"Podział władzy w państwie demokratycznym"

27 czerwca 2008 r. w Senacie odbyła się, organizowana przez wicemarszałka Marka Ziółkowskiego we współpracy z Fundacją Rozwoju Demokracji Lokalnej, konferencja "Podział władzy w państwie demokratycznym." Wokół raportu Konwersatorium Doświadczenie i Przyszłość "Samorządność i demokracja lokalna".

Celem konferencji było przedstawienie raportu "Samorządność i demokracja lokalna" przygotowanego przez Konserwatorium Doświadczenie i Przyszłość oraz wskazanie tych obszarów funkcjonowania administracji samorządowej, w których dla pełnego rozwoju samorządności i demokracji lokalnej w naszym kraju, niezbędne są nowe regulacje prawne lub ich korekta.

W senackim spotkaniu wzięli udział przedstawiciele organizacji samorządowych, świata nauki oraz parlamentarzyści i przedstawiciele rządu.

Otwierając obrady wicemarszałek Ziółkowski podkreślił, iż senacka konferencja wpisuje się w ogólnopolską debatę na temat sprawowania i podziału władzy w społeczeństwie demokratycznym oraz nad sposobem funkcjonowania społeczeństwa demokratycznego. Partnerzy senackiej debaty to Konwersatorium Doświadczenie i Przyszłość - grupa osób wielkiego umysłu i doświadczenia, która od ponad 20 lat wskazuje kierunki rozwoju Polski i stworzyła reformę systemową, jaka się w naszym kraju dokonała, a także: Fundacja Rozwoju i Demokracji Lokalnej reprezentowana przez prof. Jerzego Regulskiego i Barbarę Imiołczyk, przedstawiciele rządu, samorządów lokalnych oraz Senat RP, w którym zainicjowano reformę samorządową i który ciągle patronuje rozwojowi demokracji lokalnej.

Zdaniem wicemarszałka Ziółkowskiego, w Polsce istnieje obecnie bardzo sprzyjająca sytuacja do kolejnego etapu reform mających na celu decentralizację władzy. Rozwój demokracji lokalnej, społeczeństwa obywatelskiego i coraz większe uczestnictwo obywateli we władzy powinno być ideą, która nada sens działaniu władzy i zaangażowaniu obywatelskiemu.

Podstawą senackiej dyskusji był raport Konwersatorium DiP. Cele, założenia i zadania przedstawił prof. Marek Safjan, przewodniczący Rady Konwersatorium. Profesor wyjaśnił, że przed 30 laty Konwersatorium wspomagało społeczeństwo w walce z niedemokratyczną władzą, elementem jego aktywności była budowa obywatelskiej świadomości, przygotowanie społeczeństwa do zadań, które, jak nadejdzie odpowiedni moment, uzyskają szansę urzeczywistnienia. Na początku 2007 roku powrócono do tej idei, ponieważ grupa ludzi związanych z nauką doszła do wniosku, że "coś niedobrego dzieje się z naszym państwem". Jak stwierdził M. Safjan "dzisiaj brakuje autentycznego społeczeństwa obywatelskiego, odczuwamy niedostatek poważnej debaty o zasadniczych problemach Polski, oczekiwalibyśmy większej odpowiedzialności każdego, za jego własne otoczenie i małą ojczyznę. Demokracja normatywna i formalna zakodowana w Konstytucji i wielu ustawach, niekoniecznie przekłada się na demokracje realna. Społeczeństwo demokratyczne to niekoniecznie społeczeństwo obywatelskie, a możliwość wzięcia we własne ręce współodpowiedzialności za Polskę i za mała ojczyznę, nie oznacza jeszcze wcale, że taka możliwość zostanie realnie wykorzystana".

Cele jakie stawia sobie DiP to aktywizowanie społecznego dialogu, koniecznego elementu społeczeństwa obywatelskiego. Obecnie Polacy nie chcą angażować się w działalność publiczna, nie chcą brać odpowiedzialności za państwo. Należy szukać rozwiązań stymulujących aktywność pozwalającą odbudować więzi społeczne.

Polska - jak ocenia DiP - dzięki systemowym reformom, przełamując monopol państwa komunistycznego we wszystkich dziedzinach, zmieniła oblicze kraju. Ale dziś "potrzebny jest nowy impuls, w postaci istotnych reform instytucjonalnych, które umocnią standardy demokracji lokalnej i demokratycznego państwa prawa".

Profesor Jerzy Regulski przypomniał, że w lipcu obchodzić będziemy 19 rocznicę zainicjowania przez Senat reformy samorządowej. Zwrócił uwagę, że w ciągu tych lat nastąpiło zatarcie granic między sferą rządową i samorządową. Władze resortowe odbierają kompetencje samorządom, władzom terenowych. Centralizacja dotyczy także sektora samorządowego. J. Regulski wskazał na potrzebę decentralizacji władzy. Potrzebne jest również -jego zdaniem - oddzielenie polityki od administracji. Prawa obywateli nie powinny zależeć od polityków lokalnych.

Warunki konieczne do rozwoju demokracji wskazała Barbara Imiołczyk. Jak stwierdziła władza lokalna nie może zawłaszczać decyzji i realizacji zadań publicznych, powinna działać w sposób zapewniający udział obywateli w życiu publicznym. Władza publiczna musi być profesjonalna, a jej działania zrozumiałe dla lokalnej społeczności. Potrzebne jest zaufanie społeczne i zdolność do współpracy. Podkreśliła też, że samorząd to nie wójt, urząd gminny, czy sekretarz - jak, niestety, wielu uważa, ale wspólnota lokalna.

Proferor Michał Kulesza podkreśli potrzebę skuteczności samorządów. Jej brak może skutkować nawrotem centralizmu. Jeśli działania samorządów nie przynoszę konkretnych efektów, powstaje pokusa, by ich kompetencje przejął ktoś inny, czyli administracja rządowa. Michał Kulesza wskazał też na konieczność współpracy samorządów.

Przedstawiciel rządu Tomasz Siemoniak, sekretarz stanu w MSWiA oraz Adam Leszkiewicz, podsekretarz stanu, zastępca szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów przedstawili rządowy program przekazywania kompetencji samorządom oraz regulacji prawnych dotyczących służb cywilnych i pracowników samorządu terytorialnego.

Profesor Jerzy Stępień przypomniał historię budowania samorządu terytorialnego w Polsce i istniejące wówczas uwarunkowania oraz zebrane w czasie 19 lat doświadczenia samorządów w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Wyraził też przekonanie, że dobry samorząd lokalny należy zacząć budować od odbudowy więzi sąsiedzkich.

Profesor Andrzej Zoll przedstawił problem bezpieczeństwa obywatelskiego w świetle prawa lokalnego.

Senator Mariusz Witczak, przewodniczący senackiej Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej, współorganizującej konferencje, zapewnił, iż senacka Komisja opowiada się za reformami, które będą zmierzać do decentralizacji władz oraz przekazywania kompetencji, zadań i pieniędzy samorządom lokalnym.