Konferencja historyczno-politologiczna "Dwadzieścia lat po przełomie; tradycje i współczesność demokracji parlamentarnej w Polsce"

29 maja 2009 r., w ramach obchodów Roku Polskiej Demokracji, w Senacie odbyła się konferencja historyczno-politologiczna "Dwadzieścia lat po przełomie; tradycje i współczesność demokracji parlamentarnej w Polsce", współorganizowana przez Polskie Towarzystwo Historyczne i Polskie Towarzystwo Nauk Politycznych.

Otwierając senackie spotkanie, marszałek Bogdan Borusewicz podkreślił, że występuje tu nie tylko jako kierujący pracami Senatu i polityk, ale również jako historyk, a także opozycjonista, świadek ostatnich kilkudziesięciu lat historii Polski.

Przypomniał, że w tym roku przypadają dwie niezmiernie ważne dla naszej tożsamości rocznice - 90. rocznica pierwszych wyborów parlamentarnych w odrodzonej Rzeczypospolitej oraz 20. rocznica wyborów do odrodzonego Senatu - pierwszych wolnych i demokratycznych pierwszych po długiej, prawie półwiecznej przerwie. "Obie te rocznice w historycznym znaczeniu są wyrazem determinacji w dążeniu do wolności i demokracji. Podobnie jak Polacy cieszyli się z odzyskania niepodległości w 1918 roku i wyłonionego w wolnych wyborach Sejmu Ustawodawczego w 1919 r., w 1989 roku świętowaliśmy pamiętne zwycięstwo wyborcze" - powiedział. W obu wypadkach wyraziliśmy jednakową dumę z możliwości samostanowienia o sobie po długim okresie niewoli i dyktatury. W tym miejscu marszałek przypomniał, że aby uczcić pamięć o tych wydarzeniach, Senat podjął uchwałę o ogłoszeniu roku 2009 Rokiem Polskiej Demokracji. Stara się w nim realizować zawarte w jej treści postulaty dotyczące pielęgnowania obyczajów demokratycznych w życiu społecznym i umacniania naszych tradycyjnych wartości, przygotowując i współorganizując konferencje, wystawy okolicznościowe, konkursy i programy edukacyjne dla młodzieży.

"Z historycznej perspektywy można powiedzieć, że zbliżająca się pamiętna data czerwcowa wyznaczyła początek doniosłych przemian, których zwieńczeniem jest niepodległy, suwerenny byt odrodzonej Rzeczypospolitej" - stwierdził marszałek. Jego zdaniem, o tych przemianach zdecydowały nie tylko rozmowy Okrągłego Stołu, ale także liczne wydarzenia w historii powojennej Polski, które niejako zdeterminowały przełom społeczno-polityczny lat osiemdziesiątych i przygotowały odpowiedni fundament, utrwalając w zbiorowej pamięci Polaków poczucie dumy narodowej, niezależności, dążenie do prawdy i chęć przeciwstawiania się obcej nam mentalności, narzucanej przez władze komunistyczne. Te wydarzenia to m.in. tragiczny opór po 1945 r., protesty i manifestacje społeczne z 1956, 1968, 1970 r., kształtowanie się opozycji demokratycznej w latach siedemdziesiątych, wreszcie pamiętny rok 1980, kiedy powstał niezależny ruch społeczny Solidarność.

Przypominając kolejne wydarzenia oporu kilku pokoleń Polaków wobec narzuconej z zewnątrz niedemokratycznej, autorytarnej władzy marszałek B. Borusewicz podkreślił, że zawsze, zwłaszcza zagranicą, podkreśla, że my w Polsce niczego nie otrzymaliśmy za darmo.

W opinii marszałka, Senat, jako izba wyłoniona w pierwszych wolnych wyborach w III Rzeczypospolitej, jest szczególnie predestynowana do utrwalania pamięci o historii polskiej demokracji i polskiego parlamentaryzmu. Przypomniał także, że podczas 20 lat swojego funkcjonowania Senat inicjował szereg działań, z jednej strony mających na celu podtrzymanie tożsamości historycznej Polaków, z drugiej zaś, wynikających ze stałego dążenia do budowania coraz doskonalszego systemu państwa demokratycznego. Podkreślił, że to Senat przygotował reformę samorządu terytorialnego, która w szczególny sposób utrwaliła system demokratyczny i sprowadziła go do wymiaru lokalnego.

Podczas konferencji odbyły się dwa panele - historyczny i politologiczny. W panelu historycznym, prowadzonym przez prof. Tomasza Schramma z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, mowa była m.in. o kształcie i miejscu polskiego parlamentaryzmu, począwszy od XVI w., a także o znaczeniu demokracji parlamentarnej dla budowy odrodzonego państwa polskiego.

O polskim parlamentaryzmie w XVI-XVIII wieku mówił prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego prof. Krzysztof Mikulski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. W jego opinii, parlamentaryzm I Rzeczypospolitej stawiał Polskę w gronie najbardziej demokratycznych państw europejskich. Jak mówił, mimo swej ograniczoności, bo rządziła tylko szlachta, polski parlamentaryzm dawał prawo współrządzenia państwem około dziesięciu procentom obywateli.

Wystąpienie prof. Andrzeja Chwalby z Uniwersytetu Jagiellońskiego poświęcone było miejscu polskiej demokracji w demokracji europejskiej w XIX w. Wkład polskiej demokracji parlamentarnej w tworzenie fundamentów odrodzonego Państwa Polskiego to temat referatu prof. Włodzimierza Mędrzeckiego z Uniwersytetu Warszawskiego.

W drugiej części konferencji, podczas panelu politologicznego, który prowadziła prof. Teresa Sasińska-Klas z Uniwersytetu Jagiellońskiego, uczestnicy przedstawili referaty poświęcone ocenie Okrągłego Stołu, rozwojowi i przekształceniom systemu partyjnego po 1989 r. w Polsce, a także w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. "Okrągły Stół - od totalitaryzmu do demokracji?" to temat wystąpienia prof. Romana Baeckera z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. O przełamywaniu partyjnego monopolu mediów w kontekście stolika medialnego przy Okrągłym Stole mówił prof. Tomasz Goban-Klas z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przekształcenia systemu partyjnego RP omówiła prof. Katarzyna Sobolewska-Myślik z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. "Wybory 'otwierające' a rozwój systemu partyjnego w państwach Europy Środkowej i Wschodniej" to temat referatu prof. Andrzeja Antoszewskiego z Uniwersytetu Wrocławskiego.