Oświadczenie

Minister Finansów przekazał wyjaśnienie w związku z oświadczeniem senatora Henryka Stokłosy, złożonym na 61. posiedzeniu Senatu ("Diariusz Senatu RP" nr 61):

Warszawa, 2004.05.11

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej
Warszawa

Szanowny Panie Marszałku,

W związku z przesłanym przy piśmie Pana Marszałka z dnia 27 kwietnia 2004 r., oświadczeniem złożonym przez Pana Senatora Henryka Stokłosę w sprawie rekompensaty za utracone dochody gmin z tytułu udzielonych obligatoryjnych zwolnień i ulg - uprzejmie wyjaśniam:

W świetle ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. nr 203, poz. 1966) - z dniem 1 stycznia 2004 r. gminy nie otrzymują części rekompensującej subwencji ogólnej z tytułu ulg i zwolnień ustawowych. Ubytek dochodów gmin z tego tytułu został wyrównany poprzez zwiększenie dochodów własnych.

Rozwiązania przyjęte w ustawie z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego dotyczą:

• dalszej decentralizacji zadań i środków publicznych, a tym samym zwiększenia udziału samorządów w dysponowaniu środkami publicznymi,

• zwiększenia ekonomicznej odpowiedzialności jednostek poprzez zwiększenie udziału dochodów własnych w ogólnych środkach finansowych,

• mocniejszego związania sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego z koniunkturą gospodarki państwa,

• rozbudowania możliwości absorpcji środków unijnych poprzez zwiększenie strumienia środków i uelastycznienie zasad gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego,

• stworzenia instrumentów umożliwiających wspieranie przedsiębiorczości.

Ustawa ta, porządkując zasady finansowania samorządów, nie przewiduje rozwiązań systemowych polegających na szczególnym traktowaniu wybranych grup jednostek samorządu terytorialnego. Zawiera jedynie takie rozwiązania, które w sposób jednolity i obiektywny regulują finanse jednostek samorządu terytorialnego.

Zgodnie z ustawą o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, część rekompensująca subwencji ogólnej dla gmin - również w odniesieniu do kwoty rekompensującej utratę dochodów z tytułu ulg i zwolnień ustawowych - uległa likwidacji i została zastąpiona zwiększonymi dochodami własnymi gmin.

Na zadania, których sposób finansowania zmienił się od dnia 1 stycznia 2004 r., jednostki samorządu terytorialnego otrzymują subwencję ogólną, jak również zwiększone udziały w PIT i CIT oraz 5% dochodów związanych z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej. W rachunkach symulacyjnych, na etapie prac nad projektem ustawy, podstawę wyliczeń wskaźników udziału w PIT i CIT dla jednostek samorządu terytorialnego stanowiły dotychczasowe dotacje na zadania z zakresu administracji rządowej, dotacje na finansowanie lub dofinansowanie zadań własnych, inne dochody, które są zastąpione dochodami własnymi oraz subwencje (między innymi subwencja rekompensująca ulgi i zwolnienia ustawowe).

Dotychczasowa rekompensata ubytku dochodów gmin z tytułu ustawowych ulg i zwolnień nie obejmowała wszystkich ustawowych ulg i zwolnień, jakie zawarte są w przepisach prawa. Nowe regulacje zmierzają do ograniczenia katalogu ustawowych ulg i zwolnień rekompensowanych z budżetu państwa, jak i pozostałych ulg i zwolnień ustawowych.

Należy jednak zaznaczyć, iż w 2004 r. gminy otrzymają część rekompensującą subwencji ogólnej z tytułu ostatecznego rozliczenia części rekompensującej subwencji ogólnej za 2003 r., określonej w art. 24 pkt 2 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999-2003.

Jednocześnie uprzejmie informuję, że zgodnie z ustawą o dochodach jednostek samorządu - dla gmin, w których dochody podatkowe w przeliczeniu na jednego mieszkańca są niższe od 92% analogicznych dochodów w kraju, przyznawana jest część wyrównawcza subwencji ogólnej (część wyrównawcza dla Gminy Budzyń ustalona na 2004 r. wynosi 867.482 zł).

Podstawę ustalenia tej części subwencji na 2004 r. stanowią dane ze sprawozdań z wykonania dochodów podatkowych gminy za 2002 r., z uwzględnieniem korekt, złożonych do właściwych regionalnych izb obrachunkowych, w terminie do dnia 30 czerwca 2003 roku oraz dane o liczbie mieszkańców według stanu na dzień 31 grudnia 2002 r., ustalonej przez Główny Urząd Statystyczny.

Ubytek dochodów gminy z tytułu likwidacji od 2004 r. części rekompensującej subwencji ogólnej dla gmin (zaliczanej do końca 2003 r. do podstawowych dochodów podatkowych), może zostać zrekompensowany począwszy od 2006 r. w postaci kwoty podstawowej wchodzącej w skład części wyrównawczej subwencji ogólnej dla gmin, jedynie w przypadku, gdy dochody podatkowe gminy w przeliczeniu na jednego mieszkańca będą niższe od 92% analogicznych dochodów w kraju.

Ponadto należy zwrócić uwagę na fakt, iż oprócz części wyrównawczej subwencji ogólnej - różnice w dochodach gminy mogą być wyrównywane również w postaci części równoważącej subwencji.

W 2004 r. - zgodnie z art. 76 ww. ustawy - część wyrównawczą subwencji ogólnej otrzymują gminy, w których dochody przeliczeniowe są niższe od dochodów bazowych. Dochody bazowe (tj. uzyskane w 2002 r. na podstawie przepisów obowiązujących do dnia 31 grudnia 2003 r.) ustalane są na podstawie danych wykazanych w sprawozdaniach i wnioskach jednostek samorządu terytorialnego sporządzonych za rok 2002 oraz w informacjach sporządzonych za 2002 r. przez właściwych dysponentów, natomiast dochody przeliczeniowe - na podstawie danych wykazanych w sprawozdaniach sporządzonych za rok 2002 (dotyczących udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych i podatku dochodowego od osób prawnych) oraz części wyrównawczej subwencji ogólnej ustalonej na 2004 r.

Z analizy danych, o których mowa wyżej, wynika, że Gmina Budzyń nie spełnia warunku otrzymania części równoważącej na 2004 r.

Zmiany systemowe, wynikające z ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, spowodują wzmocnienie pozycji samorządów oraz to, iż w roku 2004 do budżetów jednostek samorządu terytorialnego zostanie skierowana dodatkowo kwota około 1,8 mld zł.

Według danych uzyskanych za pośrednictwem Regionalnych Izb Obrachunkowych jednostki samorządu terytorialnego planują na 2004 rok dochody wyższe o 3,9% w stosunku do dochodów wykonanych w 2003 r., a wydatki wyższe o 7,1%

Jednostki samorządu terytorialnego planują na 2004 rok deficyt w wysokości 4.443.711 tys. zł, tj. o 19% niższy niż planowany w roku 2003.

Na 2808 jednostek samorządu terytorialnego (gmin, powiatów i województw), w 2004 roku deficyt zaplanowało 65,4% wszystkich samorządów, natomiast w 2003 roku 80,5%

Wejście w życie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego wymaga monitorowania jej skutków.

Z porównania planowanych dochodów na 2004 r. według ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, która obowiązywała do końca 2003 roku, z planowanymi dochodami, ustalonymi na podstawie nowej ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego wynika, że na realizację tego samego zakresu zadań, których sposób finansowania uległ zmianie, zaplanowano na 2004 r. (według zasad określonych w ustawie z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego) dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego (gmin, powiatów i województw) dochody wyższe łącznie o 10,9% w porównaniu do dochodów, jakie jednostki samorządu terytorialnego otrzymałyby, gdyby obowiązywała ustawa, która utraciła moc z dniem 31 grudnia 2003 r.

Na posiedzeniu Zespołu do Spraw Finansów Publicznych Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego w dniu 4 grudnia 2003 r. ustalono, że monitoring wdrażania ustawy będzie prowadzony wspólnie przez stronę rządową i samorządową.

Na posiedzeniu Zespołu, które odbyło się w dniu 2 lutego br., ustalono:

- sposób monitorowania skutków wprowadzenia regulacji wynikających z ww. ustawy;

Podstawą oceny wpływu rozwiązań zawartych w ww. ustawie na gospodarkę finansową samorządów będą kwartalne sprawozdania z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Dane zawarte w sprawozdaniach roku 2004 będą porównywane z danymi ze sprawozdań sporządzonych w analogicznym okresie roku 2002 i 2003. Ustalono, że oprócz analizy danych statystycznych, wskazane jest także monitorowanie wydajności poszczególnych źródeł dochodów, a także analiza wydatków ponoszonych na zadania, których sposób finansowania uległ zmianie z dniem 1 stycznia 2004 r.

- sposób podziału 2% rezerwy subwencji dla jednostek samorządu terytorialnego, o której mowa w art. 26 ust. 2 pkt 1 ww. ustawy;

Środki rezerwy subwencji zostały w pierwszej kolejności uruchomione dla tych jednostek samorządu terytorialnego, które utraciły więcej iż 5% na rozwiązaniach systemowych wynikających z nowej ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, przy czym kwota z rezerwy nie mogła być niższa niż 10 tys. zł. Kwota straty została ustalona jako różnica między dochodami wyszacowanymi na 2004 r. według ustawy, która obowiązywała do końca 2003 r., a planowanymi dochodami ustalonymi na podstawie ustawy z dnia 13 listopada 2003 r.

Z porównania wynika, że dla Gminy Budzyń na realizację tego samego zakresu zadań zaplanowano na 2004 r. (według zasad określonych w ustawie z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego) dochody wyższe o 11,49% w porównaniu do dochodów, jakie otrzymałaby, gdyby obowiązywała ustawa, która utraciła moc z dniem 31 grudnia 2003 r.

Gmina Budzyń, w oparciu o planowane dochody, nie spełniała przyjętego przez Zespół do Spraw Finansów Publicznych Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego, kryterium otrzymania w pierwszej kolejności środków z części rezerwy subwencji ogólnej.

Pozostała do podziału część rezerwy będzie uruchamiana sukcesywnie w trakcie roku. Sposób rozdysponowania tych środków będzie uzależniony od wyniku monitoringu skutków wprowadzenia regulacji wynikającej z ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego obowiązującej od 1 stycznia 2004 roku.

Z wyrazami szacunku

Z upoważnienia Ministra Finansów

PODSEKRETARZ STANU

Elżbieta Suchocka-Roguska

Oświadczenie