Konferencja "Myśl społeczno-polityczna Jana Pawła II. Wskazania dla polityków"

15 kwietnia 2011 r. w Senacie odbyła się konferencja "Myśl społeczno-polityczna Jana Pawła II. Wskazania dla polityków", zorganizowana z inicjatywy Komisji Kultury i Środków Przekazu. Celem konferencji było znalezienie najlepszych sposobów wykorzystania intelektualnej spuścizny Jana Pawła II. Wzięli w niej udział m.in. prymas Józef Glemp, przedstawiciele Episkopatu Polski, rektor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie Henryk Skorowski oraz studenci tego uniwersytetu, przedstawiciele organizacji pozarządowych.

Ksiądz prof. Stanisław Wilk z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego przedstawił referat na temat chrześcijańskiej myśli wobec decyzji organów władzy państwowej w II Rzeczypospolitej na przykładzie listu pasterskiego prymasa Augusta Hlonda o chrześcijańskich zasadach życia państwowego. Został on opublikowany 23 kwietnia 1923 r., po zakończeniu procesu brzeskiego. Tekst przesłano członkom rządu, posłom i senatorom, biskupom oraz działaczom społecznym i politycznym. List był wykładem chrześcijańskiej nauki o państwie. Prymas A. Hlond omówił w nim m.in. źródła, zasady i normy etyki państwowej, stosunek państwa do jednostki, rodziny, społeczeństwa i Kościoła. Pisał m.in.: "Najbardziej stanowczo odrzuca (...) Kościół zasadę, że polityka w ogóle stoi poza dziedziną praw moralnych. To niczym nieuzasadnione uproszczenie jest sprzeczne z podstawowym pojęciem o państwie (...) moralna pustka w polityce prowadzi zawsze do polityki gwałtu (...)".

Mówiąc o chrześcijańskim etosie życia państwowego w interpretacji Jana Pawła II, prof. Marian Marek Drozdowski z Instytutu Historii PAN podkreślił, że papież był "dziedzicem" tego, jak rozumieli ten etos m.in. kardynałowie August Hlond i Stefan Wyszyński. Chrześcijański etos życia publicznego Jan Paweł II rozwijał we wszystkich swoich encyklikach, a przede wszystkim w licznych wystąpieniach także na forum organizacji międzynarodowych. Zdaniem prof. M.M. Drozdowskiego, etos ten najszerzej wyjaśnił Jan Paweł II w przemówieniu wygłoszonym 11 czerwca 1999 r. w polskim parlamencie: "Wyzwania stojące przed demokratycznym państwem domagają się solidarnej współpracy wszystkich ludzi dobrej woli - niezależnie od opcji politycznej czy światopoglądu wszystkich, którzy pragną razem tworzyć wspólne dobro Ojczyzny. Szanując właściwą życiu wspólnoty politycznej autonomię, trzeba pamiętać jednocześnie o tym, że nie może być ona rozumiana jako niezależność od zasad etycznych. Także państwa pluralistyczne nie mogą rezygnować z norm etycznych w życiu publicznym". W opinii prof. M.M. Drozdowskiego, Jan Paweł II wywarł największy wpływ na nasze współczesne rozumienie chrześcijańskiego etosu życia publicznego.

Prof. Krystyna Czuba z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, senator IV kadencji, mówiła o integracji europejskiej w nauczaniu Jana Pawła II, a także udziale Kościoła katolickiego w tworzeniu kultury europejskiej. W swoim wystąpieniu zwróciła uwagę, że Jan Paweł II od początku swojego pontyfikatu był rzecznikiem jedności Europy. W swoim nauczaniu papież stawiał na dialog między ludźmi i między narodami. Jego zdaniem, aby współczesna Europa stała się płaszczyzną dialogu kultur, który prowadzi do jednoczenia Europy, powinny być spełnione następujące warunki: uznanie godności osoby ludzkiej, uznanie praw narodów do własnych kultur, dialog religijny, niwelowanie podziałów społecznych, ekonomicznych i kulturowych. Jan Paweł II był przekonany o uniwersalnej roli Kościoła wobec Europy i jej kultury. Wkład Kościoła w kulturę europejską daje mu nie tylko prawo, ale i obowiązek wypowiadania się na temat jedności i posłannictwa Europy. W opinii prof. K. Czuby, integracja europejska, choć wielokrotnie ponawiana, jest bardzo wieloznaczna i nigdy nie występowała bez kontekstu ostrych podziałów i konfliktów. Historia i współczesność pokazują, że zjednoczenie polityczno-ekonomiczne nie wystarcza. Kluczem do prawdziwej jedności jest szacunek dla drugiej osoby, narodu i jego kultury.

Z kolei ksiądz prof. Józef Krukowski w swoim referacie, poświęconym wskazaniom etycznym dla polityków w nauczaniu Jana Pawła II, zwrócił uwagę na rozumienie przez papieża, czym jest polityka, kto jest politykiem, a także jakie cele winny przyświecać działalności politycznej i jakimi zasadami powinni kierować się politycy w rozwiązywaniu problemów w warunkach pluralizmu. Jan Paweł II nauczał, że politykiem w szerszym znaczeniu jest każdy człowiek, który przez swoją działalność społeczną wnosi wkład do dobra wspólnego, czyli przyczynia się do budowania ładu społecznego szanujące prawa i wolności należne każdemu człowiekowi w społeczeństwie. W węższym ujęciu natomiast politykiem jest człowiek biorący bezpośredni udział w sprawowaniu władzy nad społeczeństwem, utożsamianym ze strukturą polityczną o zasięgu państwowym, regionalnym lub międzynarodowym. Jan Paweł II nauczał, że celem działalności politycznej powinno być osiąganie dobra wspólnego osoby ludzkiej, jako istoty społecznej, w wymiarze krajowym, regionalnym i uniwersalnym. Papież wskazał także zasady życia społecznego, które powinny być stosowane w sprawowaniu władzy publicznej - ustawodawczej i wykonawczej: służenie pomocą człowiekowi, ochronie praw człowieka, sprawiedliwości, prymatowi prawa naturalnego nad prawem stanowionym.

Prof. J. Krukowski podkreślił, że Jan Paweł II stawiał politykom wysokie wymagania etyczne, ale też doceniał tych, którzy mieli odwagę je realizować w sprawowaniu władzy administracyjnej, sądowniczej i ustawodawczej. Jako wzór polityka, który swoim życiem realizował zasady etyczne w sposób heroiczny, papież postawił świętego Tomasza Morusa. Jan Paweł II głosił także, że nie można iść na kompromis bez granic za cenę rezygnacji z wartości etycznych w stanowieniu ustaw. Polityk powinien nieustannie sumieniu pytać siebie o tę moralną granicę, za którą jego działania stają się niegodziwe, cyniczne bądź koniunkturalne.

Uczestnicy konferencji zapoznali się również z referatami prof. Wiesława Wysockiego na temat motywacji niepodległościowych w działalności publicznej Karola Wojtyły oraz prof. Anieli Dylus o idei solidarności w nauczaniu Jana Pawła II i jej potencjale społeczno-politycznym.