Diariusz Senatu RP: spis treści, następny fragment

17 grudnia 2003 r. odbyło się 52. posiedzenie Senatu. Obradom przewodniczyli: marszałek Longin Pastusiak oraz wicemarszałkowie - Jolanta Danielak, Ryszard Jarzembowski i Kazimierz Kutz. Na sekretarzy posiedzenia wyznaczono senatorów Mariana Lewickiego i Krzysztofa Szydłowskiego; listę mówców prowadził senator K. Szydłowski.

- informację o przebiegu i rezultatach Konferencji Międzyrządowej w sprawie projektu "Konstytucji dla Europy", która odbyła się w Brukseli w dniach 12 i 13 grudnia 2003 r.,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy uchylającej ustawy o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku tytoniu oraz rynku suszu paszowego,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Prawo wodne,

Marszałek L. Pastusiak, dziękując harcerzom, powiedział:

Minister stwierdził, że jednym z powodów braku porozumienia w Brukseli było to, iż utrzymywały się rozbieżności poglądów w kwestiach fundamentalnych z punktu widzenia konstrukcji Europy. Zdaniem szefa polskiej dyplomacji, także sposób prac Konwentu Europejskiego to element wyjaśniający, dlaczego z takim trudem toczyła się dyskusja i brakuje porozumienia. Konwent poszedł w pracach dalej niż tego od niego oczekiwano i - z jednej strony, to sukces, że opracowano jednolity projekt konstytucji, ale z drugiej strony - osiągnięto to przy zastosowaniu uproszczeń proceduralnych, szczególnie w kwestiach instytucjonalnych, w tym w sprawie systemu głosowania w Radzie Europejskiej.

Niepowodzenie szczytu w Brukseli nie dotyczy tylko systemu głosowania w Radzie Europy. Nie osiągnięto również do końca zgody w sprawie wstępu do konstytucji europejskiej oraz nie osiągnięto jednoznacznego stanowiska w kwestii składu Komisji Europejskiej i statusu komisarzy. Mimo przeważającego poglądu, że każde państwo członkowskie powinno mieć swojego komisarza, a nie reprezentanta, i wszyscy komisarze powinni mieć jednakowy status i jednakowo uczestniczyć w podejmowaniu decyzji, nie udało się tego formalnie potwierdzić - powiedział minister.

W toku Konferencji Międzyrządowej, formalnie rozpoczętej 4 października w Rzymie, osiągnięto jednak wiele, nie należy więc patrzeć na jej dotychczasowy przebieg wyłącznie przez pryzmat niepowodzenia brukselskiego. W ogromnej większości rozważanych spraw osiągnięto porozumienie, również w tych o dużym ciężarze gatunkowym i ogromnej skali złożoności oraz kontrowersyjności, jak na przykład w kwestiach odnoszących się do Wspólnej Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony.

Jak dodał, w kwestii dalszych prac liczy na Irlandię, która od stycznia 2004 roku przejmuje od Włoch przewodniczenie UE. "Premier Irlandii Bertie Ahern złożył pewne deklaracje, które co prawda nie przedstawiają jeszcze szczegółowego scenariusza dalszych prac, ale pozwalają się zorientować, co Irlandia chce zaproponować. Mianowicie w najbliższych miesiącach odbędą się intensywne konsultacje Irlandii z państwami biorącymi udział w Konferencji Międzyrządowej i na wiosenną sesję Rady Europejskiej zostanie przygotowany raport opisujący stan rzeczy". Minister wyraził nadzieję, że ten raport nie ograniczy się wyłącznie do opisu faktów, ale będzie też zawierał propozycje prezydencji irlandzkiej, sugestie dotyczące możliwych rozwiązań.

Przedstawiła je senator Krystyna Sienkiewicz. Senator podkreśliła, że uchwalona przez Sejm 12 grudnia zmiana ustawy o rehabilitacji  zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, a także ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie ma w swoim założeniu zracjonalizować wydatki publiczne i doprowadzić do ograniczenia deficytu budżetowego. Rozwiązanie to jest prostą konsekwencją zaproponowanej w projekcie ustawy budżetowej na 2004 r. wysokości dotacji do Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, wynoszącej 750 milionów zł, ale tak pomyślaną, aby nie pogorszyć sytuacji osób niepełnosprawnych i w pełni sfinansować ich zatrudnienie. Ustawa doprecyzowuje zasady działania państwowego funduszu, a także zasady wynagradzania osób niepełnosprawnych. Są to zmiany do art. 26a  ustawy nowelizowanej.

Wprowadzenie przepisu ust. 1a w art. 26a ustawy oraz zmiana w ust. 2 w tym artykule mają na celu jednoznaczne określenie kręgu pracodawców, których będzie dotyczyć prawo do dofinansowania wynagrodzeń osób niepełnosprawnych oraz wyraźne wyłączenie z tego kręgu - na tym między innymi polega ta racjonalizacja wydatków - pracodawców zapewniających co najmniej dwudziestopięcioetatowe zatrudnienie ogółem, ale nieosiągających sześcioprocentowego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych.

W art. 26b ust. 1a zostały określone zasady ustalania wskaźników i stanów zatrudnienia, co jest potrzebne do określenia, czy i w jakim zakresie pracodawca jest uprawniony do otrzymania dofinansowania do wynagrodzenia osób niepełnosprawnych.

Ta zmiana ustawy uściśla zasady korzystania ze środków funduszu rehabilitacji. Przewiduje między innymi wspieranie jego środkami tylko zakładów zatrudniających osoby, które nie osiągnęły wieku emerytalnego. Senator sprawozdawca zaakcentowała, że jest to rozwiązanie adresowane do osób czynnych zawodowo. Chodzi o to, by na chroniony rynek subsydiowany trafiały nowe roczniki osób, które nie mają innych źródeł utrzymania. Ten warunek dotyczy też osób niepełnosprawnych, które prowadzą działalność gospodarczą albo własne lub dzierżawione gospodarstwo rolne. Warunkiem otrzymania dofinansowania do 50-procentowego oprocentowania kredytu bankowego jest kryterium wieku, nieprzekroczenie wieku emerytalnego. Wsparcie jest adresowane każdorazowo do osób czynnych zawodowo.

Senator K. Sienkiewicz podkreśliła, że omawiana ustawa zapewnia większe wsparcie ze środków funduszu rehabilitacji dla zatrudniających osoby ze znacznym bądź umiarkowanym stopniem niepełnosprawności niż dla tych, którzy zatrudniają osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności. W ten sposób zmienia się wielokroć krytykowane dotychczasowe tendencje, takie jak na przykład to, że z pozoru przynajmniej zdrowi i silni niepełnosprawni byli masowo zatrudniani przez agencje ochroniarskie.

Uchwała

Sejm uchwalił tę ustawę 11 grudnia, a 12 grudnia otrzymał ją Senat. Marszałek skierował ją do Komisji Gospodarki i Finansów Publicznych oraz Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej. Komisje przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Przedstawił je senator Andrzej Wielowieyski. Jak stwierdził, rozpatrywana ustawa ma na celu dostosowanie polskich przepisów - i to jest jej główne zadanie - do treści dyrektywy europejskiej z roku 1969, która dotyczy przede wszystkim zabezpieczenia kapitału spółkowego przed nadmiernymi obciążeniami. W związku z tym trzeba było dopracować pewne przepisy, a także wyłączyć z opodatkowania to, co, zgodnie z przepisami europejskimi, jest wyłączane, czyli przede wszystkim to, co jest opodatkowane gdzie indziej.

W państwach członkowskich obowiązuje zasada tylko jednokrotnego opodatkowania. W związku z tym trzeba zapewnić, żeby podatki zostały zapłacone w określonym miejscu - w tym wypadku tam, gdzie jest siedziba spółki kapitałowej. To ważne dla spółek, które osiedlają się w Polsce albo mają tu swoją siedzibę, ponieważ to ich ta ustawa będzie dotyczyła. W wypadku przekształceń spółek, ich łączenia się, zmian w układach spółkowych nie powinno być, zgodnie z tymi przepisami, dodatkowych obciążeń podatkowych.

Poszczególne poprawki poddano pod głosowanie, po czym Izba 82 głosami, przy 2 wstrzymujących się, powzięła uchwałę:

Uchwała

Senator sprawozdawca zaznaczyła, że rozpatrywany akt uchyla dwie ustawy i ma na celu pozostawienie w mocy dotychczasowych przepisów ustawy - Karta Nauczyciela, dotyczących ustalania wysokości dodatków wchodzących w skład wynagrodzenia nauczycieli, na przykład dodatku motywacyjnego, funkcyjnego i za warunki pracy. Na mocy obecnie obowiązujących przepisów - art. 30 ust. 6 - wysokość stawek dodatków, a także szczegółowy sposób obliczania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i za godziny doraźnych zastępstw określane są przez organ prowadzący szkołę, będący jednostką samorządu terytorialnego. Jednostki takie określają również warunki wypłacania i wysokość nagród i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, z wyjątkiem świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i dodatków socjalnych określonych w art. 54 ustawy - Karta Nauczyciela, jeżeli warunki wypłacania oraz wysokość tych nagród i świadczeń nie zostały określone w ustawie lub w odrębnych przepisach.

Przepisy uchylanych ustaw przewidują, że wymienione składniki wynagrodzenia nauczycieli oraz warunki wypłacania tych składników określane będą centralnie, w drodze rozporządzenia, przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania w porozumieniu z właściwymi ministrami.

Senator zaznaczyła, że uchwalona przez Sejm ustawa uchyla dwie inne, które miały wejść w życie 1 stycznia 2004 r. (chodzi o zmienianą już dwukrotnie ustawę z  24 sierpnia 2001 r., która nigdy nie weszła w życie, oraz o także zmienianą już ustawę o zmianie Karty Nauczyciela z  17 grudnia 2001 r.).

Senator wskazała, że rozpatrywana ustawa zmierza do pozostawienia stanu prawnego obecnie obowiązującego w zakresie ustalania i, w pewnym sensie, finansowania dodatków do wynagrodzeń nauczycieli - motywacyjnego, funkcyjnego i za warunki pracy. Wynagrodzenie nauczycieli składa się bowiem z wynagrodzenia zasadniczego oraz wielu dodatków. Zgodnie z art. 30 ust. 6 ustawy - Karta Nauczyciela organ prowadzący szkołę, będący jednostką samorządu terytorialnego, w regulaminie określa dla nauczycieli poszczególnych stopni awansu zawodowego wysokość stawek i szczegółowe warunki przyznawania tych dodatków, szczegółowy sposób obliczania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i za godziny doraźnych zastępstw, czyli warunki wypłacania i wysokość składników wynagrodzenia określonych wcześniej w ustawie.

Senator I. Kurzępa zaznaczyła, że ustawodawca przewidział wielostopniowe unormowania wynagrodzeń nauczycieli: podstawowe zasady wynagradzania zostały uregulowane bezpośrednio w ustawie, szereg kwestii szczegółowych przekazano do unormowania w drodze rozporządzeń ministerstwa właściwego do spraw oświaty i wychowania, inne - do regulacji przez właściwe organy samorządu terytorialnego w formie regulaminów, przy czym zakres unormowań ustawowych, a tym samym zakres swobody regulacyjnej pozostawiony organom samorządu terytorialnego jest różny w odniesieniu do różnych składników wynagrodzenia.

Karta Nauczyciela przewiduje wynagrodzenie w postaci dodatku za wysługę lat, dodatku motywacyjnego i funkcyjnego oraz dodatku za trudne warunki pracy, określa też szczegółowo wysokość dodatku za wysługę lat - w odniesieniu do tego dodatku organ samorządu terytorialnego nie ma kompetencji ustalania jego wysokości ani innych możliwości zmiany. Odmienny charakter mają unormowania dotyczące dodatku za warunki pracy - do organu samorządu terytorialnego należy bowiem określanie stawek tego dodatku. Ustawa nie reguluje także zasad przyznawania dodatku funkcyjnego - organ gminy ma kompetencje określenia zarówno stawek, jak i szczegółowych warunków przyznawania tego dodatku. W ustawie nie są również uregulowane zasady wypłacania dodatku motywacyjnego - także w tym przypadku organ gminy ma kompetencje określenia zarówno stawek, jak i szczegółowych warunków przyznawania tego dodatku.

Karta Nauczyciela definiuje pojęcie godzin ponadwymiarowych oraz stanowi, że wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy. Do organu samorządu terytorialnego należy określenie szczegółowego sposobu obliczania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe, a także za godziny doraźnych zastępstw.

Zgodnie z przepisami ustawy składnik wynagrodzenia stanowią ponadto nagrody i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy. Ustawa reguluje zasady wypłacania nagród jubileuszowych, przewiduje także wypłacanie nagród za osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania w drodze rozporządzenia określa tryb i kryteria przyznawania nagród dla nauczycieli za ich osiągnięcia dydaktyczno-wychowawcze. Organy samorządu terytorialnego mogą również wprowadzać w wydawanych regulaminach jeszcze inne rodzaje nagród.

Ze strony Związku Nauczycielstwa Polskiego, a także zwolenników tego rozwiązania pojawiły się opinie, że uchylenie ustawy narusza zasadę sprawiedliwości społecznej oraz zasadę równości. Zarzut ten został już odparty w orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego. W orzeczeniu z  14 kwietnia 2003 r. Trybunał Konstytucyjny wypowiedział się w tej sprawie, podkreślając, że art. 30 ust. 6 Karty Nauczyciela respektuje zasadę równości. Istotne znaczenie ma bowiem kwestia, czy dopuszczone przez ustawodawcę zróżnicowania pozostają w racjonalnym związku z celem i treścią przepisów, w których zawarta jest ta norma. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, należy udzielić odpowiedzi pozytywnej na to pytanie.

Senator sprawozdawca poinformowała, że Komisja Nauki, Edukacji i Sportu na swoim posiedzeniu 16 grudnia 2003 r., po wysłuchaniu wystąpień w dyskusji, zajęła jednoznaczne stanowisko. W dyskusji podnoszony był tylko jeden problem, a mianowicie: dlaczego rząd tak długo zwlekał z przedłożeniem ustawy uchylającej ustawy zmieniające ustawę - Karta Nauczyciela, skoro orzeczenie trybunału pojawiło się już w kwietniu? To był jedyny zarzut komisji.

Sprawozdawca Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi senator Andrzej Anulewicz zaznaczył, że celem ustawy jest uregulowanie rynków owoców i warzyw, rynku chmielu i tytoniu oraz suszu paszowego zgodnie z zasadami obowiązującymi w Unii Europejskiej.

Jak stwierdził senator sprawozdawca, od dnia przystąpienia Polski do Unii Europejskiej regulacja ustawowa w zakresie organizacji rynków owoców i warzyw, chmielu, tytoniu i suszu paszowego będzie ograniczona do określenia zadań i właściwości jednostek organizacyjnych i organów. Pozostałe kwestie, które dotychczas są normowane w ustawie z  29 listopada 2000 r. o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku tytoniu oraz rynku suszu paszowego, będą regulowane w licznych rozporządzeniach unijnych. Wykaz tych rozporządzeń zostanie ogłoszony, w drodze obwieszczenia, przez ministra właściwego do spraw rynków rolnych.

Senator A. Anulewicz poinformował, że komisja zapoznała się z informacją rządu na temat ustawy, a także pozytywną opinią przedstawicieli UKIE, i po dyskusji postanowiła zarekomendować Izbie przyjęcie ustawy o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku tytoniu oraz rynku suszu paszowego bez poprawek.

Uchwała

Senator A. Klepacz zaznaczyła, że ustawa dostosowuje też prawo polskie do prawa wspólnotowego poprzez zapewnienie implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i rady 2000/60/WE z  23 października 2000 r., zwanej ramową dyrektywą wodną, w sprawie ustanowienia ram dla działalności Wspólnoty w dziedzinie polityki wodnej, klasyfikacji wód oraz prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych.

Pozostałe zmiany, które są wprowadzane w tej ustawie, to w szczególności: uregulowanie stosunków między spółką wodną a podmiotem niebędącym członkiem spółki, który korzysta z jej usług; umożliwienie spółkom wodnym działającym w celu zaspokajania potrzeb zrzeszonych w nich osób prowadzenia działalności zmierzającej do osiągnięcia zysku netto; przedłużenie do 31 grudnia 2005 r. terminu wykonywania przez ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej zadań prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej i wprowadzenie przepisu przejściowego, regulującego status stref ochronnych ustanowionych na podstawie przepisów obowiązujących przed wejściem w życie ustawy - Prawo wodne z  18 lipca 2001 r. Ponadto w ustawie doprecyzowano kwestię podmiotów i terminów, jeśli chodzi o wykonywanie uprawnień właścicielskich Skarbu Państwa w zakresie rybactwa śródlądowego.

Senator wskazała, ustawa dotyczy cywilnych ofiar wojny, a są nimi, w rozumieniu ustawy o świadczeniu dla cywilnych ofiar wojny, obywatele polscy, posiadający stałe miejsce zamieszkania na terytorium Polski, którzy doznali naruszenia sprawności organizmu powodującego całkowitą i trwałą niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji na skutek działań wojennych w latach 1939-1947 lub eksplozji niewybuchów pozostałych z okresu wojny, jeżeli zdarzenie naruszające sprawność organizmu miało miejsce przed 15 listopada 1956 r., a całkowita niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji została stwierdzona w ciągu pięciu lat od dnia zdarzenia.

Nowelizacja przewiduje wydłużenie vacatio legis do 1 września 2004 r.

Senator sprawozdawca poinformowała, że w opinii komisji polityki społecznej, źle się stało, iż po raz kolejny trzeba przesuwać termin wejścia w życie tej ustawy, a w tak długim czasie nie znaleziono stosownych rozwiązań. Komisja, dostrzegając te mankamenty i inne liczne niedoskonałości ustawy, a także uwzględniając stanowisko rządu, postanowiła jednak wprowadzić tylko jedną poprawkę, przesuwającą termin wejścia w życie tej ustawy na dzień 1 stycznia 2005 r.

Uchwała

Pierwsza z nich umożliwia powoływanie rzecznika dyscyplinarnego urzędu nie tylko z grona urzędników służby cywilnej - a więc osób, które mają tytuł magistra, zdały stosowne egzaminy konkursowe i wykazały się, oficjalnie potwierdzoną certyfikatem, znajomością języka obcego - ale także spośród pracowników służby cywilnej, czyli tych, którzy zostali zatrudnieni poprzez mianowanie na podstawie ustawy z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych.

Trzecia nakłada na przewodniczącego składu orzekającego w postępowaniu dyscyplinarnym obowiązek wyznaczania obrońcy z urzędu również w wypadku wniesienia przez rzecznika dyscyplinarnego o orzeczenie kary wydalenia z pracy w urzędzie. Zrównane zatem zostaje prawo do korzystania z pomocy obrońcy z urzędu dla wszystkich członków korpusu służby cywilnej zatrudnionych w centralnych i terenowych urzędach państwowych, jeżeli są oni zagrożeni najbardziej dotkliwą karą dyscyplinarną.

Senator G. Matuszak podkreślił, że konieczność dokonania nowelizacji wynika z faktu, iż ustawa o służbie cywilnej z 18 grudnia 1998 r. zobowiązywała pracowników służby cywilnej mianowanych na mocy ustawy z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych, aby w ciągu pięciu lat, a zatem do 31 grudnia 2003 r., zdali egzaminy i wykazali się znajomością języka obcego, a w rezultacie stali się urzędnikami służby cywilnej. Regulacja przyjęta w ustawie o służbie cywilnej okazała się jednak nierealistyczna, ponieważ obecnie spośród około stu tysięcy pracowników korpusu służby cywilnej tylko nieco ponad 10% zna język obcy, a certyfikowane kwalifikacje lingwistyczne muszą oni zdobywać za własne pieniądze. Wydłużenie okresu, w którym mianowania zachowują moc, daje szansę tym pracownikom, aby mogli się stać urzędnikami służby cywilnej. W projekcie rządowym zawarta była propozycja wydłużenia tego terminu do końca 2008 r., czyli pięcioletniej prolongaty. Sejm przedłużył to do 2010 r., a więc o siedem lat.

Zmiany przepisów ustawy o służbie cywilnej powinny wejść w życie najpóźniej 31 grudnia 2003 r. - precyzuje to art. 2 ustawy nowelizującej - ponieważ tylko do tego dnia zachowują moc przepisy pozwalające na powoływanie rzecznika dyscyplinarnego spośród korpusu służby cywilnej, a także przepisy utrzymujące mianowanie dokonane na podstawie ustawy o pracownikach urzędów państwowych jako podstawę stosunku pracy znacznej części pracowników służby cywilnej.

Diariusz Senatu RP: spis treści, następny fragment