Spotkanie marszałka Bogdana Borusewicza z przedstawicielem brazylijskiej Polonii - wnukiem marszałka Senatu RP w latach 1928-30

24 listopada 2009 roku marszałek Senatu Bogdan Borusewicz przyjął dr Jacka Szymańskiego, wnuka prof. Juliana Szymańskiego, marszałka Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1928-1930. W spotkaniu uczestniczył również Julio Lech Szymański, prawnuk marszałka Szymańskiego.

Dr Jacek Szymański, kontynuujący naukowe tradycje rodzinne lekarza okulistyki, pełnił przez dwa lata funkcję przewodniczącego Wspólnoty Brazylijsko-Polskiej - BRASPOL. Mieszka wraz z rodziną w stanie Paraná.

Spotkanie było okazją do podsumowania dwóch ważnych wydarzeń w kontaktach Macierzy z Polonią Brazylijską. W 2009 roku przypada 140-lecie osadnictwa polskiego w Brazylii oraz 80. rocznica powstania Towarzystwa Polsko-Brazylijskiego.

Pierwsze ślady polskiej bytności w Brazylii sięgają I połowy XVII wieku, kiedy dotarli tam Polacy zatrudnieni w holenderskiej Kompanii Zachodnioindyjskiej, walczącej z Portugalczykami i Hiszpanami o utrzymanie kolonii na wybrzeżu brazylijskim (obecnie stany Bahia i Pernambuco). Byli to Krzysztof Arciszewski, Zygmunt Szkop, Władysław Konstanty Wituski. Jednak okresem największego napływu Polaków do Brazylii był wiek XIX. W 1869 r. 16 rodzin polskich przybyło do Brusque, w stanie Santa Catarina, dając początek masowej emigracji Polaków do Brazylii. Przybywali badacze, podróżnicy, ludzie szukający przygód, a przede wszystkim lepszych warunków życia na nowym kontynencie. W grupie badaczy polskich należy wymienić (1835) Pawła Edmunda Strzeleckiego, (1838) Ignacego Domeykę, (1850) Józefa Warszewicza, (1881) Konstantego Helskiego, a w grupie polskich inżynierów, którzy przybyli do Brazylii w ramach umowy z Francją Bronisława Rymkiewicza, Aleksandra Brodowskiego, Ludwika Malajskiego. Podjęli oni budowę kolei Sao Paulo - Santos, a następnie pracowali w Manaus w Amazonii, gdzie zbudowali port rzeczny. Do Brazylii przybyli uciekinierzy polityczni prześladowani przez zaborców. po upadku powstań. Wśród różnorodnej emigracji polskiej spotykamy także duchowieństwo. Falę emigrację w tamtym okresie wywołały dwa wydarzenia historyczne: utrata niepodległości Polski w ostatnich latach XVIII wieku oraz ogłoszenie niepodległości Brazylii od Portugalii w 1822 r.

Towarzystwo Polsko-Brazylijskie jest najstarszą, działającą organizacją społeczną w Polsce. Powstało w listopadzie 1929 roku z inicjatywy ówczesnego marszałka Senatu RP prof. Juliana Szymańskiego. Pierwsze posiedzenie i walne zebranie Towarzystwa Brazylijsko-Polskiego im. Rui Barbosy w Warszawie, taka była pierwotna nazwa Towarzystwa, odbyło się w sali Senatu RP. Towarzystwo zostało powołane dla intensyfikacji kontaktów polsko-brazylijskich, ze względu na wielosettysięczna emigrację polską.

Inicjatorami utworzeniaTowarzystwa byli Polacy, którzy przebywali w Brazylii i traktowali ten kraj jak drugą ojczyznę, bliską ich sercu. Założyciel i pierwszy prezes, profesor Julian Szymański (1870-1958) był profesorem Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie, marszałkiem Senatu (1928-1930), który przed powrotem do ojczyzny w 1921 r. utworzył na Uniwersytecie Federalnym w Kurtybie ( 1912) Wydział Okulistyki. Byli wśród nich m.in. także Józef Siemiradzki, profesor Uniwersytetu Lwowskiego (rektor 1927/28), geolog, badacz budowy geologicznej ziem Polski, Brazylii, Argentyny, Wacław Sieroszewski (1858-1943).wybitny pisarz, działacz polityczny, zesłaniec syberyjski.

Po II wojnie światowej, w roku 1946, prof. Julian Szymański doprowadził do wznowienia działalności Towarzystwa jako Towarzystwa Polsko-Brazylijskiego. W okresie powojennym członkami Towarzystwa byli m.in.: pisarz Antoni Słonimski, który w latach 20-tych ub. w. był korespondentem "Wiadomości Literackich" w Rio de Janeiro, poeta Julian Tuwim - który w czasie pobytu w Rio de Janeiro pisał "Kwiaty Polskie", pisarz, dramaturg Jarosław Iwaszkiewicz, prof. Zbigniew Gertych (wicemarszałek Sejmu, wicepremier).

Julian Juliusz Szymański (10.X.1870 - 8.VI.1958)

Lekarz okulista, badacz, polityk, zwolennik zbliżenia między Polską i Brazylią, Júlio Szymanski (imię pod jakim był znany w Brazylii), ukończył studia medyczne w Kijowie w 1898 roku. Wziął udział w wyprawie badawczej na Półwysep Kamczatka, pełniąc funkcję lekarza rosyjskiej marynarki handlowej. Pracował w regionie Amuru i Mandżurii przy budowie kolei żelaznych. Powróciwszy do Europy, skierował się na zachód, gdzie zrobił specjalizację w dziedzinie okulistyki. Po powrocie do Polski, organizował kampanie walki z jaglicą. Jako lekarz medycyny, został powołany do armii w 1905 roku na wojnę japońsko-rosyjską. Służył we Władywostoku. Podczas wojny zaangażował się w działalność oporu wobec władz carskich. W konsekwencji, nie mogąc powrócić do Polski, udał się przez Japonię do Chicago.

W USA podjął pracę jako badacz i lekarz w Rush Medical College. Tam pogłębił swoją specjalizację w okulistyce. Założył w Chicago Polski Uniwersytet Ludowy a także zainteresował się dziennikarstwem, prowadząc Dziennik Ludowy. Był również członkiem Amerykańskiej Partii Socjalistycznej.

W 1912 przybył do Brazylii i osiadł w Paraná. Był pierwszym profesorem zwyczajnym okulistyki na Uniwersytecie Paraná i, jako że w Brazylii w tym czasie nie istniały żadne publikacje dotyczące tej dziedziny, jest również autorem pierwszego brazylijskiego podręcznika dydaktycznego dla studentów okulistyki.

W 1921 Szymański wrócił do Polski wyznaczony do objęcia przewodnictwa w Radzie Organizacyjnej Polaków. Był członkiem honorowym instytucji okulistycznych we Francji, Jugosławii, Stanach Zjednoczonych i Brazylii. Został mianowany profesorem okulistyki na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, gdzie pełnił służbę przez kolejnych 15 lat. Następnie przeniósł się do Warszawy, gdzie został dwukrotnie wybrany do Parlamentu Polskiego i w 1926 mianowany senatorem przez Naczelnika Państwa, marszałka Józefa Piłsudskiego. W 1928 został wybrany marszałkiem Senatu. Funkcję tę pełnił do rozwiązania Parlamentu w 1930 roku. W 1929 aby zacieśnić relacje polsko-brazylijskie, założył w Warszawie Towarzystwo Brazylijsko-Polskie im. Ruy Barbosy, przewodnicząc organizacji przez wiele kolejnych lat. W 1934 w uznaniu za swoją działalność na rzecz przyjaźni z Brazylią, został uhonorowany Wielkim Krzyżem Narodowego Orderu Krzyża Południa.

Niezliczone są jego publikacje na temat okulistyki, za które wielokrotnie otrzymywał tytuły honorowe w Europie i w obu Amerykach. Został również odznaczony Orderem Odrodzenia Polski (Orderem Polonia Restituta) i Wielkim Krzyżem Niepodległości, a także wstęgami i gwiazdami rządów Jugosławii i Szwecji. Przed wybuchem II wojny światowej przyznano mu Czerwony Krzyż Japonii.

W wieku 65 lat przeszedł na emeryturę i osiadł w Warszawie. Podczas II wojny światowej utracił cały swój dobytek.

Demokrata z przekonania, nie odnalazł się w nowym, komunistycznym systemie wprowadzonym w kraju. Korzystając z obywatelstwa brazylijskiego swoich dzieci, wyemigrował do Brazylii i osiadł w Araukarii, w stanie Paraná, gdzie założył Klinikę Okulistyki.

W 1956, jednakże, tęsknota za ojczyzną przywiodła go z powrotem do Polski, za wolność i niepodległość której walczył. Tu zmarł w 1958 roku.