Spis treści, poprzednia część druku, następna część druku

 

 

 
  1. DZIAŁALNOŚĆ MIĘDZYNARODOWA KRAJOWEJ RADY RADIOFONII I TELEWIZJI

 

Podstawowe kierunki działalności międzynarodowej KRRiT

5.1 Przy planowaniu kierunków tej działalności Krajowa Rada kierowała się priorytetami polskiej polityki międzynarodowej oraz kierunkami europejskiej polityki audiowizualnej. Z tego powodu szczególne miejsce w działalności międzynarodowej Krajowej Rady przypada Radzie Europy i działaniom związanym z przyszłym członkostwem Polski w Unii Europejskiej.

Krajowej Radzie została powierzona odpowiedzialność za reprezentowanie Polski w strukturach Rady Europy zajmujących się środkami masowego przekazu. Reprezentanci Polski odgrywają znaczącą i aktywną rolę w pracach tych struktur. Przedstawiciele KRRiT lub zgłoszeni przez nią eksperci biorą udział w pracach grup zajmujących się najważniejszymi dla sektora audiowizualnego problemami. Nasz wkład w prace Rady Europy jest bardzo wysoko oceniany. Znajduje to m.in. odzwierciedlenie w wyborach polskich przedstawicieli do pełnienia funkcji przewodniczącego lub wiceprzewodniczącego poszczególnych grup ekspertów.

Rezultatem pozytywnej oceny pracy polskich przedstawicieli w Radzie Europy był również wybór Krakowa jako miejsca VI Konferencji Ministerialnej w czerwcu 2000 roku. Celem tego rodzaju spotkań jest wyznaczanie kierunków polityki Rady Europy wobec środków masowego przekazu na najbliższe lata. Krajowa Rada organizowała tę konferencję wspólnie z Kancelarią Prezesa Rady Ministrów oraz Małopolskim Urzędem Wojewódzkim w Krakowie.

5.2 Jednym z najważniejszych kierunków działalności międzynarodowej KRRiT są prace związane z integracją europejską. Poczynając od 1996 roku prace te stały się centralną częścią działalności międzynarodowej Krajowej Rady.

"Polityka audiowizualna" stanowiąca jeden z 31 obszarów negocjacyjnych, znalazła się w pierwszej grupie obszarów poddanych screeningowi przez Komisję Europejską w związku z decyzją Rady Europejskiej o rozpoczęciu w marcu 1998 roku negocjacji akcesyjnych z Polską. KRRiT z racji ustawowych kompetencji została włączona przez Radę Ministrów i Zespół Negocjacyjny w prace przygotowujące screening, a następnie w negocjacje.

W 2000 roku prace nad dostosowaniem polskiego ustawodawstwa do standardów Unii Europejskiej w sektorze audiowizualnym nie zostały zakończone, choć Komisja Europejska uznając postęp Polski w tym zakresie podjęła 4 grudnia 2000 roku decyzję o tymczasowym zamknięciu obszaru "polityka audiowizualna". Warunkiem ostatecznego zamknięcia jest zakończenie przez Polskę prac ustawodawczych w tej dziedzinie do końca 2001 roku. KRRiT aktywnie uczestniczyła w tworzeniu zarówno projektu nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji, który został przyjęty, jak i w pracach nad kolejnymi projektami nowelizacji, która pozwoli Polsce na definitywne zamknięcie tego obszaru negocjacji.

5.3 Prace związane z procesem akcesyjnym do Unii Europejskiej nie zamykają działań Krajowej Rady związanych z wypełnianiem zobowiązań międzynarodowych Polski dotyczących sektora audiowizualnego. Zobowiązania te obejmują również OECD i WTO.

W związku z przeprowadzaniem przez OECD okresowych przeglądów, dotyczących zakresu wywiązywania się przez kraje członkowskie z zobowiązań w czasie akcesji, Krajowa Rada została włączona w prace przygotowujące Polskę do przeglądu. Przegląd odbył się w listopadzie 1998 roku. Podczas przeglądu w szczególności chodziło o komentarz w zakresie realizacji zobowiązań wynikających z Kodeksu Bieżących Operacji Niewidzialnych. W latach 1999-2000 trwały konsultacje w sprawie ostatecznych zapisów w raporcie z tego przeglądu. Krajowa Rada aktywnie w nich uczestniczyła.

5.4 Działalność Krajowej Rady związana z integracją europejską wykracza poza prace związane z harmonizacją polskiego ustawodawstwa audiowizualnego z unijnym i procedurą negocjacyjną. Podstawą stosunków Polski z Unią Europejską pozostaje Układ Europejski, zawarty między Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi.

Układ Europejski przewiduje m.in. szerszą współpracę w dziedzinie informacji i audiowizualnych środków przekazu (szczegółowo kwestie te reguluje artykuł 90 Układu). Przepis ten obliguje Polskę, podobnie jak inne państwa stowarzyszone z Europy Środkowej i Wschodniej, do popierania europejskiego przemysłu audiowizualnego. Oznacza także współdziałanie w przyjmowaniu norm technicznych i lansowanie europejskiej techniki audiowizualnej oraz udział w przedsięwzięciach na szczeblu europejskim, ukierunkowanych bezpośrednio na wzmacnianie europejskiej produkcji audiowizualnej.

5.5 W planowaniu działalności międzynarodowej Krajowa Rada starała się uwzględnić również zobowiązania wynikające z Układu Europejskiego. W tym kontekście należy postrzegać konferencję "Internet jako medium XXI wieku", którą KRRiT zorganizowała w grudniu 2000 roku, wydając z tej okazji publikację pod tym samym tytułem.

5.6 Krajowa Rada reprezentuje Polskę w Eurece Audiowizualnej, organizacji zrzeszającej 34 kraje europejskie oraz Komisję Europejską i Radę Europy, stanowiącej najliczniejszą i najbardziej reprezentatywną organizację w europejskim sektorze audiowizualnym. Zadaniem Eureki jest wspieranie i inspirowanie współpracy między krajami kontynentu w zakresie filmu, telewizji i sztuk pokrewnych.

Dostrzegając potrzebę współpracy między europejskimi ciałami regulującymi, KRRiT została członkiem międzynarodowej organizacji zrzeszającej europejskie ciała regulujące, European Platform for the Regulatory Authorities (EPRA). Krajowa Rada była również współzałożycielem tej organizacji.

Osobne miejsce w działalności międzynarodowej Krajowej Rady przypada inicjowaniu i rozwijaniu współpracy w sektorze audiowizualnym pomiędzy krajami Europy Środkowo-Wschodniej oraz współpracy bilateralnej.

Prace związane z integracją europejską

5.7 KRRiT została włączona do działań związanych z integracją europejską, których koordynatorem jest Urząd Komitetu Integracji Europejskiej. Podstawowym dokumentem, ukierunkowującym współpracę Urzędu z poszczególnymi resortami jest "Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa w Unii Europejskiej (NPPC)".

Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa w Unii Europejskiej jest dokumentem, który wyznacza kierunek działań dostosowawczych oraz określa harmonogram ich realizacji w latach 1998-2002 w kontekście zbliżającego się członkostwa Polski w UE. Jego treść wynika z trzech podstawowych elementów:

5.8 Program precyzuje podstawowe priorytety dostosowawcze, które będą realizowane w nadchodzących latach. Program obejmuje również harmonogram określający szczegółowo zakres prac koniecznych dla zrealizowania ustalonych priorytetów, terminarz realizacji zadań, instytucje odpowiedzialne za programowanie i realizację zadań, procedury decyzyjne oraz źródła i procedury finansowania.

W ramach współpracy z Urzędem Komitetu Integracji Europejskiej, Krajowa Rada przygotowała rozdziały poświęcone sektorowi audiowizualnemu w opracowaniach takich jak:

Zmiany w polskim ustawodawstwie w kontekście harmonizacji z prawem unijnym oraz międzynarodowych zobowiązań Polski

5.9 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji uczestniczyła w rozpoczętych w 1999 roku pracach legislacyjnych zmierzających do dostosowania Ustawy o radiofonii i telewizji do wymogów Dyrektywy Rady Europy 89/552/EWG, w sprawie koordynacji określonych przepisów prawa, ustawodawstwa lub działań administracyjnych w Państwach Członkowskich w zakresie emisji programów telewizyjnych, znowelizowanej Dyrektywą Rady Europy i Parlamentu Europejskiego 97/36/WE.

Zharmonizowanie prawa w obszarze mediów audiowizualnych z normami wspólnotowymi oznacza w praktyce przyjęcie wspólnego dla Unii Europejskiej i Rady Europy standardu dla elektronicznych środków masowego przekazu. Wynika to z faktu znowelizowania w 1998 roku Konwencji Rady Europy o Telewizji Ponadgranicznej, w kierunku wprowadzenia zmian ujednolicających jej zapisy z regulacjami Dyrektywy o "Telewizji bez granic".

5.10 Prace nad nowelizacją ustawy o radiofonii i telewizji rozpoczęły się 3 września 1999 roku przekazaniem przez KRRiT Prezesowi Rady Ministrów projektu nowelizacji. Rząd przyjął projekt nowelizacji 19 października 1999 roku. Nowelizacja obejmowała wyłącznie problematykę związaną z dostosowywaniem prawa wewnętrznego w sektorze audio-wizualnym do standardów europejskich. Ze względu na cel i zobowiązania akcesyjne RP, projekt rozpatrywany był w trybie pilnym. 29 października został on przesłany Marszałkowi Sejmu RP. Prace parlamentarne nad ustawą zakończyły się jej uchwaleniem przez Sejm 31 marca 2000 roku oraz podpisaniem ustawy przez Prezydenta RP w dniu 6 kwietnia 2000 roku. Ustawa weszła w życie 19 maja 2000 roku.

Trzeba zaznaczyć, że niektóre przyjęte rozwiązania nie w pełni odpowiadają propozycjom przedstawionym w projekcie KRRiT oraz budzą wątpliwości w kontekście międzynarodowych zobowiązań RP.

Rozważając kwestie dostosowania prawa polskiego do postanowień unijnych należy mieć na uwadze, iż ich wdrażanie następuje w ramach wewnętrznego ustawodawstwa danego państwa, a także że dopuszczalne jest wprowadzenie bardziej szczegółowych lub ostrzejszych przepisów w odniesieniu do nadawców podlegających jurysdykcji tego państwa.

Ocena zgodności przyjętych rozwiązań z prawem Unii Europejskiej winna być dokonywana w ramach łącznej interpretacji ustawy o radiofonii i telewizji i innych aktów prawnych, w tym zwłaszcza ustawy o prawie prasowym, która stanowi lex generalis do ustawy o radiofonii i telewizji.

W przyjętej nowelizacji szereg dotychczasowych uregulowań, dotyczących np. systemu kwot programowych, zagadnień reklamy czy telesprzedaży, ochrony dzieci i młodzieży, zostało podniesionych do rangi ustawowej. Dotychczas były one uregulowane w rozporządzeniach Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.

5.11 W zakresie zmian definicyjnych, rozszerzono definicję "programu". Obecnie w zakres tego pojęcia wchodzą nie tylko "audycje", ale także "reklamy i inne przekazy". Przyjęty zapis wypełnia standard zawarty w konwencji, natomiast dyrektywa nie wprowadza powyższej definicji.

W znowelizowanym pojęciu "reklamy" wskazano, iż jest ona przekazem nie pochodzącym od nadawcy, podczas gdy w dyrektywie wskazano, które przekazy autopromocyjne nie są włączone do czasu nadawania reklam. Zatem zapis przyjęty w ustawie nie odzwierciedla w pełni rozwiązań europejskich, jest jednak do nich bardzo zbliżony.

Do ustawy wprowadzono pojęcie "kryptoreklamy", które do tej pory znajdowało się w ustawie Prawo prasowe i odnosiło się wyłącznie do działalności dziennikarskiej. Obecny zapis jest szerszy i odnosi się bezpośrednio do nadawcy. Kryptoreklama jest zakazana podobnie jak w przepisach wspólnotowych.

Do ustawy wprowadzono także nową instytucję, nieznaną do 1997 roku ani prawu europejskiemu, ani polskiemu: "telesprzedaż" i określono jako "(...) każdy przekaz zawierający bezpośrednią ofertę sprzedaży towarów lub odpłatnego świadczenia usług".

Zgodnie ze standardami europejskimi wprowadzono pojęcie "sponsorowania", które zastąpiło dotychczasowe pojęcie "sponsora".

Zasadniczo można uznać, iż rozwiązania przyjęte w zakresie definicyjnym są zgodne ze standardami unijnymi.

5.12 Ustawa o radiofonii i telewizji wskazuje w art. 1 ust. 2 na wolność odbioru i retransmisji. Z uwagi na możliwość powstania, niedopuszczalnej na gruncie istniejących zobowiązań międzynarodowych, sytuacji "wtórnej" jurysdykcji polskiej, został skreślony przepis art. 44 ust. 6, w którym była przewidziana możliwość określenia przez KRRiT zakresu wymogów (związanych z kwotami programowymi) dla programów telewizyjnych rozprowadzanych w sieciach kablowych i przeznaczonych przez nadawców zagranicznych dla odbiorców w kraju.

5.13 Do istotnych zmian w zakresie kwot programowych należy w szczególności:

Unormowanie zagadnień dotyczących kwot programowych ma istotne znaczenie. Prawo wspólnotowe przewiduje kwotę europejską oraz europejską kwotę produkcji niezależnej. Nie ma natomiast unormowań dotyczących kwoty krajowej, a jedyna dopuszczalna na gruncie prawa europejskiego definicja kwoty krajowej opiera się na kryterium językowym.

Podstawowym problemem telewizyjnych kwot polskich jest zarówno ich ilość (sześć) jak i wzajemne ich zachodzenie oraz wątpliwości co do zgodności niektórych z nich z normami europejskimi.

Przede wszystkim niezgodne ze standardami europejskimi jest elastyczne uregulowanie kwoty europejskiej bez określenia zasad stosowania wyjątków od ogólnej normy, jaką jest wypełnienie co najmniej połowy czasu kwotą europejską.

Trudne do ustalenia są też relacje, jakie zachodzą pomiędzy kwotami polskimi a europejskimi, a zatem trudno jest ustalić jaką część kwoty europejskiej stanowi kwota polska. Szczególne wątpliwości powstają przy interpretacji wzajemnych relacji, zarówno terminologicznych, jak i ilościowych, pomiędzy niezależną kwotą europejską, a kwotą polskich audycji najnowszych wytworzonych w okresie trzech lat przed rozpowszechnianiem w programie.

Pomimo tych wątpliwości można stwierdzić, że rozwiązania przyjęte w zakresie kwot są zbieżne z celami Dyrektywy o "Telewizji bez Granic" i zmierzają do harmonizacji z prawem wspólnotowym.

5.14 Kompleksowo uregulowano zagadnienia odnoszące się do reklam i telesprzedaży normując zarówno ich ograniczenia czasowe, miejsca nadawania w programie, jak i szczególnie ograniczenia i zakazy.

Przepisy dotyczące ograniczeń i zakazów reklamowych, zgodnie ze standardami wspólnotowymi, zostały rozciągnięte na telesprzedaż. Niektóre przepisy znowelizowano łącznie w zakresie wspólnego odnoszenia się do zagadnień reklamowych i telesprzedaży, np. w kwestii ograniczeń czasowych bloków reklamowych i telesprzedaży.

Większość szczegółowych zagadnień, tj. np. przerywanie transmisji sportowych, czy innych wydarzeń zawierających przerwy lub składających się z autonomicznych części, unormowano w ustawie.

Zasady przerywania filmów fabularnych i telewizyjnych w celu nadania reklamy lub telesprzedaży, na mocy delegacji ustawowej określone zostały natomiast w rozporządzeniu KRRiT w sprawie sposobu prowadzenia działalności reklamowej i telesprzedaży w programach radiowych i telewizyjnych oraz szczegółowych zasad ograniczeń w zakresie przerywania filmów fabularnych i telewizyjnych w celu nadania reklamy i telesprzedaży. Zamieszczono w nim przepisy stanowiące wypełnienie europejskich zobowiązań, jednocześnie, ze względu na konieczność stopniowego dostosowywania warunków działania nadawców koncesjonowanych do nowych warunków reklamowych, określono vacatio legis na koniec 2002 roku.

Uregulowano przedmiotowe zakazy i ograniczenia reklamy i telesprzedaży następujących produktów: tytoniu i wszelkich jego rekwizytów, imitacji i symboli oraz napojów alkoholowych, gier losowych i leków wydawanych wyłącznie z przepisu lekarza.

Kwestia zakazu reklamy tytoniu jest potraktowana szerzej niż ma to miejsce w postanowieniach wspólnotowych, bowiem zakazuje się także reklamy: "rekwizytów tytoniowych, produktów imitujących wyroby lub rekwizyty tytoniowe oraz symboli związanych z używaniem tytoniu". Rozwiązanie to oparto o przepisy ustawy z 9 listopada 1995 roku o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. W ustawie jest ustanowiony generalny zakaz reklamy i promocji wyrobów tytoniowych. Rozwiązanie niniejsze, zgodne z krajowym porządkiem prawnym, zawiera się w dopuszczalnym uprawnieniu do stanowienia przepisów surowszych lub bardziej szczegółowych. Podobnie jest z zakazem reklamy alkoholu. Ustawa o radiofonii i telewizji przewiduje całkowity zakaz takiej reklamy. Dyrektywa wskazuje jedynie ograniczenia dla przedmiotowej reklamy.

5.15 W interesie powstawania nowych ekonomicznych możliwości, zwłaszcza dla nadawców telewizyjnych, wprowadzono wszystkie - przewidziane dyrektywą 97/36/WE - formy telesprzedaży: zarówno pojedyncze "spoty telesprzedaży", jak i "bloki telesprzedaży". Nadto wprowadzono możliwość koncesjonowania programów rozpowszechnianych w sieciach kablowych lub w sposób rozsiewczy satelitarny, poświęconych wyłącznie albo telesprzedaży albo promocji działalności własnej nadawcy. Przepisy ustawy stosuje się wówczas odpowiednio.

Rangę ustawową nadano przepisom dotyczącym sponsorowania. Ograniczenia w zakresie sponsorowania generalnie wiążą się z zakazami reklamy i dotyczą np. wyrobów tytoniowych.

Nieco szersze są zakazy sponsorowania w zależności od charakteru audycji. Poza wskazanymi w normach europejskich zakazami sponsorowania serwisów informacyjnych i audycji publicystycznych, w Polsce wprowadzono także analogiczny zakaz dotyczący audycji poradniczych, konsumenckich i wyborczych.

5.16 Ustawa gwarantuje widzom dostęp do ważnych wydarzeń. Ustawa określa zasady, jakimi powinni kierować się nadawcy programów telewizyjnych podczas emisji bezpośrednich transmisji z wydarzeń o zasadniczym znaczeniu społecznym. Biorąc pod uwagę cel, jakim jest dostęp szerokiej publiczności do tych wydarzeń, powinny być one nadawane w programie ogólnokrajowym, dostępnym bez opłaty, z wyłączeniem oczywiście opłat abonamentowych i podstawowych opłat pobieranych przez operatorów sieci kablowych.

Niektóre z ważnych wydarzeń, np. Igrzyska Olimpijskie czy mecze piłki nożnej z udziałem polskiej reprezentacji, wymieniono w ustawie, natomiast lista ta może być uzupełniona w drodze rozporządzenia KRRiT. W ustawie zawarta jest też delegacja dla Krajowej Rady do określenia w drodze rozporządzenia listy wydarzeń uznanych przez inne państwa europejskie za ważne społecznie oraz zasad wykonywania wyłącznych praw do telewizyjnych transmisji z takich wydarzeń.

5.17 Ustawa o radiofonii i telewizji zawiera też zakaz propagowania treści dyskryminujących ze względu na rasę, płeć lub narodowość. Zakazy te stanowią istotę ochrony porządku publicznego, w rozumieniu przepisów prawa wspólnotowego. Włączenie tych przepisów do ustawy o radiofonii i telewizji ma jednak charakter wyłącznie porządkujący, ponieważ stosowne zakazy zawiera kodeks karny.

5.18 Przepisy dotyczące ochrony dzieci i młodzieży są sformułowane w sposób analogiczny do przepisów dyrektywy.

Wyodrębniono programy, których nadawanie jest zabronione z uwagi na fakt, że zagrażają fizycznemu, psychicznemu i moralnemu rozwojowi niepełnoletnich. Zostały też określone programy, których nadawanie powinno być ograniczane ze względu na fakt, iż mogą zagrozić prawidłowemu rozwojowi niepełnoletnich.

W oparciu o przesłanki zawarte w dyrektywie wprowadzono szczególne przepisy dotyczące reklam i telesprzedaży skierowanych do dzieci i młodzieży. Zakazano nadawania m.in. reklam:

Poziom ochrony dzieci i młodzieży, określony w nowelizacji ustawy, odpowiada poziomowi przewidzianemu przepisami europejskimi.

5.19 Istotnym zagadnieniem poddanym nowelizacji był też problem liberalizacji kapitałowej. Zagadnienie to wchodzi w obszar negocjacyjny: "Swobodny przepływ kapitału". Potrzeba prowadzenia polityki liberalizacyjnej wynika z międzynarodowych zobowiązań Polski względem Unii Europejskiej, przede wszystkim z Układu Stowarzyszeniowego, a także OECD i WTO.

Udział kapitału zagranicznego w stacjach nadawczych ograniczony jest do poziomu 33%. W eksperckim projekcie KRRiT z 1999 roku postulowano prowadzenie sukcesywnej polityki liberalizacyjnej poprzez podniesienie, w pierwszym rzędzie, progu kapitałowego dla spółek z udziałem podmiotów zagranicznych ubiegających się o koncesję, do poziomu 49%.

Projekt rządowy z 1999 roku określał limit udziału obcego kapitału dla nadawców naziemnych, na poziomie 49%. Przewidywał też wprowadzenie całkowitej liberalizacji w stosunku do nadawców satelitarnych i kablowych. Rozwiązanie takie uzasadniono potrzebą zbliżania polskiego ustawodawstwa wewnętrznego do prawa Unii Europejskiej, w której nie powinny istnieć żadne kapitałowe ograniczenia wobec podmiotów z krajów członkowskich, chociaż projekt nie różnicował kapitału europejskiego i pozaeuropejskiego, czyniąc liberalizację pełną względem wszystkich państw.

Parlament nie dokonał zmiany przepisów w tym zakresie, pozostawiając udział kapitału zagranicznego na poziomie 33%. Rozwiązanie to uzasadniono potrzebą ochrony polskiego rynku, nie stanowiącego konkurencji na obecnym etapie rozwoju dla innych państw. Rozwiązanie to jednak oznacza brak postępów w realizacji zobowiązań akcesyjnych.

5.20 Po analizie rozwiązań przyjętych w nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji, a także po uwzględnieniu stanu negocjacji o członkostwo Polski w Unii Europejskiej i faktu, że w stanowisku negocjacyjnym w obszarze "Kultura i polityka audiowizualna" strona polska nie zgłosiła problemów negocjacyjnych i zadeklarowała pełne dostosowanie do acquis communautaire do 31 grudnia 2002 roku, rząd przedstawił propozycje działań prawnych mających na celu doprowadzenie do zamknięcia omawianego obszaru negocjacyjnego. Obszar zamknięto tymczasowo 4 grudnia 2000 roku.

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji zgłosiła propozycje zmian przepisów ukierunkowanych na sprecyzowanie niektórych definicji i ściślejsze zapisanie zagadnień związanych z kwotą europejską i europejską kwotą niezależną oraz propozycje dotyczące liberalizacji kapitałowej. Ostatecznie rząd 25 lipca 2000 roku przyjął projekt ustawy o dostosowaniu prawa do prawa Unii Europejskiej, ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, ustawy o grach losowych, zakładach wzajemnych, grach na automatach, ustawy o radiofonii i telewizji, ustawy o doradztwie podatkowym, ustawy o języku polskim oraz ustawy Prawo działalności gospodarczej, czyli tzw. ustawę horyzontalną. Projektowi ustawy nadano tryb pilny i 25 października 2000 roku skierowano do Komisji Prawa Europejskiego. Pierwsze czytanie wyłączonego z pakietu ustaw projektu ustawy o dostosowaniu do prawa Unii Europejskiej ustawy o radiofonii i telewizji odbyło się 19 grudnia 2000 roku. Projekt skierowano do podkomisji.

5.21 W projekcie tzw. ustawy horyzontalnej zaproponowano istotne zmiany w zakresie zapisu kwot programowych.

Elastyczny zapis kwoty europejskiej: "Nadawcy programów telewizyjnych przeznaczają tam, gdzie jest wykonalne i z uwzględnieniem charakteru nadawcy...", powodował obawy, iż zawarty w nim wymóg ustawowy nie będzie miał charakteru normatywnego. Przyjęte rozwiązanie, mimo iż literalnie zgodne ze sformułowaniem zawartym w dyrektywie, w istocie stoi w opozycji do jej postanowień. Nie zawarto bowiem mechanizmów i warunków stosowania wyjątków od ogólnej normy jaką jest wypełnienie większości czasu nadawania kwotą europejską. Nie wskazano także, iż to KRRiT decyduje o wyjątkowych sytuacjach, w których wykonanie kwoty europejskiej na poziomie niższym jest dopuszczalne; istniejący zapis umożliwia interpretację, według której to sam nadawca będzie decydował o wykonalności niniejszej kwoty. Natomiast dyrektywa adresowana jest do Państw Członkowskich, a nie do nadawców.

Aby usunąć powstałe wątpliwości, w projekcie wprowadzono delegację ustawową dla KRRiT, która określi warunki dopuszczające niższy niż większościowy udział w programie audycji europejskich, kierując się w szczególności dostępnością repertuaru europejskiego zgodnego z charakterem programu oraz okresem, który upłynął od rozpoczęcia rozpowszechniania programu. Przyjęte rozwiązanie jest zgodne z celami dyrektywy.

Ustalono wytyczne dla Krajowej Rady, obejmujące kwestie dostępności audycji europejskich, przy programie o określonym charakterze (np. muzyka country) oraz uwzględniające długość rozpowszechniania programu (w okresie pierwszego roku od momentu rozpoczęcia rozpowszechniania programu), co pozwala na ustalenie etapów stopniowego dochodzenia do kwoty europejskiej w oczekiwanej wysokości, w miejsce pełnej dowolności określanej przez samego nadawcę. Kryteria te wydają się być trafne i stanowią podstawę dla wyjątkowej sytuacji, jaką jest niewypełnienie kwoty europejskiej. Jest to też zgodne z wykładnią dokonywaną przez Komisję Europejską.

Zgodnie z przepisami dyrektywy, zmieniono kryterium kwoty europejskiej - w miejsce "audycji wytworzonych pierwotnie przez producentów europejskich" przyjęto "audycje europejskie".

Uściślono także definicję audycji europejskiej zgodnie z kryteriami przyjętymi w prawie wspólnotowym. Dyrektywa stanowi generalnie, iż dany utwór można określić mianem europejskiego posługując się kryterium "pochodzenia", przy czym zasadniczo dotyczy to państw członkowskich UE oraz państw stron Europejskiej Konwencji o Telewizji Ponadgranicznej, po spełnieniu określonych w dyrektywie warunków. Definicja proponowana w dyrektywie jest złożona i sformułowana z perspektywy Państw Członkowskich, do których Polska jeszcze się nie zalicza, co skutkuje koniecznością zmiany perspektywy definiowania tego pojęcia. Natomiast w konwencji, której Polska jest stroną, kwotę europejską definiuje się w sposób znacznie bardziej uproszczony: "są to dzieła twórcze, których produkcja lub koprodukcja podlega kontroli europejskich osób fizycznych lub prawnych" (definicja ta jednak, mimo iż bardziej generalna niż szczegółowe zapisy dyrektywy, jest z nią zgodna)

W projekcie ustawy horyzontalnej zaproponowano zawężenie pojęcia "audycji europejskich" do: "audycji wytworzonych w Państwach Członkowskich Unii Europejskiej lub w państwach europejskich będących stronami Europejskiej Konwencji o Telewizji Ponadgranicznej". Nie oznacza to jednak wyłączenia innych państw europejskich, które spełniają określone warunki, analogiczne do zawartych w standardach unijnych.

Audycję telewizyjną uznaje się zatem za europejską zarówno w przypadku, gdy większość osób wchodzących w skład zespołu twórczego stale zamieszkuje w państwach Unii Europejskiej lub państwach będących stronami konwencji i produkcja lub koprodukcja audycji jest kontrolowana przez osoby fizyczne lub osoby prawne (albo inne jednostki organizacyjne), których miejsce zamieszkania albo główne miejsce prowadzenia stałego przedsiębiorstwa znajduje się w tychże państwach, jak i w przypadkach, gdy większość zespołu twórczego stale zamieszkuje w państwach europejskich a audycja została wyprodukowana przez producenta, którego główne miejsce prowadzenia stałego przedsiębiorstwa znajduje się w państwie europejskim (lub w koprodukcji z osobami lub jednostkami organizacyjnymi, z wyodrębnionych i na podstawie wyżej określonych kryteriów państw europejskich) pod warunkiem zawarcia przez to państwo umowy w sprawach audiowizualnych z państwem Unii Europejskiej lub państwem - stroną konwencji.

Nowa definicja uwzględnia przede wszystkim istotne z punktu widzenia standardów europejskich: unijnych i konwencyjnych aspekty "kontroli" produkcji lub koprodukcji oraz uściślenie pojęcia "siedziby" ("place of establishment") poprzez przyjęcie sformułowania: "których główne miejsce prowadzenia stałego przedsiębiorstwa znajduje się w państwie europejskim". Chodzi tu o wzmocnienie istoty "europejskości" prowadzonego przedsię-biorstwa.

Wzięto pod uwagę fakt, iż Polska jest stroną Konwencji o Telewizji Ponadgranicznej, a zatem nie może stosować kryteriów, które dyskryminowałyby inne państwa strony konwencji.

Sprecyzowano także definicję niezależnej kwoty europejskiej w kierunku uściślenia kryteriów europejskości, zgodnie z postanowieniami Dyrektywy o "Telewizji bez Granic". Przy konstruowaniu tej definicji uwzględniono przede wszystkim fakt, iż istotą omawianej kwoty jest "audycja europejska" i "producent niezależny". W związku z tym w projekcie nowelizacji zmieniono definicję europejskiej kwoty niezależnej, a także termin określający preferencje dla produkcji najnowszej z 3 na 5 lat, zgodnie z wymogami dyrektywy.

Zgodnie zatem z projektem, nadawcy programów telewizyjnych winni przeznaczać co najmniej 10% rocznego czasu nadawania programu (z określonymi wyłączeniami) na audycje europejskie wytworzone przez producentów niezależnych.

Propozycja zawarta w nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji niewątpliwie zmierza do harmonizacji z prawem wspólnotowym i stanowi znacznie bardziej zbliżone rozwiązanie niż miało to miejsce w dotychczasowych regulacjach.

5.22 W tzw. ustawie horyzontalnej Rząd zaproponował całkowitą liberalizację kapitałową względem osób fizycznych mających stałe miejsce zamieszkania na terytorium Polski lub terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej oraz osób prawnych lub spółek nie posiadających osobowości prawnej z siedzibą na terytorium Polski lub państwa członkowskiego UE.

Ze względu na aktualną sytuację sektora audiowizualnego w Polsce, jak i zobowiązania międzynarodowe, zarówno brak jakiejkolwiek polityki liberalizacyjnej, jak i natychmiastowe zliberalizowanie tego sektora, budzi szereg wątpliwości. Rozważane jest także sukcesywne osiąganie pełnej liberalizacji w zakresie uczestnictwa kapitału obcego w działalności nadawczej sektora audiowizualnego w Polsce.

Harmonizacja ustawy z przepisami Unii Europejskiej o swobodnym przepływie kapitału wymaga także pełnego zniesienia, w momencie przewidywanego przyjęcia RP do Unii, ograniczeń kapitałowych względem podmiotów zagranicznych, których siedziby znajdują się w państwach będących członkami Unii Europejskiej.

Zgodnie z proponowanymi zmianami, udział takiego kapitału byłby kontrolowany: "Nabycie lub objęcie udziałów albo akcji, bądź nabycie prawa z udziałów lub akcji przez podmiot zagraniczny w spółce, która posiada koncesję na rozpowszechnianie programu, wymaga zezwolenia Przewodniczącego Krajowej Rady...".

Zagadnienie to stanowi poważny problem, zwłaszcza w realizacji zobowiązań wynikających z Układu Stowarzyszeniowego, ale i też w zakresie negocjacji w obszarach: swobodnego przepływu kapitału i polityki audiowizualnej. Termin uchylenia ograniczeń kapitałowych można rozpatrywać dwojako. Uwzględniając przepisy Układu Stowarzyszeniowego dotyczące swobody zakładania i działania przedsiębiorstw, Polska powinna zapewnić krajowe traktowanie podmiotów Unii, do początku 1999 roku, czyli do końca pierwszego etapu okresu przejściowego. Natomiast przepisy dotyczące swobody świadczenia usług nie przewidują określonego terminu i nakazują uwzględniać stan rozwoju danego sektora usług.

Należy rozważyć, czy przepisy ustawy o radiofonii i telewizji stanowią podstawę dla możliwości świadczenia konkretnej usługi, tj. rozpowszechniania programów radiowych lub telewizyjnych na podstawie koncesji. Jeżeli tak, to w tym przypadku powinno się zastosować przepisy dotyczące swobody świadczenia usług, nie zaś swobody zakładania przedsiębiorstw. Wówczas liberalizacja może i powinna przebiegać stopniowo. Ustawa o radiofonii i telewizji nie stanowi zakazów ani ograniczeń w zakresie zakładania przedsiębiorstw radiowo- telewizyjnych, a jedynie wprowadza ograniczenia w zakresie przyznawania koncesji do świadczenia usługi telewizyjnej lub radiowej.

Ponadto rozważając sektor audiowizualny z perspektywy WTO, należy zwrócić uwagę, iż świadczenie telewizyjnych i radiowych usług programowych wchodzi w domenę Układu Ogólnego w sprawie Handlu Usługami.

Udział w pracach Rady Europy

5.23 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji reprezentuje Polskę w strukturach Rady Europy zajmujących się środkami masowego przekazu.

Przedstawiciele KRRiT lub zgłoszeni przez nią specjaliści brali w 2000 roku udział w pracach następujących komitetów i grup roboczych:

Prezentacja stanu prac w poszczególnych grupach znajduje się w rozdziale IV, w części pt. "Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji".

Konferencja Ministerialna poświęcona przyszłym kierunkom polityki środków masowego przekazu Rady Europy

5.24 W dniach 15-16 czerwca 2000 roku miała miejsce w Krakowie VI Europejska Konferencja Ministerialna Rady Europy pod nazwą "Przyszłość polityki medialnej".

Wzięli w niej udział ministrowie lub upoważnieni przedstawiciele ze wszystkich krajów członkowskich Rady Europy oraz obserwatorzy spoza Europy. Obrady otworzyli Prezes Rady Ministrów Jerzy Buzek oraz Sekretarz Generalny Rady Europy Walter Schwimmer.

Konferencje ministerialne Rady Europy dotyczące polityki środków masowego przekazu odbywają się co 3 lata i mają na celu wyznaczenie kierunków polityki audiowizualnej RE na najbliższe lata. W czerwcu 1998 roku przedstawiciele krajów członkowskich Rady Europy biorących udział w pracach Komitetu Zarządzającego ds. Mediów wybrali, spośród krajów kandydujących, Polskę i Kraków jako miejsce przyszłej Europejskiej Konferencji Ministerialnej.

Krajowa Rada, której przedstawiciele uczestniczą w pracach Komitetu Zarządzającego, jego biura, a także w grupach ekspertów wspólnie z Kancelarią Prezesa Rady Ministrów oraz Małopolskim Urzędem Wojewódzkim przygotowywała tę prestiżową dla Polski konferencję.

Szefem delegacji polskiej był Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Kazimierz Michał Ujazdowski. Członkami delegacji byli również: Juliusz Braun - przewodniczący KRRiT, Karol Jakubowicz, przewodniczący Stałego Komitetu ds. Konwencji o Telewizji Ponadgranicznej, Izabella Chruślińska - dyrektor Departamentu Współpracy z Zagranicą w Biurze KRRiT, Anna Niewiadomska - dyrektor Departamentu Współpracy z Zagranicą i Polonią Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Wojciech Dziomdziora - doradca Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Robert Kostro - dyrektor Gabinetu Politycznego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Rafał Wiśniewski - dyrektor Departamentu Dyplomacji Kulturalnej w Ministerstwie Spraw Zagranicznych.

Po konferencji na temat mediów w Salonikach, w grudniu 1997 roku, uczestnicy stwierdzili, że dotychczasowy model zużył się i należałoby podjąć próbę jego zmiany. Komitet Zarządzający Rady Europy w zakresie środków masowego przekazu zadecydował, w czerwcu 1998 roku, o zaproszeniu do obrad profesjonalistów wysokiego szczebla, wśród których znalazł się jako przedstawiciel krajów Europy Środkowo-Wschodniej Bolesław Sulik, były przewodniczący KRRiT.

Dyskusja podczas konferencji w Krakowie była poświęcona dwóm tematom: "Tendencje i różnorodności w zmieniającym się krajobrazie medialnym" oraz "Swoboda wypowiedzi i informacji w zmieniającym się krajobrazie medialnym: zakres i możliwe ograniczenia". W ramach tych tematów odbyła się dyskusja dotycząca: pluralizmu mediów w nowym środowisku cyfrowym, miejsca mediów publicznych, piractwa dotyczącego zawartości programu i usług nadawczych, roli regulacji i samoregulacji, edukacji medialnej.

Miały też miejsce wystąpienia krajów członkowskich oraz dyskusja nad deklaracją polityczną, którą przyjęto na zakończenie konferencji. W deklaracji "Polityka medialna jutra" wytyczono na najbliższe 3 lata program aktywności Rady Europy w sferze mediów na poziomie ogólnoeuropejskim, odnoszący się do:

W rozdziale IV części pt. "Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji" znajduje się tekst deklaracji przyjętej podczas konferencji w Krakowie.

Konferencja UE "Sytuacja dzieci i młodzieży w nowym krajobrazie medialnym"

5.25 W dniach 12 - 13 lutego 2001 roku odbyła się w Sztokholmie konferencja poświęcona "Sytuacji dzieci i młodzieży w nowym krajobrazie medialnym". Do udziału zaproszono zarówno przedstawicieli państw członkowskich Unii Europejskiej, jak i krajów kandydujących do Wspólnot.

Problematyka dotyczyła wpływu środków masowego przekazu na rozwój dzieci i młodzieży w warunkach szybko zmieniającego się rynku medialnego, wyznaczanego gwałtownym rozwojem nowych technologii.

Potrzebę wypracowania polityki na rzecz ochrony małoletnich przed treściami mogącymi negatywnie wpłynąć na ich prawidłowy rozwój psychiczny, fizyczny i moralny, Komisja Europejska dostrzegła już w 1996 roku przedstawiając tzw. Zieloną Księgę w sprawie ochrony dzieci i młodzieży oraz ludzkiej godności.

Podstawą do dyskusji podczas konferencji było zaprezentowanie międzynarodowych badań odnoszących się do sytuacji małoletnich i wpływu mediów na ich życie. Istotne było zwłaszcza rozważenie czy media w dostateczny sposób realizują prawa dziecka, wynikające z Konwencji o Prawach Dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych, w tym prawa do swobodnej wypowiedzi, poszukiwania, otrzymywania i przekazywania informacji także poprzez środki masowego przekazu.

Rozważano ponadto sposoby i systemy ochrony dzieci i młodzieży przed treściami mogącymi mieć szkodliwy wpływ na ich prawidłowy rozwój - w Internecie, grach elektronicznych, powszechnie dostępnej telewizji oraz reklamach skierowanych do młodych odbiorców.

Przyjęto, iż ochrona małoletnich powinna być realizowana głównie poprzez wzajemne uzupełnianie się lokalnych, regionalnych i globalnych systemów prawnych oraz samoregulacyjnych, a także poprzez systemy techniczne i informacyjno - edukacyjne.

Krajowa Rada również podejmowała inicjatywy dotyczące wpływu środków przekazu na rozwój dzieci i młodzieży. Informacje dotyczące edukacji medialnej znajdują się w rozdziale I Sprawozdania KRRiT.

Udział w konsultacjach w organizacjach międzynarodowych: OECD, GATT i GATS oraz WIPO

5.26 Prace nad raportem na temat zobowiązań w sektorze audiowizualnym wynikających z członkostwa w OECD:

W 2000 roku kontynuowane były prace nad raportem z konferencji przeglądowej komitetów OECD pn. CIME/CMIT, w sprawie przeglądu realizacji przez Polskę zobowiązań przyjętych w momencie przystępowania do tej organizacji.

W Oświadczeniu Rządu Rzeczypospolitej Polskiej dotyczącego przyjęcia przez Polskę zobowiązań wynikających z Członkostwa w Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju z 1 lipca 1996 roku, zadeklarowano m.in., iż: "Polska uznaje cele Kodeksu Liberalizacji Bieżących Operacji Niewidzialnych i jest gotowa przyjąć wynikające z tych dokumentów prawa, zobowiązania i priorytety".

Na mocy art. 2 ust. b Kodeksu, Polska zgłosiła jednak zastrzeżenie w zakresie sektora audiowizualnego, tzn. do pozycji H/1 załącznika A Kodeksu, która stanowi, iż liberalizacji podlega: "Wywóz, sprowadzanie, rozpowszechnianie i użytkowanie filmów i innych form zapisu - na jakimkolwiek środku reprodukcji - dla celów prywatnych lub projekcji kinowej, czy też transmisji telewizyjnej". Zastrzeżenie odnosi się wyłącznie do filmów fabularnych i "stosuje się tylko w zakresie, w jakim filmy nie podlegają w danym momencie wyłączeniu z obliczania kwot produkcji krajowej na użytek telewizji komercyjnej. Przestanie ono obowiązywać 31 grudnia 1999 roku". Celem wniesienia tego zastrzeżenia była ochrona polskiej produkcji audiowizualnej.

Z dniem 31 grudnia 1999 roku filmy miały być wyłączone z gatunków uwzględnianych przy zaliczaniu określonej części czasu emisyjnego do ustawowego wymogu wykonania kwoty krajowej, obowiązującej w polskim ustawodawstwie na podstawie art.15 ust.1 ustawy o radiofonii i telewizji z 29 grudnia 1992 roku oraz rozporządzenia KRRiT z 22 września 1993 roku, w sprawie minimalnego udziału audycji producentów krajowych w programach radiofonicznych i telewizyjnych.

Podczas konferencji przeglądowej w 1998 roku strona amerykańska dążyła do wprowadzenia w raporcie z tej konferencji zapisów przypominających o zobowiązaniu Polski do wyłączenia filmów z obliczania kwoty audycji produkcji krajowej oraz zobowiązujących Polskę do stosowania zasady niedyskryminacji między krajami członkowskimi OECD. Przeciwstawiały się temu kraje Unii Europejskiej. Komisja Europejska przedstawiła pogląd, popierany zwłaszcza przez Francję, iż na mocy Układu Europejskiego o Stowarzyszeniu ze Wspólnotami Europejskimi, Polska może już obecnie powołać się na art. 10 Kodeksu Liberalizacji Bieżących Operacji Niewidzialnych, który uprawnia członków OECD, należących jednocześnie do innej organizacji, do stosowania się do przepisów tej organizacji. Pozwala on na wyłączenie zobowiązań wobec pozostałych członków OECD.

Był to więc element ochrony przez Unię Europejską swojego rynku audiowizualnego przed zdominowaniem przez produkcję amerykańską. Stąd silne kontrowersje wokół ostatecznych zapisów raportu na ten temat, uniemożliwiające osiągnięcie kompromisu i przedłużające dyskusję o kształcie tego raportu. Ze strony polskiej w negocjacjach dotyczących tej sprawy, jak również w próbach wypracowania jednolitego stanowiska różnych uprawnionych resortów, uczestniczyły: KRRiT, MSZ, MKiDN, KIE, MG, MF.

Sprawa ta została rozwiązana poprzez nowelizację ustawy o radiofonii i telewizji z 31 marca 2000 roku. Dotychczas obowiązująca "kwota polska" oparta była o kryterium "producenta krajowego", czyli "osobę lub jednostkę organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej, wytwarzającą audycje radiowe lub telewizyjne, która nie jest podmiotem zagranicznym lub osobą prawną zależną od podmiotów zagranicznych...". Nowelizacja natomiast, ukierunkowana na dostosowanie polskiego prawa wewnętrznego do legislacyjnych standardów wspólnotowych, dokonała redefinicji "kwoty krajowej" na kwotę audycji pierwotnie wytworzonych w języku polskim, niezależnie od miejsca wytworzenia i statusu producenta.

Rozwiązuje to problem zobowiązania wobec OECD; oznacza bowiem - według stanowiska strony polskiej - zlikwidowanie kwoty wymienionej w zastrzeżeniu wniesionym przez Polskę do pkt. H/1, a tym samym powoduje wygaśnięcie zobowiązania wyłączania filmów zagranicznych z obliczania tej kwoty.

W lipcu 2000 roku strona polska poparła wniosek przewodniczącego CMIT o zamknięcie prac nad projektem raportu, z pozostawieniem rozbieżności w kwestiach audiowizualnych. Jednocześnie Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji poinformowała komitety CIME/CMIT o nowej sytuacji prawnej, wynikającej z nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji, w której zlikwidowano sporną kwotę produkcji polskiej. Oznacza to w istocie taką liberalizację przepisów polskich, jakiej - na podstawie przyjętych przez Polskę w 1996 roku zobowiązań oraz z uwzględnieniem art. 10 Kodeksu Liberalizacji Bieżących Operacji Niewidzialnych - OECD mogło oczekiwać.

5.27 Przedstawiciele KRRiT uczestniczą w pracach związanych z członkostwem Polski w WTO - GATS oraz w pracach dotyczących bilateralnych umów o wzajemnym popieraniu inwestycji - BIT.

Porozumienie ustanawiające Światową Organizację Handlu (WTO), sporządzone w Marakeszu 15 kwietnia 1994 roku oraz przystąpienie Polski do WTO, wiążą się z określonymi konsekwencjami prawnymi.

Celem powołania WTO jest przede wszystkim rozwój produkcji i handlu towarami i usługami dla podniesienia standardu życia w państwach członkowskich, przy optymalnym wykorzystaniu światowych zasobów. Zakres działania WTO można zatem określić jako stworzenie wspólnych ram instytucjonalnych dla stosunków handlowych. Z punktu widzenia sektora audiowizualnego istotnym elementem WTO jest załącznik - Układ Ogólny w Sprawie Handlu Usługami (GATS).

GATS odnosi się do środków stosowanych przez państwa członkowskie wpływających na handel usługami. Najważniejszym zobowiązaniem ogólnym członka WTO jest przyjęcie klauzuli najwyższego uprzywilejowania, oznaczającej iż określonym usługom i usługodawcom danego państwa - członka WTO udzieli się natychmiastowo i bezwarunkowo, traktowania nie mniej korzystnego, niż udzielanego innym państwom w zakresie takich samych usług. Dopuszczalne są jednak wyjątki, przewidziane w ściśle określonym trybie, w Załączniku w sprawie odstępstw od artykułu II GATS. Załącznik precyzuje warunki, na mocy których, w chwili wejścia ich w życie, członek jest zwolniony z określonych obowiązków oraz precyzuje warunki wprowadzenia nowych odstępstw.

Uwzględniając postanowienia dokumentu "Polska - odstępstwa od artykułu II: Zasada najwyższego uprzywilejowania", w zakresie uprawnień Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, odstępstwem od powyższej zasady jest preferencyjne traktowanie europejskich dzieł audiowizualnych.

Krajowa Rada brała w 2000 roku udział w konsultacjach, w ramach ewentualnego przeglądu i renegocjacji listy odstępstw od art. II GATS, dotyczących zasady najwyższego uprzywilejowania, a także nad ich interpretacją - w ramach współpracy z Radą Handlu Usługami GATS (Council for Trade in Services). Jest to problem szczególnie istotny dla sektora mediów elektronicznych.

Od klauzuli najwyższego uprzywilejowania stosowane są przez Polskę - podobnie jak to czynią inne państwa członkowskie - odstępstwa wobec usług audiowizualnych w zakresie preferencyjnego traktowania europejskiej twórczości audiowizualnej.

W celu promowania więzi kulturowych pomiędzy krajami, na podstawie umów o koprodukcji, produkcja usług audiowizualnych oraz dystrybucja filmów i kaset wideo powinna być traktowana preferencyjnie, łącznie z uprzywilejowanym dostępem do finansowania.

Zachowaniu i promowaniu tożsamości regionalnej krajów europejskich służy natomiast wspomaganie produkcji usług audiowizualnych i rozpowszechnianie twórczości kinowej i telewizyjnej, programami ukierunkowanymi na wspieranie programów i twórców, spełniających kryteria odnoszące się do pochodzenia europejskiego.

Promowanie tożsamości kulturowej w ramach nadawczego sektora audiowizualnego odbywa się także poprzez zastosowanie środków preferencyjnych przewidzianych w Dyrektywie o "Telewizji bez granic" oraz rozciągnięcie zasady traktowania narodowego na programy, spełniające kryteria pochodzenia europejskiego.

Oznacza to w praktyce promowanie tożsamości kulturowej w zakresie sektora nadawczego w Europie, preferencyjne traktowanie dzieł audiowizualnych, tworzonych na podstawie umów o koprodukcji - wraz z uprzywilejowanym dostępem do finansowania. Postanowienia te są niezwykle istotne dla sektora nadawczego w Polsce. Za ich utrzymaniem przemawiają też zobowiązania akcesyjne Polski wobec UE.

Krajowa Rada brała również aktywny udział w pracach utworzonej w strukturze GATS (General Agreement on Trade in Services) Grupy Roboczej ds. Regulacji Krajowych (Working Group on Domestic Regulation). W szczególności dyskusja dotyczyła sposobu interpretacji zasad konieczności (art. VI.4 GATS) i przejrzystości (art. III GATS) oraz stworzenia szczegółowych wytycznych ich stosowania.

Zasada konieczności sformułowana w GATS stanowi, iż państwa powinny zapewnić stosowanie takich i tylko takich środków, w ramach handlu usługami, które są niezbędne (czyli najmniej restrykcyjne w określonych warunkach, uwzględniających także elementy techniczne i ekonomiczne) dla uzyskania danego celu, dla którego zostały zastosowane.

Zasada przejrzystości dotyczy jawności użytych środków poprzez np.: dostępność informacji o wymogach licencyjnych, w tym warunkach cofania licencji, aspektach technicznych, zobowiązanie do uzasadnienia zastosowania danego środka. Dotyczy to w szczególności wprowadzania nowych przepisów lub znaczącej zmiany wymogów stawianych podmiotom z państw członkowskich. W najbardziej istotnych kwestiach, państwa członkowskie powinny przeprowadzić publiczną debatę nad wprowadzeniem nowych środków wpływających na handel usługami.

Udział w pracach European Platform of Regulatory Authorities (EPRA)

5.28 KRRiT prowadzi aktywną działalność w organizacji skupiającej przedstawicieli ciał regulujących EPRA (European Platform of Regulatory Authorities). KRRiT była współzałożycielem tej organizacji, a wśród członków znajduje się większość krajów europejskich.

Dla przedstawicieli europejskich rad radiofonii i telewizji EPRA stała się ważnym forum dyskusyjnym. EPRA umożliwia radom poszczególnych krajów wypracowanie wspólnych rozwiązań, a także zapoznanie się z doświadczeniami tych krajów, które są bardziej zaawansowane we wdrażaniu nowych technologii w sektorze audiowizualnym.

W spotkaniach członków EPRA uczestniczą w charakterze obserwatora przedstawiciele Rady Europy i Unii Europejskiej. Komisja Europejska doceniła potencjał tkwiący w EPRA, gdyż organizacja ta skupia przedstawicieli ciał regulujących państw członkowskich UE i krajów stowarzyszonych.

Współpraca bilateralna

5.29 W dniach 12-13 października 2000 roku, w Schwerinie odbyła się sesja niemiecko-polskich konsultacji w sektorze audiowizualnym. Było to drugie spotkanie tego rodzaju ze stroną niemiecką. Pierwsze, z inicjatywy KRRiT, miało miejsce w Warszawie w styczniu 1998 roku. Podczas ówczesnego spotkania zadecydowano o kontynuowaniu spotkań.

W skład delegacji polskiej weszli przedstawiciele: KRRiT, Ambasady RP w Berlinie, TVP S.A oraz Regionalnej Rozgłośni Polskiego Radia w Szczecinie "Radio Szczecin" S.A. Szefem delegacji polskiej był przewodniczący KRRiT. Szefem delegacji niemieckiej była Gabriele von Malsen-Tilborch, zastępca dyrektora w Federalnym Departamencie Kultury MSZ, a w skład delegacji niemieckiej weszli przedstawiciele MSZ, Federalnego Urzędu Kanclerskiego, Federalnego Biura Prasy i Informacji, Rady ds. Radiofonii i Telewizji Meklemburgii i Pomeranii oraz ośrodków radiowych.

Wśród poruszonych w czasie sesji tematów znalazły się: blok poświęcony radiu, w szczególności rozwój naziemnej radiofonii cyfrowej, perspektywy rozwoju radiofonii satelitarnej i kwestie dotyczące fal średnich. Ponadto rozmawiano o niemieckiej strategii w sferze regulacji dotyczących Internetu i perspektywach polsko-niemieckiej współpracy w sferze audiowizualnej. Ważnym blokiem tematycznym była współpraca między Norddeutschen Rundfunks, a Radiem Szczecin S.A., przede wszystkim w ramach polsko-niemieckiej audycji "Radio Pomerania".

5.30 KRRiT od kilku lat jest zainteresowana współpracą z radami krajów bałtyckich. Wynikiem tego zainteresowania była wizyta przedstawicieli Krajowej Rady na Litwie i Łotwie we wrześniu 2000 roku na zaproszenie przewodniczących rad litewskiej i łotewskiej. Podczas wizyty w szczególności omówiono sytuację sektora audiowizualnego w naszych krajach z uwzględnieniem tych zagadnień, które wynikają z kompetencji ustawowych. Stronę litewską i łotewską interesował szczególnie rozwój platform cyfrowych oraz prace nad harmonizacją polskiego ustawodawstwa z unijnym, a także praktyczne problemy wynikające z realizacji tego ustawodawstwa. Podczas wizyty przyjęto ustalenie o zorganizowaniu spotkania rad z krajów bałtyckich w Warszawie w 2001 roku.

5.31 Współpraca z Narodową Rada Ukrainy ds. Telewizji i Radia zajmuje w stosunkach bilateralnych KRRiT ważne miejsce. W marcu 1997 roku rady podpisały porozumienie o współpracy.

W 2000 roku zaistniały nowe okoliczności, które pozwoliły bardziej aktywnie realizować zarówno porozumienie, jak i kontakty między Polską a Ukrainą w dziedzinie środków masowego przekazu. Przedstawiciele KRRiT zostali zaproszeni do uczestniczenia w posiedzeniach i grupach roboczych Komitetu Konsultacyjnego Prezydentów Polski i Ukrainy we Lwowie oraz Forum Polsko-Ukraińskiego w Kijowie. Podczas obydwu spotkań podkreślano sprawę ściślejszej współpracy w dziedzinie mediów elektronicznych.

KRRiT włączyła się również w projekt "Kijów w Warszawie, Warszawa w Kijowie", który jest realizowany w ramach Komitetu Konsultacyjnego Prezydentów Polski i Ukrainy oraz Forum Polsko-Ukraińskiego.

W ramach tego projektu w marcu bieżącego roku doszło do bilateralnego spotkania KRRiT i Narodowej Rady Ukrainy ds. Radia i Telewizji. Najważniejszym efektem tego spotkania było podpisanie Protokołu w sprawie powołania Stałej Wspólnej Grupy Konsultacyjnej KRRiT i Narodowej Rady Ukrainy ds. Telewizji i Radia. Celem powołania Grupy jest prowadzenie regularnych konsultacji dotyczących zagadnień współpracy w dziedzinie telewizji i radia. Ponadto przedstawiciele ukraińskiej Rady odbyli cykl roboczych rozmów m.in. z Komisją Kultury i Środków Przekazu, z TVP S.A., Polskim Radiem S.A. Uczestniczyli również wspólnie z grupą kijowskich dziennikarzy w prezentacji "Internet w mediach".

Organizacja konferencji międzynarodowych

5.32 W dniach 5-6 grudnia 2000 roku KRRiT zorganizowała konferencję "Internet jako medium XXI wieku". Konferencja zainicjowała publiczną dyskusję nad szansami i zagrożeniami, a także potrzebami i oczekiwaniami związanymi z kształtowaniem polityki regulacyjnej państwa w zakresie nowych technologii. Celem była także prezentacja strategii Komisji Europejskiej oraz wybranych krajów w zakresie regulacji zawartości Internetu.

W ciągu minionych pięciu lat Internet stał się synonimem postępu i nowoczesności w skali wykraczającej poza granice poszczególnych państw. Ten szybki i w znacznym stopniu żywiołowy rozwój dokonał się w Polsce, podobnie jak w wielu krajach, z nieznacznym udziałem władz publicznych. W obszarze audiowizualnym szczególna rola przypada Krajowej Radzie.

Konferencja była próbą określenia możliwie szerokiego spektrum tendencji i problemów związanych z obecnością i działalnością mediów w Internecie. Stała się też okazją do zapoznania się z istniejącymi propozycjami i rozwiązaniami praktycznymi.

W programie konferencji wyróżniono trzy podstawowe zagadnienia:

W ramach tych 3 tematów poruszono również problematykę związaną z tendencjami konwergencyjnymi kształtującymi świat biznesu, rozwojem Internetu w Polsce, obecnością mediów w Internecie, w szczególności na przykładzie Telewizji Polsat, Radia RMF-FM, Spółki Agora S.A., a także nowymi formami reklamy.

We wnioskach z konferencji podkreślono w szczególności, że Internet nie rozwija się w legislacyjnej próżni. Jednocześnie powstaje szereg trudności praktycznych związanych ze stosowaniem prawa wobec wirtualnej rzeczywistości. Wymykające się granicom państwowym nowe medium nie poddaje się łatwo regulacjom, a na dodatek próbom ich wprowadzania towarzyszy świadomość, że mogą się stać czynnikiem ograniczającym rozwój Internetu. Konieczne staje się zatem znalezienie swego rodzaju kompromisu między regulacjami prawnymi a potrzebami rozwojowymi.

Dość powszechny jest pogląd zakładający oddzielenie wszelkich kwestii związanych z infrastrukturą i telekomunikacją od zagadnień dotyczących zawartości programu. Polityka w dziedzinie infrastruktury powinna zapewniać inwestycje i rozwój, sprzyjać konkurencji i innowacjom, a tym samym powiększać potencjał nowego medium. Nowe wyzwania pojawiają się w zakresie prawa dotyczącego oferowanych treści. Komunikowanie w przypadku Internetu może mieć bowiem zarówno charakter prywatny, jak publiczny.

Wiele prac prowadzonych w różnych krajach, jak też na forum Rady Europy i w Komisji Europejskiej, zdaje się wskazywać na szczególne znaczenie samoregulacji, która przy wsparciu ze strony państwa dokonywałaby się w środowiskach społecznych i profesjonalnych związanych z Internetem. Przykładem takich prac może być ochrona nieletnich przed treściami nieobyczajnymi, w szczególności przed pornografią. Jeśli zawartość jest nielegalna, to może być ścigana na mocy przepisów prawa karnego. Jeśli jest to zawartość wprawdzie legalna, ale szkodliwa, to jej powstrzymanie może dokonać się poprzez swego rodzaju samoregulację zainteresowanych środowisk.

Internet stwarza nowe możliwości dla nadawców programów radiowych i telewizyjnych. Już obecnie większość koncesjonowanych nadawców posiada swoje strony internetowe, a wielu z nadawców równolegle emituje program. Coraz liczniejsi wykorzystują nowe medium w swojej działalności programowej i marketingowej.

Internet jest dla nadawców również wyzwaniem, bowiem jego rozwój może istotnie przeobrazić krajobraz medialny oferując widzom i słuchaczom niezwykłe bogactwo wyboru, zarówno w sensie ilości, różnorodności, jak też jakości usług. Nadawcy, którzy rozpoczną rozpowszechnianie w technice cyfrowej zyskają nowe możliwości związane między innymi z oferowaniem dodatkowych usług, jak np. przesyłanie danych, elektroniczny handel.

Elementarnym warunkiem powodzenia wszelkich programów w dziedzinie nowych technologii jest przezwyciężenie barier ekonomicznych. Komputer, jako podstawowe urządzenie dostępu, ciągle jest zbyt drogi dla zdecydowanej większości gospodarstw domowych, odziedziczona struktura zatrudnienia i kwalifikacji także nie sprzyja szybkim postępom "nowej ekonomii".

Z punktu widzenia dostawców usług internetowych konieczne jest wypracowanie wyraźnej polityki państwa w zakresie rozwoju Internetu, co jest niezbędnym elementem prognozy ekonomicznej i praktyki.

Znakomitym przykładem skutecznego działania jest przypadek publicznej telewizji w Danii, która z powodzeniem realizuje program świadczenia usług on-line. Technologię informacyjną uznano tam za element kultury, nauki i gospodarki. Przyjęto takie regulacje, które sprzyjają zachowaniu wymogów usług publicznych w rzeczywistości wirtualnej. Intencją duńskiej telewizji publicznej jest współdziałanie w tworzeniu infrastruktury, która będzie powszechnie dostępna. W postępowaniu duńskiego nadawcy publicznego najlepiej widoczny jest sens następującego rozumienia konwergencji: "...tworzyć raz - dystrybuować wiele razy".

W Polsce inicjatywy wykorzystywania nowych technologii najlepiej rozwijają się w sektorze prywatnym. Prezentacje Spółki Agora S.A., Radia RMF FM oraz Telewizji Polsat wyraźnie wskazały nie tylko na ich związki z globalna siecią, ale także na to, że firmy te posiadają strategię działania i obecności w rzeczywistości wirtualnej.

Jeśli na początku lat 90-tych sektor prywatny, przez swoją obecność i praktykę programową, zdynamizował rynek radiowy i telewizyjny, to teraz wiele wskazuje na to, że na progu nowego wieku, ten sektor wyznaczy nowe trendy rozwoju dla mediów audiowizualnych w rzeczywistości wirtualnej.

Niewątpliwie pojawia się tu istotne zadanie dla organów regulacyjnych, tj. aby w Polsce z internetowego pejzażu nie zostali wykluczeni nadawcy publiczni.

Z okazji konferencji KRRiT wydała publikację zatytułowaną "Internet jako medium XXI wieku. Problemy polityki i regulacji radia i telewizji w erze cyfrowej".

5.33 W dniach 16-17 listopada 2000 roku, w Białymstoku, Krajowa Rada oraz Zarząd Spółki TVP S.A. zorganizowały pod patronatem Prezydenta RP, międzynarodową konferencję "Mniejszości narodowe i etniczne a media elektroniczne - Białoruś, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Ukraina".

Podczas konferencji zapoznano uczestników z uwarunkowaniami realizacji audycji poświęconych mniejszościom narodowym i etnicznym oraz audycji w językach mniejszości narodowych w poszczególnych krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Dokonano także wymiany informacji na temat sposobów uzyskiwania przez stowarzyszenia i organizacje reprezentujące mniejszości dostępu do mediów elektronicznych oraz wpływu tego zjawiska na rozwój świadomości narodowej. Podczas konferencji dyskutowano również, na ile wspomniane procesy mogą służyć budowaniu wzorców współpracy transgranicznej.

Program konferencji uwzględniał następujące aspekty:

Konferencja w Białymstoku wpisała się w cykl dyskusji i spotkań poświęconych sytuacji mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce. Stanowiła nawiązanie do procesu ratyfikowania przez Polskę, w listopadzie 2000 roku, Ramowej Konwencji Rady Europy o Ochronie Mniejszości Narodowych. Niedawno podobna międzynarodowa konferencja odbyła się w Sejmie RP, gdzie również trwają prace w zakresie projektu ustawy o mniejszościach narodowych. Projekt ustawy m.in. odnosi się do obecności środowisk mniejszości w mediach elektronicznych.

Białostocka konferencja poświęcona zagadnieniom dostępu środowisk mniejszości narodowych i etnicznych do mediów elektronicznych była pierwszą tego rodzaju próbą oceny sytuacji, w jakich realizowane są audycje radiowe i telewizyjne poświęcone mniejszościom i do nich adresowane.

Dotychczas w trakcie obrad zbliżonych tematycznie konferencji uczestnicy zajmowali się zazwyczaj specyfiką funkcjonowania audycji etnicznych w krajach Europy Zachodniej, skupiających się na środowiskach emigrantów, bądź w wybranych krajach regionu. Dotąd nie było takiej próby w krajach Europy Wschodniej. W Białymstoku po raz pierwszy udało się zebrać, oprócz dziennikarzy telewizyjnych, także dziennikarzy radiowych realizujących audycje w językach mniejszości w Regionalnych Rozgłośniach Polskiego Radia S.A. oraz naukowców zajmujących się badaniem problemów wielokulturowości.

W kontekście funkcjonowania polskich audycji etnicznych przedstawiciele mniejszości przypomnieli najważniejsze postulaty:

Białostocka konferencja wskazała również perspektywy współpracy na przyszłość. Obecnie istnieje możliwość współdziałania krajów-uczestników konferencji głównie w dziedzinie realizacji wspólnych przedsięwzięć edukacyjnych, przeprowadzaniu szkoleń i warsztatów dziennikarskich, wymianie programów. Uczestnictwo w konferencji przedstawicieli krajów Europy Zachodniej stworzyło możliwość czerpania z doświadczeń w tej dziedzinie zarówno włoskich mediów, jak i zachodnioeuropejskich mniejszości.

5.34 W dniach 23-24 listopada 2000 roku w Warszawie odbyło się seminarium zorganizowane przez Eurekę Audiowizualną oraz Krajową Radę przy współpracy Komitetu Kinematografii. Seminarium poświęcone było przede wszystkim dystrybucji i strategii marketingowej dzieła filmowego.

Sesja warszawska była drugą z cyklu trzech seminariów szkoleniowych obejmujących powstawanie dzieła audiowizualnego. Seminarium przygotowane zostało dla profesjonalistów sektora audiowizualnego z krajów Europy Centralnej i Wschodniej oraz Rosji i Turcji.

Pozostałe sesje dotyczyły analizy scenariusza filmowego oraz etapu rozwoju projektu, pakietowania i tworzenia planu finansowego.

Ekspertami byli przedstawiciele film dystrybucyjnych z Niemiec, Szwajcarii oraz Polski.

Seminarium składało się z części plenarnej poświęconej prezentacji europejskiego rynku dystrybucyjnego filmów kinowych i telewizyjnych, kosztów dystrybucji i strategii marketingowej filmów niskobudżetowych oraz praktycznych zajęć warsztatowych nad konkretnymi projektami dystrybucyjnymi.

W programie seminarium znalazła się również prezentacja "Programu wsparcia przemysłu audiowizualnego Unii Europejskiej Media Plus", z którego środków w niedalekiej przyszłości będzie mogła korzystać również Polska.

Spis treści, poprzednia część druku, następna część druku