W dniach 5 i 6 marca br. odbyło się 6. posiedzenie Senatu. Obradom przewodniczyli wicemarszałkowie Krystyna Bochenek i Marek Ziółkowski.

Porządek posiedzenia Izby obejmował:

• stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o Służbie Celnej,

• stanowisko Senatu w sprawie ustawy o ratyfikacji Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Chile o współpracy i wzajemnej pomocy w sprawach celnych, podpisanej w Brukseli dnia 28 czerwca 2007 r.,
• stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o lekarzu sądowym,
• stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o ustanowieniu programu wieloletniego "Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych",
• stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o transporcie kolejowym,
• stanowisko Senatu w sprawie ustawy o nadaniu nowych nazw niektórym akademiom rolniczym,
• stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o płatnościach do gruntów rolnych i płatności cukrowej oraz ustawy o opłacie skarbowej,
• stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o organizacji niektórych rynków rolnych oraz ustawy o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku tytoniu oraz rynku suszu paszowego,
• stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o Karcie Polaka oraz ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
• stanowisko Senatu w sprawie ustawy o ratyfikacji Umowy o udziale Republiki Bułgarii i Rumunii w Europejskim Obszarze Gospodarczym, podpisanej w Brukseli dnia 25 lipca 2007 r.,
• drugie czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług,
• drugie czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o samorządzie powiatowym,
• drugie czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o samorządzie powiatowym,
• drugie czytanie projektu uchwały w 250. rocznicę urodzin Juliana Ursyna Niemcewicza.

Senatorowie minutą ciszy uczcili pamięć generała Antoniego Hedy "Szarego", dowódcy oddziałów partyzanckich AK, zmarłego 15 lutego 2008 r. w wieku dziewięćdziesięciu jeden lat. Generał wsławił się m.in. odbiciem w 1945 r. z kieleckiego więzienia UB kilkuset więzionych akowców.

Minutą ciszy Izba uczciła pamięć Gustawa Holoubka, senatora pierwszej kadencji, aktora, intelektualisty, autorytetu moralnego, zmarłego w Warszawie 6 marca 2008 r.

Przyjęta przez Sejm nowelizacja ustawy o służbie celnej zapewnia celnikom lepszą ochronę prawną, znosi też kontrowersyjne przepisy, które były jedną z przyczyn protestu celników w styczniu br.

Ustawa wprowadza kilka istotnych zmian. Najważniejsza to uchylenie przepisu nakazującego zwolnienie funkcjonariusza celnego w wypadku oskarżenia go o umyślne popełnienie przestępstwa ściganego z oskarżenia publicznego lub tymczasowego aresztowania.

Obecnie w takiej sytuacji funkcjonariusz zostanie zawieszony. Zawieszenie to może być przedłużone do czasu zakończenia postępowania karnego.

Jeśli sąd orzeknie o niewinności funkcjonariusza, będzie on mógł wrócić do służby.

Wyrok uniewinniający będzie też oznaczać, że funkcjonariusz otrzyma wstrzymaną na czas postępowania część uposażenia oraz obligatoryjne podwyżki, jeśli nastąpiły w tym czasie.

Nowelizacja zakłada też, iż funkcjonariusza będzie można zwolnić po upływie 12 miesięcy zawieszenia, jeśli nie ustały przyczyny będące podstawą zawieszenia, np. postępowanie nie zostało zakończone.

Kolejna ze zmian dotyczy art. 70 ustawy o Służbie Celnej. Jest efektem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził niezgodność art. 70 ust. 1 ustawy o Służbie Celnej z konstytucją. W uzasadnieniu swego stanowiska Trybunał Konstytucyjny podał, że skarżona regulacja, dająca prawo ustanawiania obrońcy w postępowaniu dyscyplinarnym jedynie spośród funkcjonariuszy, narusza formalny wymiar prawa do obrony. Obrona powierzona funkcjonariuszowi nie gwarantuje, nawet przy dołożeniu najwyższej staranności, należytego poziomu obrony obwinionego, takiego, jaki może zapewnić zawodowy prawnik. Nieprofesjonalny pełnomocnik nie będzie w stanie zapewnić należytej obrony również dlatego, że z ewentualnym przełożonym dyscyplinarnym łączy go stosunek podległości służbowej. W dodawanym ustawą przepisie art. 70 ust. 1a ustawodawca przyznaje funkcjonariuszom celnym prawo do ustanawiania w postępowaniu dyscyplinarnym obrońcy spośród funkcjonariuszy, radców prawnych i adwokatów.

Senat wprowadził do ustawy trzy poprawki, doprecyzowujące jej zapisy. Jedna z tych zmian umożliwi celnikowi powrót do służby także wówczas, gdy okres zawieszenia przekroczy 12 miesięcy, i na tej podstawie zostanie on zwolniony. W tej sytuacji funkcjonariusz może być przywrócony do służby na swój wniosek, jeśli postępowanie przeciw niemu zostanie umorzone z powodu niepopełnienia przestępstwa lub jeśli zostanie uniewinniony prawomocnym wyrokiem sądu albo jeśli brak "ustawowych znamion czynu zabronionego".

Senat przyjął bez poprawek nowelizację "Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych", przewidującą przeznaczenie niewykorzystanych na profilaktykę pieniędzy m.in. na szkolenia lekarzy.

Wieloletni program zwalczania chorób nowotworowych, przyjęty w lipcu 2005 r., na lata 2006-2015 przewidywał, że na profilaktykę muszą być przeznaczone odpowiednie, określone procentowo środki (od 20% środków na cały program w pierwszym roku jego do 35% w ostatnim roku). Nowelizacja przyjęta przez Izbę zakłada, że środki na profilaktykę muszą stanowić rocznie nie mniej niż 10% nakładów na program. Nowela ma na celu racjonalizację wydawania pieniędzy na program przeciwnowotworowy i dostosowanie ich kwoty do faktycznych potrzeb zdrowotnych Polaków.

Dotychczas środki przeznaczane na profilaktykę nie były wykorzystywane, gdyż pacjenci nie zgłaszali się na bezpłatne badania. W 2006 r. Narodowy Fundusz Zdrowia przeznaczył na program profilaktyki raka szyjki macicy ponad 23 mln zł, z czego wykorzystano jedynie 12,5 mln zł, a z ponad 52 mln zł na profilaktykę raka piersi wydano 34 mln zł.

W opinii resortu zdrowia, środki przesunięte z programów profilaktycznych będą mogły być przeznaczone na szkolenia lekarzy rodzinnych z zakresu diagnostyki onkologicznej, zmodyfikowanie programu nauczania onkologii w uczelniach medycznych, czy też program wykrywania chłoniaków złośliwych.

Izba jednomyślnie, 87 głosami, przyjęła ustawę o nadaniu nowych nazw niektórym akademiom rolniczym. Zgodnie z ustawą:

• Akademia Rolnicza im. Hugona Kołłątaja w Krakowie otrzyma nazwę "Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie",
• Akademia Rolnicza w Lublinie otrzyma nazwę "Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie",
• Akademia Rolnicza im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu otrzyma nazwę "Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu".

Akademie te spełniają wymaganie formalne wskazane w ustawie, tj. mają dostateczną liczbę uprawnień do nadawania stopnia naukowego doktora, w tym w zakresie nauk objętych profilem uczelni, i w związku z tym można je nazwać uniwersytetami wraz z przymiotnikami określającymi ich profil. Spełniony został również wymóg określony w art. 18 ust. 3 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, tzn. zmiana nazw uczelni poparta została uchwałami ich senatów.

Senat nie wniósł poprawek do ustawy o zmianie ustawy o płatnościach do gruntów rolnych i płatności cukrowej oraz ustawy o opłacie skarbowej. Wprowadza ona dopłaty bezpośrednie do owoców miękkich - malin i truskawek oraz pomidorów, przeznaczonych do przetwórstwa.

Nowelizacja ustawy wynika głównie z konieczności adaptacji polskiego prawa do przepisów unijnych. Komisja Europejska wprowadziła od 1 stycznia br. dopłaty do owoców miękkich, pomidorów i roślin energetycznych. Dopłaty mają poprawić dochodowość gospodarstw rolnych, ograniczyć wahania cen wynikające z sytuacji kryzysowych na rynku oraz przyczynić się do zwiększenia spożycia owoców.

Maksymalna kwota pomocy przyznanej rolnikowi nie będzie mogła przekroczyć 400 euro na hektar. Warunkiem uzyskania płatności przez producenta będzie podpisanie umowy z przetwórnią. Jeśli producent jest członkiem grupy lub organizacji producentów owoców miękkich, umowę zastąpi zobowiązanie do dostawy.

Płatności bezpośrednie dotyczące truskawek, malin oraz pomidorów będzie przyznawać Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Ustawa, powstała w wyniku prac Sejmu nad projektem rządowym, nowelizuje ustawę z 7 września ub.r. o Karcie Polaka. Wprowadzone zmiany m.in. przyznają konsulom prawo do zasięgania opinii organów bezpieczeństwa o osobach ubiegających się o taką kartę.

Ponadto ustawa dostosowuje używaną w niej terminologię do przepisów wynikających z wejścia Polski do strefy Schengen. Ustawa ma wejść w życie 29 marca br.

Za jej przyjęciem głosowało 86 senatorów, nikt nie był przeciw, jedna osoba wstrzymała się od głosu.

Karta Polaka wprowadza ułatwienia i przywileje dla Polaków zamieszkałych na Wschodzie, gdyż nie jest tam uznawane podwójne obywatelstwo. Umożliwia m.in. refundację wizy Schengen, dostęp do polskich szkół i uczelni, ułatwia uzyskiwanie stypendiów, podejmowanie pracy i prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce.

Karta Polaka będzie wydawana przez konsula, ma być ważna przez 10 lat od daty jej przyznania i może być przedłużana na wniosek zainteresowanego.

Według szacunków, w pierwszym roku o kartę może się ubiegać kilkaset tysięcy osób, docelowo - znacznie ponad milion. W Ministerstwie Spraw Zagranicznych prowadzone jest szkolenie kandydatów na konsulów. Będą oni będą pracować w krajach, których dotyczy ustawa. W budżecie resortu zarezerwowano na ten cel ok. 8,5 mln zł.

Zarezerwowano też środki na opracowanie i druk Karty Polaka (2 mln zł), sfinansowanie ulg na przejazdy środkami transportu publicznego - 1,5 mln oraz wsparcie organizacji przekazujących wnioski o wydanie Karty Polaka. Koszt wyprodukowania jednej karty oszacowano na 10 zł.

Przy założeniu, że refundacji podlegałyby rocznie wizy dla 100 tys. osób, koszt wyniósłby około 24 mln zł. Dofinansowanie przejazdów (wprowadzenie 37-procentowej zniżki dla posiadaczy Karty Polaka) to koszt 2 mln 664 tys. rocznie. Ogółem wszystkie koszty wprowadzenia karty szacuje się na 60-80 mln zł rocznie.

Osoby ubiegające się o Kartę Polaka muszą wykazać swój związek z polskością - w tym przynajmniej bierną znajomość języka polskiego, wykazać, że jedno z rodziców lub dziadków bądź dwoje pradziadków było narodowości polskiej albo przedstawić zaświadczenie organizacji polonijnej o działalności na rzecz kultury i języka polskiego.

Dane osób, które otrzymają kartę, umieszczone będą w centralnym rejestrze prowadzonym przez Radę do spraw Polaków na Wschodzie.

Projektowana ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22 maja 2007 r., stwierdzającego niezgodność przepisu ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym z konstytucją.

Przepisy ustawy o VAT zaskarżył do trybunału zakład zajmujący się przetwórstwem owoców i warzyw. Zakład ten kupił produkty rolne od rolnika ryczałtowego, płacąc w formie przelewów bankowych. Na mocy zaskarżonych przepisów nie miał jednak prawa do odliczenia podatku VAT, ponieważ była to przedpłata, dokonana jeszcze przed wystawieniem faktury.

Trybunał nakazał zmianę przepisów dyskryminujących firmy, które płaciły za produkty rolne jeszcze przed ich dostawą. Według TK, oznacza to gorsze traktowanie podatników dokonujących przedpłaty przed wystawieniem faktury VAT RR (na rzecz rolnika ryczałtowego) niż podatników płacących po wystawieniu takiej faktury.

Mając na uwadze konieczność wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego, kierując się brzmieniem sentencji wyroku oraz motywami jego uzasadnienia, Senat zaproponował, aby w ustawie z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług wprowadzić możliwość podania danych identyfikujących dokument stwierdzający zapłatę również na fakturze dotyczącej zakupu produktów rolnych.

Proponowana nowelizacja pozwoli zlikwidować nierówne traktowanie podatników VAT, których prawo do odliczenia podatku naliczonego było dotąd uzależnione od momentu, w jakim zapłacili oni za towar lub usługę (bez przekroczenia ustawowego terminu).

Proponowana ustawa ma na celu wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 17 lipca ub.r., dotyczącego ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym.

Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności art. 98a ust. 3 tej ustawy z konstytucją w zakresie, w jakim uniemożliwia radnemu zaskarżenie zarządzenia zastępczego stwierdzającego wygaśnięcie jego mandatu.

Nowelizacja polega na stworzeniu takiego mechanizmu proceduralnego, aby w wypadku wydania zarządzenia zastępczego przez wojewodę, stwierdzającego wygaśnięcie mandatu, odwołanie ze stanowiska lub rozwiązanie umowy o pracę podmiotów, o których mowa w art. 98a ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, również te podmioty mogły samodzielnie składać skargi na akty nadzoru wojewody do sądu administracyjnego.

Nowelizacja dokonuje również identycznych zmian w art. 85a ust. 3 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym oraz w art. 86a ust. 3 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa, gdyż - jak wskazał trybunał - analogiczne rozwiązania przewidziane w tych przepisach budzą takie same zastrzeżenia, jak art. 98a ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym, o czym jednak trybunał - związany granicami pytania prawnego - wiążąco rozstrzygnąć nie mógł.

Projektowana ustawa stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 13 marca ub.r., stwierdzającego niezgodność z konstytucją art. 190 ust. 1 pkt 1a ustawy z 16 lipca 1998 r. - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, art. 26 ust. 1 pkt 1a ustawy z 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta oraz art. 24j ust. 3 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym.

Zgodnie ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego zaskarżone przepisy naruszają konstytucyjne zasady proporcjonalności (wygaśnięcie mandatu, jako sankcja uchybienia powinności złożenia oświadczenia majątkowego, jest wkroczeniem ustawodawcy w materię chronioną konstytucyjnie, jaką jest czynne i bierne prawo wyborcze) oraz poprawnej legislacji (zróżnicowane i nieprecyzyjne określenie terminów złożenia oświadczenia majątkowego dotyczącego radnego lub wójta i oświadczenia dotyczącego ich współmałżonków).

Zaproponowana przez Senat nowelizacja ujednolica termin składania oświadczeń majątkowych przez samorządowców i łagodzi sankcje za niedopełnienie tego obowiązku.

Zgodnie z nią oświadczenia majątkowe o działalności gospodarczej małżonka samorządowcy zobowiązani będą złożyć w terminie 30 dni od daty złożenia ślubowania. Dzięki temu samorządowców będzie obowiązywał jeden termin na złożenie wszystkich typów dokumentów "majątkowych". Według obecnych przepisów, zakwestionowanych przez trybunał, samorządowych muszą złożyć własne oświadczenie majątkowe w ciągu 30 dni od daty ślubowania, ale na przykład oświadczenie o działalności gospodarczej małżonka w ciągu 30 dni od dnia wyboru.

W senackim projekcie zapisano też, że za niezłożenie oświadczenia radnym będzie grozić utrata diety, a w wypadku wójtów, burmistrzów i prezydentów miasta - utrata wynagrodzenia do czasu wywiązania się z obowiązku.

Obecnie sankcją za niedopełnienie obowiązku złożenia oświadczenia majątkowego w terminie jest utrata mandatu, co trybunał uznał za nieadekwatne do przewinienia.

Senat złożył hołd Julianowi Ursynowi Niemcewiczowi w uchwale przyjętej w 250. rocznicę jego urodzin. Senatorowie zwrócili się do środowisk uniwersyteckich, twórców związanych z literaturą i teatrem o spopularyzowanie najcenniejszych dzieł poety.

"Senat Rzeczypospolitej Polskiej uznaje, że Julian Ursyn Niemcewicz chlubnie zapisał się na kartach historii Polski. Pamięć o Nim i Jego dorobek literacki przetrwały wieki i to czyni Go człowiekiem godnym naszego uznania i czci" - napisano w uchwale.

Senat zwraca przy tym uwagę, że część dzieł J.U. Niemcewicza pozostaje do dziś w rękopisach i wciąż czeka na wydanie. Senatorowie zwrócili się do Polaków pozostających poza krajem o zainteresowanie pozostawionym przez poetę dziedzictwem.

Julian Ursyn Niemcewicz, herbu Rawicz, urodził się w 1758 r. w Skokach koło Brześcia Litewskiego, zmarł w 1841 r. w Paryżu. Ukończył Szkołę Rycerską w Warszawie, po czym został adiutantem księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego. W czasach Sejmu Wielkiego stworzył wraz z Hugonem Kołłątajem projekt reformatorskiej Konstytucji 3 maja. Po zwycięstwie Targowicy - przeciwników reform ustrojowych - wyemigrował do Niemiec. Na wieść o wybuchu powstania kościuszkowskiego wrócił do kraju.

Niemcewicz był sekretarzem Tadeusza Kościuszki, z którym przeżył klęskę bitwy pod Maciejowicami i carską niewolę. Po uwolnieniu w 1976 r. wyjechał wraz z Kościuszką do USA. Ożenił się tam z Susan Kean - wdową po pierwszym wiceprezydencie Stanów Zjednoczonych. Napisał też wówczas pierwszą na świecie biografię George'a Washingtona.

Po powrocie do kraju w 1807 r. włączył się w działalność polityczną. Po wybuchu powstania listopadowego w 1830 r. był m.in. członkiem Rady Administracyjnej i rządu. W 1833 r. wyemigrował do Paryża.

Julian Ursyn Niemcewicz miał wpływ na młodzieńczą twórczość Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego. Jego najsłynniejszymi dziełami są: "Powrót posła", "Kazimierz Wielki", "Śpiewy historyczne", "Dzieje panowania Zygmunta III", "Jadwiga królowa polska", "Jan Kochanowski w Czarnym Lesie", "Pamiętniki czasów moich".

• ustawę o ratyfikacji Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Chile o współpracy i wzajemnej pomocy w sprawach celnych, podpisanej w Brukseli dnia 28 czerwca 2007 r.,
• ustawę o zmianie ustawy o lekarzu sądowym,
• ustawę o zmianie ustawy o transporcie kolejowym,
• ustawę o zmianie ustawy o organizacji niektórych rynków rolnych oraz ustawy o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku tytoniu oraz rynku suszu paszowego,
• ustawę o ratyfikacji Umowy o udziale Republiki Bułgarii i Rumunii w Europejskim Obszarze Gospodarczym, podpisanej w Brukseli dnia 25 lipca 2007 r.,

Oświadczenia złożyli senatorowie: Wojciech Skurkiewicz, Tadeusz Skorupa, Krzysztof Kwiatkowski, Barbara Borys-Damięcka, Norbert Krajczy, Krystyna Bochenek, Stanisław Kogut, Jan Olech, Tomasz Misiak, Antoni Motyczka, Maciej Grubski, Sławomir Kowalski, Zdzisław Pupa, Roman Ludwiczuk, Przemysław Błaszczyk, Stanisław Bisztyga, Andrzej Person, Marek Konopka, Grzegorz Wojciechowski, Andrzej Szewiński, Czesław Ryszka, Stanisław Iwan, Małgorzata Adamczak, Stanisław Jurcewicz, Bohdan Paszkowski, Jan Wyrowiński, Mieczysław Augustyn, Piotr Kaleta, Andrzej Grzyb, Marian Cichosz, Henryk Woźniak, Marek Trzciński, Eryk Smulewicz, Jadwiga Rotnicka.