Spis treści, poprzednia część druku, następna część druku

4.1 Rynek radiowy i telewizyjny w Polsce charakteryzuje różnorodność ofert programowych. Jednakże rozwój pozostaje ograniczony możliwościami technicznymi. Niewielkie liczby wolnych kanałów i częstotliwości naziemnych są rozdysponowywane na rzecz dotychczasowych nadawców w celu zapewnienia ich dalszego stabilnego rozwoju.

Na rynku działa ponad 200 koncesjonowanych nadawców emitujących programy radiowe i telewizyjne za pomocą stacji naziemnych i przez satelitę oraz około 170 komercyjnych nadawców rozpowszechniających programy w sieciach kablowych. Nowe miejsca pracy znalazło u nich ponad 5.500 pracowników i cała rzesza współpracowników.

Obok czterech programów ogólnopolskiego nadawcy publicznego i siedemnastu rozgłośni regionalnych radia publicznego na rynku jest obecna bogata oferta nadawców koncesjonowanych o zasięgu ogólnopolskim: Radio ZET, Radio RMF FM oraz Radio Maryja. Dostępna jest również oferta nadawców o zasięgu tzw. ponadregionalnym ze stacjami zlokalizowanymi w dużych miastach: Radio Wawa, Radiostacja, Radio TOK FM, a także oferta Spółki Producenckiej PLUS, grupy właścicielskiej skupionej wokół Spółki ZPR S.A., grupy AGORA S.A. Na rynku działają również stacje lokalne i regionalne.

Radio Maryja posiada rzesze wiernych odbiorców, dzięki formule radia ewangelizacyjnego, kontaktowego, w którym słuchacze są niejednokrotnie współtwórcami programu.

Najsłabszym elementem rynku nadawców komercyjnych są stacje lokalne. Z jednej strony są ograniczone zasięgiem przyznanej koncesji, z drugiej głębokością rynku reklamowego. W szczególnie trudnej sytuacji znajdują się mniejsze stacje radiowe, ponieważ ich głównymi reklamodawcami są lokalne firmy, a tych z reguły nie stać na drogie kampanie reklamowe. Większość ze stacji działa na granicy rentowności. Taka sytuacja sprzyja penetrowaniu rynku lokalnych nadawców radiowych przez różne podmioty medialne.

4.2 Krajowy rynek telewizji naziemnej jest ukształtowany. Odbiorca ma do dyspozycji obok rozbudowanej oferty nadawcy publicznego, programy tworzone przez nadawców koncesjonowanych, zróżnicowane pod względem zawartości, zasięgów i sposobu nadawania. Telewizja Polsat dysponuje siecią stacji nadawczych o zasięgu ogólnopolskim, trzej nadawcy dysponują siecią stacji o tzw. zasięgu ponadregionalnym - TVN, TV4, katolicka Telewizja Niepokalanów. Działa także udostępniany odpłatnie kodowany program - Canal+ Polska.

4.3 Na rynku mediów obserwuje się dalsze umacnianie tzw. holdingów medialnych (RMF FM, EUROZET, AGORA, ZPR). Podejmowane są też próby budowania nowych przedsięwzięć o charakterze medialnym (Polsat, Chemiskór - po zmianie nazwy 4 MEDIA oraz YAWAL). Budowanie tego typu organizmów gospodarczych pozwala na rozłożenie ryzyka finansowego na różnorodne przedsięwzięcia, ponadto pomaga sprostać wyzwaniom związanym z postępem w rozwoju technologicznym mediów.

Pomyślność ekonomiczna komercyjnych nadawców zależy od wielkości rynku radiowego, telewizyjnego oraz reklamowego, a także od ilości nadawców na rynku. Proces koncentracji jest wynikiem walki o odbiorcę, o powiększenie zasięgu technicznego oraz o udział w rynku reklamowym. Nadawcy w celu rozwoju stacji poszukują możliwości dostępu do dodatkowego kapitału, a także możliwości współpracy w zakresie emisji wspólnych pasm programowych, wspólnej akwizycji reklam, wspólnych zakupów programowych. Konsekwencją powiązań programowych i reklamowych są powiązania kapitałowe.

4.4 W Polsce następuje rozwój przekazów satelitarnych, w podstawowym zakresie wykorzystywanych do rozpowszechniania i rozprowadzania programów telewizyjnych. Trzy niezależne podmioty utworzyły odrębne platformy cyfrowe. Cyfra+, Wizja TV i Polsat 2, oferują swym abonentom możliwość odbioru rozprowadzanych przez nich programów satelitarnych oraz innych nie szyfrowanych programów radiowych i telewizyjnych, dostępnych na transponderach satelitarnych. Wymienieni operatorzy platform oferują również pakiety programów własnych lub tworzonych na ich zamówienie, wyłącznie do rozpowszechniania satelitarnego.

Liczba indywidualnych abonentów cyfrowych szacowana była w granicach 800 tys. do 1 mln na koniec 2000 roku. Dodatkowo część programów satelitarnych nadawanych w ramach platform dostępna jest w niektórych sieciach kablowych. Skala nakładów finansowych niezbędnych do uruchomienia telewizji cyfrowej, zakupu programów, promocji, utrzymania się na konkurencyjnym rynku wyzwala nieuchronne procesy koncentracji oraz integracji. W przypadku platform cyfrowych obserwuje się integrację pionową, polegającą na skupieniu przez jeden podmiot kolejnych elementów procesu, od tworzenia programów poczynając, a kończąc na odbiorcy, któremu udostępniany jest dekoder umożliwiający odbiór tylko jednego, dostarczanego przez danego nadawcę pakietu programów oraz usług dodatkowych.

Jednym z problemów rynku mediów jest akceptacja przez odbiorcę kosztów dotyczących zakupu dekodera do odbioru programów oraz opłaty za korzystanie z programów i usług.

W Polsce usługi telewizji cyfrowej są w fazie początkowej. Operatorzy oferują odbiorcom szerszy zakres bukietu programowego. Skromna jest natomiast propozycja usług dodatkowych. Następny etap rozwoju, polegający na oferowaniu usług typu: dostarczanie informacji o programach, dostarczanie wybranych filmów ("video na żądanie") i wydarzeń sportowych, przebiega powoli. Zaczynają się rozwijać nowe usługi, takie jak dostęp do internetu, interaktywne usługi typu transakcyjnego (elektroniczny handel, "home banking").

4.5 Rozwój bazy nadawczej programów ogólnopolskich radia publicznego odbywa się w oparciu o projekty sieci oraz wnioski nadawcy dotyczące niezbędnego uzupełniania zasięgów w niektórych rejonach kraju. Rozwój w oparciu o projekty sieci wiąże się najczęściej z faktem uruchamiania nowych stacji nadawczych w oddawanych do użytku profesjonalnych obiektach. W 2000 roku Telekomunikacja Polska S.A. przekazała do eksploatacji jeden obiekt nadawczy, w Rykach koło Dęblina. W obiekcie tym nie było jednak przewidywane lokowanie częstotliwości dla programów ogólnopolskich Polskiego Radia S.A.

W ciągu 2000 roku w zakresie technicznej bazy nadawczej radiowych programów ogólnopolskich zaszły następujące zmiany:

• Program 1 - funkcjonował w oparciu o podstawową częstotliwość długofalową 225 kHz w Solcu Kujawskim oraz 19 częstotliwości w paśmie 87,5 - 108 MHz. Polskie Radio S.A. wystąpiło o przyznanie, w aglomeracjach miejskich powyżej 50 tys. mieszkańców, gdzie odbiór na falach długich jest szczególnie podatny na wszelkie zakłócenia, częstotliwości z zakresu UKF dla uzupełnienia pokrycia stacji długofalowej. W związku z koniecznością realizacji zadania priorytetowego, jakim było opracowanie projektu sieci Radia Bis, prace dotyczące tego wniosku zostały odłożone. Wniosek będzie realizowany w miarę posiadanych możliwości częstotliwościowych. Krajowa Rada wystąpiła ponadto do Ministra Łączności z 14 projektami decyzji w zakresie zmiany parametrów technicznych niektórych stacji. W większości przypadków zmiany te polegają na zwiększeniu mocy promieniowanej.
• Program 2 - dzięki uruchomieniu 1 września 2000 roku emisji Radia Bis odzyskał możliwość emisji 24-godzinnej. W ramach optymalizacji sieci PR S.A. jedna częstotliwość z sieci przeznaczonej dla tego programu została włączona do sieci Radia Bis, co spowodowało niewielki, bo około 0,2 % spadek pokrycia ludnościowego. Spadek ten dotyczy stanu docelowego, ponieważ wycofana częstotliwość nie była dotychczas wykorzystywana. Czasowo Polskie Radio S.A. zdecydowało się wykorzystywać 8 stacji Programu II do nadawania programu Radio Bis: Częstochowa 90,6 MHz, 60 kW, Giżycko 92,6 MHz, 10 kW, Kalisz 95,6 MHz, 10 kW, Kłodzko 97,6 MHz, 10 kW, Płock 92,2 MHz, 60 kW, Siedlce 88,3 MHz, 30 kW, Wałbrzych 87,9 MHz, 5 kW, Zamość 87,6 MHz, 30 kW.

Ponadto w 2000 roku przydzielono Programowi II trzy nowe częstotliwości oraz dokonano jednej zmiany w zakresie parametrów technicznych.

• Program 3 - w ramach optymalizacji sieci PR S.A., cztery częstotliwości z sieci przeznaczonej dla Programu 3 zostały włączone do sieci Radia Bis, co spowodowało ok. 0,7% spadek pokrycia ludnościowego. Spadek ten dotyczy stanu docelowego, ponieważ dwie wycofane częstotliwości nie były dotychczas wykorzystywane. W 2000 roku dla Programu 3 przydzielono dwie nowe częstotliwości oraz dokonano jednej zmiany w zakresie parametrów technicznych.

4.6 Zgodnie z uchwałą Sejmu RP, a także z oczekiwaniami środowisk twórczych i słuchaczy, 1 września 2000 roku nastąpiło rozdzielenie anten Programu 2 Polskiego Radia i Radia Bis.

Wspólne nadawanie Programu 2 i Programu Radia Bis w jednej ogólnopolskiej sieci nadawczej górnego zakresu UKF nastąpiło we wrześniu 1997 roku, a więc w chwili rozpoczęcia remontu długofalowej stacji nadawczej Programu 1 PR S.A. w Raszynie. Aby zapewnić możliwość odbioru Programu 1 na terenie całego kraju, Zarząd Polskiego Radia S.A. podjął decyzję o udostępnieniu dla tego programu sieci nadawczej w dolnym zakresie UKF, na której nadawany był Program 2. W związku z tym część czasu antenowego w ogólnopolskiej sieci UKF górnego zakresu użytkowanej przez Radio Bis została przeznaczona dla Programu 2. Stan taki trwał do końca 1999 roku, to jest do momentu zaprzestania w Polsce emisji programów radiowych w zakresie częstotliwości 66 - 74 MHz (tak zwany dolny zakres UKF).

Zaprzestanie emisji radiowej w dolnym zakresie UKF wiązało się z pozbawieniem Polskiego Radia S.A. możliwości nadawania czterech programów ogólnopolskich. W końcu 1999 roku Instytut Łączności we Wrocławiu rozpoczął pracę nad projektem dodatkowej sieci o zasięgu ogólnopolskim z przeznaczeniem dla Radia Bis. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji pozostawiła w dyspozycji Instytutu wszystkie wolne częstotliwości przekazane wcześniej przez Ministra Łączności i nie przydzielone innym nadawcom. Ponadto w projekcie sieci zostały wykorzystane wolne częstotliwości będące w dyspozycji Ministra Łączności, a także nowe częstotliwości, specjalnie dobrane do tej sieci. Polskie Radio S.A. wyraziło zgodę na wykorzystanie kilku częstotliwości z sieci Programu 2 i 3, dla uzyskania możliwie największego pokrycia kraju programem Radia Bis. Nie spowodowało to jednocześnie liczącego się zmniejszenia zasięgu Programu 2 i 3. W efekcie nowo projektowana sieć Polskiego Radia S.A. składać się będzie z ponad 56 stacji nadawczych dużej, średniej i małej mocy, zapewniających odbiór programu w wersji stereofonicznej przez 65,2 % ludności, zaś w wersji monofonicznej przez 81,3 %. Uzyskanie tak dużego zasięgu nowej sieci było możliwe między innymi w wyniku zaprzestania emisji radiowej w dolnym zakresie UKF.

Budowa tak rozległej sieci to proces długotrwały i skomplikowany. Konieczna jest m.in. międzynarodowa koordynacja częstotliwości nowodobranych, ustalenie szczegółowych lokalizacji stacji nadawczych, przygotowanie infrastruktury technicznej, dopełnienie procedur związanych z przydziałem częstotliwości i wynikających z ustawy o radiofonii i telewizji.

W związku z powyższym uruchomienie 1 września 2000 roku kompletnej sieci Radia Bis nie było możliwe. Przewodniczący KRRiT wydał decyzje przyznające Radiu Bis prawo nadawania programu ze wszystkich stacji, dla których udało się wypełnić wymagania proceduralne. Obecnie program Radia Bis jest nadawany za pośrednictwem 13 stacji nadawczych z projektu sieci oraz 8 stacji nadawczych "wypożyczonych" z sieci Programu 2 na czas niezbędny do uzyskania rezerwacji częstotliwości przeznaczonych w projekcie Instytutu Łączności dla Radia Bis.

Obecnie zasięg ludnościowy wynosi 25,0 % dla stacji z projektu sieci oraz 40,2 % po uzupełnieniu stacjami Programu 2. Dla dalszego rozwoju sieci Radia Bis i uzyskania docelowego pokrycia zgodnego z projektem konieczne jest:

• wskazanie przez Polskie Radio S.A. szczegółowych lokalizacji dla 17 stacji nadawczych, których częstotliwości znajdują się w dyspozycji Przewodniczącego KRRiT;
• wydanie przez Prezesa URT postanowień dla 11 stacji nadawczych, zgodnie z projektami decyzji Przewodniczącego KRRiT;
• przekazanie przez Prezesa URT do dyspozycji Przewodniczącego KRRiT częstotliwości dla 21 stacji nadawczych, co wiąże się z koniecznością zakończenia uzgodnień międzynarodowych.

Krajowa Rada dokłada wszelkich starań, aby proces rozwoju nowej sieci Radia Bis maksymalnie przyśpieszyć. Jednocześnie podejmuje działania mające na celu stałe zwiększanie zasięgu tego programu, nawet poza wartości określone planem sieci, w miarę pozyskiwania nowych możliwości częstotliwościowych.

Program Radia Bis w godzinach dziennych i w czasie przerw w transmisji z obrad Sejmu jest retransmitowany również na częstotliwości długofalowej 198kHz.

4.7 W uchwale Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nr 497/98 z 14 grudnia 1998 roku, określona została konieczność konfiguracji sieci nadawczych eksploatowanych przez regionalne spółki radia publicznego, w związku ze zmianą podziału administracyjnego kraju. W roku 2000 realizowane były postanowienia uchwały 497/98, m.in. poprzez wydanie decyzji Przewodniczącego KRRiT o rozszerzeniu zasięgu nadawania programu przez następujące rozgłośnie regionalne PR S.A.:

• Radio Gdańsk S.A. - częstotliwości w Lęborku/Skórowie i w Człuchowie;
• Radio Zachód S.A. z siedzibą w Zielonej Górze - częstotliwość w Gorzowie Wielkopolskim;
• Radio Szczecin S.A. - częstotliwość w Gryficach;
• Radio Rzeszów S.A - częstotliwość w Bieszczadach;
• Radio Łódź S.A. - częstotliwość w Sieradzu;
• Radio Kraków S.A. częstotliwości w Rabce i Tarnowie.

4.8 Programy TVP1 i TVP2 nie są odbierane na terytorium całego kraju. Obowiązek zapewnienia pokrycia całego kraju tymi programami wynika z art. 26 ust. 6 pkt 1 ustawy o radiofonii i telewizji. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji po uzgodnieniu z Ministrem Łączności, w uchwale Nr 171/95, z 11 lipca 1995 roku, określiła kanały niezbędne do dokończenia budowy dwóch ogólnopolskich sieci stacjami dużej mocy. Zrealizowanie tej uchwały nie zapewni jeszcze całkowitego pokrycia, gdyż do tego konieczne byłoby uruchomienie wielu stacji retransmisyjnych małej mocy, ale pokrycie to znacznie zbliży się do 100%. Z uchwały tej pozostało do realizacji 12 obiektów dużej mocy, a mianowicie docelowe obiekty w Warszawie i Łodzi oraz nowe obiekty w Białogardzie - Sławoborze, Czersku, Iławie - Kisielicach, Gorlicach, Opocznie - Przysusze, Ostrołęce, Szczawnicy - Przehybie, Żaganiu - Wichowie, Hajnówce, Gnieźnie - Kopaszynie. Dla tych obiektów są zarezerwowane odpowiednie kanały dużej mocy. W dwóch przypadkach dla obiektów przewidziano kanały obecnie wykorzystywane przez służby podległe Ministerstwu Obrony Narodowej.

W 1999 roku nowy podział administracyjny kraju spowodował zwiększenie liczby wniosków Zarządu TVP S.A. skierowanych do Krajowej Rady o zmiany zasięgu nadawania programów regionalnych.

Wszędzie, gdzie było to możliwe ze względów technicznych, Przewodniczący KRRiT wystąpił do Ministra Łączności bądź Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji o wydanie stosownych postanowień. Aktualnie wydane zostały dwie decyzje na czasowe używanie kanałów telewizyjnych w Jemiołowie i Szczawnicy. Kanały te docelowo przeznaczone są do realizacji sieci programów TVP1 i TVP2. Ponadto są prowadzone uzgodnienia dotyczące przekazania dla potrzeb programów regionalnych kanałów w Kaliszu, Przemyślu, Opolu, Olsztynie.

Możliwości zaspokojenia przez Krajową Radę wniosków o przydział kanałów dla telewizji regionalnych są ograniczone, przede wszystkim brakiem wolnych kanałów. Krajowa Rada wskazuje m.in. na konieczność wykorzystywania dla nadawania programów regionalnych bloku drugiego programu TVP2, pracującego w sieci rozłącznej. Dalszy rozwój sieci służącej do nadawania programów regionalnych będzie możliwy z chwilą wprowadzenia naziemnej telewizji cyfrowej DVB-T.

4.9 Przedstawiciel Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji zasiada jako stały członek w Normalizacyjnej Komisji Problemowej nr 11 ds. Telekomunikacji, działającej w ramach Zespołu Informatyki i Telekomunikacji Polskiego Komitetu Normalizacyjnego. W 2000 roku przedstawicielem był dyrektor Departamentu Techniki w Biurze KRRiT, który uczestniczył w opiniowaniu 10 norm dotyczących techniki radiowej i telewizyjnej, w tym także norm dotyczących telewizji cyfrowej:

• PrPN-EN 300 472 "Telewizja cyfrowa (DVB) - wymagania techniczne dotyczące przenoszenia teletekstu systemu BITU-R w strumieniach bitowych DVB";
• PrPN-EN 300 429 "Telewizja cyfrowa (DVB) - ramkowanie, kodowanie kanałowe i modulacja dla systemów kablowych";
• PrPN-EN 300 421 "Telewizja cyfrowa (DVB) - ramkowanie, kodowanie kanałowe i modulacja dla usług satelitarnych 11/12 GHz";
• PrPN-EN 300 468 "Telewizja cyfrowa (DVB) - wymagania techniczne dla informacji o usługach (SI) w systemach DVB";
• PrPN-EN 300 801 "Telewizja cyfrowa (DVB) - kanał interaktywny za pośrednictwem publicznej komutowanej sieci telekomunikacyjnej PSTN / sieci cyfrowych z integracją usług (ISDN)".

Normy te, po nadaniu im przez Prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego statusu Norm Polskich (PN), stanowić będą obowiązujący w Polsce techniczny standard dla rozwoju telewizji cyfrowej.

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji jest sygnatariuszem porozumień zawartych pomiędzy uczestnikami procesu cyfryzacji radiofonii i telewizji, czyli Polskim Forum DVB i Polskim Forum DAB. Przedstawiciele KRRiT biorą udział w pracach tych gremiów.

Przedstawicielem KRRiT w Polskim Forum DVB do 21 grudnia 2000 roku był ekspert w Biurze KRRiT. Obecnie przedstawicielem KRRiT jest wicedyrektor Departamentu Techniki Biura KRRiT.

W ramach Polskiego Forum DVB zorganizowano seminarium "Cyfrowa transmisja naziemna DVB-T", podczas którego firma Tandberg Television przedstawiła referaty dotyczące cyfrowej transmisji naziemnej DVB-T, rodzaju modulacji wykorzystywanej w tym medium transmisyjnym oraz problemów towarzyszących wprowadzaniu systemu i propozycji ich rozwiązywania. Spotkanie umożliwiło uczestnikom zapoznanie się z doświadczeniami firmy Tandberg Television przy wdrażaniu systemu DVB-T w Wielkiej Brytanii.

Przedstawicielem KRRiT w Polskim Forum DAB jest dyrektor Departamentu Techniki Biura KRRiT. Podczas obrad Polskiego Forum DAB w 2000 roku omawiano m.in. problemy związane z uruchomieniem eksperymentalnego nadawania w Warszawie w systemie cyfrowym programów radiowych.

4.10 Zgodnie z ustawą o radiofonii i telewizji Krajowa Rada prowadzi kontrolę działalności nadawców, w tym kontrolę zgodności nadawanych przez nich programów z ustawą o radiofonii i telewizji, prawem prasowym i innymi regulacjami prawnymi odnoszącymi się do sfery działania nadawców. Kontrola odbywa się w granicach określonych ustawą i nie narusza prawa nadawców do samodzielnego kształtowania programu.

Głównym narzędziem kontroli jest sprawozdawczość programowa nadawców oraz monitoring programów. Obie formy kontroli obejmują zarówno nadawców publicznych, jak i koncesjonowanych.

Sprawozdania nadsyłane są w cyklu rocznym i dostarczają informacji o zawartości programów nadawanych w ciągu roku oraz o realizacji zobowiązań programowych, wynikających z ustawy o radiofonii i telewizji, rozporządzeń KRRiT i warunków koncesji.

Monitoring nadawanych programów (dokonywany zawsze na materiale poemisyjnym) realizowany jest przez Krajową Radę w różnych cyklach i przedziałach czasowych, zależnie od badanego zagadnienia. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji prowadzi trzy podstawowe rodzaje monitoringu:

• kompleksowy, prowadzony najczęściej na próbie tygodniowej, mający na celu charakterystykę całości danego programu, dostarczający jego opisu jakościowego. Uzupełnia on i weryfikuje dane uzyskane poprzez sprawozdawczość programową nadawcy. Służy zbadaniu zgodności nadawanego programu z koncesją lub, w przypadku nadawców publicznych, z zadaniami określonymi w ustawie o radiofonii i telewizji;
• problemowy, który koncentruje się na analizie zagadnień szczegółowych określonych w ustawie o radiofonii i telewizji, w prawie prasowym lub innych regulacjach prawnych dotyczących działalności programowej mediów elektronicznych;
• interwencyjny, którego podstawą są skargi i zażalenia wpływające do KRRiT.

W 2000 roku przeprowadzono łącznie monitoring 12 800 godzin programu - w tym 9380 godzin programów radiowych i 3420 godzin programów telewizyjnych.

Wymienione, komplementarne formy kontroli pozwalają ocenić działalność programową nadawców i respektowanie przez nich obowiązującego prawa.

4.11 Podobnie jak w latach ubiegłych, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji przeprowadziła analizę sprawozdań złożonych przez radiowych i telewizyjnych nadawców publicznych dotyczących programu nadawanego w minionym roku. Takie badania prowadzone są systematycznie od pięciu lat.

Analiza objęła wszystkich nadawców publicznych, czyli następujące podmioty:

Sprawozdania zawierały dane dotyczące następujących kwestii szczegółowych:

• struktura gatunkowa programu w rocznym czasie emisji;
• tematyka regionalna i lokalna w programie;
• oferta programowa dla dzieci i młodzieży;
• audycje służące umacnianiu rodziny, kształtowaniu postaw prozdrowotnych i zwalczaniu patologii społecznych, czyli stanowiące realizację ważnej części tzw. misji mediów publicznych;
• audycje adresowane do mniejszości narodowych i grup etnicznych;
• audycje oświatowe dla szkół i innych placówek oświatowo -wychowawczych;
• programy dla odbiorców za granicą;
• kwoty wymaganych w ustawie o radiofonii i telewizji rodzajów produkcji w nadanych programach, w brzmieniu obowiązującym do 18 maja 2000 roku, tj. audycji wytworzonych przez producentów krajowych, audycji wytworzonych przez producentów krajowych innych niż nadawca i audycji wytworzonych przez producentów europejskich (art. 15 ust. 1, 2, 3 w brzmieniu obowiązującym do 18 maja 2000 roku ).

1. w odniesieniu do obu kategorii nadawców, tj. do nadawców radiowych i telewizyjnych: kwoty utworów słowno- muzycznych w języku polskim w łącznym czasie emisji utworów słowno- muzycznych w programie (art. 15 ust. 2); utworów muzycznych związanych z kulturą polską w łącznym czasie utworów muzycznych w programie (art. 15 ust. 3); audycji wytworzonych pierwotnie w języku polskim w okresie 3 lat przed ich emisją w programie (art. 15a ust. 2);
2. w odniesieniu tylko do nadawców telewizyjnych: kwoty audycji wytworzonych pierwotnie w języku polskim (art. 15 ust. 1); audycji wytworzonych przez producentów europejskich (art. 15 ust. 4); audycji wytworzonych przez europejskich producentów niezależnych, z uwzględnieniem preferencji dla audycji wytworzonych w okresie 3 lat przed rozpowszechnianiem w programie (art. 15a ust. 1).

4.12 W 2000 roku prowadzono także monitoring problemowy programów radiofonii i telewizji publicznej. W kilku przypadkach monitoring obejmował także programy nadawców koncesjonowanych. Analizą objęto następujące problemy:

• realizacja przez rozgłośnie regionalne Polskiego Radia szczególnych, ustawowych zadań mediów publicznych, na przykładzie nadanych w 2000 roku audycji edukacyjno -poradniczych oraz literackich i form udramatyzowanych. Przeprowadzono trzykrotny monitoring tygodniowych prób programów wszystkich rozgłośni. Wyniki analizy były jednym z kryteriów przy rozdziale środków z abonamentu;
• równowaga, rzetelność i bezstronność w wybranych audycjach publicystycznych nadawanych przez telewizję publiczną podczas kampanii wyborczej na urząd Prezydenta RP;
• funkcjonowanie w ogólnopolskich programach telewizji publicznej i koncesjonowanej systemu oznakowań, służącego ochronie dzieci i młodzieży przed szkodliwymi dla nich treściami w emitowanych audycjach;
• obecność w ogólnopolskich programach telewizyjnych audycji dotyczących zagadnień integracji Polski z Unią Europejską;
• tematyka kulturalna na antenie programów Polskiego Radia S.A.

4.13 W 2000 roku Krajowa Rada kontynuowała obserwację programów radiowych nadawców koncesjonowanych, których koncesje wygasają w roku bieżącym. Nadawców tych poddano podwójnej kontroli, poprzez sprawozdawczość programową i monitoring programów.

4.14 W 2000 roku przeprowadzono monitoring programów 67 stacji radiowych, których koncesje wygasają w bieżącym roku. Były to następujące stacje:

• 3 stacje nadające program o zasięgu ogólnokrajowym: Radio RMF FM, Radio Zet, Radio Maryja;
• 2 stacje o zasięgu tzw. ponadregionalnym: Radio WaWa i Radiostacja (dawna Rozgłośnia Harcerska);
• 38 stacji lokalnych: Radio Akadera (Białystok), Radio Aleks (Zakopane), Radio Bielsko (Bielsko-Biała), Radio C96,6 FM (dawniej Radio City, Częstochowa), Radio Centrum (Lublin), Radio Centrum (Rzeszów), Radio Classic (Łódź), Radio Delta (Bielsko-Biała), Radio EL Eska (dawniej Radio El, Bydgoszcz), Radio El (Legnica), Radio Eska Gorzów (dawniej Radio GO, Gorzów Wielkopolski), Radio Eska Trójmiasto (dawniej Radio Arnet, Gdańsk), Radio Eska Nord (Gdynia), Radio Fan (Poznań), Radio 90 FM (Wodzisław Śląski), Radio Gra (Toruń), Radio Inowrocław (Inowrocław), Radio Klakson (Wrocław), Radio Kolor (Warszawa), Radio Leliwa (Tarnobrzeg), Radio Manhattan (Łódź), Radio Pomoże (Bydgoszcz), Radio MEGA FM (Pszczyna), Radio Park (Kędzierzyn Koźle), Radio Plama (Szczecin), Radio POP 93,6 FM (dawniej Radio Barys, Siemianowice Śląskie), Radio Pro Kolor (Opole), Radio Puls (Lublin), Radio Puls (Płock), Radio Reja (Szczecinek), Radio Rekord (Radom), Radio Top (Katowice), Radio Toruń (Toruń), Twoje Radio Jowisz (Jelenia Góra), Radio Vanessa (Racibórz), Radio W (Włocławek), Radio WAMA (Olsztyn), Radio Ziemi Wieluńskiej (Wieluń);
• 24 stacje diecezjalne lub zakonne, w tym:

1. 4 stacje mające w koncesji pełny zapis warunków programowych: Radio Głos (Diecezja Pelplińska), Radio Gorzów (Diecezja Zielonogórsko-Gorzowska), Radio Plus Św. Wojciech, Radio Niepokalanów (Ojcowie Franciszkanie);
2. 20 stacji mających w koncesji skrócony zapis warunków w zakresie programu, obejmujący jedynie charakter programu i dobowy czas emisji: Katolickie Radio Radomskie Ave (Diecezja Radomska), Radio Ave Maryja (Archidiecezja Przemyska obrządku łacińskiego), Katolickie Radio Ciechanów (Diecezja Płocka), Radio Dobra Nowina (Diecezja Tarnowska), Radio Katolickie Diecezji Kaliskiej (Diecezja Kaliska), Radio Miłosierdzie (Archidiecezja Białostocka), Katolickie Radio Podlasia (Diecezja Siedlecka), Katolickie Radio Poznań (Archidiecezja Poznańska), Katolickie Radio Rodzina (Archidiecezja Wrocławska), Radio Teraz (Diecezja Koszalińsko-Kołobrzeska), Katolickie Radio Zamość (Diecezja Zamojsko - Lubaczowska), Radio Warszawa - Praga (Diecezja Warszawsko - Praska), Radio Quo Vadis (Parafia św. Józefa w Pasłęku), Radio Plus Gdańsk (Archidiecezja Gdańska), Krakowskie Radio Mariackie Plus (Archidiecezja Krakowska), Radio Plus Lublin (Archidiecezja Lubelska), Radio Plus Lipiany (Archidiecezja Szczecińsko-Kamieńska), Radio Plus między Łodzią a Warszawą (dawniej Katolickie Radio Victoria, Diecezja Łowicka), Radio Plus Opole (Diecezja Opolska), Radio Plus Płock (Diecezja Płocka).

Monitoring prowadzony był w większości przypadków na tygodniowych próbach programów. Jedynie w odniesieniu do stacji diecezjalnych nie mających w koncesji pełnego zapisu warunków programowych zastosowano próbę trzydniową.

4.15 Jak wykazał monitoring, stacje koncesjonowane o zasięgu ogólnopolskim nadają programy zgodnie z wymaganiami określonymi w koncesjach. W przypadku Radia RMF FM i Radia Zet dużą część programu zajmuje muzyka (65-70%), a obok tego audycje informacyjno-publicystyczne i rozrywka (RMF FM łącznie ok. 21%, Radio Zet łącznie ok. 30%). Nadawana muzyka ma wyłącznie charakter rozrywkowy. Prezentowany jest na obu antenach współczesny rock i pop.

4.16 W przypadku dwóch stacji o zasięgu ponadregionalnym, których koncesje wygasają w 2001 roku - Radio WaWa i Radiostacja - monitoring wykazał, że duży udział w ich programach zajmuje muzyka (71% w Radio WaWa, 69,5% w Radiostacji). W części słownej programu dominują: w Radio WaWa - informacja i publicystyka, w Radiostacji - informacja i audycje rozrywkowe. Stacje te, jak wykazał monitoring tygodniowej próby programu, wypełniały wymagania koncesji pod względem obecności w programach audycji informacyjnych i publicystycznych. Miały natomiast trudności z realizacją koncesji w zakresie audycji artystycznych.

Jak wykazał monitoring, stacje radiowe o zasięgu lokalnym nadawały głównie programy muzyczno-informacyjne. Ich najsilniejszą stroną był w większości przypadków silny związek z lokalną społecznością, dla której nadają program. Większość stacji wypełniała wymagania koncesji w zakresie tematyki lokalnej w programie. Stacje te natomiast miały często trudności z realizacją trudniejszych i kosztowniejszych form programowych, tj. audycji edukacyjnych i artystycznych.

4.17 Stacje diecezjalne oraz parafialne, które tworzą program samodzielnie, różnią się od stacji należących do porozumienia programowego Plus przede wszystkim większym udziałem audycji religijnych oraz silniej zaznaczoną lokalnością. Odmienny jest także rodzaj nadawanej muzyki. Stacje te emitują przede wszystkim muzykę religijną, w dużej mierze jest to muzyka polska.

4.18 W 2000 roku kontynuowano badanie udziału w programach regionalnej radiofonii publicznej audycji edukacyjno - poradniczych, literackich oraz form udramatyzowanych. W ramach badania przeprowadzono dwukrotny monitoring tych audycji. Wyniki analizy wykorzystywane są jako jedno z kryteriów przy rozdziale środków z abonamentu.

Celem monitoringu było sprawdzenie wielkości udziału tych audycji w tygodniowym programie poszczególnych rozgłośni, określenie rodzaju tych audycji i weryfikacja ich zgodności z kryteriami programowymi, opracowanymi przez KRRiT w porozumieniu z nadawcami.

Monitoring wykazał, że w odniesieniu do audycji edukacyjno - poradniczych wszystkie rozgłośnie przekroczyły w skali tygodnia, ustalony przez KRRiT, minimalny udział tych audycji w programie, wynoszący 3% rocznego czasu emisji (tj. 263 godzin rocznie, średnio 5 godzin tygodniowo). Ponad połowa rozgłośni osiągała udział dwukrotnie lub nawet trzykrotnie wyższy, na poziomie 6 - 10% tygodniowego czasu emisji. Tylko jedna stacja realizowała w badanym okresie udział tych audycji na minimalnym poziomie postulowanym przez KRRiT (3,6%).

Nieco gorzej rysuje się sytuacja w odniesieniu do drugiej kategorii audycji preferowanych, tj. literackich i form udramatyzowanych. Minimalnego udziału tych audycji, wynoszącego 2 procent programu (czyli 175 godzin rocznie, średnio 3,5 godziny tygodniowo) nie osiągnęły w badanych tygodniach 4 stacje, a jedna stacja realizowała ten udział niesystematycznie.

Trzeba dodać, że w porównaniu z 1999 rokiem w programach rozgłośni nastąpił niewielki wzrost udziału audycji literackich i form udramatyzowanych. Jak wykazał monitoring, zmniejszyła się liczba stacji nie osiągających udziału minimalnego (z ośmiu stacji w 1999 roku do pięciu w 2000 roku), zwiększył się też średni udział tej kategorii audycji w programach.

4.19 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, wykonując delegację ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wydała:

W stanowisku z 24 sierpnia 2000 roku Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji sformułowała podstawowe zasady relacjonowania przebiegu kampanii wyborczej w mediach elektronicznych. KRRiT przypomniała dziennikarzom, że podstawowym obowiązkiem jest między innymi przestrzeganie standardów rzetelności, profesjonalizmu i niezależności. Przekazywane informacje powinny być wyraźnie oddzielone od komentarza. Krajowa Rada uznała, że w czasie kampanii wyborczej wszyscy kandydaci na urząd prezydenta muszą mieć w mediach zagwarantowane równe szanse. Nadawcy - zarówno publiczni, jak i koncesjonowani - powinni jednakowo pokazywać działania i przybliżać programy wyborcze wszystkich kandydatów. Programy te powinny być poddane profesjonalnemu omówieniu i rzetelnej analizie.

Monitoringowi poddano następujące audycje cykliczne w TVP S.A.:

• Forum Wyborcze,
• Tygodnik Wyborczy Jedynki,
• Kandydat,
• Kandydaci w Dwójce.

Audycje Forum Wyborcze, Tygodnik Wyborczy Jedynki oraz Kandydat były zaadaptowaną do potrzeb kampanii wyborczej wersją stałych cykli nadawanych w Programie 1 TVP Forum, Tygodnik Polityczny Jedynki oraz Gość Jedynki. Audycja Kandydaci w Dwójce była specjalnie realizowana na potrzeby kampanii wyborczej. Audycje te w obu programach telewizji publicznej były nadawane w okresie od 5 września (czyli po ogłoszeniu przez PKW listy zarejestrowanych kandydatów) do 6 października 2000 roku (ostatni dzień kampanii, poprzedzający ciszę wyborczą 7 października i wybory 8 października 2000 roku). TVP SA wyemitowała 36 własnych audycji wyborczych o łącznym czasie trwania 18 godzin 20 minut.

Wymienione audycje były analizowane pod kątem kryterium zachowania w audycjach równowagi, rzetelności i bezstronności. Pozytywnie należy ocenić sam pomysł wszystkich nadanych cykli audycji. Dwa zróżnicowane cykle publicystyczne (Kandydat i Kandydaci w Dwójce) miały umożliwić kandydatom w rozmowie na żywo zaprezentowanie widzom siebie, własnych poglądów i wizji prezydentury. Założeniem Forum Wyborczego było umożliwienie przedstawicielom sztabów wyborczych wyjaśnienia najbardziej interesujących kwestii z programów wyborczych kandydatów. W cyklu Tygodnik Wyborczy Jedynki i w ostatnim odcinku Forum Wyborczego zamysłem autorów audycji było zapoznanie widzów z opiniami ekspertów o programach kandydatów. Nie wszystkie cele tych audycji udało się w jednakowym stopniu zrealizować, stąd też ocena nie jest we wszystkich przypadkach pozytywna.

Pozytywnie oceniono audycję Forum Wyborcze. Nie stwierdzono naruszenia równowagi w realizacji audycji i nadawaniu cyklu. Każde wydanie miało dobrą, stałą porę emisji (ten sam dzień tygodnia) i jednakowy czas trwania. We wszystkich wydaniach Forum Wyborczego dołożono starań, aby widzowie otrzymali możliwie pełne oraz rzetelne informacje o kandydatach i ich programach. Równowagę zapewniało zaproszenie przedstawicieli wszystkich sztabów wyborczych, losowy dobór przedstawicieli kandydatów do poszczególnych wydań audycji oraz zapewnienie uczestnikom przez prowadzącego jednakowego limitu czasu na wystąpienia, co gwarantowało równy łączny limit czasu. Zastosowano ponadto zasadę jednakowego doboru tematów do rozmowy w każdej audycji i wobec każdego z przedstawicieli kandydatów.

Nie zgłoszono zastrzeżeń do bezstronności prowadzącego audycję dziennikarza ani jej autorów. Nie zaobserwowano przejawów angażowania się dziennikarza po stronie jednego z kandydatów. Również rzetelność prowadzącego audycję nie budziła zastrzeżeń. Pytania zadawane przez prowadzącego były dobrze przygotowane i odwoływały się do istotnych elementów programu każdego z kandydatów. Prowadzący odznaczał się dążeniem do przekazywania informacji prawdziwej i pełnej. Jego pytania cechowała dobra znajomość faktów dotyczących kandydatów, a przytaczane w nich informacje oparte były na wiarygodnych źródłach.

Wszystkie wydania audycji Kandydat miały stałą porę emisji i jednakowy czas trwania. W każdym wydaniu występował jeden kandydat. Pod tym względem wszyscy kandydaci zostali potraktowani równo. Jednak nie zawsze udało się autorom zachować równowagę w tym cyklu. Rozmowy z kandydatami były prowadzone przez dwóch różnych dziennikarzy. Każdy z nich miał inny styl prowadzenia rozmowy. Brak równowagi ujawnił się także w doborze tematyki rozmów z każdym z kandydatów, w różnym stopniu szczegółowości pytań, w niejednakowej dyscyplinie odpowiedzi wymaganej od kandydatów oraz w niejednakowym stosunku prowadzących do wszystkich kandydatów. Również pod względem rzetelności nie można dokonać jednoznacznie pozytywnej oceny dziennikarzy. W wielu pytaniach zadawanych kandydatom znalazły się błędy merytoryczne, co świadczy o słabym przygotowaniu prowadzących .

Różnicowano również kandydatów ze względu na ich pozycję i poglądy, a brak bezstronności wyrażał się także poprzez inne zachowania w stosunku do kandydatów (ton wypowiedzi, mimika).

W związku z emisją audycji 6 października 2000 roku z udziałem kandydata na urząd Prezydenta RP Mariana Krzaklewskiego Krajowa Rada przyjęła 21 listopada 2000 roku oświadczenie stwierdzając naruszenie zasad jakimi powinny kierować się środki przekazu. Krajowa Rada podkreśliła, że nastąpiło w szczególności naruszenie obowiązków telewizji publicznej określonych w art. 21 ust. 2 pkt 1-3 ustawy o radiofonii i telewizji. Sposób prowadzenia audycji oraz dobór i forma zadawania pytań kandydatowi na urząd Prezydenta RP naruszyły zasady rzetelności i obiektywizmu. Niepokój wzbudza fakt, iż do naruszenia zasad profesjonalizmu dziennikarskiego doszło w telewizji publicznej, w której obiektywizm i rzetelność winny być szczególnie zachowane. W związku z emisja tej audycji Krajowa Rada wezwała wszystkich nadawców do podjęcia działań zapobiegających podobnym wydarzeniom.

W cyklu wyborczym Kandydaci w Dwójce formuła audycji stwarzała wszystkim kandydatom takie same warunki prezentacji poglądów i programów wyborczych.

W audycji Kandydaci w Dwójce popełniono podobne błędy jak w audycji Kandydat: nierzetelne przygotowanie dziennikarzy do rozmów, narzucanie kandydatom i widzom własnego punktu widzenia i własnych ocen, w odniesieniu do niektórych kandydatów podporządkowywanie rozmów stereotypowemu wyobrażeniu o kandydacie, brak poszanowania dla niektórych kandydatów jako gości audycji wyborczych, uniemożliwienie niektórym kandydatom rzetelnego przedstawienia nie tylko własnych poglądów, ale nawet repliki na zarzuty.

Uznano, że mimo niewątpliwego waloru, jakim była obecność w programie "na żywo" wszystkich kandydatów i interesującej, adekwatnej do wymogów kampanii wyborczej formuły, autorzy audycji nie stworzyli wszystkim porównywalnych warunków, umożliwiających prezentację ich sylwetek i programów wyborczych. Audycja pozwoliła poznać widzom tylko wizerunek poszczególnych kandydatów oraz w ograniczonym zakresie ich poglądy na kwestie społeczne i polityczne.

W audycji Tygodnik Wyborczy Jedynki nie występowali ani kandydaci, ani ich reprezentanci. W audycjach omawiano programy wyborcze kandydatów. Monitoring wykazał, że cykl ten zawierał najwięcej naruszeń równowagi, bezstronności i rzetelności.

Zastrzeżenia budził też sposób prezentacji programów wyborczych 13 kandydatów. Jedno- dwuzdaniowe cytaty wyrwane z kontekstu odczytywane przez dziennikarzy w trakcie toczącej się w studiu dyskusji były jedyną formą prezentacji programów. W audycji nie informowano o źródłach, z których pochodziły odczytywane cytaty. Programy nie wszystkich kandydatów były też cytowane przy okazji omawiania każdego z tematów audycji. Uniemożliwiło to dostarczenie wyborcom pełnej wiedzy o programach kandydatów.

Analiza audycji wyborczych wykazała, że większość z nich - z wyjątkiem Forum Wyborczego - została zrealizowana bez uwzględnienia stanowiska KRRiT z 24 sierpnia 2000 roku. Porównanie własnych audycji wyborczych nadawcy publicznego nadanych w kampaniach wyborczych w latach 1995 i 2000 prowadzi do wniosku, że łączny czas trwania audycji, w których kandydaci uczestniczyli osobiście, był w roku 2000 znacząco krótszy niż podczas I tury kampanii prezydenckiej sprzed pięciu lat (7 godzin 25 minut w roku 2000 wobec 20 godzin 15 minut w 1995 roku). Nawet uwzględniając fakt, iż wówczas startowało w wyborach aż 17 pretendentów do prezydenckiego fotela - w porównaniu z 13 kandydatami w roku 2000 - należy stwierdzić, że przypadający wówczas średnio na jednego kandydata czas trwania audycji umożliwiającej bezpośrednią prezentację programu i osoby był w 1995 roku znacznie dłuższy (1 godzin 11 minut) niż podczas kampanii w roku 2000 (45 minut).

4.20 W 2000 roku nastąpiło wzmocnienie ochrony niepełnoletnich przed szkodliwymi dla nich treściami i obrazami w programach radiowych i telewizyjnych. Do ustawy o radiofonii i telewizji wprowadzono przepis zabraniający całkowicie emisji audycji lub innych przekazów zagrażających fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi niepełnoletnich, w szczególności zawierających treści pornograficzne lub w sposób nieuzasadniony i nadmierny eksponujących przemoc.

Działania te były poprzedzone, podjętymi z inicjatywy Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, prawie trzyletnimi pracami nad wprowadzeniem dobrowolnego samoograniczenia się nadawców w celu podjęcia skutecznych działań dla ochrony dzieci i młodzieży przed odbiorem audycji, które mogą zagrażać ich fizycznemu, psychicznemu i moralnemu rozwojowi. W pracach tych uczestniczyły zespoły naukowe z Warszawy i Lublina oraz przedstawiciele nadawców telewizyjnych. W lutym 1999 roku powstał dokument pod nazwą Porozumienie Polskich Nadawców Telewizyjnych "Przyjazne Media", w którym sygnatariusze, "świadomi odpowiedzialności za dobro widza i w celu praktycznej realizacji odnośnych przepisów prawa", zobowiązali się dobrowolnie do respektowania trzech głównych zasad:

• uczynienia wszystkiego, co jest możliwe, by dzieci i młodzież nie były narażone na oglądanie programów, które nie są dla nich odpowiednie;
• eliminacji programów eksponujących brutalność i przemoc oraz naruszających powszechnie przyjęte normy obyczajowe;
• wprowadzenia jednolitego systemu ostrzegania widzów, a szczególnie rodziców dzieci i młodzieży, o potencjalnej szkodliwości programów dla różnych grup wiekowych.

Niestety przez następne pół roku po podpisaniu Porozumienia zobowiązania nadawców nie były realizowane. W 1999 roku KRRiT ponownie zaapelowała do uczestników Porozumienia o intensyfikację prac nad wprowadzeniem jego postanowień w życie. Pod koniec 1999 roku ukonstytuowała się i podjęła pracę stała Komisja Sygnatariuszy, która na początku 2000 roku przesłała Przewodniczącemu KRRiT projekt jednolitego systemu oznakowań programów, przewidujący trzy rodzaje oznakowań: dwa znaki ostrzegawcze i jeden sygnalizujący, że pozycja przeznaczona jest dla wszystkich. Projekt ten wzbudził wątpliwości KRRiT, a przede wszystkim obawy dotyczące możliwości emisji pozycji oznaczonych kategorią "tylko dla dorosłych" w tzw. czasie chronionym (w godzinach 6.00 - 23.00), kiedy to zabroniona jest emisja audycji i innych przekazów, które mogą zagrażać fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi niepełnoletnich.

Komisja Sygnatariuszy nie uwzględniła tych uwag i w drugiej połowie lutego 2000 roku ogłosiła zasady i kryteria oznakowania programów telewizyjnych. Przyjęto w nich, że oznakowaniu będą podlegały filmy fabularne i dokumentalne, seriale (w tym wybrane seriale animowane) i audycje publicystyczne. Wprowadzono 3 kategorie oznakowań oraz odpowiadające im znaki graficzne:

• I -"dla wszystkich",
• II - "za zgodą rodziców",
• III - "tylko dla dorosłych".

Każdej z tych kategorii towarzyszyły kryteria kwalifikacji, określone dość ogólnikowo. Zgodnie z nimi w audycjach adresowanych do wszystkich, których oznakowanie pozostawiono do wyłącznej decyzji nadawcy, powinno się unikać przemocy fizycznej, psychicznej, wszelkich wulgaryzmów i scen erotycznych. Zakwalifikowanie audycji do kategorii "za zgodą rodziców" miało ostrzegać rodziców i opiekunów, że zawierają one sceny drastyczne, erotyczne lub wulgaryzmy językowe, nie dominujące jednak w tych audycjach i uzasadnione wewnętrzną logiką utworu, niosącego jako całość przesłanie artystyczne i moralne. Dla kategorii III -" dla dorosłych" - nie określono żadnych kryteriów, wybór pozostawiając dorosłemu widzowi.

KRRiT z satysfakcją przyjęła fakt podpisania i ogłoszenia przez nadawców telewizyjnych porozumienia w sprawie ochrony niepełnoletnich widzów przed scenami gwałtu i przemocy. Zarazem stanowczo przypomniała nadawcom, że podpisanie dokumentu nie zwalnia ich z obowiązku przestrzegania ustawy o radiofonii i telewizji, a w szczególności przepisu zakazującego emisji audycji, które mogą zagrażać fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi dzieci i młodzieży, między godziną 6.00 a godziną 23.00.

KRRiT od początku śledziła praktykę stosowania przez nadawców oznakowań poszczególnych gatunków telewizyjnych. W lipcu i wrześniu ubiegłego roku przeprowadzono monitoring programów telewizji publicznej, telewizji Polsat, TVN, TV4 i kodowanego Canal+ (na tygodniowych próbach, łącznie ponad 1800 godzin). Celem analizy było sprawdzenie stosowania w praktyce systemu oznakowań przez nadawców.

Po sześciu miesiącach stosowania oznakowań trudno jest znaleźć pełne podstawy do stwierdzenia iż system oznakowań przyjęty dobrowolnie przez nadawców, funkcjonuje prawidłowo. Widoczny jest brak konsekwencji w postępowaniu nadawców. Zaczyna się to już na etapie klasyfikacji produkcji audiowizualnej do odpowiedniej kategorii. Występuje tu tzw. płynność klasyfikacyjna, która zdaje się mieć źródło w sprowadzeniu klasyfikacji tylko do III kategorii. Kategoria II "za zgodą rodziców" ma pojemność tak ogromną, że propozycje programowe nią oznaczone mogą oglądać i dzieci poniżej 12 lat i te, które wchodzą w pełnoletność. W jednym kodzie oznakowań umieszczano przekazy telewizyjne, do oglądania których pożądana jest zgoda rodziców i te, dla których zgoda rodziców jest nieodzowna.

Załączony do Porozumienia "Przyjazne Media" katalog zasad kwalifikacji programów telewizyjnych do kategorii wiekowych dzieci i młodzieży wyraźnie wyodrębnia cztery grupy wiekowe niepełnoletnich: do lat 7, dzieci w wieku 7-12 lat, 12 - 15 lat i młodzież w wieku 15 -18 lat. Każdej grupie wiekowej towarzyszy wyjaśnienie, jakich propozycji programo-wych dzieci w danym okresie rozwojowym nie powinny oglądać. W II grupie wyraźnie brakuje dodatkowego oznakowania informującego, że dana pozycja może być oglądana przez widza, który ukończył 12 lat.

Inna wyraźna płynność klasyfikacyjna jest widoczna między kategoriami II i III. Na podstawie monitoringu programu trudno jest znaleźć odpowiedź na pytanie, jakie elementy składowe przekazu (rodzaj obrazu, liczba i gatunek scen przemocy, realizm przedstawienia, wulgaryzmy językowe itp.) decydowały o zakwalifikowaniu go przez nadawcę do tej lub innej kategorii. Brak jednolitych, obowiązujących wszystkich nadawców kryteriów klasyfikacji, zwłaszcza filmów, powoduje, że przekazy o jednakowym ładunku przemocy i innych drażliwych scenach zostały zakwalifikowane do różnych kategorii, zależnie od wrażliwości nadawcy, bądź też, że takie same tytuły mają różne oznakowania. Najwięcej uwag dotyczy czasu emisji pozycji nie przeznaczonych dla wszystkich. Skoro w całej monitorowanej próbie ponad 20% pozycji oznakowanych "za zgodą rodziców" zostało wyemitowanych w godzinach od 6.00 do 18.00, a co czwarta pozycja adresowana tylko do dorosłych została nadana między godziną 18.00 a 23.00, to jest to poważny sygnał, że znaczna część nadawców wywiązuje się jedynie połowicznie z przyjętych zobowiązań. W przypadkach emisji przed godziną 23.00 propozycji programowych ze znakiem czerwonym (tylko dla dorosłych) mamy do czynienia z wprowadzeniem chaosu do istniejących ustawowych przepisów, czy wręcz ze świadomym omijaniem ustawy o radiofonii i telewizji.

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji 28 listopada 2000 roku zorganizowała konferencję poświęconą ocenie i perspektywom Porozumienia Nadawców "Przyjazne Media". Przebieg konferencji potwierdził celowość zawartego porozumienia. Wykorzystując dorobek konferencji, KRRiT zajęła stanowisko dotyczące oceny funkcjonowania Porozumienia Polskich Nadawców Telewizyjnych "Przyjazne Media", w którym przede wszystkim podkreśla, że wprowadzenie systemu znaków ostrzegawczych nie wyczerpuje treści zawartych w porozumieniu. Konieczne jest wypracowanie przez nadawców bardziej precyzyjnych kryteriów kwalifikacji audycji do "pasma chronionego". KRRiT wyraża zaniepokojenie brakiem postępu w realizacji zobowiązania nadawców do stworzenia form stałego publicznego dialogu z rodzicami, nauczycielami i wychowawcami oraz z organizacjami wyrażającymi opinie telewidzów. Obserwacja dotychczasowych praktyk nadawców dostarcza, zdaniem KRRiT, wielu przesłanek do korekty dotychczasowego systemu znaków ostrzegawczych.

Zalecenia KRRiT dążą do powiązania systemu oznakowań z podziałem na grupy wiekowe dzieci i młodzieży, wprowadzenia bardziej szczegółowych oznaczeń w miejsce kategorii "za zgodą rodziców", umieszczenia w programach stałych audycji poświęconych nauce korzystania z systemu oznakowań. Krajowa Rada oczekuje też od Komisji Sygnatariuszy stałej oceny funkcjonowania przyjętych kryteriów kwalifikacji audycji. Zdaniem KRRiT wyłącznie pełna realizacja Porozumienia "Przyjazne Media" daje szansę na ograniczenie przemocy w telewizji i zapewnia lepszą ochronę dzieci i młodzieży przed szkodliwym wpływem niektórych filmów, audycji i innych przekazów. Niepowodzenie zaś porozumienia spowoduje zaostrzenie obowiązujących przepisów prawnych. KRRiT zadeklarowała wolę systematycznej współpracy z sygnatariuszami Porozumienia.

4.21 Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, podobnie jak w latach poprzednich, analizowała sposób prezentacji w mediach elektronicznych istotnych problemów społeczno - politycznych i kulturalnych. Przedmiotem badań była obecność problematyki Unii Europejskiej i integracji Polski z UE w programach telewizji publicznej i komercyjnej, a analizą objęto okres od 15 października do 15 listopada 2000 roku.

W analizie zastosowano krzyżujący się zakres badań: obecność tego tematu w łatwym do zidentyfikowania tytule audycji w programach telewizji publicznej, Polsat i TVN (na podstawie prasowych programów dziennych) oraz monitoring audycji informacyjnych i publicystycznych w programach TVN i Polsat.

W zapowiedziach programowych nadawców koncesjonowanych zamieszczanych w prasie nie znaleziono w badanym okresie żadnych wzmianek identyfikujących ewentualny cykl tematyczny. Żadna informacja wskazująca na obecność problematyki unijnej nie pojawiła się również przy tytułach audycji, w których tematyka ta mogłyby się znaleźć. Widz telewizji publicznej posiłkując się prasowym programem telewizyjnym mógł znaleźć tę tematykę w następujących audycjach cyklicznych TVP1: "Euroexpress - magazyn", "12.20 do Unii - magazyn", "Twarzą w twarz z Europą", "Europa regionów" oraz w nadawanej co dwa tygodnie w TVP2 audycji "Europejczycy - program publicystyczny".

Przeprowadzono również monitoring 70 wydań Faktów (ponad 18 godzin), 16 wydań Kropki nad i (ponad 5 godzin), 4 audycje Fakty, ludzie, pieniądze i 3 wydania magazynu policyjnego Supergliny w TVN oraz 71 wydań Informacji Polsatu i 42 audycje Polityczne Graffiti. Na tle rozmaitych wydarzeń, którym uwagę poświęcono w dziennikach TVN, problematyka Unii Europejskiej, instytucji unijnych i integracji Polski z UE zajęła niewiele miejsca. Na zasadzie wzmianki przy omawianiu innych tematów - problemy te pojawiły się w 13 przekazach, zamieszczonych w 9 wydaniach Faktów. Jako zasadniczy temat informacji kwestia Unii i członkostwa Polski w UE pojawiła się tylko sześć razy (łącznie niespełna 11 minut). W czterech przypadkach wzmianka o Unii lub instytucjach zjednoczonej Europy pojawiła się jako element przekazu dotyczącego innego tematu. Żadne z wydań Kropki nad i, audycji publicystycznej mającej charakter komentarza politycznego do bieżących wydarzeń, nie było poświęcone sprawom Unii Europejskiej. Odniesienie do niej znalazło się tylko raz przy okazji omawiania kryzysu w polskich zakładach Daewoo.

Cykl "unijny", dotyczący ochrony konsumentów, został zapoczątkowany w pierwszej dekadzie listopada 2000 roku w audycji Fakty, ludzie, pieniądze jako kilkuminutowy przekaz o systemie ochrony konsumentów w Unii. Z zapowiedzianego na antenie cyklu poświęconego bezpieczeństwu w Unii Europejskiej (w ramach magazynu policyjnego Supergliny) ukazał się jeden felieton poświęcony zamachom terrorystycznym ETA, Baskom i ich separatystycznym dążeniom w zjednoczonej Europie.

4.22 Przedmiotem zainteresowania Krajowej Rady była obecność na antenie radia publicznego informacji o pozawarszawskich wydarzeniach kulturalnych. Monitoringiem objęto ponad 230 wydań audycji informacyjnych, informacyjno-publicystycznych i publicystycznych w czterech programach Polskiego Radia, w okresie od 28 października do 10 grudnia 2000 roku.

W grupie audycji informacyjnych poświęconych wyłącznie kulturze badano:

• Informator kulturalny (program 1 PR S.A.)
• Wiadomości kulturalne (program 2 PR S.A.)
• Aktualności kulturalne (program 2 PR S.A.).

W grupie audycji informacyjno-publicystycznych lub publicystyczno-informacyjnych przedmiotem zainteresowania były:

• Radiowy wieczór kulturalny (program 1 P.R. S.A.),
• Rezonans (program 2 P.R. S.A.),
• Co słychać w..? (program 2 P.R. S.A.),
• Co słychać w Krakowie (program 2 P.R. S.A.),
• Rezonans tygodnia (program 2 P.R. S.A.),
• Przegląd prasy kulturalnej (program 2 P.R. S.A.),
• Magazyn bardzo kulturalny (program 3 P.R. S.A.)
• Varia - magazyn kulturalny: wydarzenia krajowe (Radio Bis).

W grupie audycji publicystycznych analizowano:

• Kino, teatr, dialog i inni (program 2 P.R. S.A.),
• Wiersze z gazet i czasopism (program 2 P.R. S.A.),
• Tygodnik literacki (program 2 P.R. S.A.),
• W stronę sztuki (program 2 P.R. S.A.),
• Radio Kontakt (program 2 P.R. S.A.),
• Trójkowo, filmowo (program 3 P.R. S.A.),
• Tylko bez polityki, proszę (program 3 P.R. S.A.),
• Stolik literacki (Radio Bis),
• Klub filmowy (Radio Bis).

• Karnet teatralny (program 2 P.R. S.A.),
• Nowości wydawnicze (program 2 P.R. S.A.),
• Sztuka czytania (program 2 P.R. S.A.),
• Wieczór literacki (program 2 P.R. S.A.),
• 100 lat poezji polskiej (program 2 P.R. S.A.),
• Polemiki dwójki (program 2 P.R. S.A.),
• Trzeci do pary (program 3 P.R. S.A.),
• Nasz Parnas (program 3 P.R. S.A.),
• Klub ludzi ciekawych wszystkiego (program 3 P.R. S.A.),
• Scennik współczesny (Radio Bis),
• Mikroopowiadanie przed mikrofonem (Radio Bis).

W celu przeprowadzenia analizy tych audycji podzielono tematykę informacji o wydarzeniach i zjawiskach kulturalnych na cztery kategorie: Warszawa, Kraków, kraj (poza Warszawą i Krakowem), inne (zagranica i wydarzenia nieumiejscowione).

Zastosowanie tych kategorii umożliwiło dokładną statystyczną analizę głównych audycji poszczególnych programów. Z analizy wynika, że najbardziej otwarty na problematykę kulturalną spoza "centrum" jest program 2 PR S.A. Informacje pozawarszawskie stanowią prawie 65% Wiadomości kulturalnych nadawanych o różnych porach dnia i 70% wieczornego magazynu Rezonans. Ponadto codziennie rano emituje się tu audycje przygotowane specjalnie z myślą o prezentacji wyłącznie wydarzeń spoza Warszawy. Są to Aktualności kulturalne, Co słychać w..? oraz Co słychać w Krakowie?

W programie 3 PR S.A. właśnie Kraków, obok Warszawy dominował w Magazynie bardzo kulturalnym. Radio BIS prezentowało przegląd wydarzeń kulturalnych w niedzielne poranki przede wszystkim w magazynie Varia. Dominowała tu Warszawa, ale informacje jej dotyczące nie przekroczyły połowy wszystkich doniesień i komentarzy, pozostawiając stosunkowo dużo miejsca dla Krakowa.

4.23 Nowelizacja z 31 marca 2000 roku ustawy radiofonii i telewizji z 29 grudnia 1992 roku, wprowadziła między innymi następujące zmiany w przepisach dotyczących działalności reklamowej i sponsorskiej:

• zakaz reklamowania usług medycznych i leków wydawanych wyłącznie z przepisu lekarza;
• zakaz nadawania reklam nawołujących bezpośrednio niepełnoletnich do nabywania produktów lub usług, czy też zachęcających ich do wywierania presji na rodzicach lub innych osobach w celu skłonienia ich do zakupu reklamowanych produktów lub usług;
• zakaz reklamowania loterii promocyjnych.

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji na podstawie ustawowej delegacji, 6 lipca 2000 roku, wydała rozporządzenia, w których określiła szczegółowe zasady działalności reklamowej i sponsorskiej.

Przewodniczący KRRiT w tej sprawie skierował również wniosek do Prezesa Rady Ministrów o podjęcie inicjatywy ustawodawczej mającej na celu wyeliminowanie przekazów reklamowych i przekazów w inny sposób promujących alkohol.

4.24 KRRiT w 2000 roku dwukrotnie przeprowadziła kompleksową kontrolę działalności reklamowej i sponsorskiej nadawców publicznych i komercyjnych. W marcu kontrolą objęto wszystkich nadawców, natomiast we wrześniu tylko tych nadawców, w których działalności reklamowej i sponsorskiej stwierdzono istotne naruszenia obowiązujących przepisów. Kontrole dotyczyły przestrzegania przez nadawców przepisów regulujących działalność reklamową i sponsorską, ze szczególnym uwzględnieniem sposobu archiwizacji programu.

4.25 Podczas kontroli ogólnopolskich programów telewizji publicznej stwierdzono m.in. następujące uchybienia:

• naruszenie § 9 ust. 1 rozporządzenia KRRiT z 31 sierpnia 1993 roku w sprawie zakazu sponsorowania określonych audycji i określonych sposobów sponsorowania poprzez brak w ewidencji audycji sponsorowanych sponsorów nagród Teleturnieju "Jeden z Dziesięciu" (Program 2 TVP S.A., 8 marca 2000 roku),
• naruszenie art. 16 ust. 1 ustawy o radiofonii i telewizji. Nadawca emitował bez wyraźnego wyodrębnienia w programie i bez oznaczenia reklamy kasety wideo (np. "Wędrówki z Dinozaurami"),
• naruszenie art.16 b ust. 2 pkt 1 ustawy o radiofonii i telewizji poprzez emisję, w okresie od 19 maja do 1 czerwca 2000 roku, reklam nawołujących bezpośrednio niepełnoletnich do nabywania produktów bądź usług, np. lody Algida, Milky Way, Mamba, Magazyn Księżniczka;
• naruszenie art.16 b ust. 2 pkt 4 ustawy o radiofonii i telewizji poprzez emisję w dniach 4,8,19 i 26 lipca 2000 roku reklam loterii promocyjnych;
• naruszenie art. 17 ust. 5, pkt. 4 ustawy o radiofonii i telewizji poprzez sponsorowanie w dniach 19 i 20 2000 roku audycji "Jaka to melodia" przez Browar Dojlidy.

Każdorazowo, po stwierdzeniu naruszenia przepisów, Przewodniczący KRRiT kierował do nadawcy wezwania do bezzwłocznego usunięcia uchybień. Nadawca wywiązywał się w trybie pilnym z nałożonych zaleceń.

4.26 Podczas kontroli regionalnych programów TVP S.A. stwierdzono m.in. następujące uchybienia:

• brak właściwego oznaczenia i wyodrębnienia reklam w programie (OTV Rzeszów),
• zaliczanie czasu oznaczeń reklamy oraz informacji o usługach nadawcy w zakresie rozpowszechniania reklam i ogłoszeń do czasu nadawania reklam (OTV Warszawa, OTV Gdańsk, OTV Lublin, OTV Łódź, OTV Wrocław),
• brak pełnej ewidencji reklam i audycji sponsorowanych (OTV Gdańsk, OTV Katowice, OTV Kraków, OTV Poznań, OTV Rzeszów),
• nieprawidłowe prowadzenie ewidencji reklam i audycji sponsorowanych (OTV Gdańsk, OTV Katowice, OTV Kraków, OTV Lublin, OTV Rzeszów, OTV Szczecin, OTV Wrocław, Biuro Oddziałów Regionalnych TVP S.A. w zakresie pasma wspólnego),
• nieprawidłowe wskazanie sponsora audycji (OTV Bydgoszcz, OTV Kraków, OTV Wrocław),

Kontrola działalności reklamowej i sponsorskiej Warszawskiego Ośrodka Telewizyjnego wykazała, iż sponsorem audycji "Sport w WOT" (emisja 19, 22 i 23 maja 2000 roku), "Są takie miejsca" (emisja 21 maja 2000 roku ), "Prognoza pogody" (22 maja 2000 roku) były Browary Warszawskie. Narusza to art. 17 ust. 5 pkt 4 ustawy o radiofonii i telewizji (sponsorami audycji były osoby fizyczne lub prawne, których zasadniczą działalność stanowi produkcja lub sprzedaż towarów lub świadczenia usług, o których mowa w art. 16b ust. 1). Przewodniczący KRRiT skierował do nadawcy wezwanie do bezzwłocznego usunięcia uchybień. Nadawcy wywiązywali się z nałożonych zaleceń.

4.27 Podczas kontroli ogólnopolskich nadawców komercyjnych (Polsat, Polsat 2, TVN, TV4, Canal +) stwierdzono m.in. następujące uchybienia:

• przekroczenie dopuszczalnego czasu emisji reklam w godzinie zegarowej (TV 4 i TVN),

• kryptoreklama (TVN emitując program Ładny dom przedstawiał towary i usługi, prezentował znaki towarowe i działalność przedsiębiorców - producentów towarów lub usług, w celu ich promocji i osiągnięcia efektu reklamowego),
• przerwanie audycji dla dzieci w celu nadania reklam (TVN, Polsat),
• emisja reklam nawołujących bezpośrednio małoletnich do nabywania produktów bądź usług (TVN, Polsat, Canal +, TV 4),
• reklama loterii promocyjnych (TVN, Polsat),
• brak właściwego oznaczenia reklamy (Polsat 2),
• niepełna ewidencja reklam (Polsat 2, TV4),
• zbyt krótkie przerwy pomiędzy kolejnymi blokami reklamowymi (TVN),
• nieprawidłowe wskazania sponsora (TVN, Polsat),
• niepełna ewidencja audycji sponsorowanych (Polsat 2, TV 4),
• przekroczenie dopuszczalnej liczby wskazań sponsora (Polsat 2),
• sponsorowanie audycji, których sponsorowanie jest zabronione (TV 4).

4.28 Podczas kontroli dokonano analizy wykorzystania czasu reklamowego przez poszczególnych nadawców. Poniższa tabela przedstawia czas emisji reklam i procentowy udział reklam w programach nadawców telewizyjnych w latach 1998 - 2000.

* nadawcy zdelokalizowani, bez polskiej koncesji, działający na podstawie Konwencji o Telewizji Ponadgranicznej

W ramach analizy porównano także czas emisji reklam w programach nadawców telewizyjnych w latach 1998 - 2000. Zależność tę przedstawia poniższy wykres, z którego wynika, że w 2000 roku jedynie TVP 2, Oddziały Regionalne TVP S.A. i TVN, przeznaczyły na przekazy reklamowe, ogłoszenia i telesprzedaż więcej czasu niż w roku 1999 roku.

4.29 Oprócz wpływów z prowadzonej działalności reklamowej nadawcy uzyskują środki z możliwości sponsorowania audycji i innych przekazów. Nadawca ma obowiązek wskazać sponsora audycji (na początku lub na końcu audycji), może również informacje o sponsorze umieścić w zapowiedzi audycji.

4.30 Podczas kontroli dziewięciu lokalnych nadawców komercyjnych (Prywatna Telewizja Aval, Telewizja Regionalna Zagłębia Miedziowego, Telewizja Vigor w Gorzowie Wielkopolskim, Stowarzyszenie Telewizyjne Lubań, Telewizja Regionalna Bryza, Telewizja Dolnośląska TeDe, Telewizja Zielona Góra TV 51, Niezależna Telewizja Lokalna NTL, Telewizja Niepokalanów) stwierdzono m.in. następujące uchybienia:

• nieprawidłowe prowadzenie ewidencji nadanych reklam (Prywatna Telewizja Aval, Regionalna Telewizja Zagłębia Miedziowego Vigor, TV 51),
• nieprawidłowe prowadzenie ewidencji audycji sponsorowanych (Stowarzyszenie Telewizyjne Lubań, Prywatna Telewizja Aval, Telewizja Vigor w Gorzowie Wielkopolskim, TV 51, Telewizja NTL),
• nieprawidłowe wskazanie sponsora (Telewizja Vigor w Gorzowie Wielkopolskim).

Nie stwierdzono uchybień w działalności reklamowej i sponsorskiej Regionalnej Telewizji Bryza, Telewizji Dolnośląskiej TeDe oraz Telewizji Niepokalanów.

4.31 W 2000 roku przeprowadzona została kompleksowa kontrola działalności reklamowej i sponsorskiej w programach telewizyjnych nadawców kablowych. Do końca roku skontrolowano działalność 103 nadawców kablowych oraz 6 kanałów tematycznych Polsat Cyfrowy. Uchybienia stwierdzono w programach 77 nadawców. Najczęściej powtarzały się m.in. następujące uchybienia:

• brak właściwego oznaczenia przekazów reklamowych (21 nadawców),

• przekroczenie dopuszczalnego czasu nadawania reklam (18 nadawców),
• złamanie zakazu sponsorowania niektórych audycji (4 nadawców),
• brak archiwizacji audycji (6 nadawców),
• nieprawidłowe prowadzenie ewidencji nadanych reklam i telesprzedaży (65 nadawców).
• nieprawidłowe prowadzenie ewidencji sponsorowanych audycji lub brak takiej ewidencji (16 nadawców).

Spośród 103 skontrolowanych nadawców telewizji kablowej do 26 nie zgłoszono uwag i zastrzeżeń w zakresie prowadzonej działalności reklamowej i sponsorskiej.

4.32 Kontrola działalności reklamowej i sponsorskiej objęła program 1 i program 3 Polskiego Radia S.A. oraz programy 17 rozgłośni regionalnych P.R. S.A.

Podczas kontroli nie zgłoszono uwag do następujących nadawców: Radio Białystok S.A.; Radio Pomorza i Kujaw S.A.; Radio Gdańsk S.A.; Radio Katowice S.A.; Radio Koszalin S.A.; Radio Lublin S.A.; Radio Olsztyn S.A.; Radio PRO FM S.A. w Opolu; Radio Merkury S.A. w Poznaniu; Radio Szczecin S.A.; Radio Zachód S.A. w Zielonej Górze.

Do najczęstszych uchybień w zakresie działalności reklamowej i sponsorskiej w publicznej radiofonii należy m.in.:

• brak właściwego oznaczenia przekazów reklamowych (Radio Łódź S.A., Radio Rzeszów S.A.),

• przerwanie audycji w celu nadania reklamy (Program 1 Polskiego Radia S.A.),
• błędy w ewidencji reklam lub niezgodność zapisów z wyemitowanymi reklamami (Radio dla Ciebie S.A.; R Kielce S.A.; R Kraków S.A.; R Łódź S.A.; R Wrocław S.A.; Program 1 Polskiego Radia S.A.; Program 3 Polskiego Radia S.A.),
• błędy w ewidencji audycji sponsorowanych (Radio Łódź S.A.).

Na wykresie przedstawiono porównanie czasu emisji reklam w rozgłośniach Polskiego Radia w 1998, 1999 i 2000 roku.

4.33 Kontrola działalności reklamowej i sponsorskiej ogólnopolskich komercyjnych nadawców radiowych - Radia RMF FM i Radia Zet została przeprowadzona na podstawie analizy dokumentacji emitowanych reklam i audycji sponsorowanych oraz w oparciu o archiwalny materiał dźwiękowy.

W trakcie kontroli działalności reklamowej i sponsorskiej Radia Zet nie stwierdzono istotnych naruszeń obowiązujących przepisów. Ewidencja wyemitowanych reklam prowadzona była zgodnie z rozporządzeniami KRRiT, jedynie ewidencja audycji sponsorowanych w dniu kontrolowanym nie zawierała informacji na temat daty emisji i czasu trwania audycji sponsorowanych.

W działalności Radia RMF FM naruszenia przepisów regulujących działalność reklamową i sponsorską dotyczyły przede wszystkim niedokładności w prowadzonej ewidencji wyemitowanych reklam. W zakresie działalności sponsorskiej naruszenia dotyczyły przekroczenia czasu wskazań sponsora, a także sposobu ich oznaczania.

4.34 W 2000 roku kontrolę działalności reklamowej i sponsorskiej przeprowadzono u 153 nadawców radiowych.

Do 72 nadawców nie zgłoszono uwag dotyczących archiwizowania programu oraz prowadzonej działalności reklamowej i sponsorskiej.

• Radio TOK FM - 5 października 2000 roku w programie wyemitowano kryptoreklamę usług medycznych. Przewodniczący KRRiT po stwierdzeniu naruszenia przepisów ustawy, wydał 7 listopada 2000 roku decyzję nr 212/2000 o nałożeniu na nadawcę kary w wysokości 5.000 złotych. Wskutek złożonego odwołania przez nadawcę, toczy się postępowanie sądowe;
• Radio HIT z Włocławka - przekroczono limit dopuszczalnego czasu nadawania reklam (2% w czasie nadawania programu, nie więcej niż 3 minuty w godzinie). Przewodniczący KRRiT 11 lipca 2000 roku wydał decyzję nr 152/2000 o nałożeniu na nadawcę kary w wysokości 2.000 złotych;
• Radio PRO KOLOR z Opola - udostępniono częstotliwość innemu nadawcy (Radio WaWa). KRRiT podjęła uchwałę nr 597/2000 o wszczęciu postępowania w sprawie cofnięcia koncesji.

Do 7 nadawców, którzy w sposób rażący naruszyli obowiązujące przepisy, Przewodniczący KRRiT skierował wezwania do bezzwłocznego zaniechania działań sprzecznych z prawem i przedstawienia wyjaśnień.

Do 65 nadawców, u których stwierdzono inne nieprawidłowości, skierowano wezwania do usunięcia wskazanych uchybień.

Kontrola wykazała, że 13 nadawców nieprawidłowo archiwizuje wyemitowany program i nie przedstawiło do kontroli w pierwszym terminie wskazanych 4 godzin wyemitowanego programu.

Naruszenie warunków określonych w koncesjach, dotyczących czasu nadawania reklam, stwierdzono u czterech nadawców: Radio HIT z Włocławka; Radio Ja Jarocin, Radio Plus z Kielc, Twoje Radio Wałbrzych.

• brak lub niewłaściwe oznaczanie bloków reklamowych (21 nadawców);

• nieprawidłowości w ewidencji reklam (36 nadawców).

4.35 Audycje sponsorowane emitowało 117 nadawców spośród 153 skontrolowanych.

Naruszenia przepisów dotyczących sponsoringu polegały przede wszystkim na podaniu danych o sponsorze wykraczających poza dozwolone informacje (adres, telefon, kilka produktów, hasło reklamowe). Naruszenie to stwierdzono u 14 nadawców.

• nieprawidłowego prowadzenia ewidencji audycji sponsorowanych (11 nadawców);
• promocji sponsora w audycji (1 nadawca);
• przekroczenia dopuszczalnego czasu prezentowania sponsora (1 nadawca).

4.36 W IV kwartale 2000 roku przeprowadzono ponowną kontrolę 19 nadawców, którzy nie przedstawili materiałów poemisyjnych do kontroli w pierwszym terminie, bądź u których stwierdzono rażące naruszenia obowiązujących przepisów. W tej grupie nadawców podczas ponownej kontroli do 4 nie zgłoszono żadnych zastrzeżeń, a u 15 stwierdzono drobne uchybienia, które zostały usunięte.

4.37 Podczas kontroli stwierdzono dużą rozpiętość wykorzystywanego czasu reklamowego. 139 lokalnych i regionalnych komercyjnych nadawców radiowych wyemitowało łącznie 94 godziny reklam - jeden nadawca średnio ok. 41 minut. Najwięcej reklam wyemitowało Radio RMI Poznań - 109 minut, najmniej Radio Index z Zielonej Góry - 4 minuty reklam.

Czas emisji reklam zależny jest od zasięgu i słuchalności nadawcy, jak również od regionu działalności. Zmiany na regionalnym rynku reklam przedstawia poniższy wykres.

O wielkości regionalnego rynku reklamowego świadczy m.in. ogólny czas reklam wyemitowanych przez wszystkich nadawców z danego województwa. Zależność tę odzwierciedla poniższy wykres (w nawiasach podano liczbę nadawców).

Wielkość udziału poszczeólnych nadawców radiowych i telewizyjnych, publicznych i komercyjnych w rynku reklamowym zależy ściśle od charakteru programowego, zasięgu, słuchalności i regionu działania.

Dla porównania przedstawiono wykres ilustrujący czas wyemitowanych reklam w 1999 roku.

4.38 Jednym z ustawowych zadań Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji jest organizowanie badań treści i odbioru programów radia i telewizji (art. 6 ust. 2 pkt. 5 urt.). Zadanie to wypełniane jest przez KRRiT z jednej strony poprzez prowadzony własnymi siłami monitoring programów, z drugiej - poprzez analizę wyników badań widowni telewizji i audytorium radia prowadzonych przez specjalistyczne ośrodki w kraju i przez współpracę z tymi ośrodkami.

W zakresie badań odbioru telewizji Krajowa Rada korzysta - od początku wprowadzenia ich w naszym kraju - z wyników badań telemetrycznych, pokazujących na bieżąco, każdego dnia, wielkość widowni poszczególnych stacji i pojedynczych audycji w ich ramach. Badania te pozwalają także dokonywać analiz przekrojowych dla dłuższych okresów, pokazujących generalne tendencje w odbiorze telewizji w Polsce i pozycję poszczególnych nadawców. W Polsce badaniami takimi zajmują się dwie firmy badawcze: AGB Polska oraz OBOP-Taylor Nelson. W roku 2000 KRRiT korzystała, podobnie jak w latach ubiegłych, z wyników badań telemetrycznych AGB Polska.

Na podstawie tych badań KRRiT prowadziła na bieżąco analizy zasięgu społecznego odbioru programów telewizyjnych nadawanych na terenie Polski, zarówno publicznych jak i koncesjonowanych. Analizą objęte były wszystkie stacje naziemne: ogólnopolskie, regionalne i lokalne. KRRiT prowadziła także okresowe i całoroczne, całościowe analizy tzw. rynku telewizyjnego, tj. pozycji poszczególnych nadawców i sektorów nadawców wśród odbiorców oraz dynamiki zmian w tym zakresie w porównaniu z latami ubiegłymi.

Badania potwierdziły stopniowe zmniejszanie się udziału nadawców ogólnopolskich, w tym także publicznych, w rynku, obserwowane już w latach ubiegłych. Postępuje segmentacja rynku telewizyjnego i różnicowanie ofert.

4.39 W odniesieniu do analiz audytorium radia Krajowa Rada kontynuowała współpracę z OBOP-Taylor Nelson, prowadzoną od kilku lat. W 2000 roku, przy zachowaniu nie zmienionej ogólnej metodologii badań, ośrodek ten wprowadził nowatorską na polskim rynku metodę badawczą, tzw. radiometrię (czyli elektroniczną autorejestrację przez badanych faktu słuchania radia i danej stacji na bieżąco, od razu w trakcie słuchania) - pozwalającą na równie dokładny pomiar audytorium radia jak pomiar telemetryczny w przypadku telewizji.

Do końca 2000 roku brak było w Polsce jednolitego standardu badań audytorium radia, uznawanego przez wszystkich nadawców - ogólnopolskich i lokalnych, a także przez reklamodawców i firmy zajmujące się akwizycją i sprzedażą reklam.

Fakt istnienia dwóch odmiennych, konkurujących ze sobą standardów badawczych przysparza wielu kłopotów zarówno nadawcom, jak i w ogóle wszystkim, którzy na podstawie wyników badań dokonują analiz i podejmują istotne dla nadawców decyzje. Wyniki badań audytorium, a zwłaszcza określana poprzez nie pozycja stacji na rynku, decydują bowiem o żywotnych interesach nadawców, związanych z możliwością pozyskiwania reklam, a często wręcz o ich "być lub nie być".

Odrębnym, równie ważnym problemem pozostaje fakt, że w 2000 roku realizacja żadnego z wymienionych badań nie uwzględniała w wystarczającym stopniu interesu nadawców lokalnych. Zastosowane w obu badaniach wielkości prób nie zapewniały - w odniesieniu do stacji małych, działających na niewielkim obszarze - rzetelności wyników uzyskiwanych w krótkich okresach badawczych - krótszych niż kwartał lub nawet pół roku.

W odpowiedzi Krajowa Rada, na zorganizowanym z jej inicjatywy w styczniu 2001 r. spotkaniu przedstawicieli wszystkich grup nadawców radiowych: ogólnopolskich, ponadregionalnych i lokalnych z reprezentantami firm prowadzących badania odbioru radia, przedstawiła projekt działań prowadzących do wypracowania jednolitego, możliwego do zaakceptowania przez wszystkich zainteresowanych standardu badań radiowych.

Podstawą tych działań miałoby być powołanie przez nadawców firmy zarządzającej badaniami audytorium. Do jej zadań będzie należało ustalenie standardu badań i następnie wyłonienie firmy, która te badania będzie realizować; czuwanie nad rzetelnością badań w odniesieniu do wszystkich grup nadawców; opracowanie ścisłych zasad dystrybucji i wykorzystywania wyników. Wzorem może tu być podobna instytucja działająca od 1992 r. z powodzeniem w Wielkiej Brytanii (RAJAR - Radio Joint Audience Research Ltd), będąca wspólną własnością BBC, a więc nadawcy publicznego, i tamtejszego Stowarzyszenia Radiowych Stacji Komercyjnych.

Spis treści, poprzednia część druku, następna część druku