Poprzednia część druku, następna część druku

W dalszym ciągu przedmiotem zainteresowania Rzecznika była sprawa braku spójnych rozwiązań prawnych w zakresie egzekucji orzeczeń eksmisyjnych. Sprawa ta została przedstawiona przez Rzecznika Komisji Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej Sejmu RP. Rzecznik wskazał, że w obowiązującym stanie prawnym sądy mogą orzekać eksmisję bez przyznania dłużnikowi prawa do lokalu socjalnego. Orzeczenie o eksmisji stanowi zaś podstawę do wszczęcia przez komornika egzekucji nawet wówczas, gdy dłużnik nie ma możliwości zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych poza lokalem, z którego jest usuwany. W konsekwencji część osób usuwanych z dotychczas zajmowanych lokali staje się osobami bezdomnymi. Dzieje się tak pomimo, że zadaniem własnym gminy jest zaspakajanie potrzeb mieszkaniowych mieszkańców i że na gminie spoczywa obowiązek przyjścia z pomocą (w formie przewidzianej przez ustawę o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych lub przez ustawę o pomocy społecznej) osobie, której sąd w orzeczeniu eksmisyjnym nie przyznał prawa do lokalu socjalnego, jeśli osoba ta nie jest w stanie zaspokoić swoich potrzeb mieszkaniowych samodzielnie. Realizacja tego zadania przez gminy wymaga jednak istnienia rozwiązań prawnych, których efektem byłby rozwój budownictwa socjalnego, które obecnie prawie nie istnieje. Rzecznik zwrócił również uwagę, że gminy zwykle nie posiadają żadnych informacji ani o toczących się przed sądami sprawach o eksmisję, ani o wszczynanych egzekucjach w celu opróżnienia lokali. Ten stan rzeczy prowadzi do sytuacji, w których "z dnia na dzień" gminy nie są w stanie zabezpieczyć nawet elementarnych potrzeb mieszkaniowych osób eksmitowanych. Zdaniem Rzecznika istnieje w omawianym zakresie luka, która przejawia się w braku prawnych form współpracy w sprawach eksmisyjnych szeroko pojętego wymiaru sprawiedliwości (sądy, komornicy sądowi) z jednostkami samorządu terytorialnego. Dlatego też - w ocenie Rzecznika - celowe byłoby stworzenie zinstytucjonalizowanych form współpracy pomiędzy sądami i komornikami wykonującymi orzeczenia eksmisyjne, a gminą jako tym organem, na którym spoczywa obowiązek zapewnienia schronienia osobom potrzebującym. Istnienie jednoznacznie określonych zasad takiej współpracy pozwoliłoby na skuteczniejszą realizację obowiązków gminy w zakresie zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, a jednocześnie zapobiegłoby wzrostowi liczby bezdomnych. Obecnie w Sejmie trwają prace nad nowelizacją ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych, które obejmują także zagadnienia poruszone przez Rzecznika w piśmie do Komisji Polityki Przestrzennej, Budowlanej i Mieszkaniowej.

b. Sprzedaż lokali w trybie przetargu

Po wejściu w życie ustawy o gospodarce nieruchomościami Rzecznik podejmował także sprawę nowej sytuacji prawnej najemców, których lokal może zostać sprzedany w trybie przetargu. Ustawa o gospodarce nieruchomościami przewiduje bowiem, że jeśli najemcy nie przysługuje prawo pierwszeństwa lub gdy nie złożył on w przewidzianym terminie oświadczenia o skorzystaniu z prawa pierwszeństwa, lokal mieszkalny może być sprzedany w drodze przetargu. Skarżący zwracający się do Rzecznika nie tylko kwestionowali samą możliwość sprzedaży lokalu na przetargu lecz także zwracali uwagę, iż w niedalekiej przyszłości doprowadzi to do destabilizacji ich sytuacji prawnej w zakresie prawa do mieszkania. Jedynie bowiem do dnia 31.XII.2004 r. czynsz najmu lokali położonych w domach (lokalach) stanowiących własność osób fizycznych ustala się zgodnie z przepisami o czynszu regulowanym. Oznacza to, iż po upływie tego terminu najemcy zostaną pozbawieni wynikającej z powszechnie obowiązujących przepisów ochrony prawnej w zakresie ustalania stawek czynszu i będą zobowiązani opłacać czynsz wolny. Nie będą także mogli skorzystać z pomocy władzy publicznej w postaci dodatków mieszkaniowych, gdyż dodatki nie przysługują najemcom opłacającym czynsz wolny. W końcowym efekcie niemożność podołania przez nich nowym, znacznie zwiększonym obowiązkom finansowym, związanym z przysługującym im prawem najmu, może doprowadzić do pozbawienia ich prawa do mieszkania. Rzecznik skierował w tej sprawie wystąpienie do Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast. Rzecznik wskazał w nim, iż samo wprowadzenie możliwości sprzedaży na rzecz osób trzecich lokali mieszkalnych zajmowanych przez najemców nie może spotkać się z zarzutem niezgodności z Konstytucją. Brak regulacji prawnych, które chroniłyby w przyszłości prawo do mieszkania dotychczasowych najemców może być natomiast uznany za godzący w konstytucyjną zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez to państwo prawa. Ponadto Konstytucja nakłada na władze publiczne obowiązek ochrony najemców przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony powinna określać ustawa. W konstytucyjnym pojęciu "nieuczciwych praktyk rynkowych" mieszczą się także nadmiernie wygórowane czynsze. Ochrona najemców przed nadmiernie wygórowanymi czynszami wolnymi w wielu krajach znalazła wyraz w odrębnych ustawach o ochronie lokatorów. W warunkach transformacji ustrojowej, w której część osób znalazła się w trudnych warunkach materialnych, regulacja taka byłaby szczególnie pożyteczna. Stąd też w ocenie Rzecznika niezbędne byłoby podjęcie stosownej inicjatywy legislacyjnej usuwającej wskazane zagrożenia praw najemców. Udzielając odpowiedzi na wystąpienie Rzecznika Prezes Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast wskazał, że sprawa szeroko rozumianej ochrony najemców lokali, zwłaszcza w zakresie wysokości czynszów, jest przedmiotem zainteresowania kierowanego przez niego Urzędu. Rząd rozpoczął już prace nad projektami ustaw o ochronie lokatorów oraz o dodatkach mieszkaniowych, które zastąpią dotychczasową ustawę o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych. W ustawie o ochronie lokatorów projektuje się zamieszczenie przepisów zapobiegających nadmiernym podwyżkom czynszu przez wynajmujących. Jednocześnie najemcy opłacający czynsz wolny, a uzyskujący dochody, których wysokość kwalifikuje ich do przyznania dodatku mieszkaniowego, będą uprawnieni do takiego dodatku. Projektuje się również podwyższenie dotychczasowej granicy dochodów, od których uzależnione jest uprawnienie do dodatku mieszkaniowego. Obecnie Rzecznik oczekuje na realizację zapowiedzi zgłoszonych przez Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast.

Do Rzecznika nadchodziły skargi od osób, które jako spadkobiercy nie dokonały w przewidzianym przez prawo terminie czynności zachowawczych, w związku z czym z mocy prawa wygasło ich spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu będące przedmiotem spadkobrania. Rzecznik podzielił zarzuty skarżących, że rozwiązania prawne obowiązujące w tym zakresie naruszają ich podstawowe prawa obywatelskie i złożył do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o stwierdzenie niezgodności art. 228 § 3 i 4 Prawa spółdzielczego z konstytucyjnymi zasadami ochrony prawa dziedziczenia oraz ochrony własności, a także z art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. W uzasadnieniu wniosku Rzecznik wskazał, że Konstytucja i Kodeks cywilny chronią prawo dziedziczenia. Przepisy te wiążą nabycie spadku przez spadkobiercę ze zdarzeniem prawnym, jakim jest śmierć osoby fizycznej. Oznacza to, że z chwilą śmierci spadkodawcy spadkobierca wchodzi z mocy prawa w ogół praw i obowiązków należących do spadku. Pozbawienie prawa dziedziczenia określonego składnika masy spadkowej, który w dodatku jest najistotniejszym składnikiem tej masy z punktu widzenia interesów życiowych rodziny, narusza konstytucyjną ochronę prawa dziedziczenia. Rozwiązanie polegające na wygaśnięciu z mocy prawa własnościowego prawa do lokalu narusza także konstytucyjną zasadę ochrony własności, godzi bowiem w istotę tego prawa. Rzecznik zwrócił również uwagę, że art. 1 Protokołu Nr 1 do Europejskiej Konwencji przewiduje dwa warunki pozbawienia własności: warunek celowości, zgodnie z którym pozbawienie własności jest dopuszczalne jedynie dla potrzeb użyteczności publicznej oraz warunek legalności, zgodnie z którym pozbawienie takie jest dopuszczalne tylko na warunkach przewidzianych w ustawie. W omawianym przypadku został spełniony tylko warunek drugi. Nie został natomiast spełniony warunek pierwszy, skoro żaden racjonalny interes publiczny nie przemawia za wygaśnięciem własnościowego prawa do lokalu. Sprawa oczekuje na rozpoznanie przez Trybunał Konstytucyjny.

Do Rzecznika wpływają ciągle skargi dotyczące sprzedaży mieszkań zakładowych. Skarżący w swoich listach wskazują na brak systemowych rozwiązań prawnych w zakresie prywatyzacji zasobów mieszkaniowych należących do ich zakładów pracy. Istniejące w tym zakresie prawo oceniają jako niesprawiedliwe i faworyzujące w przypadkowy sposób określone grupy obywateli. Rzecznik zwrócił się w tej sprawie do Ministra Skarbu Państwa wskazując, że w odróżnieniu od innych aktów prawnych regulujących sprzedaż mieszkań i budynków będących w przeszłości składnikami mienia państwowego (m. in. ustawy o gospodarce nieruchomościami, ustawy o lasach i ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa) przepisy dotyczące sprzedaży mieszkań należących do przedsiębiorstw państwowych, komercjalizowanych przedsiębiorstw oraz przedsiębiorstw przekształconych w spółki prawa handlowego nie przewidują bonifikat na rzecz najemców w razie sprzedaży im mieszkań, nie przewidują także prawa pierwszeństwa najemców w nabywaniu mieszkań zakładowych. Z wpływających do Rzecznika skarg wynika ponadto, iż coraz liczniejsze są przypadki, w których spółki z udziałem Skarbu Państwa nie wyrażają zgody na sprzedaż mieszkań swoim pracownikom pomimo ofert przez nich składanych, a następnie sprzedają całe kompleksy budynków mieszkalnych osobom z zewnątrz. Osoby te, w bardzo krótkim czasie po zawarciu transakcji, oferują sprzedaż lokali w tych budynkach ich najemcom po cenach o wiele wyższych, niż cena zakupu od spółki z udziałem Skarbu Państwa. Przypadki te wywołują niezadowolenie społeczne. W listach skarżący wskazują, że w minionych latach aktywnie uczestniczyli w wytworzeniu państwowego majątku, który jest obecnie przedmiotem prywatyzacji. Jednakże teraz jedynie wybrane grupy obywateli mogą korzystać przy nabywaniu mieszkań z ulg i przywilejów, inne natomiast grupy albo są w ogóle pozbawione możliwości nabycia mieszkań, albo muszą ponosić pełne koszty ich nabycia. W związku z tym Rzecznik zwrócił się do Ministra Skarbu Państwa o zajęcie stanowiska w sprawie potrzeby kompleksowej regulacji problematyki prywatyzacji zakładowych zasobów mieszkaniowych. Do końca 1998 r. Rzecznik nie otrzymał odpowiedzi na to wystąpienie.

Na tle wpływających do Rzecznika skarg ujawnił się problem zwalniania mieszkań w budynkach prywatnych, które w przeszłości zostały zasiedlone przez funkcjonariuszy Służby Więziennej. Zgodnie z przepisami ustawy o Służbie Więziennej na lokale mieszkalne dla funkcjonariuszy przeznacza się lokale będące w dyspozycji jednostek organizacyjnych SW, uzyskane m.in. od osób fizycznych, a także zwolnione przez osoby, które decyzje o przydziale uzyskały z tych jednostek. W przypadku gdy taki lokal mieszkalny jest zbędny jednostce organizacyjnej SW, może on być przekazany osobie fizycznej, od której go uzyskano. Tak więc lokal mieszkalny wolny w sensie fizycznym i prawnym może być przekazany właścicielowi dopiero wówczas, gdy jest zbędny jednostce organizacyjnej Służby Więziennej. Można stąd wyprowadzić wniosek, iż w tym zakresie ustawa o Służbie Więziennej zakłada dalsze, nieograniczone w czasie dysponowanie przez jednostki organizacyjne SW lokalami mieszkalnymi w budynkach prywatnych. Rozwiązanie to w istotny sposób różni się na niekorzyść właścicieli od zasad przyjętych w ustawie o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych, dających w określonych sytuacjach właścicielowi prawo żądania przekwaterowania najemcy. W związku z tym Rzecznik zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości o przedstawienie stanowiska w tej sprawie. Pomimo monitu Rzecznik dotychczas nie otrzymał odpowiedzi.

10. Podatki

a. Opodatkowanie rodzin niepełnych

W okresie sprawozdawczym Rzecznik kontynuował działania zmierzające do usunięcia stanu nierówności w opodatkowaniu rodzin niepełnych w stosunku do rodzin pełnych. Prowadzone w tym zakresie działania były także omawiane w Informacji obejmującej poprzedni okres sprawozdawczy.

Rzecznik otrzymywał skargi osób samotnie wychowujących niepełnosprawne małoletnie dzieci w sprawie ograniczania ich uprawnień do odliczania wydatków rehabilitacyjnych poniesionych na rzecz dziecka. Odliczeniu od podstawy opodatkowania podlegają kwoty wydatków na cele rehabilitacyjne ponoszonych przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu pozostają osoby niepełnosprawne. W ustawie nie zdefiniowano pojęcia pozostawania na utrzymaniu. Pojęcie to wyjaśnia ust. 5 § 8 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24.III.1995 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który stanowi, że przepisy o odliczeniu wydatków poniesionych na cele rehabilitacyjne (§ 8 ust. 1-3) stosuje się odpowiednio do określonych członków rodziny podatnika, na którego utrzymaniu członkowie ci pozostają, jeżeli w roku podatkowym dochody osoby niepełnosprawnej nie przekraczają dwunastokrotności kwoty najniższego wynagrodzenia pracowników za grudzień roku poprzedzającego rok podatkowy.

Rzecznik porównał obowiązujące w latach 1992-1997 wysokości kwot ustalonych na podstawie § 8 ust. 5 rozporządzenia z wysokością dochodu uzyskanego w tych samych latach z najniższych emerytur, rent rodzinnych i rent inwalidzkich Z porównania tego wynika, że osoby, których źródłem utrzymania była najniższa renta dla inwalidy III grupy, w latach 1994-1995 uzyskały dochody w takiej wysokości, że nie mogły być uznane za pozostające na utrzymaniu podatnika.

Odbija się to niekorzystnie na sytuacji rodzin niepełnych, w których niepełnosprawne małoletnie dziecko otrzymuje rentę rodzinną. Gdy bowiem otrzymało ono rentę rodzinną nieznacznie nawet wyższą od najniższej nie może być już uznane za pozostające na utrzymaniu samotnego rodzica. Dochód z renty rodzinnej przysługującej dziecku małoletniemu samotny rodzic dolicza w całości do swojego dochodu. Dziecko małoletnie nie jest bowiem podatnikiem i rodzic nie może wydatków rehabilitacyjnych odliczyć od dochodu z renty. Stanowisko Ministerstwa Finansów, że przy ustalaniu kwoty dochodu, od której zależy, czy dziecko może być uznane za pozostające na utrzymaniu rodzica, bierze się pod uwagę alimenty, powoduje, że w podobnej sytuacji będą pojedynczy rodzice, których dziecko otrzymuje alimenty w wysokości przekraczającej najniższą rentę rodzinną. Takiego problemu nie mają rodziny pełne, jeśli oczywiście dziecko nie uzyskuje dochodów, które rodzice są obowiązani doliczyć do swoich dochodów. Najczęściej występującymi dochodami małoletnich dzieci są alimenty i renty rodzinne.

Z listów, które Rzecznik otrzymuje wynika jednak, że organy podatkowe zajmują inne stanowisko. W tej sytuacji Rzecznik uznał, że sprawa ta wymaga dalszych działań.

Rodziny zastępcze znajdują się w niekorzystnej sytuacji w zakresie ulg podatkowych związanych z wykształceniem i wychowaniem dzieci. W rodzinach zastępczych rodzice nie mogą korzystać z ulg w podatku z tytułu dojazdu dzieci do szkoły, odpłatnego nauczania, odpłatnych świadczeń zdrowotnych oraz odpłatnego kształcenia w szkołach wyższych. W przypadku przeniesienia uprawnień do rachunku oszczędnościowo-kredytowego w kasie mieszkaniowej przez rodzinę zastępczą na rzecz dziecka w niej umieszczonego rodzina będzie obowiązana doliczyć odpowiednio do dochodu lub podatku kwoty poprzednio odliczone.

Zwracając się w tej sprawie do Ministra Finansów w wystąpieniu z dnia 21.VIII.1998 r. Rzecznik podniósł, że mimo różnicy w sytuacji prawnej rodzin wychowujących dzieci własne lub przysposobione, a sytuacją rodzin zastępczych - spełniają one tożsame funkcje. Rzecznik wnosił o rozważenie w toku prac nad projektem zmian ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przedstawionych zastrzeżeń. W odpowiedzi z dnia 14.X.1998 r. Minister stwierdził, że nie dostrzega możliwości postulowanego przez Rzecznika rozszerzenia ulg podatkowych. Instytucja rodziny zastępczej ma zupełnie inny charakter niż stosunek, jaki powstaje między przysposobionym a przysposabiającym. Instytucja przysposobienia różni się od instytucji rodziny zastępczej przede wszystkim rodzajem więzi prawnej łączącej opiekunów z dziećmi, a także tym, że dzieciom umieszczonym w rodzinach zastępczych udzielana jest pomoc pieniężna, która nie podlega podatkowi dochodowemu od osób fizycznych. Jednocześnie zwrócono uwagę, że przewiduje się wprowadzenie szeregu zmian mających na celu uproszczenie systemu opodatkowania dochodów ludności, m.in. przez ograniczenie ulg podatkowych. Rzecznik sprawy tej nie uznaje za zakończoną.

b. Ulgi podatkowe dla inwalidów

Rzecznik otrzymywał skargi w sprawie umożliwienia odliczania od podstawy opodatkowania wydatków na zwrot kosztów paliwa dla osób, które z grzeczności wożą inwalidów nie będących właścicielami samochodu osobowego na zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne w takiej samej wysokości, jaką odliczyć mogą właściciele samochodu osobowego na podstawie § 8 ust. 1 pkt 13 i 13a oraz ust. 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24.III.1995 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Sprawę tę Rzecznik przedstawił Ministrowi Finansów w wystąpieniu z dnia 26.V.1998 r. postulując rozważenie możliwości odpowiedniej zmiany § 8 rozporządzenia, polegającej na zniesieniu wymogu dokumentowania przez inwalidę wydatków poniesionych na odpłatny konieczny przewóz na niezbędne zabiegi środkami transportu i wprowadzenie limitu kwotowego - takiego, jaki przysługuje z tego tytułu, jeśli inwalida - dla tych samych celów - używa własnego samochodu osobowego.

W udzielonej odpowiedzi Minister stwierdził, że przedłożona przez Rzecznika propozycja nie może być uwzględniona. Ulga związana z używaniem własnego samochodu osobowego dla potrzeb związanych z przewozem na zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne została wprowadzona na liczne wnioski osób niepełnosprawnych i organizacji społecznych. Dla tej ulgi określono limit kwotowy. Odmienna sytuacja występuje w przypadku niepełnosprawnych, korzystających z usług kolumny transportu sanitarnego lub z innego środka transportu (taksówki, samochodu będącego własnością sąsiada czy członka rodziny, który nie posiada na utrzymaniu osoby niepełnosprawnej). W tym przypadku kwota zapłacona przez osobę niepełnosprawną za przewóz stanowi dla osoby świadczącej tę usługę przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Dlatego możliwość odliczenia tych wydatków uzależniono od posiadania dowodu ich poniesienia.

Jest to stanowisko, które nie przekonuje inwalidów.

c. Ulgi mieszkaniowe

Zgodnie z art. 27a ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w jego brzmieniu obowiązującym od 1.I.1997 r., z możliwości odpowiedniego zmniejszenia podatku skorzystać mogą osoby, które poniosły w roku podatkowym wydatki przeznaczone na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni mieszkaniowej, w tym na wkład budowlany wniesiony w związku z przekształceniem spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.

Rzecznik otrzymuje również listy krytykujące stan wynikający z orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25.XI.1997 r., że wniesienie wkładu budowlanego stanowi jednorazowe zdarzenie gospodarcze, a nie proces inwestycyjny rozciągnięty w czasie, wobec czego nie zostały naruszone interesy osób, które zgodnie z umową zawartą ze spółdzielnią mieszkaniową, przed dniem 1 stycznia 1997 r. dokonały wpłat na poczet części wkładu budowlanego i wpłaty te kontynuowały po tym dniu aż do zakończenia budowy i rozliczenia jej kosztów.

Ponieważ z publicznych oświadczeń Ministra Finansów wynikało, że są prowadzone prace nad zmianą ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych Rzecznik zwrócił się do Ministra Finansów o rozważenie możliwości uwzględnienia interesu osób, które rozpoczęły wnoszenie w ratach wkładu budowlanego przed dniem 1.I.1997 r. i wpłaty kontynuowały po tym dniu zgodnie z umową zawartą ze spółdzielnią mieszkaniową. W wystąpieniu tym Rzecznik przedstawił także wspomniane wyżej stanowisko członków spółdzielni mieszkaniowych domagających się wprowadzenia możliwości skorzystania z ulgi z tytułu wydatków na fundusz remontowy spółdzielni oraz osób wykupujących od gmin mieszkania, które domagają się umożliwienia im skorzystania z ulgi w podatku z tytułu wydatków poniesionych na wykup.

W udzielonej odpowiedzi z dnia 6.VIII.1998 r. Minister Finansów stwierdził, że przewiduje się zmianę od 1999 r. zasad odliczeń od dochodu wydatków na cele mieszkaniowe, w tym także z tytułu wniesienia wkładów do spółdzielni mieszkaniowych. W odniesieniu do sytuacji osób wykupujących od gmin dotychczas zajmowane mieszkania wyjaśniono dodatkowo, że są to wydatki, które nie dotyczą lokali znajdujących się w nowowybudowanych budynkach, nie są one zatem tożsame z systemem odliczeń wydatków w spółdzielniach mieszkaniowych. Zważywszy, że w ramach przekształcenia lokatorskiego prawa na własnościowe prawo do lokalu spółdzielczego zainteresowani ponoszą wydatki na wkład budowlany, uzasadnia to korzystanie przez nich z ulgi w podatku. Po zbadaniu zaś kwestii zrównania sytuacji podatkowej osób ponoszących wydatki na wpłaty na fundusze remontowe spółdzielni mieszkaniowych z sytuacją osób dokonujących wpłat na fundusz remontowy wspólnoty mieszkaniowej uznano, że wprowadzenie tej ulgi spowodowałoby zmniejszenie wpływów budżetowych.

Sejm przyjął orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25.XI.1997 r. Jednocześnie przepisem art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 8.V.1998 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie ustawy zmieniającej ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych w jej art. 2 po ust. 4 dodał ust. 4a, zgodnie z którym podatnikom, którzy w latach 1992-1996 nabyli prawo do odliczenia od dochodu wydatków poniesionych na cele określone w art. 26 ust. 1 pkt 5 lit. b, e i f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w jej brzmieniu obowiązującym do dnia 31.XII.1996 r., i po tym dniu dokonali dalszych wydatków na budowę budynku mieszkalnego, jego nadbudowę lub rozbudowę oraz wykończenie lokalu mieszkalnego w nowo-wybudowanym budynku mieszkalnym, do dnia zasiedlenia tego lokalu, przysługuje prawo do odliczania tych wydatków na zasadach obowiązujących do końca 1996 r. Zmiana ta odpowiadała treści orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Sejm nie uwzględnił natomiast postulatów podatników, którzy wnosili wkład budowlany lub lokatorski, a także tych, którzy zawarli umowy z firmami developerskimi budującymi budynki mieszkalne lub wykończenie lokalu rozpoczęli po 1.I.1997 r. Z tych przyczyn Rzecznik nadal otrzymuje listy od zainteresowanych osób, zawierające postulat ponownego zaskarżenia do Trybunału Konstytucyjnego ustawy z dnia 8.V.1998 r. Rzecznik nie ma możliwości zaskarżenia do Trybunału tej ustawy bowiem w kwestii tej Trybunał Konstytucyjny zajął już stanowisko.

Na skutek licznych skarg Rzecznik podjął działania zmierzające do wyjaśnienia problemów związanych z interpretacją art. 26 ust. 3 ustawy z dnia 26.VII.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Osoby piszące do Rzecznika podnosiły, że art. 26 ust. 2 i 3 ustawy nie daje podstaw do zmniejszania górnego limitu odliczeń proporcjonalnie do udziału we współwłasności, tj. wg zasady przyjętej w ust. 3 art. 26, gdy kilku współwłaścicieli buduje budynek, w którym część lokali mieszkalnych przeznaczonych jest pod wynajem, zaś pozostała na inne cele (np. do sprzedaży), przy czym budynek obejmuje także lokale użytkowe. Tymczasem taka praktyka stosowana jest przez organy podatkowe. Zainteresowani podnosili, że interpretacja ta powoduje, iż znajdują się w gorszej sytuacji, niż podatnicy, którzy jako współwłaściciele partycypują w kosztach budowy budynków wielorodzinnych, nie obejmujących lokali użytkowych, z przeznaczeniem wszystkich znajdujących się w budynku lokali mieszkalnych pod wynajem. Sprawa ta jest wyjaśniana.

Zmiana ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 21.XI.1996 r. wywołała setki skarg osób powyżej lat 35, które - w ramach podwyższania kwalifikacji zawodowych - podjęły studia w szkołach wyższych, a które - do tej zmiany - mogły pomniejszać należności podatkowe o koszta tych studiów.

Dokonana zmiana przepisów była niejednoznaczna i powodowała różne interpretacje organów skargowych. We wniosku do Trybunału Konstytucyjnego Rzecznik wniósł o stwierdzenie, że art. 9 ustawy z dnia 21.XI.1996 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - w części, w jakiej uchyla z dniem 1 stycznia 1997 r. przepisy dotyczące ulg na odpłatne kształcenie w szkołach wyższych, w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyższym, w odniesieniu do podatników, którzy ukończyli 35 rok życia (art. 1 pkt 15 ppkt 10 in fine) jest sprzeczny z konstytucyjną zasadą demokratycznego państwa prawnego, a w szczególności wynikającą z niej zasadą zaufania obywatela do państwa. Klauzula demokratycznego państwa prawnego i wynikająca z niej zasada zaufania obywatela do państwa nakładają bowiem na ustawodawcę obowiązek takiego formułowania nowych przepisów podatkowych, które szanuje tzw. "interesy w toku", a więc przedsięwzięcia gospodarcze i finansowe rozpoczęte pod rządami przepisów poprzednich. Obowiązkowi temu należy przypisać bardziej kategoryczny charakter w tych wszystkich sytuacjach, w których ustawodawca wyznaczył pewien okres czasu, w którym miało być możliwe prowadzenie interesów według z góry ustalonych zasad bądź reguł. W takim bowiem wypadku ustawodawcę wiąże zasada lojalności państwa wobec obywatela: jeżeli w przepisie prawa zapewniono obywatela, że przez pewien czas obowiązywać go będą pewne reguły, a obywatel - kierując się tym zapewnieniem - rozpoczął konkretne działania, to reguł tych nie można już zmieniać na niekorzyść obywatela. W omawianym przypadku zasady te zostały naruszone. Sprawa czeka na rozpoznanie przez TK.

Wpłynęły skargi kwestionujące niejasne stanowisko Ministra Finansów w sprawie opodatkowania przychodów wypłacanych z funduszy międzynarodowych instytucji finansowych. W dniu 11.XII.1997 r. Rzecznik przedstawił Ministrowi Finansów prośbę o przeanalizowanie wyrażonej w piśmie z dnia 28.X.1997 r. przez Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Finansów interpretacji art. 17 ust. 1 pkt 23 ustawy z dnia 15.II.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych i art. 21 ust. 1 pkt 46 ustawy z dnia 26.VII.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. W piśmie Departamentu Podatków Bezpośrednich i Opłat Ministerstwa Finansów z 23.I.1997 r. wyjaśniono, że wolne od podatku dochodowego są przychody, których źródłem finansowania są środki pochodzące z międzypaństwowych instytucji finansowych lub przyznane przez rządy obcych państw na podstawie umów zawartych z tymi instytucjami lub państwami przez Radę Ministrów, właściwego ministra lub agencje rządowe, zarówno o charakterze zwrotnym, jaki i bezzwrotnym. W praktyce oznaczało to, iż przychody osób fizycznych (np. w postaci wynagrodzeń ze stosunku pracy, umów zlecenia lub umów o dzieło) pochodzące z rachunku, na którym ulokowane są środki pomocowe, nie podlegają opodatkowaniu. Wyjaśniono także, że wolny od podatku dochodowego jest przychód osób fizycznych pochodzący bezpośrednio od osoby prawnej, dysponującej środkami pomocowymi przyznanymi przez te instytucje lub rządy obcych państw. W piśmie z dnia 28.X.1997 r. stanowisko to zmieniono. W skargach kierowanych do Rzecznika zainteresowani stawiali zarzut, że Ministerstwo - w trakcie roku podatkowego - zmieniło interpretację w zakresie opodatkowania honorariów związanych z zawartymi kontraktami, co dotyczy także już uzgodnionych odpłatności za realizację prac w 1998 r. przez podwykonawców. Po interwencji RPO w odpowiedzi z dnia 27.II.1998 r. poinformowano, że pismem z dnia 23.II.1998 r. Minister Finansów przywrócił interpretację zawartą w piśmie z dnia 23.I.1997 r.

Art. 11 ust. 1 ustawy stanowi, że jeżeli w wyniku powiązań osobowych lub kapitałowych zostaną ustalone lub narzucone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą niezależne podmioty i jeżeli w wyniku tego podmiot nie wykazuje dochodów albo wykazuje dochody niższe od tych, jakich należałoby oczekiwać, gdyby wskazane powiązania nie istniały, dochody danego podmiotu oraz należny podatek określa się bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań.

W ocenie Rzecznika w omawianej sprawie ani organ podatkowy, ani NSA w zaskarżonym wyroku, nie wykazały bezpośredniego wpływu powiązań osobowych i kapitałowych na stosowanie niższych cen. Ciężar dowodu wykazania tych przesłanek spoczywał na organie podatkowym i na NSA.

W skargach kierowanych do Rzecznika coraz częściej kwestionowane są rozwiązania zawarte w ustawie z dnia 8.I.1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. Coraz więcej wpływa też wniosków o złożenie rewizji nadzwyczajnych od orzeczeń NSA w sprawie wymiaru tych podatków oraz tzw. sankcji podatkowych zawartych w tej ustawie.

Rzecznik podniósł problem niezgodności § 54 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21.XII.1995 r. w sprawie wykonania przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym z art. 19 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8.I.1993 r. o podatku od towarów i usług. Wniosek dotyczący tej materii został rozpoznany przez Trybunał Konstytucyjny dnia 16.VI.1998 r. Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił wniosku Rzecznika dotyczącego przekroczenia przez Ministra Finansów granic upoważnienia ustawowego poprzez pozbawienie podatnika podatku od towarów i usług prawa do skorzystania z możliwości obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego, jeśli posiadana przez niego faktura nie została potwierdzona kopią u sprzedawcy. Jakkolwiek zgodnie z art. 19 ust. 1 wskazanej ustawy obniżenie kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług jest prawem podatnika, redakcja ustawy może prowadzić do wniosku, że jest to prawo warunkowe. Skorzystanie z niego przez nabywcę uzależnione zostaje od tego, czy poprzedni podatnik podatek ten uiścił. Na tej podstawie Trybunał Konstytucyjny uznał, że zaskarżone przepisy rozporządzenia Ministra Finansów w rozważanym zakresie stanowią jedynie próbę "doprecyzowania zasady wynikającej wprost z samej ustawy".

Rozwiązanie, w którym ryzyko wyboru niewłaściwego, w tym nieuczciwego kontrahenta, obciąża nabywcę towarów lub usług wzbudza w dalszym ciągu kontrowersje wśród przedstawicieli nauki, a także liczne protesty płatników VAT. Przyjęcie takiego rozwiązania wprowadza odpowiedzialność kupującego za sprzedawcę w zakresie podatku od towarów i usług, także wtedy, gdy kupujący podatek uiścił. Obowiązująca konstrukcja ułatwia pracę organów podatkowych, które nie muszą ścigać tego, kto pobranego podatku nie odprowadził do budżetu, może jednak budzić wątpliwości z punktu widzenia zasady sprawiedliwości.

Problematyka podatku od towarów i usług VAT i podatku akcyzowego była podejmowana także w rewizjach nadzwyczajnych Rzecznika. Dnia 8.X.1998 r. Sąd Najwyższy rozpoznał dwie rewizje nadzwyczajne Rzecznika Praw Obywatelskich od wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego ze skargi spółki "EDO" sp. z o.o. na decyzję Izby Skarbowej w przedmiocie określenia wysokości zobowiązania podatkowego w podatku od towarów i usług. Rzecznik zarzucał zaskarżonym wyrokom rażące naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i zastosowanie przepisu § 3 zarządzenia Ministra Finansów w sprawie zaniechania poboru podatku od towarów i usług od zakładów pracy chronionej i wnosił o uchylenie zaskarżonych wyroków oraz przekazanie spraw Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu do ponownego rozpoznania.

Naczelny Sąd Administracyjny przyjął, że wyroby akcyzowe określane są na gruncie zarządzenia jako "wyroby opodatkowane podatkiem akcyzowym". Zdaniem Rzecznika NSA dokonał w tej sprawie interpretacji prawa wbrew możliwemu sensowi słów, przy pomocy których sformułowano przepis § 3 zarządzenia. Ponadto przedłożył wykładnię celowościową nad wykładnię językową przyjmując, że u podstaw wprowadzenia podatku akcyzowego leżało przede wszystkim zabezpieczenie interesów fiskalnych państwa. W ocenie Rzecznika NSA posłużył się wykładnią rozszerzającą, mimo iż w drodze wykładni nie można uzupełniać ustawodawcy. Milczenie ustawodawcy co do podatkowego stanu faktycznego, niezależnie od jego przyczyn, zawsze powinno być traktowane jako wolność od opodatkowania, a nie jak luka prawna, podlegająca wypełnieniu w drodze wykładni rozszerzającej.

a. Uwagi ogólne

Wobec trudnej sytuacji finansowej samorządu terytorialnego rady gmin nadane im uprawnienia do kształtowania wysokości opodatkowania wykorzystują przez ustalanie poziomu obciążeń podatkowych w maksymalnie ustawowo dopuszczalnej wysokości. Natomiast społeczność lokalna nie akceptuje wielu takich działań władz lokalnych, zarzucając radom gmin kierowanie się przy ustalaniu obciążeń fiskalizmem bez uwzględnienia warunków lokalnych, rzeczywistej wartości przedmiotu opodatkowania i faktycznego jego wykorzystania oraz sytuacji materialnej podatników.

Ustawodawca przyjął za podstawę opodatkowania nieruchomości w oparciu o fizyczne, łatwo uchwytne elementy, cechujące poszczególne rodzaje nieruchomości, bez uwzględnienia ich rzeczywistej wartości, a także bez względu na faktyczny sposób wykorzystania takich budynków. Podstawę opodatkowania stanowi bowiem powierzchnia użytkowa budynku w m2, powierzchnia fizyczna gruntu w m2 (wyjątek - podatek od budowli - 2 % ich wartości). Przyjęta konstrukcja, prosta technicznie, obarczona jest istotną wadą, a mianowicie mechanicznym działaniem w stosunku do przedmiotu opodatkowania (lub grup przedmiotów), bez uwzględnienia specyficznych cech (stanu) tego przedmiotu. Powoduje to liczne skargi podatników. Podatek od nieruchomości działa bowiem w jednakowy sposób i prowadzi do nakładania podatku także na obiekty nieużytkowe (np. budynki gospodarcze w gospodarstwach byłych rolników), powoduje nakładanie podatku - wg najwyższych stawek przewidzianych dla tzw. "pozostałych budynków" - za posiadanie np. komórki, z reguły o niskim standardzie, prowadzi do obciążenia wszelkich budynków mieszkalnych wg jednakowych stawek bez względu na ich standard i wartość oraz do opodatkowania budynków i gruntów już z chwilą podjęcia inwestycji związanych z zamierzoną działalnością gospodarczą, bez względu na to, że działalność nie jest jeszcze wykonywana i nie przynosi zysku.

Szczególnie trudna jest sytuacja tych mieszkańców wsi, którzy przekazali gospodarstwo rolne na własność Skarbu Państwa lub następcom prawnym za rentę lub emeryturę, zatrzymując własność działki siedliskowej oraz budynków (mieszkalnych i gospodarczych). Nowelizacja ustawy o podatku rolnym, o lasach, o podatkach i opłatach lokalnych oraz ochronie przyrody z dnia 4.VI.1996 r. nie zmieniła sytuacji podatkowej tych mieszkańców wsi, którzy przestali być kwalifikowani jako prowadzący gospodarstwo rolne. Nie rozwiązało tego nabrzmiałego problemu również zmniejszenie dotychczasowej rozpiętości stawek podatkowych, ustalonych w nowelizowanej ustawie. Samorządowe kolegia odwoławcze najczęściej oddalają odwołania w tych sprawach, gdyż wymiar podatku został ustalony wg stawek uchwalonych przez radę gminy w wysokości nie przekraczającej stawek określonych w ustawie. Nie stwierdzając działalności niezgodnej z prawem także Naczelny Sąd Administracyjny skargi na uchwały gmin oddala.

W ocenie Rzecznika konieczne staje się przyspieszenie prac legislacyjnych nad reformą podatku od nieruchomości. Sejm RP w uchwale z dnia 5.III.1994 r. w sprawie zwiększenia dochodów budżetu państwa, zobowiązał rząd do opracowania koncepcji reformy tego podatku. Podobnie Rada Ministrów w zaakceptowanej 7.VI.1994 r. "Strategii dla Polski" zobowiązała resort finansów do wprowadzenia całościowej i kompleksowej reformy ewidencji nieruchomości dla celów fiskalnych, w tym określenia wartości nieruchomości dla potrzeb ustalania podstawy opodatkowania. Wobec braku rezultatów reformy tego podatku - rośnie stopień niezadowolenia, co daje znać m.in. w skargach kierowanych do Rzecznika.

Podatek od środków transportowych (art. 8 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych z dnia 12.I.1991 r.) był pobierany od posiadania pojazdów samochodowych, ciągników, przyczep, motocykli i motorowerów oraz od wyposażonych w silniki jachtów, promów i łodzi. Do wejścia w życie zmian wprowadzonych art. 7 pkt d i pkt 5 ustawy z dnia 29.VIII.1997 r. o finansowaniu dróg publicznych maksymalną wysokość stawki opodatkowania dla poszczególnego rodzaju środka transportowego określała ustawa o podatkach i opłatach lokalnych (art. 10 ust. 1). Podatek ten, przyjmujący za podstawę dla ustalenia jego wysokości pojemność skokową silnika był od lat krytykowany. Uzależniał bowiem wysokość podatku majątkowego od nieadekwatnego do wartości pojazdu kryterium.

W dniu 5.XI.1996 r. grupa posłów wniosła pod obrady Sejmu RP projekt ustawy o finansowaniu dróg publicznych. Projekt ten zakładał przekształcenie podatku od środków transportowych w "opłatę drogową" pobieraną przy zakupie paliw do silników oraz określał sposoby rekompensaty tej zmiany samorządom terytorialnym. Projekt nie pozostawiał wątpliwości, że celem ustawodawcy była zmiana sposobu opodatkowania posiadaczy pojazdów mechanicznych wraz ze zmianą sposobu poboru podatku (pobór w cenie paliwa). Z uzasadnienia projektu wynikało, że podatek od środków transportowych zostaje zastąpiony inną daniną publiczną: "opłatą drogową". Projekt ten został uchwalony przez Sejm RP po wprowadzeniu licznych zmian, jednakże cel ustawy nie został zmieniony. Ustawa z dnia 29.VIII.1997 r. o finansowaniu dróg publicznych nie zlikwidowała podatku od środków transportowych płaconego od pojazdów ciężarowych i dostawczych oraz od autobusów.

Jednocześnie powstała sprawa zachowania praw inwalidów. Art. 12 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych przewidywał zwolnienie od podatku środków transportowych stanowiących własność inwalidów i używanych przez nich do celów niezarobkowych. Likwidacja podatku od środków transportowych spowodowała, że samochody, motocykle oraz motorowery inwalidów przestały być opodatkowane podatkiem od środków transportowych, a więc uległa likwidacji także zasada zwalniania od płacenia tego podatku. De facto opodatkowanie to trwa jednak nadal, albowiem podatek ten ("opłata drogowa") został - zdaniem Rzecznika - włączony do stawki podatku akcyzowego, która została podniesiona. W ten sposób inwalidzi, dotąd zwolnieni ustawowo od płacenia podatku od środków transportowych (podatku drogowego) pozbawieni tej ulgi zaczęli płacić podwyższoną cenę paliwa, a żaden przepis nie ustalił dla nich rekompensaty. W tym stanie Rzecznik Praw Obywatelskich uznał za niezbędne zaskarżenie omawianej regulacji prawnej do TK.

Trybunał Konstytucyjny nie podzielił jednak poglądów RPO i stwierdził, że ustalone w art. 37 tej ustawy stawki akcyzy dla paliw do silników wynoszą 80% w stosunku do ceny sprzedaży u producenta i 400% w stosunku do wartości celnej powiększonej o cło w odniesieniu do paliw importowanych. Na mocy upoważnienia zawartego w art. 37 ustawy (w brzmieniu nadanym nowelą z 11.XII.1997 r.) Minister Finansów może obniżać ustalone w ustawie stawki akcyzy lub zwalniać od niej niektóre wyroby. Zaskarżone przez RPO rozporządzenie Ministra Finansów obniżyło więc - w stosunku do maksymalnej stawki określonej w ustawie - wysokość stawki tego podatku dla paliw do silników, zgodnie z upoważnieniem udzielonym w powołanym przepisie. Trybunał Konstytucyjny uznał jednocześnie, że ustawodawca w ustawie nie wprowadził "opłaty drogowej". Ustawa z 29.VIII.1997 r. o finansowaniu dróg publicznych ograniczyła natomiast - przewidziany uprzednio w ustawie z dnia 12.I.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych - zakres opodatkowania podatkiem środków transportowych. Z treści regulacji ustawowej, w ocenie Trybunału Konstytucyjnego, wynika zatem, że ustawodawca zrezygnował z wprowadzenia odrębnej opłaty drogowej, na rzecz odpowiedniego dostosowania stawek podatku akcyzowego od paliw silnikowych, tak aby wpływy z tego podatku kompensowały pomniejszenie wpływów wynikające z częściowej likwidacji podatku od środków transportowych.

Wpływające do RPO skargi podatników potwierdzają ich niezadowolenie z takiego rozwiązania problemu. Szczególnie inwalidzi, oczekując na podjęcie działań przez Ministra Finansów, który publicznie przyrzekł rozważenie możliwości wprowadzenia rekompensat z tytułu likwidacji podatku od środków transportowych i włączenia go w cenę paliw - wnoszą o interwencję w tym zakresie. Także posiadacze pojazdów ciężarowych i dostawczych uważają, że są "podwójnie opodatkowani".

Analiza przepisów zawartych w ustawie - Ordynacja podatkowa, stanowiącej ogólne prawo podatkowe, wskazuje w ocenie Rzecznika, iż zasada "zupełności ustawowej w dziedzinie opodatkowania" wyrażona w art. 217 Konstytucji RP została naruszona. Z tych względów w dniu 17.VIII.1998 r. Rzecznik złożył Trybunałowi Konstytucyjnemu wniosek o stwierdzenie, że:

Intencją art. 217 Konstytucji RP - było, aby stanowienie przepisów podatkowych należało do parlamentu, nie zaś do organów władzy wykonawczej, w tym do Ministra Finansów. Jest to rozwiązanie radykalnie różne do dotychczasowej praktyki tworzenia prawa podatkowego, w którym liczne były ustawy blankietowe, a wiele kwestii decydujących o sytuacji prawnej podatników rozstrzygały przepisy aktów podustawowych. Nie powinno ulegać wątpliwości, że w polskim systemie prawa podatkowego, po wejściu w życie Konstytucji RP z dnia 2.IV.1997 r., powinna obowiązywać zasada określona jako "zupełność ustawowa w dziedzinie opodatkowania", a akt prawny nie odpowiadający tej regule powinien został uchylony jako niezgodny z Konstytucją.

Rzecznik Praw Obywatelskich ponownie podjął problem dopuszczalności uchylania tajemnicy bankowej na żądanie naczelnika urzędu skarbowego w stosunku do osób, co do których nie jest prowadzone postępowania karne lub karne skarbowej. W dniu 20.IV.1998 r. Rzecznik wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności art. 182 ustawy z dnia 29.VIII.1997 r. Ordynacja podatkowa:

oraz niezgodności obu wskazanych przepisów ustawy z art. 78 Konstytucji RP stanowiącym, że - z wyjątkami przewidzianymi w ustawie - strona ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji oraz art. 77 ust. 2, stanowiącym, że ustawa nie może zamykać nikomu drogi sądowej do dochodzenia naruszonych praw.

Przedstawiając ponownie Trybunałowi Konstytucyjnemu problem ochrony tajemnicy bankowej Rzecznik Praw Obywatelskich uważa, że nadane urzędom skarbowym uprawnienia naruszają prawa podatnika do ochrony jego prywatności (art. 47 Konstytucji RP), do ochrony tajemnicy komunikowania się (art. 49 Konstytucji RP) oraz prawa do nieujawniania informacji o samym sobie (art. 51 ust. 1 Konstytucji RP) w zakresie przekraczającym informacje niezbędne dla złożenia zeznania podatkowego. Tym samym mimo, iż uprawnienia te zostały nadane ustawą, są one sprzeczne z Konstytucją RP, gdyż naruszają zasadę wyrażoną w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, że wszelkie ustawowe ograniczenia w zakresie wolności i praw obywateli mogą mieć miejsce tylko w sytuacjach wyraźnie w tym przepisie przewidzianych i nie mogą naruszać istoty tych wolności i praw. Są one również sprzeczne z międzynarodowymi standardami ochrony praw człowieka, w szczególności z art. 17 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz art. 8 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Poprzednia część druku, następna część druku