Warszawa, 1999.07.15

Z dniem 1 stycznia br. domy pomocy społecznej zostały przekazane do prowadzenia powiatom (art. 10a pkt 1 ustawy z dnia 29 listopada 1990 roku o pomocy społecznej (Dz.U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414; Nr 106 poz. 668; Nr 117, poz. 756; Nr 162 poz.1118 i 1126 oraz Dz.U. z 1999 r. Nr 20 poz. 170) oraz zmienił się sposób finansowania domów pomocy społecznej. Do końca ubiegłego roku organizacja i finansowanie domów pomocy społecznej pozostawały w gestii wojewodów. Obecnie, jako zadanie własne powiatu domy finansowane są z budżetu powiatu (dochody własne budżetu) oraz dofinansowywane z budżetu państwa. Do dnia 1 czerwca dofinansowanie z budżetu państwa odbywało się w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 grudnia 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania dotacji celowych z budżetu państwa na dofinansowanie ponadgminnych domów pomocy społecznej (Dz.U. z 1988 r., nr 166, poz. 1246.

Istotą tego rozporządzenia był podział przez wojewodę dotacji z budżetu państwa i przekazanie jej do powiatu pochodzenia mieszkańca domu zgodnie z § 2 pkt 6 rozporządzenia. Wymagało to ze strony powiatów identyfikacji osób (ustalenie powiatu pochodzenia) oraz zawarcia porozumień pomiędzy powiatami o przekazywaniu środków. Taki sposób przekazywania środków powodował występowanie braków finansowych w powiatach posiadających na swoim terenie domy pomocy społecznej, zakłócało ich działalność, co z kolei powodowało niepokój wśród mieszkańców i pracowników. Ponadto przekazywanie między powiatami znacznych środków finansowych powodowało wzrost kosztów manipulacyjnych, co nie było wskazane biorąc pod uwagę skromność środków finansowych w powiatach. Znaczne trudności w stosowaniu tego rozporządzenia stały się podstawą do przygotowania nowego aktu prawnego w tej kwestii.

Od dnia 1 czerwca br. obowiązuje nowe rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 maja 1999 roku w spawie szczegółowych zasad ustalania dotacji celowych z budżetu państwa na finansowanie lub dofinansowanie zadań własnych powiatu z zakresu pomocy społecznej (Dz.U. nr 47, poz. 468). Zgodnie z § 3 ww. rozporządzenia kwotę dotacji dla powiatu ustala się w wysokości odpowiadającej iloczynowi liczby mieszkańców domów w powiecie i miesięcznego kosztu utrzymania pomniejszonego o dochody uzyskiwane z odpłatności za pobyt w domu, nie wyższej jednak niż średnia miesięczna wojewódzka kwota dotacji (ustalona w styczniu kwota dotacji w województwie lubelskim wynosiła 1346 zł) oraz 12 miesięcy. W uzasadnionych przypadkach kwota dotacji dla powiatów może zostać zmniejszona lub zwiększona, nie więcej niż o 10%, w zależności od znajdujących się w powiecie typów domów oraz uzyskanych dochodów z tytułu odpłatności. Nie uległa natomiast zmianie ogólna ilość środków budżetowych w województwie.

W związku ze zmianą statusu - z pracowników państwowych jednostek budżetowych na pracowników samorządowych - w kwestii zasad wynagradzania, pracownicy domów pomocy społecznej objęci zostali przepisami rozporządzenia RM z dnia 1 lipca 1997 roku w sprawie zasad wynagradzania pracowników zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1997 roku nr 77, poz. 482 i z 1999 roku nr 5, poz. 34).

Z uwagi na fakt, iż zakres działania jednostek samorządu terytorialnego jest bardzo szeroki (pomoc społeczna, drogi, wodociągi, transport zbiorowy, komunalne budownictwo mieszkaniowe, oświata, kultura fizyczna itd.) omawiane rozporządzenie RM reguluje jedynie podstawowe kwestie związane z wynagrodzeniami pracowników. Rozporządzenie to nie uwzględnia m.in. niektórych uprawnień pracowników domów pomocy społecznej, które określone były ww. rozporządzeniem MPiPS z 1996 r., w tym m.in. preferencyjnych dodatków za pracę w nocy oraz niedziele i święta, dodatku brygadzistowskiego, odrębnego wynagrodzenia za wykonywanie szczególnych zadań oraz dotyczących korzystania z bezpłatnych posiłków.

Kwestie dodatków związanych ze specyfiką świadczonej pracy, czy też innych korzystniejszych rozwiązań w zakresie zasad wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą, a także niezbędnych uzupełnień dla tej grupy pracowników (np. określenie specjalistycznych wymagań kwalifikacyjnych niezbędnych do zajmowania określonego stanowiska) mogą być regulowane - w myśl art. 77¹ i 77² Kodeksu pracy - w układach zbiorowych pracy bądź w regulaminach wynagradzania.

Przepisy ww. rozporządzenia (§ 17) nie wykluczają możliwości zawierania układów zbiorowych pracy (zakładowych i ponadzakładowych) lub wprowadzenia przez pracodawcę regulaminu wynagradzania zgodnie z przepisami Kodeksu pracy. Wprowadzając własne zasady wynagradzania, czy to w drodze układu zbiorowego, czy regulaminu wynagradzania, należy pamiętać, że w myśl art. 9 § 2 Kodeksu pracy postanowienia układów zbiorowych pracy i regulaminów nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż przepisy Kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów wykonawczych, tj. w przypadku pracowników dps - od ustawy o pracownikach samorządowych oraz rozporządzenia RM w sprawie wynagradzania pracowników jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego. Dotyczy to np. wysokości dodatku za wysługę lat, nagrody jubileuszowej, wysokości dodatkowego wynagrodzenia za każdą godzinę w porze nocnej itp. W przypadku dodatkowego wynagrodzenia za każdą godzinę w porze nocnej w regulaminie można przyjąć dotychczasowo wypłacaną jej wysokość tj. 65% stawki godzinowej wynagrodzenia zasadniczego (ponieważ jest to korzystniejsze rozwiązanie niż ww. rozporządzeniu) lub przyjąć w wysokości 20% tak jak w rozporządzeniu, natomiast pozostałą wysokość wypłacanego dotychczas indywidualnie dodatku można uwzględnić np. w wynagrodzeniu zasadniczym.

Również miesięczne stawki wynagrodzenia zasadniczego ustalone przez pracodawcę w regulaminie wynagradzania (układzie zbiorowym pracy), w myśl art. 9 Kp, nie mogą być niższe od miesięcznych stawek wynagrodzenia zasadniczego ustalonych wg zasad określonych w § 3 omawianego rozporządzenia. Najniższe wynagrodzenie (§ 1 pkt 2 rozporządzenia) ustala rada powiatu, a wartość punktu pracodawca w porozumieniu z radą powiatu (§ 3 ust. 3 rozporządzenia). Wielkości te służą do sporządzenia tabeli miesięcznych stawek wynagrodzenia zasadniczego według zasad ustalonych w § 3 ust. 2-4 rozporządzenia. Ustalona w ten sposób wysokość stawek wynagrodzenia zasadniczego będzie punktem odniesienia przy porównaniu wysokości stawek określonych przez pracodawcę w regulaminie wynagradzania (układzie zbiorowym pracy) dla realizacji zasady wynikającej z art. 9 Kp. Określenie w odpowiedniej wysokości jednego punktu i najniższego wynagrodzenia do konstrukcji porównawczej tabeli, o której mowa wyżej, stwarza możliwość odpowiedniego dopasowania tabeli miesięcznych stawek wynagrodzenia zasadniczego do możliwości finansowych i potrzeb danej jednostki organizacyjnej.

Fakt zmiany przepisów płacowych dla pracowników domów pomocy społecznej nie powinien spowodować obniżenia dotychczasowych wynagrodzeń pracowników. Środki na wynagrodzenia pracowników zaplanowane były na poziomie ubiegłego roku oraz dodatkowo uwzględniały wypłatę "13-tych pensji" oraz około 10,5% waloryzację płac od 1 kwietnia 1999 roku.

Jednocześnie chciałbym poinformować, iż w związku z przesunięciem zaplanowanych podwyżek dla pracowników państwowej sfery budżetowej z dnia 1 kwietnia na dzień 1 marca br., taką możliwość przewidziano również dla pracowników jednostek organizacyjnych przekazanych samorządom powiatowym i wojewódzkim na podstawie § 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia 1999 roku w sprawie określenia zakresu zadań objętych dofinansowaniem oraz szczegółowych zasad i trybu udzielania dotacji celowych dla powiatów samorządów województw na dofinansowanie bieżących zadań własnych (Dz.U. Nr 39, poz. 385). Z wnioskiem o zwiększenie budżetu na podwyżkę wynagrodzeń od dnia 1 marca - dla pracowników jednostek, przejętych z dniem 1 stycznia, winien wystąpić starosta do właściwego wojewody. Do Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej wpłynął odpowiedni wniosek o akceptację w tej sprawie od Wojewody Lubelskiego. Został on zaopiniowany pozytywnie i sądzę, że został już przekazany przez wojewodę Lubelskiego do Ministerstwa Finansów.