Warszawa, 13 czerwca 2005 r.

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowny Panie Marszałku,

Nawiązując do pisma z dnia 5 maja 2005 r. (sygn. BPS/DSK-043-190/05) przekazującego oświadczenie Senatora RP Tadeusza Wnuka złożone podczas 80. posiedzenia Senatu RP w dniu 28 kwietnia 2005 r. dotyczące nowelizacji art. 2 pkt 2 ustawy o pracownikach samorządowych, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

Ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (tj.: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1593 z późn. zm.) jest podstawowym aktem normatywnym regulującym zasady zatrudniania oraz prawa i obowiązki pracowników jednostek samorządu terytorialnego. Ustawodawca podzielił przedmiotową grupę pracowników według kryterium podstawy nawiązania stosunku pracy, na cztery odrębne, charakteryzujące się znacznymi różnicami kategorie, tj.: pracowników samorządowych zatrudnianych na podstawie wyboru, mianowania, powołania oraz umowy o pracę (art. 2 ww. ustawy). Nie ulega wątpliwości, iż każdy z wyszczególnionych przez ustawodawcę stosunków pracy podlega odrębnemu reżimowi prawnemu. Inaczej są uregulowane kwestie nawiązania, zmiany treści i ustalania tychże stosunków, zróżnicowane są prawa i obowiązki pracowników, z naruszeniem których łączą się odrębne rodzaje odpowiedzialności prawniczej. Przepis art. 2 pkt 2 ustawy o pracownikach samorządowych, kreuje zasadę, zgodnie z którą, mianowanie stanowi podstawę nawiązania stosunku pracy z pracownikami samorządowymi zatrudnianymi na stanowiskach pracy określonych w statucie gminy bądź związku międzygminnego. Tym samym, zaproponowane przez pana Senatora Tadeusza Wnuka rozwiązanie, zmierza do rozszerzenia grupy pracowników samorządowych, dla których podstawę zatrudnienia stanowiłby akt mianowania, o pracowników zatrudnionych w jednostkach administracji szczebla powiatowego.

Należy zauważyć, iż wprowadzenie trójstopniowej struktury samorządowej przyczyniło się do tego, że urzędy zapewniające obsługę nowo utworzonych jednostek samorządu szczebla powiatowego i wojewódzkiego uzyskały status znaczących pracodawców samorządowych. Starostwa powiatowe zostały zorganizowane jako nowe urzędy administracji publicznej, najczęściej na bazie istniejących do dnia 31 grudnia 1998 r. urzędów rejonowych administracji ogólnej. Natomiast urzędy miast na prawach powiatu są strukturami istniejącymi już wcześniej, które otrzymały jedynie w wyniku reformy nowe zadania, z czym wiązało się także przekazanie nowych pracowników z dotychczasowej terenowej administracji rządowej. Proces przekazywania pracowników, uregulowany na gruncie przepisów art. 52-58 ustawy z dnia 13 grudnia 1998 r. przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 z późn. zm.), został oparty zarówno na kluczu kompetencyjnym, tj. na zasadzie przekazywania pracowników do nowych urzędów administracji publicznej odpowiednio do przejmowanych przez te urzędy kompetencji (vide np. art. 52, art. 54 ww. ustawy), jak i kryterium podmiotowym i terytorialnym. Warto wspomnieć, iż w zasadzie wszyscy pracownicy urzędów rejonowych i zamiejscowych jednostek tych urzędów, stali się pracownikami starostw powiatowych lub urzędów miast (vide art. 53 ww. ustawy). Należy jednak podkreślić, iż ustawodawca kształtując - w związku z wprowadzeniem w życie reformy administracji publicznej - grupę pracowników samorządowych, w toku prowadzonych prac legislacyjnych nad szeregiem aktów normatywnych (w tym ustawą o pracownikach samorządowych), nie zdecydował się na rozszerzenie katalogu pracowników samorządowych zatrudnianych na podstawie mianowania.

Rozważając ewentualnie kwestię ujednolicenia zasad zatrudniania pracowników samorządowych, warto zwrócić uwagę na szereg problemów, które będą miały wpływ na nowelizowany obszar oraz przebieg procedur legislacyjnych.

Przede wszystkim należy mieć na uwadze charakter prawny stosunku pracy na podstawie mianowania oraz związaną z tym konieczność uwzględnienia odpowiednich środków w budżetach jednostek samorządu terytorialnego zapewniających funkcjonowanie danych stanowisk pracy w tych jednostkach. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż sytuacja prawna pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie mianowania w istotny sposób różni się od sytuacji pozostałych pracowników samorządowych, dla których podstawą stosunku pracy jest wybór, powołanie, czy też umowa o pracę. Mając na względzie powyższe, dla przykładu warto wskazać kryteria takie jak np. wzmocniona ochrona powierzonego w akcie mianowania stanowiska, wynagrodzenie za pracę (vide art. 24 ust. 3 ww. ustawy), czy też prawo do świadczeń pieniężnych w razie niezdolności do pracy z powodu choroby (vide art. 14 ust. 2a ww. ustawy) oraz prawo do pełnej emerytury w zakresie określonym w art. 23 ust. 2 i ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych.

Rozważenie możliwości zatrudniania pracowników samorządowych na podstawie mianowania nie mogłoby dotyczyć tylko pracowników samorządowych zatrudnianych w jednostkach administracji samorządowej szczebla powiatowego, lecz powinno objąć wszystkie szczeble samorządu terytorialnego. Jednocześnie, zważywszy na kryteria warunkujące prawidłowe funkcjonowanie określonych stanowisk pracy w strukturach tych jednostek, zasadnym wydaje się pogląd, iż sami pracodawcy samorządowi mogą w różny sposób oceniać potrzebę wprowadzenia zasygnalizowanego przez Pana Senatora T. Wnuka rozwiązania. Nie można wykluczyć, iż pojawią się głosy dezaprobaty wobec rozwiązań skutkujących poszerzeniem grupy pracowników samorządowych, dla których podstawę zatrudnienia stanowiłby akt mianowania. Obligowałoby to do skonsultowania propozycji nowelizacji przepisu art. 2 pkt 2 ustawy o pracownikach samorządowych z zainteresowanymi środowiskami samorządowymi, a w szczególności z reprezentantami tych środowisk uczestniczącymi w pracach, działającej przy Radzie Ministrów, Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Należy zatem uwzględnić uzyskanie jednolitego stanowiska przede wszystkim strony samorządowej ww. organu opiniodawczo-doradczego.

Ponadto warto wskazać, iż podjęcie w chwili obecnej inicjatywy ustawodawczej zmierzającej w kierunku nowelizacji dyspozycji zawartej w przepisie art. 2 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych, może nie przynieść zamierzonego efektu ze względu na perspektywę zbliżających się wyborów parlamentarnych i przyjętą zasadę dyskontynuacji prac parlamentarnych.

Ustawa o zmianie ustawy o pracownikach samorządowych, ustawy o samorządowych kolegiach odwoławczych i ustawy o systemie oświaty (druk sejmowy nr 3385) - dnia 6 maja 2005 r. została uchwalona przez Sejm, a następnie przekazana do Senatu, który przyjął ją bez uwag. Przedmiotowa nowela wprowadza do ustawy o pracownikach samorządowych regulacje kreujące zasadę otwartości i konkurencyjności naboru kandydatów na wolne stanowiska urzędnicze w jednostkach organizacyjnych samorządu terytorialnego. Wspomniana zasada otwartości i konkurencyjności naboru dotyczy stanowisk, na których pracownicy samorządowi są zatrudniani na podstawie: mianowania (tj. pracownicy zatrudniani na stanowiskach pracy określonych w statucie gminy bądź związku międzygminnego) oraz umowy o pracę. Zatem, w konsekwencji wspomniana zasada nie będzie miała zastosowania do pracowników samorządowych zatrudnianych na podstawie wyboru i powołania oraz do pracowników zatrudnianych na stanowiskach pomocniczych i obsługi. W celu zagwarantowania pełnej nowelizacji wprowadzonej reguły przyjęto m.in. zasadę rozpowszechniania ogłoszenia o stanowisku urzędniczym oraz naborze kandydatów na to stanowisko, listy kandydatów, którzy zgłosili się do tego naboru, jak również informacji o wyniku tego naboru. Nowe przepisy określają jednocześnie treść ogłoszenia o naborze. Istotnym również pozostaje, iż wspomniana nowela wypełnia orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego (wyrok z dnia 25 stycznia 2005., sygn. akt K 25/04) w przedmiocie niekonstytucyjności przepisu art. 20 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych w zakresie określonym tym wyrokiem.

Uwzględniając etap, na którym znajdują się prace związane z ww. nowelizacją, w pierwszej kolejności należałoby wdrożyć w życie unormowania objęte ustawą z dnia 6 maja 2005 r. o zmianie ustawy o pracownikach samorządowych (..), a następnie rozważyć podjęcie kolejnych rządowych prac legislacyjnych, których przedmiotem byłaby zmiana przepisów pragmatyki służbowej pracowników samorządowych.

Z poważaniem

MINISTER

Spraw Wewnętrznych i Administracji

z up. Jerzy MAZUREK

Podsekretarz Stanu