Spis treści, poprzednia część druku, następna część druku

Zmiany w dziedzinie radia i telewizji wynikające z przemian technologicznych i rynkowych, jak również rozwój Internetu, stawiają pod znakiem zapytania dotychczasowy model regulacji prawnej tych dziedzin, jak również kształt i zasady działania organów regulacyjnych. Niektórzy teoretycy formułują następujący pogląd: "Dzisiaj nie należy pytać jak regulować konwergencję? Właściwe pytanie brzmi: Jak konwergencja zmienia regulację i rolę regulatorów"¹. Z kolei inni stwierdzają, że "Konwergencja oznacza przejście od legislacji wychodzącej od społecznych funkcji mediów ku regulacji rozwiązującej problemy natury technicznej i gospodarczej. Szybki postęp przekracza zdolność demokratycznych parlamentów do tworzenia całościowego ustawodawstwa medialnego. Proces polityczny odchodzi od tradycyjnego prawodawstwa medialnego skoncentrowanego na oddziaływaniu społecznym danego medium. W coraz większym stopniu zwraca się on ku amerykańskiemu modelowi regulacji, gdzie prawo formułuje ogólne wytyczne dla szerokiego przekroju mediów a wyspecjalizowany organ regulacyjny nadzoruje zgodność ich zachowania się na rynku z tymi wytycznymi"².

Zacząć należy od krótkiego przypomnienia tradycyjnego modelu regulacji.

Europejska Unia Radiowo-Telewizyjna³ wyróżnia następujące główne dziedziny regulacji mediów służących realizacji różnych celów polityki państwa:

Ryc. 1. Dziedziny regulacji i cele polityki medialnej

Spotyka się także poniżej zaprezentowane podejście do tej problematyki⁴:

Ryc. 2. Zadania regulacji na rynku medialnym

Stworzono także następującą klasyfikację różnych typów regulacji prawnej rynku medialnego i metod jej realizacji⁵:

Nie ulega wątpliwości, że dotychczas regulacja mediów elektronicznych reprezentowała przede wszystkim trzy ostatnie typy regulacji: korygującej mechanizmy rynkowe, kształtującej rynek i ingerującej w niego. Jednakże akcent będzie się teraz przenosił na pozostałe formy, jako że celem będzie nie tyle realizacja celów społecznych, ile rozwiązywanie problemów związanych ze standaryzacją technologiczną i problemami polityki gospodarczej, tj. wspieranie rozwoju nowych technologii i mediów w imię rozwoju gospodarczego. Z tym z kolei wiąże się tworzenie warunków i motywacji do inwestowania w media elektroniczne, w ramach całego integrującego się kompleksu medialno-gospodarczego, m.in. poprzez ograniczenie ingerencji państwa i redukcję wymogów programowych i innych. Zwolennicy tego podejścia argumentują, że w obliczu ogromnego rozwoju mediów elektronicznych i ich oferty programowej, nie ma już uzasadnienia dla tak silnej jak przedtem ingerencji państwa w ten rynek, gdyż w warunkach konkurencji właśnie mechanizmy rynkowe doprowadzą do zaspokojenia potrzeb wszystkich grup odbiorców/konsumentów.

Regulacja radiofonii i telewizji realizowała dotychczas model "regulacji pionowej", obejmującej wszystkie etapy tworzenia i rozpowszechniania zawartości, wraz z charak-terystyczną dla tych mediów technologią. Ilustruje to poniższy wykres⁶:

Ryc. 3. Model "pionowej regulacji" radiofonii i telewizji

Jak proces konwergencji zmienia dotychczasowe formy komunikowania masowego, cechy "komunikacji cyfrowej", będącej efektem konwergencji⁷, ilustruje ryc. 4

Ryc. 4. Cechy komunikacji cyfrowej

INTERAKTYWNOŚĆ: zatarcie ról nadawcy i odbiorcy - obaj stają się komunikatorami. Coraz większa liczba form komunikowania zachodzi wskutek inicjatywy odbiorcy, który na własne życzenie i dla własnego użytku uruchamia przekaz zmagazynowanych a wybranych przez siebie treści.

INDYWIDUALIZACJA: zawartość może być adresowana do widowni masowej lub pojedynczych odbiorców. Powstają nowe formy komunikacji grupowej.

PERSONALIZACJA: odbiorca konfiguruje przekaz tak (za pośrednictwem EPG, czy np. opcji oferowanych przez dostawcę zawartości w Internecie), by odbierać tylko te treści, które sam wybierze

Komunikacja ASYNCHRONICZNA: przekaz może być zmagazynowany i przechowywany w pamięci (serwera czy komputera, a niedługo także telewizora czy set-top-boksu) i odebrany w dowolnym momencie.

Tym samym, obok obecnych form masowej komunikacji "linearnej" coraz większe znaczenie odgrywać będą formy komunikacji nielinearnej.

Ryc. 5. Komunikacja linearna i nielinearna

Tak więc, konwergencja - której podstawowa definicja wskazuje na fakt, iż daje ona różnym sieciom zdolność do świadczenia tego samego zakresu usług - doprowadza do załamania się fundamentalnego podziału na komunikację publiczną i prywatną, który w swoim czasie legł u podstaw zupełnie różnego modelu regulacji łączności i komunikowania masowego.

Poniższy wykres⁹ w sposób schematyczny ilustruje proces i efekty konwergencji z punktu widzenia oferty programowej i usługowej.

Ryc. 6. Konwergencja telekomunikacji, informatyki i produkcji zawartości mediów

• Inteligentne usługi sieciowe pozwalają tworzyć wirtualne sieci prywatne w obrębie sieci ogólnodostępnych.
• Indywidualne usługi informatyczne umożliwiają dostawcom treści dostosowywanie oferty do potrzeb pojedynczych odbiorców, lub owym odbiorcom dobieranie treści według indywidualnych potrzeb ("pull").
• "Rozpowszechnianie elektroniczne" umożliwia każdemu użytkownikowi Internetu publikowanie, reklamowanie i sprzedaż dowolnego produktu w sieci oraz przetwarzanie wszelkich danych otrzymanych drogą elektroniczną.
• Komunikacja tą drogą w coraz większym stopniu obejmować będzie nielinearny przekaz treści i nielinearny ich odbiór, dający użytkownikowi pełną kontrolę nad aktem odbioru zawartości.

Z jednej strony, technologie telekomunikacyjne mogą być wykorzystywane do upowszechniania zawartości mediów masowych. Tak jest w przypadku rozprowadzania programów radiowych i telewizyjnych w Internecie, multipleksów łączących programy radiowe i telewizyjne z usługami dodanymi, wykorzystywania satelitów telekomunikacyjnych do celów radiodyfuzyjnych oraz wykorzystywaniem infrastruktury telefonicznej do przekazu programu lub muzyki.

Konwergencja rodzi nowe usługi i oferty na styku odrębnych dotąd platform medialnych. Oto kilka przykładów tego zjawiska z praktyki angielskiej¹⁰:

• Telefonia ruchoma + prasa = technologia WAP;
• Prasa + technologia informatyczna = prasa internetowa, witryny gazet;
• Technologia informatyczna + telekomunikacja = Yahoo + MCI;
• Telekomunikacja + telewizja = Open (BT + BSkyB), telewizja interaktywna oferowana wszystkim abonentom telewizji cyfrowej, obejmująca usługi dodane;
• Telewizja + rozrywka = Time Warner + AOL;
• Rozrywka + handel detaliczny = Disney Stores;
• Handel detaliczny + banki = Barclay Square;
• Banki + telefonia ruchoma = usługi bankowe przez telefon.

Tak więc technologia cyfrowa prowadzi do integracji oddzielnych dotąd technologii analogowych, dając w efekcie nowe zintegrowane usługi "hybrydowe".

• "konwergencji przemysłowej" (fuzje przedsiębiorstw działających na różnych dotąd polach, po to by zakresem działania jednego konglomeratu objąć integrujące się technologie oraz zarówno produkcję sprzętu koniecznego dla stworzenia sieci oraz odbioru jej zawartości, jak i samej zawartości sieci - informacja, dane, treści medialne);
• "konwergencji rynków" (dzięki powstawaniu usług nowego typu oraz nowych powiązań między różnymi partnerami w dostarczaniu tych usług konsumentom;
• "konwergencji prawnej" - ujednolicenia czy przynajmniej zbliżenia przepisów regulujących różne dziedziny komunikowania (nie oznacza to jednak ujednolicenia przepisów dotyczących telekomunikacji z jednej strony i radiofonii oraz telewizji, ze względu na całkowicie różny, w sensie społecznym i kulturowym, charakter procesów łączności i komunikacji na tych polach).

Tak oto procesy konwergencji powodują nową organizację rynku, łącząc w tzw. łańcuchu wartości ("value chain") zupelnie nowe powiązania rynkowe między różnymi uczestnikami procesu tworzenia i dystrybucji zawartości medialnej oraz nowych usług na rynku medialno-informacyjnym. Łańcuch ten można przedstawić następująco¹¹.

Ryc. 7. Nowy "łańcuch wartości" wynikający z konwergencji

Do tego wszystkiego dodajmy jeszcze fundamentalne zmiany w sposobie finansowania działalności medialnej. Można to prześledzić na przykładzie prognozy rozwoju telewizji do ok. 2005 roku, kiedy ma ona być w pełni interaktywna i spersonalizowana, dostarczająca programu na żądanie (patrz ryc. 8)¹². Jednym z głównych mechanizmów prowadzących do tego mają być tzw. Personal Video Recorders (PVR) w rodzaju dzisiaj dostępnych TiVo czy Replay TV¹³. Z czasem zastąpi je system uwalniający odbiorcę od konieczności przechowywania programu na własnym nośniku i udostępniający dowolne audycje przechowywane w pamięci serwera, czyli dostępny za pośrednictwem Internetu system video-on-demand. Nazywa się go Network Video Recorder (NVR), gdyż "magnetowidem" pozostającym do dyspozycji użytkownika staje się cała pamięć Internetu przeznaczona do przechowywania przekazów audiowizualnych.

Oprócz zarysowanej poniżej ewolucji form reklamy, istotnym źródłem strumienia pieniędzy dla nadawców staną się "mikro-transakcje" lub "mikro-płatności", dokonywane przez odbiorcę płacącego za dostęp do programu lub usługi lub dokonującego zakupów albo innych transakcji, na czym zarabia także pośrednik w postaci nadawcy programu lub dostawcy usług.

Wskazuje na to przedstawiona na Ryc. 8 prognoza ewolucji telewizji i form jej finansowania.¹⁴

Ryc. 8. Prognoza ewolucji telewizji i form jej finansowania

Telewizja tradycyjna			Tradycyjna reklama i sponsoring
	Telewizja wielokanałowa				Abonament za pay-TV Tradycyjna reklama Sponsoring
		Cyfrowa telewizja interaktywna				Ograniczona reklama tradycyjna Sponsoring Product placement 15 Reklama interaktywna połączona z pocztą elektroniczną Bezpośrednie "linki" do usług interaktywnych
Spersonalizowana telewizja interaktywna				Reklama w portalach personalnych Reklama w elektronicznych przewodnikach programowych Sponsoring Product placement Reklama interaktywna połączona z pocztą elektroniczną Bezpośrednie "linki" do usług interaktywnych Reklama adresowana do poszczególnych odbiorców bez względu na kanał czy program

Etapy rozwoju telewizji wyżej przedstawione nie oznaczają zastępowania jednego typu telewizji przez drugi, czy też wypierania telewizora przez komputer multimedialny służący jako końcówka Internetu z pełnym zestawem usług (w tym audiowizualnych usług programowych). Przeciwnie, nasycenie komputerów w Europie nie przekroczy 50% ¹⁶ i telewizja interaktywna będzie w równym stopniu środkiem dostępu do usług tego typu, co komputer, także używanym alternatywnie do komputera, w zależności od sytuacji.

Konferencja "The Future of Television - A Vision of 2005" (patrz przypis 12) oparła swą prognozę przyszłego kształtu telewizji na założeniu, że ogólnodostępne programy uniwersalne przetrwają w dającej się przewidzieć przyszłości i że oferta telewizyjna opierać się będzie na komplementarnych wobec siebie ofertach programów ogólnodostępnych, "tematycznych" i interaktywnych, oferujących nielinearną zawartość na żądanie.

W tym sensie, konwergencja przekształci telewizor w medium jednocześnie radiodyfuzyjne, jak i porozumiewawcze, służące zarówno komunikacji publicznej, jak i prywatnej. Stanie się także siłą napędową "dezintermediacji": źródła informacji, organizatorzy imprez i wydarzeń, producenci towarów (np. zabawek dla dzieci) lub zawartości (np. wytwórnie filmowe, czy muzyczne), instytucje i organizacje (np. kluby czy ligi sportowe) nie będą już potrzebowały pośrednictwa (mediacji) profesjonalnych organizacji nadawczych w celu dotarcia do odbiorcy, kibica, czy poszukiwacza informacji. Już są, a w przyszłości coraz łatwiej będą w stanie samodzielnie tworzyć i rozpowszechniać wyspecjalizowane programy telewizyjne, bądź rozpowszechniać informacje w Internecie, rezygnując z organizacji medialnych jako pośrednika.

3. Ewolucja modelu regulacji

Niektóre z dylematów wynikających dla regulacji mediów elektronicznych z procesu konwergencji ilustruje poniższy wykres¹⁷.

Ryc. 9. Konwergencja a dylematy regulacyjne

Rację bytu rzeczywiście natomiast traci dotychczasowy model regulacji pionowej. W rozwiniętych, ogarniętych konwergencją systemach komunikacyjno-medialnych coraz trudniej będzie wyodrębnić zamknięte kompleksy łączące typową dla danego medium technologię, zawartość i formy organizacyjne mogące poddać się regulacji tego typu. W coraz większym stopniu będziemy mieli do czynienia z "hybrydowymi" mediami i "hybrydowymi" usługami oraz formami zawartości.

Powyżej wymieniono nowe typy usług powstające na pograniczu lub w punkcie styku między różnymi, odrębnymi dotąd dziedzinami działalności medialnej i innej. Na konieczność stworzenia nowej kategorii prawnej na użytek Internetu wskazał Światowy Szczyt Regulatorów Audiowizualnych (Paryż, grudzień 1999 r. ¹⁸)- usług medialnych o cechach pośrednich miedzy komunikacją porozumiewawczą i rozsiewczą, mających cechy komunikacji masowej i przez to wymagającej regulacji prawnej ograniczonej do elementów podstawowych, np. związanych z ochrona nieletnich czy przepisami reklamowymi, ujawnieniem nadawcy czy prawem do odpowiedzi.

Kierując się podobną potrzebą, w Niemczech ukształtowano regulację mediów elektronicznych na trzech poziomach:

1. regulacja klasycznej radiofonii i telewizji;
2. przyjęta przez kraje związkowe regulacja ("Mediendienstestaatsvertrag") pośrednich "usług medialnych", które mogą przyjmować postać tworów pracy redakcyjnej i dziennikarskiej (telesprzedaż; usługi rozpowszechniające wyniki pomiarów i dane w formie tekstu lub obrazu; teletekst, radiotekst i inne usługi tekstowe; usługi dostępne na życzenie, obejmujące tekst, dźwięk i obraz przekazywane na zamówienie z pamięci elektronicznych, z wyjątkiem usług indywidualnych lub prostego przekazu danych oraz gier elektronicznych).
3. ustawa "Informations- und Kommunikationsdienste-Gesetz". przyjęta na szczeblu federalnym regulująca "teleusługi" o charakterze indywidualnym (w dużej mierze usługi internetowe).

Kryterium wyróżniającym te trzy poziomy jest rzeczywisty lub domniemany wpływ na opinię publiczną: poziom pierwszy obejmuje działalność o największym potencjalnym wpływie na opinię publiczną i najszerzej upowszechnia treści komunikowania(i dlatego zawiera najbardziej szczegółowe przepisy i poddaje działalność najbardziej starannej kontroli), poziom trzeci - o najmniejszym potencjalnym wpływie (z czym wiąże się największy zakres swobody dostawców usług i treści.

Kłopoty regulacyjne wynikające z integracji technologii i typów usług wskazuje angielska Independent Television Commission (ITC), wymieniając następujące przypadki¹⁹:

• komputer umożliwiający dostęp do Internetu zainstalowany w dekoderze;
• Sygnał telewizyjny i zawartość Internetu (łącze telefoniczne) są odrębne i docierają różnymi drogami, ale pojawiają się na tym samym ekranie telewizyjnym;
• Odbiorcy nie oczekują identycznej regulacji obu typu usług, ale przejście z jednego "środowiska regulacyjnego" do drugiego powinno być wyraźne.

• Usługa udostępniania jest drogą satelitarną;
• W celu dokonania transakcji należy uzyskać "porozumiewawcze" połączenie internetowe ze sprzedawcą;
• Jest to ten sam rynek co zakupy dokonywane bezpośrednio przez Internet;
• Zatem regulacja powinna być taka sama.

b) "Enhanced programmes"

• Na ekranie telewizora pojawiają się odnośniki do dodatkowej informacji na temat danej audycji;
• Informacja ta może być dostępna drogą radiodyfuzyjną lub za pośrednictwem Internetu;
• Regulacja ma zapewnić przede wszystkim niezależność nadawcy i rzetelność informacji;
• Istniejące kodeksy programowe obejmują taką działalność, ale powinny być uproszczone.

• Teoretycznie może w zgodzie z istniejącymi przepisami podlegać regulacji ITC (regulatora "tradycyjnej telewizji"), jeżeli program rozpowszechniany jest z terytorium Wielkiej Brytanii.

Te przykłady integracji sieci i usług wskazują, że regulacja musi stać się "technologicznie neutralna", bowiem nie istnieje już ścisłe i oczywiste iunctim między daną technologią komunikacyjną a typem oferowanej przez nią usługi oraz społeczną definicją i funkcją owej usługi. Z drugiej strony, zakres i stopień regulacji i kontroli zawartości komunikowania musi być ściśle dostosowany do sytuacji komunikacyjnej i okoliczności odbioru treści komunikowania.

• Stopień dostępności oraz to, w jakim stopniu komunikowanie ma charakter publiczny, czy prywatny;
• Zakres kontroli odbiorcy nad procesem komunikacji;
• Stopień świadomość odbiorcy, co do charakteru treści, które decyduje się odbierać.

Wkraczanie prawa i organów ścigania, czy wszelka zewnętrzna ingerencja w działalność dostawców treści lub usług internetowych są uzasadnione w przypadku treści nielegalnych (pedofilia, treści faszystowskie itp.). We wszystkich innych przypadkach sprawę pozostawia się samoregulacji dostawców treści lub usług i dokonywanego przez nich "filtrowania" treści na podstawie wytycznych opracowanych przede wszystkim przez samo środowisko internetowe, ewentualnie w ramach "ko-regulacji" wraz z władzami państwowymi.

• rzeczywistej groźby obrażenia uczuć, czy np. norm obyczajowych odbiorców;
• kontekstu oferowania zawartości lub usługi;
• oczekiwań odbiorców.

Na tej samej zasadzie BBC ¹⁹ proponuje trzy szczeble regulacji zawartości komuniko-wania:

Ryc. 10. Poziomy regulacji

Jednocześnie trzeba zwrócić uwagę, że w porównaniu z mediami analogowymi, media cyfrowe tworzą znacznie dłuższą i bardziej skomplikowaną drogę sygnału od nadawcy do odbiorcy, z udziałem wielu pośredników i systemów technicznych takich jak: multipleksowanie, system nawigacji i dostęp warunkowy. Mogą one stać się istotnymi barierami dostępu nadawcy do odbiorcy i vice versa. Dlatego "Najważniejszym celem wszelkich działań legislacyjnych w dziedzinie telewizji cyfrowej musi być pokonanie tych barier w celu umożliwienia otwartego dostępu do technologii"²⁰. Jak wskazuje rycina 11, w przypadku telewizji cyfrowej liczba tych barier ("bram cyfrowych") na drodze od nadawcy do odbiorcy stale rośnie.

Ryc. 11. "Bramy cyfrowe"

Przy braku stosownych regulacji "bramy cyfrowe" (elektroniczny przewodnik po programach - EPG, system warunkowego dostępu - CAS, oprogramowanie dekodera - API), mogą zamienić się w "monopole dostępu", umożliwiające jednym nadawcom czy operatorom niedopuszczenie innych do korzystania z sieci, czy możliwości rozpowszechniania swojej oferty, lub niedopuszczenie albo utrudnienie odbiorcom dostępu do tej oferty. Osobnym monopolem dostępu może stać się system obsługi abonentów (subscriber management system - SMS), który może być wykorzystywany przez operatora do blokowania dostępu abonentów do programów konkurencyjnych.

Dlatego, konwergencji technologii towarzyszy "dywergencja" (zróżnicowanie) regulacji prawnej i rozszerzanie się pola regulacji, tak samo zresztą - dodajmy - jak (przynajmniej potencjalnie) "dywergencja" przekazywanych treści.

Ponieważ konwergencji w sposób naturalny towarzyszy koncentracja kapitału, fuzja przedsiębiorstw i powstawanie wielkich konglomeratów obejmujących wiele dziedzin, bardzo istotnym polem regulacji staje się problematyka integracji pionowej w obrębie integrujących się dziedzin. Regulacja i działania antymonopolowe mają przede wszystkim zapobiec zamykaniu sieci dystrybucyjnych łączących się z dostawcami treści i usług na ofertę ich konkurentów. Stąd np. Komisja Europejska nie zatwierdziła fuzji AOL-Time Warner dopóki nie uzyskała pewności, że kontrolowane przez AOL sieci internetowe otwarte będą także dla konkurencyjnych w stosunku do Time Warner dostawców zawartości.

Z drugiej strony, dawne przepisy ograniczające to, co nazywa się "koncentracją międzymedialną" (media cross-ownership) w imię zapobieżenia monopolizacji różnych dziedzin mediów przez jeden podmiot, stają się teraz przeszkodą na drodze do integracji mediów w procesie konwergencji i muszą zostać przemyślane od nowa²¹

W obliczu wyników procesu konwergencji i mając na względzie kluczowe znaczenie technologiczno-komunikacyjnej infrastruktury Społeczeństwa Informacyjnego dla rozwoju gospodarczego, Unia Europejska zmierza²² do stworzenia wspólnego dla wszystkich krajów kompleksowego modelu regulacji infrastruktury komunikacji i usług elektronicznych.. Zasady tego modelu ilustruje ryc. 12.

Przez "infrastrukturę komunikacyjną i związane z nią usługi" rozumie się sieci telekomunikacyjne (w tym ruchome), Internet, sieci satelitarne, sieci telewizji kablowej, sieci transmisyjne radia i telewizji, jak również zastosowania takie jak interfejs aplikacji programowych, które kontrolują dostęp do sieci. Model ten - oparty na liberalnym, wolnorynkowym podejściu stosowanym przez Komisję Europejską do sfery telekomunikacji - zakłada stosowanie przez regulatorów krajowych tych samych zasad przy koncesjonowaniu lub udzielaniu zezwoleń operatorom tych sieci, a przede wszystkim daleko idącą liberalizację i deregulację tej dziedziny.

Postanowiono też wydać wytyczne co do ujednolicenia kompetencji i zasad działania krajowych regulatorów infrastruktury komunikacyjnej (National Regulatory Authority - NRA). Dokumenty unijne wskazują na potrzebę powołania w krajach członkowskich "jednego regulatora krajowego, który będzie wykonywał zadania związane z nadzorowaniem rynku [infrastruktury]"²³.

Wszystko to oznacza przyjęcie modelu "regulacji poziomej", z grubsza dzielącej pole regulacji na sprawy wszelkiej infrastruktury łączności i mediów, poddanej bardzo liberalnemu reżymowi prawnemu oraz na sferę zawartości, poddanej wachlarzowi różnych przepisów - od pełnej, tradycyjnej regulacji komunikowania masowego, po coraz bardziej ograniczony nadzór, im bardziej proces komunikowania odbywa się w warunkach nielinearnego rozpowszechniania i odbioru, na życzenie odbiorcy i przy jego świadomości, na odbiór jakich treści się decyduje.

Według niektórych poglądów całemu procesowi konwergencji powinna towarzyszyć "konwergencja administracyjna i regulacyjna" - inaczej administracja i organy regulacyjne będą miały poważne trudności z ogarnięciem samej problematyki i sformułowaniem polityki oraz programu działania wobec społeczeństwa informacyjnego²⁴.

Konwergencja łączności i mediów audiowizualnych postawiła na porządku dziennym pytanie: czy te integrujące się dziedziny nie powinny podlegać regulacji sprawowanej przez jednego regulatora, zdolnego przełamać podziały resortowe i branżowe oraz formułować politykę odnoszącą się do obu integrujących się dziedzin?

Tam, gdzie nie ma takiego zintegrowanego regulatora, organizowane są stałe spotkania regulatorów łączności, mediów audiowizualnych oraz ciał antymonopolowych, po to, by koordynować politykę, która w coraz większym stopniu musi rozstrzygać problemy ze wszystkich tych dziedzin jednocześnie. Taki właśnie model regulacji obowiązuje w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, gdzie odpowiednio FCC oraz CRTC regulują oba sektory. Podobny model przyjęto lub tworzy się w Austrii, Włoszech, Niemczech, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii i Hiszpanii.

Interesująca dyskusja na ten temat odbyła się w Wielkiej Brytanii. Obecny rząd labourzystowski miał w swoim programie wyborczym stworzenie jednego regulatora (ofcom) dla mediów audiowizualnych i łączności. W 1998 roku, Parlamentarna Komisja ds. Kultury, Mediów i Sportu w specjalnym obszernym raporcie o rewolucji multimedialnej przedstawiła rekomendację powołania zarówno specjalnego ministerstwa (Department of Communications) odpowiedzialnego za politykę państwa w zakresie mediów audio-wizualnych, łączności i internetu, jak i jednego regulatora (Communications Regulation Commission), który zjednoczyłby w jednej strukturze wszystkie istniejące ciała regulacyjne i byłby odpowiedzialny za regulację mediów audiowizualnych, łączności i infrastruktury komunikacyjnej, w tym w zakresie ochrony konkurencji i przeciwdziałania monopolom.

Pomysły te wzbudziły jednak rozmaitego rodzaju zastrzeżenia, od konstytucyjnych, przez obawę przed nadmierną potęgą jednego wszechstronnego regulatora, aż po niechęć samych istniejących ciał regulacyjnych. Independent Television Commission argumentowała, że ze względy na różnice w skali działania i środkach zaangażowanych w łączność i telewizję komercyjną, za regulację której komisja jest odpowiedzialna, regulacja telewizji komercyjnej zostałaby w takim ciele regulacyjnym zmarginalizowana. Z kolei OFTEL, regulator łączności, opowiedział się ²⁵ za połączeniem istniejących regulatorów w dwa ciała: jedno odpowiedzialne za zawartość mediów audiowizualnych (Electronic Communications Standards Authority) i drugiego, odpowiedzialne za infrastrukturę, dostęp i wspieranie konkurencji (Electronic Communications Commission).

Jak wiec widać, OFCOM odpowiedzialny będzie zarówno za regulacje radia, telewizji i telekomunikacji, jak i za gospodarkę częstotliwościami. W dodatku będzie miął równolegle z Office of Fair Trading kompetencje w zakresie regulowania koncentracji kapitału w mediach. Przewiduje się również, ze być może przejmie od British Board of Film Classification zadanie klasyfikowania nagrań video będących w obrocie handlowym. OFCOM będzie również odpowiedzialny za nadzorowanie BBC (dotychczas kontrolowanej wyłącznie przez Radę Gubernatorów oraz ocenianej w procesie odnawiania Karty Królewskiej co kilka lat) w zakresie realizacji zadań programowych - zarówno w sensie ogólnych obligacji ustawowych i międzynarodowych (przepisy unijne), jak i w sensie realizacji tzw. "wymiernych zadań misyjnych" - dostępność informacji i publicystyki w prime-time'ie, realizacja wymogów odnośnie udziału produkcji oryginalnej i produkcji niezależnej w całości programu, produkcji regionalnej i programów regionalnych w ofercie BBC. BBC będzie także podlegała kodeksom programowym opracowanym przez OFCOM.

We Włoszech taki zintegrowany regulator, Autoritá per le Garanzie nelle Communicazioni (AGCOM), powołany został już w 1997 roku. Jego zakres działania obejmuje: przydział częstotliwości, taryfy i opłaty telekomunikacyjne, analizę pozycji rynkowej operatorów, konkurencję w sektorze telefonii komórkowej, jakość usług, prasę, radio, telewizję i reklamę. Strukturę AGCOM ilustruje poniższa rycina:

Ryc. 14. Struktura AGCOM

Departamenty i inne jednostki biura AGCOM obejmują swoim zakresem działania kompetencje obu komisji. Działają zatem w układzie horyzontalnym.

Takie zintegrowane ciała regulacyjne pełnią funkcję regulatorów infrastruktury komunikacji elektronicznej (NRA), których stworzenie zaleca Unia Europejska, ale mają też inne funkcje i zadania.

Spis treści, poprzednia część druku, następna część druku