenie tej kwoty na sprzęt ratownictwa górniczego.

W trzeciej popartej poprawce doprecyzowano zapisy dotyczące kompetencji w zakresie rozdziału środków w ustawie budżetowej.

W poprawce siódmej komisja sugerowała Izbie zwiększenie o 800 tysięcy zł nakładów na naczelne organy sądownictwa (Trybunał Konstytucyjny).

W dziesiątej poprawce komisja sugerowała zwiększenie nakładów na Krajową Szkołę Administracji Publicznej, a jako źródło pokrycia wskazała środki przeznaczone na program rozwoju nowoczesnych technologii informacyjnych.

W poprawce dwunastej komisja wniosła o zwiększenie o  6 milionów 400 tysięcy zł wydatków na regionalne zarządy gospodarki wodnej poprzez zmniejszenie wydatków na prace projektowe dotyczące Studium Budowy Zapory Ciechocinek-Nieszawa.

Poprawka piętnasta miała na celu zwiększenie wydatków na działalność dydaktyczną w zakresie szkolnictwa wyższego. Komisja sugerowała, żeby środki na ten cel pochodziły z sum przeznaczonych na budowę Kolegium Europejskiego w Gnieźnie.

W poprawce szesnastej zmniejszano dotację, powiększoną w stosunku do przedłożenia rządowego w trakcie prac sejmowych, na Polską Organizację Turystyczną i kierowano te środki na zasiłki z pomocy społecznej. Chodziło o kwotę 5 milionów zł.

W poprawce osiemnastej zmniejszano nakłady na Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, jeśli chodzi o wydatki bieżące i wydatki majątkowe.

W poprawce dwudziestej sugerowano zmniejszenie o kwotę 18 milionów zł wydatków na obsługę krajowych skarbowych papierów wartościowych i skierowanie tych środków na rekultywację zbiornika wodnego po zakładach "Górka" w Trzebini.

W poprawce dwudziestej piątej sugerowano zmianę sposobu dysponowania środkami w załączniku nr 2 część 85/12 "Województwo małopolskie" przez przeniesienie środków pomiędzy rozdziałem "Zasiłki i pomoc w naturze" a rozdziałami "Ośrodki wsparcia" oraz "Powiatowe urzędy pracy".

Senator sprawozdawca poinformował też, że komisja gospodarki po bardzo wnikliwej, całodziennej debacie postanowiła rekomendować Izbie przyjęcie bez poprawek budżetów znajdujących się w następujących częściach: "Budżet, finanse publiczne i instytucje finansowe", "Obsługa zadłużenia zagranicznego", "Obsługa długu krajowego", w części 98 dotyczącej przychodów i rozchodów związanych z finansowaniem deficytu i rozdysponowaniem nadwyżki budżetowej w załączniku nr 4, wykazie inwestycji wieloletnich, rezerwie ogólnej, budżetów gospodarki, turystyki, Wyższego Urzędu Górniczego, Urzędu Regulacji Energetyki, Najwyższej Izby Kontroli, Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, Rządowego Centrum Studiów Strategicznych, Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Głównego Urzędu Statystycznego.

Senator J. Markowski podkreślił, że debata na temat budżetu państwa, jak co roku, nie była wolna od akcentów ściśle politycznych. Dokument ten, mimo że jest bardzo czytelnie i klasycznie ekonomiczny, od czasu do czasu, a zwłaszcza przy okazji lat wyborczych, prowokuje różnego rodzaju opinie polityczne. Niemniej jednoznaczny pozostaje osąd, iż budżet państwa w przedstawionym kształcie pozostaje zestawieniem wydatków i wpływów państwa, bo taka jest jego funkcja. Senator zaznaczył, że wprawdzie w tym przedłożeniu Komisja Gospodarki i Finansów Publicznych nie znajduje bardzo silnych akcentów reformatorskich, ale dostrzega to, co jej zdaniem jest najważniejsze, a mianowicie akcent, iż jest to budżet stabilizacji i rozwoju. W tym wypadku komisja zgodziła się jednoznacznie z opinią premiera w tej sprawie. Nie znalazła również podstaw do tego, żeby podzielić opinie tych wszystkich, którzy w jakikolwiek sposób uważali, że jest to budżet wyborczy, przede wszystkim dlatego, że rok 2003 nie jest rokiem wyborów.

Niemniej jednak komisja zwróciła uwagę na fakt, że jest to budżet, który po raz ostatni konstruowany jest w takich warunkach makropolitycznych. Jest to budżet, który po raz ostatni konstruowany jest jak gdyby bez potrzeby przewidywania wydatków, które już w roku 2004 poniesie nasze państwo, na składkę do Unii Europejskiej oraz - co bardzo istotne z punktu widzenia przede wszystkim polityki prorozwojowej, polityki inwestycyjnej - potrzeby współfinansowania funduszów strukturalnych. Wymaga to od budżetu państwa własnego udziału w wysokości 25% tych kosztów.

Senator sprawozdawca zaznaczył, iż rząd, kształtując budżet państwa zaakceptowany przez Sejm, poruszał się w pewnych warunkach brzegowych. Warunki te to przede wszystkim przewidywane dochody, które zapisano w kwocie 155 miliardów 600 milionów zł. Aby sprostać warunkowi, aby poziom deficytu był mniejszy od 5% wartości produktu krajowego brutto, zaplanowano, iż deficyt ten pozostanie na poziomie 38 miliardów 700 milionów zł, co powoduje, że jest on mniejszy od ubiegłorocznego. Tym samym wydatki w budżecie państwa zaplanowano na kwotę nie większą niż 194 miliardy 400 milionów zł. W tych uwarunkowaniach makro poruszał się parlament, bo jego uprawnienia sprowadzają się przede wszystkim do możliwości dokonywania zmian zapisów, ale bez jakichkolwiek możliwości zwiększania deficytu budżetu państwa.

Senator zaakcentował, że w przekonaniu Komisji Gospodarki i Finansów Publicznych, przewidywane, planowane dochody budżetu państwa nie są konsekwencją jakichkolwiek trudnych do przewidzenia zachowań planistycznych, ale są bezpośrednią pochodną sytuacji gospodarczej. Po odrzuceniu bowiem pewnych dochodów incydentalnych budżetu państwa na rok 2003 trzeba zwrócić uwagę na to, iż przede wszystkim odczuwane są skutki pogorszenia się dynamiki wzrostu gospodarczego. Staje się to niezaprzeczalne w obliczu statystyki: w roku 1997 wzrost produktu krajowego brutto wynosił 7,5%, a dziś mamy do czynienia z planowanym wzrostem 3,5%, co wobec ubiegłorocznego 1% jest i tak wzrostem ponadtrzykrotnym.

Jak wskazał senator sprawozdawca, planowane dochody w budżecie państwa to przede wszystkim dochody z tytułu podatków od osób prawnych, wynoszące 14 miliardów 400 milionów zł, w roku 2003, wpływy ze stawek celnych w kwocie 3 miliardów 300 milionów zł, dochody z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych w kwocie 27 miliardów 900 milionów zł oraz dochody z podatków od towarów i usług, czyli VAT, w kwocie 61 miliardów 800 milionów zł, a także dochody z podatku akcyzowego w wielkości 33 miliardów 700 milionów zł. Oprócz tego zaplanowano dochody o mniejszej skali, np. z podatków od gier, dywidend, dochody niepodatkowe, z opłat restrukturyzacyjnych oraz odsetek od środków gromadzonych na rachunkach bankowych, wśród których wyróżnia się kwota wpływów z zysku Narodowego Banku Polskiego, wynosząca 3 miliardy 600 milionów zł.

Senator J. Markowski podkreślił, że Komisja Gospodarki i Finansów Publicznych, analizując całość ustawy budżetowej, nie tylko zapisy tych rozdziałów, którym przyglądała się w sposób szczególny, dostrzegła w projekcie budżetu państwa na rok 2003, mimo całej skromności jego dochodów, silne akcenty prorozwojowe. Zauważyła przede wszystkim fakt, że już w wykazie inwestycji wieloletnich na czterdzieści sześć pozycji aż trzydzieści trzy dotyczą inwestycji infrastrukturalnych, zwłaszcza dróg i połączeń komunikacyjnych, a trudno chyba o bardziej czytelne akcenty prorozwojowe niż inwestycje infrastrukturalne. Zauważono również z zadowoleniem, iż kwota poręczeń i gwarancji Skarbu Państwa na rok przyszły planowana jest na poziomie 23 miliardów zł, co oznacza, że rząd planuje angażowanie się we wspieranie przedsięwzięć inwestycyjnych służących rozwojowi gospodarki. Odnotowano również kwotę 6 miliardów 500 milionów zł na wsparcie Korporacji Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych, a więc jednoznaczne promowanie działalności proeksportowej, czyli rozwoju gospodarczego. Zauważono również kwotę przewidywanego wpływu z prywatyzacji na poziomie 7 miliardów 400 milionów zł. Komisja upatruje w tym przede wszystkim szanse na to, iż działalność prywatyzacyjna będzie sprzyjała rozwojowi konkurencji w polskiej gospodarce. Zauważono również - i chyba największy to powód do refleksji - że trudne będzie utrzymanie poziomu bezrobocia na poziomie nie wyższym niż 17,2% na koniec przyszłego roku.

Senator sprawozdawca zaznaczył, że choć nie ma budżetów doskonałych, to można powiedzieć, że ten budżet, w tym przedłożeniu, w tym kształcie ponad wszelką wątpliwość oddala widmo kryzysu finansów publicznych. Poza tym, co wynika chociażby z konstytucyjnej powinności, nie przekracza on bezpiecznej granicy wielkości długu publicznego w stosunku do PKB, granicy 60%. Co bardzo istotne, zwłaszcza wobec przewidywanej integracji z Unią Europejską, zbliża to nasz budżet do kryteriów z Maastricht, bo deficyt budżetowy jest jednak mniejszy od 5% (kryterium wynosi 3%), inflacja jest na poziomie 2,5%, a trudno też nie zauważyć faktu, iż produkt krajowy brutto w stosunku do roku poprzedniego będzie większy o 3,5%.

W imieniu Komisji Gospodarki i Finansów Publicznych senator J. Markowski rekomendował Izbie przyjęcie budżetu państwa w takim kształcie jak w przedłożeniu sejmowym wraz z poprawkami proponowanymi przez komisję.

Uchwała

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 35. posiedzeniu, 23 listopada 2002 r. Do Senatu przekazano ją 25 listopada, a marszałek Senatu w tym samym dniu, zgodnie z art. 68 regulaminu, skierował ją do Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

W imieniu Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia sprawozdanie przedstawiła senator Krystyna Sienkiewicz, która poinformowała, że oprócz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nowelizowanych jest dziesięć innych ustaw. Zmiany są większe lub mniejsze, ale na przykład w ustawie o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach są to zmiany bardzo znaczące. Do ustawy matki, czyli ustawy regulującej polski system ubezpieczeń społecznych, wprowadzono aż czterdzieści dziewięć zmian. Można je podzielić na zmiany o charakterze merytorycznym, zmiany porządkujące i racjonalizujące system oraz zmiany, które dostosowują przepisy do realiów po trzech i pół roku funkcjonowania systemu.

Ustawa zawiera między innymi fundamentalną, w opinii senator K. Sienkiewicz, zmianę art. 40 ustawy systemowej, bardzo kłopotliwego dla podatników ze względu na trudną procedurę. Po jego zmianie będzie obowiązywała zasada, że na koncie ubezpieczonego ewidencjonuje się informację o zwaloryzowanej wysokości składek na ubezpieczenie emerytalne za dany miesiąc kalendarzowy. Będą to dokumentowane składki należne w wypadku ubezpieczonych niebędących płatnikami składek bądź składki wpłacane w wypadku ubezpieczonych będących płatnikami tych składek. Zmiana ta pozwoli wyeliminować kolejną biurokrację, polegającą na wydawaniu niemal milionów wniosków weryfikujących stan konta.

Ustawa przyznaje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych prawo do zgłaszania i weryfikowania płatnika składek i ubezpieczonego, korygowania we własnym zakresie błędów w dokumentach zgłoszeniowych oraz w uzasadnionych wypadkach żądania od płatnika składek ponownego zgłoszenia płatnika składek lub ubezpieczonego. Zmiana ta jest bardzo ważna w wypadku, gdy wyegzekwowanie tych dokumentów jest niemożliwe, bo na przykład płatnik został już zlikwidowany.

W ustawie znalazła się również definicja osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej itd.

Zgodnie z uchwaloną w Sejmie ustawą, zostanie uregulowane wydawanie zezwoleń na prowadzenie działalności w zakresie archiwizowania czy merytorycznej kontroli warunków przechowywania dokumentacji płacowej, tak by nie dopuścić do jej niszczenia. Wielu z nas zna wędrówkę ludzi w poszukiwaniu swojej dokumentacji, wędrówkę ludzi, którzy nie mogą udokumentować, że przez całe lata płacili składki. Powstało wiele firm zajmujących się archiwizowaniem i przechowywaniem dokumentów, czyli prowadzeniem działalności gospodarczej w tej dziedzinie. Ta działalność pozostawia jednak wiele do życzenia i winna być objęta nadzorem merytorycznym.

Jak poinformowała senator K. Sienkiewicz, Komisja Polityki Społecznej i Zdrowia zaproponowała Senatowi wprowadzenie 2 poprawek. Poprawka pierwsza zmierzała do skorygowania błędu maszynowego, w poprawce drugiej zaś, do art. 3 pkt 4, w części dotyczącej rozdziału 4b, zaproponowano skrócenie terminu wejścia w życie przepisów dotyczących postępowania z dokumentacją osobową i płacową w wypadku likwidacji lub upadłości pracodawcy, czyli przesunięcie tego terminu z 1 stycznia 2005 r. na 1 lipca 2004 r. W ten sposób zostanie przyspieszone rozwiązanie ważnego problemu społecznego, jakim jest przygotowanie archiwów państwowych do gromadzenia w swoich zasobach dokumentacji płacowej i osobowej.

W imieniu Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia senator zwróciła się o przyjęcie rozpatrywanej ustawy wraz z  dwiema omówionymi poprawkami.

Uchwała

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 35. posiedzeniu, 23 listopada 2002 r. Do Senatu została przekazana 25 listopada br. i w tym samym dniu marszałek, zgodnie z Regulaminem Senatu, skierował ją do Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie, które przedstawiła senator Krystyna Sienkiewicz.

Swoje wystąpienie senator sprawozdawca rozpoczęła od krótkiego wprowadzenia. Jak stwierdziła, dla spokoju społecznego niezbędny jest dialog w obszarze zbiorowych stosunków pracy i polityki społeczno-gospodarczej, tradycyjny dialog z udziałem związków zawodowych, organizacji pracodawców oraz władz publicznych. Do tak rozumianego dialogu odnosi się art. 20 konstytucji, który stanowi, iż dialog nie jest prawem władzy publicznej, lecz przede wszystkim jej obowiązkiem.

Poprzez dialog społeczny osiągnąć można uspołecznienie mechanizmów podejmowania decyzji, uwzględniających różne punkty widzenia, społeczne przyzwolenie dla prowadzonej polityki, a także równoważenie społecznych interesów. Efektem dialogu społecznego powinien być, z jednej strony, spokój społeczny, z drugiej zaś, trwały i zrównoważony rozwój kraju i społeczeństwa.

Jak stwierdziła senator K. Sienkiewicz, dla sprawności i efektywności dialogu społecznego konieczne jest organizowanie się partnerów społecznych w wiarygodne, spójne i reprezentatywne dla określonych kategorii interesów społecznych podmioty. Słabe organizacje partnerów społecznych to istotny problem polegający na braku społecznych podstaw dialogu. Dlatego też w art. 6 ust. 2 rozpatrywanej ustawy przyjęto, iż organizacja związkowa, federacja lub konfederacja, czyli organizacja międzyzwiązkowa, nabierają waloru reprezentatywności przy liczbie zrzeszonych pracowników wynoszącej co najmniej pięćset tysięcy, a tym samym spełniają wymóg kodeksu pracy przy negocjowaniu zakładowych układów pracy i zapewniają sprawny proces decyzyjny. Ten kodeksowy wymóg jest zawarty w art. 241.17 §1.

Sejm postanowił, konsumując przy okazji wcześniejszy poselski projekt zmiany ustawy o komisji trójstronnej, uczynić liczbę pięciuset tysięcy pracowników reprezentatywną, jeśli chodzi o udział w komisji trójstronnej, czyli kompatybilną do rozwiązań kodeksu pracy. Z tych trzech możliwości, które daje kodeks pracy, obowiązuje tylko ten jeden warunek: pięćset tysięcy pracowników.

Według wyjaśnień posła sprawozdawcy Janusza Krasonia, Sejm uczynił tak z kilku powodów. 18 listopada 2002 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych w sprawie zgodności z konstytucją niektórych przepisów kodeksu pracy regulujących zawieranie zbiorowych układów pracy. Trybunał uznał, że ponadzakładowe i zakładowe układy zbiorowe pracy mogą być rozwiązywane, czyli tracą walor ostateczności. Komisja trójstronna stoi zatem przed trudnym zadaniem przejęcia na siebie spraw związanych z negocjowaniem, przygotowywaniem zakładowych układów zbiorowych. Jest ich ponad sześć tysięcy w najbardziej strategicznych gałęziach gospodarki. Dlatego też Sejm uznał, że właściwe będzie przyjęcie w komisji trójstronnej reprezentatywności korespondującej z przepisami kodeksu pracy, gdyż negocjowanie zakładowych układów zbiorowych pracy dotyczy tej właśnie materii.

Jak poinformowała senator K. Sienkiewicz, głównie ten problem zdominował dyskusję na posiedzeniu Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia. Skupiające dwadzieścia dziewięć organizacji Forum Związków Zawodowych, zgodnie z postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie (sąd właściwy do orzekania o reprezentatywności), 19 listopada br. zostało uznane za reprezentatywną organizację związkową w rozumieniu dotychczasowej, ciągle przecież obowiązującej, ustawy o Trójstronnej Komisji do spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego. To oznacza, że forum osiągnęło liczbę trzystu tysięcy członków. Jest bardzo prawdopodobne, że posiada jeszcze więcej niż trzysta tysięcy członków, ale sąd, by wydać swoje orzeczenie wymagał trzystu tysięcy, bo tak obecnie stanowi ustawa o komisji trójstronnej. Podniesienie w Sejmie poprzeczki do pięciuset tysięcy pracowników stanowi szlaban dla Forum Związków Zawodowych - jest to nazwa własna tej organizacji - jeśli chodzi o udział w komisji trójstronnej.

W dyskusji na posiedzeniu komisji, a także w piśmie Forum Związków Zawodowych, podnoszono zasadę równego traktowania partnerów społecznych, wywodzącą się z konstytucyjnej zasady równości wobec prawa. Zasada ta oznacza, że jednakowe prawa i obowiązki dotyczą podmiotów należących do poszczególnych kategorii partnerów społecznych, a więc wszystkich pracodawców obowiązują te same kryteria i wszystkie organizacje pracobiorców obowiązują te same kryteria.

Inne zmiany w ustawie dotyczą zawierania ponadzakładowych układów pracy przez stronę pracowników i stronę pracodawców w komisji trójstronnej. Polega to na wyłączeniu obowiązku powiadamiania każdej organizacji związkowej reprezentującej pracowników, w sprawie których ma być zawarty układ, o inicjatywie zawarcia tego układu. Najpierw rząd w swoim projekcie, a następnie Sejm uznali, że nie jest uzasadnione informowanie o tej inicjatywie organizacji związkowych niereprezentowanych w komisji, a zatem nieuczestniczących w zawarciu układu.

Senator K. Sienkiewicz poinformowała również, że w sprawach, które komisja trójstronna uzna za istotne dla zachowania spokoju społecznego, może ona wyrazić opinię lub podjąć uchwałę o konieczności wyznaczenia osoby z misją dobrej woli. Będzie to osoba z listy mediatorów ustalonej przez ministra pracy i polityki społecznej, a przewodniczący wojewódzkiej komisji dialogu społecznego, którym w każdym wypadku jest wojewoda, w sytuacjach wyjątkowych, gdy wymaga tego interes społeczny, może samodzielnie podjąć decyzję o konieczności wyznaczenia osoby z misją dobrej woli. Zapobiega to stracie czasu i narastaniu konfliktu społecznego, ponieważ wojewoda, czyli przewodniczący komisji trójstronnej na poziomie wojewódzkim, będzie w każdym wypadku miał możliwość skorzystania z usług osoby posiadającej doświadczenie i wiedzę w rozwiązywaniu konfliktów. Osobie prowadzącej misję dobrej woli przysługuje w tym czasie zwolnienie z pracy i wynagrodzenie.

Po przegłosowaniu poszczególnych poprawek Senat 71 głosami, przy 7 przeciw i 2 wstrzymujących się, podjął następującą uchwałę:

Uchwała

Sejm uchwalił tę ustawę 22 listopada 2002 r., a 25 listopada przekazał Senatowi. Marszałek skierował ustawę do Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia oraz Komisji Gospodarki i Finansów Publicznych, które przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Sprawozdanie Komisji Gospodarki i Finansów Publicznych przedstawił senator Mieczysław Mietła. Jak zaznaczył, nowelizacja ustawy spowodowana jest faktem, że na przestrzeni ostatnich lat w wielu przedsiębiorstwach, także w firmach prywatnych, dokonywano zmian wynagrodzeń w oderwaniu od uzyskiwanych przez nie wyników. W wielu przedsiębiorstwach uważano, iż w wypadku stosowania negocjacyjnego systemu wynagradzania podwyżki się należą przynajmniej do wysokości określonej przez wskaźniki ustalone przez Komisję Trójstronną.

Niestety, wymuszone podwyżki płac w ramach przedziału określonego wskaźnikami powodowały, że wiele przedsiębiorstw popadło w sytuację bez wyjścia, często pogarszając swoją pozycję na rynku. W wielu przedsiębiorstwach wymuszone zostały podwyżki płac mimo braku najmniejszych choćby podstaw, by je wypłacić. Działo się tak również w firmach, w których równocześnie prowadzone były działania naprawcze, układowe, lub firmach, które otrzymywały dotacje celowe na przeprowadzenie restrukturyzacji zatrudnienia.

Obecne przepisy ustawy w zasadzie uzależniają zawarcie porozumienia o przyroście przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia od sytuacji i możliwości finansowych przedsiębiorcy. Dopuszczają też jednak przyrost wynagrodzeń do wysokości wskaźników określonych przez Trójstronną Komisję do spraw Społeczno-Gospodarczych lub Radę Ministrów. Aktualnie wprowadzone zapisy mocno akcentują podstawy do zawarcia porozumień opartych przede wszystkim na dobrych wynikach uzyskiwanych przez przedsiębiorstwa.

Senator sprawozdawca podkreślił, że projektowana zmiana ma znaczenie kluczowe dla przedsiębiorstw, które prowadzą postępowania naprawcze, przedsiębiorstw państwowych i spółek skarbu państwa ponoszących, z różnych powodów, straty finansowe. W rządowym uzasadnieniu tych zmian podano wiele przykładów potwierdzających praktykę zwiększania przeciętnych wynagrodzeń w maksymalnych wymiarach w przedsiębiorstwach z ujemnym wynikiem finansowym, a nawet w przedsiębiorstwach wspieranych różnymi dotacjami.

W opinii senatora, na uwagę zasługuje wprowadzona regulacja, w wyniku której w przedsiębiorstwie, gdzie nie osiągnięto dodatniego wyniku finansowego w roku poprzednim, porozumienie o wzroście przeciętnych wynagrodzeń może być zawarte. Tylko jednak wtedy, gdy w trakcie roku obrotowego sytuacja finansowa przedsiębiorcy zmieni się na tyle, że z jednej strony umożliwi pokrycie straty z roku poprzedniego, z drugiej zaś - pozwoli na osiągnięcie dodatniego zysku w danym roku.

Senator M. Mietła zaznaczył, że projekt określa również niezbędny czas na zawarcie porozumienia: jeden miesiąc od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego za rok poprzedni. U przedsiębiorców, u których porozumienie nie zostało zawarte w ustawowym terminie, przyrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ustala pracodawca w drodze zarządzenia w terminie czternastu dni od momentu upływu czasu określonego ustawą. Jeżeli rok obrotowy nie pokrywa się z rokiem kalendarzowym, do ustalenia przyrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 4 ust. 1 i 3, przyjmuje się maksymalny roczny wskaźnik przyrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszany na dany rok kalendarzowy, w którym rozpoczyna się rok obrotowy.

W art. 2 skreśla się jeden z warunków umorzenia zobowiązań PKP SA określonych w art. 28 ust. 1 pkt. 1 ustawy z 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe". Ten warunek to nieprzekroczenie w przyroście przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia średniorocznego wskaźnika wzrostu cen towaru i usług konsumpcyjnych założonego na dany rok w ustawie budżetowej. Oznacza to, że Polskie Koleje Państwowe SA będą zobowiązane do stosowania przepisów znowelizowanej ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu wynagrodzeń w przedsiębiorstwie.

Ustawa wchodzi z życiem z dniem 1 stycznia 2004 r. Proponuje się, by ustawa weszła w życie w tym terminie, od 1 stycznia, ponieważ wtedy obejmowałaby cały rok kalendarzowy, który jest okresem sprawozdawczym dla rocznej sprawozdawczości zatrudnienia i wynagrodzeń określonej przez Urząd Statystyczny.

Senator poinformował, że ustawa ta uzyskała pozytywną opinię Komitetu Integracji Europejskiej - obszar ten nie jest objęty zakresem prac tego komitetu. Projekt został wysłany do zaopiniowania do organizacji związkowych, Konfederacji Pracodawców Prywatnych, Pracodawców Polskich, Bussines Center Club i Związku Rzemiosła Polskiego. Odpowiedzi nadeszły ze związków zawodowych NSZZ "Solidarność" i OPZZ. Obie te opinie są negatywne wobec proponowanych zmian. Pozostałe organizacje nie przysłały w tej sprawie żadnych materiałów.

Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia przedstawiła senator Zdzisława Janowska, która poinformowała, że członkowie komisji po niezwykle burzliwej dyskusji jednogłośnie odrzucili proponowane zmiany.

Zahamowanie, czy też łączenie wzrostu wynagrodzeń z efektami ekonomicznymi komisja uznała za bezzasadne, ponieważ dotyczy to wyłącznie jednej grupy pracowników - ono nie dotyczy kadry kierowniczej. A więc pracownicy, którzy w wielu gałęziach, w wielu sektorach już zarabiają bardzo niewiele, często ich pensja jest o wiele niższa od średniego wynagrodzenia, w wyniku zmian wprowadzonych tą ustawą zaczną ponosić karę za nieudolne zarządzanie i za niezależne od nich zmiany w otoczeniu przedsiębiorstw.

Senator podkreśliła, że przeciętne wynagrodzenie w tych sektorach już obecnie jest niewysokie. Świadczą o tym chociażby dane z rocznika Głównego Urzędu Statystycznego. Trzeba przy tym brać pod uwagę, że w niektórych sektorach gospodarki na przeciętne wynagrodzenie składają się również pensje kadry kierowniczej. Wiadomo, iż pensje tej kadry dotychczas nie są uzależnione od wyników ekonomicznych przedsiębiorstwa, a jednocześnie powodują, że kiedy analizuje się dane z rocznika statystycznego, nic nie wskazuje na to, by pensje były zbyt niskie, odbiegały od średniej.

Następna kwestia to fakt, że w zapisie ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń nieoczekiwanie znalazły się wcześniej, na skutek protestu środowisk służby zdrowia, zakłady opieki zdrowotnej. Jak wiadomo, nie miały one i nie są w stanie mieć dobrych efektów ekonomicznych. A więc w kontekście zmian poczynionych wcześniej, czyli wpisania do ustawy zakładów opieki zdrowotnej, wprowadzenie rozpatrywanej zmiany mija się z celem.

Ostatni argument związany jest z terminem wejścia ustawy w życie - w 2004 r. (pierwotnie miało to nastąpić w roku 2003). Skutek może więc być odwrotny do zakładanego, ponieważ w 2003 r. będzie można jeszcze podnosić wynagrodzenia. Pracownicy mogą uznać, że skoro za rok nie będzie można podnosić uposażeń, a zarabiają niewiele, to trzeba wykorzystać tę szansę. I w Komisji Trójstronnej rozmowy na ten temat będą trwały. Skutki mogą się okazać wręcz odwrotne do zamierzonych.

Zgodnie z art. 54 ust. 1 Regulaminu Senatu w pierwszej kolejności głosowano nad wnioskiem o odrzucenie ustawy. Izba 55 głosami, przy 22 za i 5 wstrzymujących się, odrzuciła ten wniosek.

Sprawozdawca komisji senator Sergiusz Plewa wskazał, że kolejna nowelizacja ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych likwiduje szereg ułomności ustawy uchwalonej 15 grudnia 2000 r. Nowelizacja wprowadza wiele zmian praktycznych, zasadnych i legislacyjnych. Wprowadza ponownie własnościowe prawo do lokalu. To, że brakowało tego prawa, że brakowało takiego zapisu w ustawie, powodowało wiele niezadowolenia wśród członków spółdzielni, bo nie każdego stać było na odrębną własność, która przecież trochę kosztowała.

Poprawki do ustawy zgłosili także senatorowie podczas dyskusji.

Uchwała

Ustawa została uchwalona przez Sejm na 35. posiedzeniu, 23 listopada 2002 r., i dwa dni później, 25 listopada, została przekazana do Senatu. Tego samego dnia marszałek skierował tę ustawę do Komisji Skarbu Państwa i Infrastruktury. Komisja przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Pierwsza poprawka polegała na tym, że w art. 1 lit. a w zdaniu wstępnym skreśla się dwukropek; lit. b - skreśla się pkt 1 i zmienia oznaczenie pkt 2. Poprawki następne były następstwem skreślenia wariantu dopuszczającego restrukturyzację zobowiązań koncesyjnych operatorów stacjonarnych publicznych sieci telefonicznych.

Senat w głosowaniu poparł ten wniosek i 72 głosami, przy 1 przeciw i 5 wstrzymujących się, podjął uchwałę o przyjęciu ustawy bez poprawek.

Nowelizacja przystosowuje ustawę o pracy na morskich statkach handlowych, uchwaloną w 1991 r., oraz ustawę o bezpieczeństwie morskim, uchwaloną 9 listopada 2000 r., do prawodawstwa Unii Europejskiej. Ustawa nowelizująca dostosowuje do standardów Unii Europejskiej polskie przepisy dotyczące marynarzy, określa m.in. normy dotyczące warunków zdrowotnych i bezpieczeństwa załogi oraz pasażerów na statkach, czasu pracy, wypoczynku, a także wprowadza karę grzywny za niedopełnienie obowiązków wymienionych w ustawie.

W art. 94 z kolei rozszerza się katalog czynów, których popełnienie podlega karze grzywny. Są to konkretnie trzy czyny.

I wreszcie art. 2 ustawy nowelizującej dotyczy zmiany w ustawie z 9 listopada 2000 r. o bezpieczeństwie morskim. W znowelizowanym fragmencie rozszerza się listę konwencji międzynarodowych ratyfikowanych przez Polskę o trzy konwencje, których wymaganiom musi odpowiadać statek, by być dopuszczonym do żeglugi. Rzecz dotyczy konkretnie wymagań z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz warunków sanitarnych.

W debacie nad nowelizacją sejmową wnioski o charakterze legislacyjnym zgłosili senatorowie Adam Biela i Marian Noga.

Uchwała

Ustawa została uchwalona przez Sejm 23 listopada 2002 r. Do Senatu została przekazana 25 listopada i tego samego dnia marszałek skierował ją do Komisji Skarbu Państwa i Infrastruktury. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Sprawozdawca komisji senator Mieczysław Mietła przypomniał, że rozpatrywana ustawa ta jest przedłożeniem rządowym. Daje ona możliwość przyspieszenia rozwiązania głównego problemu, jakim jest obecnie stopień zaawansowania wykupu gruntów służącego zrealizowaniu programu budowy autostrad. Senator podkreślił, że jest to dziś problem kluczowy. Środki budżetowe przewidziane na rok bieżący zostały wyczerpane i dlatego pojawił się główny problem, skąd wziąć środki, żeby nadal prowadzić wykup terenów. Rząd przedstawił zakres prac i skalę wydatków potrzebnych, by kontynuować ten program w latach 2003, 2004 i 2005. Planowane wydatki wynoszą: w roku 2003 - 370 milionów zł, w roku 2004 - 553 miliony zł i w roku 2005 - 398 milionów zł. Takie kwoty nie znajdują się w budżecie na wydzielonym koncie. Istnieje zatem potrzeba, żeby minister właściwy do spraw transportu mógł, w zależności od stopnia zaawansowania prac i wykupu gruntów, podejmować na bieżąco decyzje, gdzie skierować środki, by jak najlepiej i najracjonalniej je wykorzystać.

Obecnie po to, by móc prowadzić dalsze wykupy, trzeba by było za każdym razem nowelizować ustawę budżetową. Dlatego rząd zaproponował, a Sejm podjął uchwałę w tej sprawie, żeby w razie zagrożenia realizacji budowy płatnych autostrad z powodu braku środków na nabywanie nieruchomości minister właściwy do spraw transportu określił, w drodze rozporządzenia, udział przekazywanej części środków, o których mowa, w wysokości do 20% środków przeznaczonych na drogi krajowe. Ministerstwo ma środki na rachunku specjalnym, który jest ograniczony wyłącznie do inwestycji drogowych. W tym wypadku także ministerstwo nie może skorzystać z tych środków na wykup terenów pod autostrady. To daje rocznie kwotę około 200 milionów zł.

W opinii senatora M. Mietły, zdecydowana realizacja tego programu przyspieszy tempo budowy dróg i ich modernizację, co jest ważnym warunkiem nadrabiania zaległości przez Polskę. Polacy oczekują, że wreszcie rząd rozpocznie budowę planowanych 550 km autostrad w ramach przyjętego programu, co powinno przyczynić się do przyspieszenia rozwoju kraju oraz zmniejszenia bezrobocia. Aby tak się stało, rząd musi mieć możliwość elastycznego wykorzystywania instrumentów prawnych i finansowych do realizacji tych inwestycji. Stworzony mechanizm przesunięcia środków pozwoli na wykup gruntów pod autostrady płatne jeszcze w tym roku, wykup zaplanowany na rok przyszły i lata następne. Pozwoliłoby to wykorzystać jeszcze w tym roku mniej więcej 100 milionów zł na wykup tych niezbędnych terenów. Środki te są w dyspozycji ministra infrastruktury. Stanowią one oszczędności wynikające z efektywnego przeprowadzenia przetargów na budowę i modernizację dróg krajowych w bieżącym roku. Działania ministra będą miały charakter nie ciągły, lecz incydentalny, w miarę posiadanych środków.

Senator sprawozdawca poinformował, że Komisja Skarbu Państwa i Infrastruktury po wysłuchaniu informacji rządu i Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu postanowiła wnieść o przyjęcie ustawy z jedną poprawką. Zmiana ta uściśla, że minister może, w drodze rozporządzenia, wskazać przekazanie środków przeznaczonych na drogi krajowe, a nie wszystkich środków, o których mowa w tym przepisie, czyli również przeznaczonych na drogi powiatowe i wojewódzkie.

Wszystkie zaproponowane poprawki poddano pod głosowanie, po czym 72 głosami, przy 5 przeciw i 3 wstrzymujących się, Senat pojął uchwałę:

Uchwała

Diariusz Senatu RP: spis treści, następny część dokumentu