Warszawa, 2004-04-04

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej
Warszawa

Z przedstawicielami samorządów terytorialnych konsultowane były, zarówno założenia ustawy, jak i konkretne jej zapisy. W trakcie prac nad ustawą poszczególne samorządy terytorialne, poprzez swoich przedstawicieli w Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego oraz w Zespole do Spraw Systemu Finansów Publicznych Komisji Wspólnej miały możliwość zapoznania się, zarówno z jej treścią, jak i szczegółowymi rachunkami symulacyjnymi.

Wypracowane w ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego rozwiązania są wynikiem partnerskiego i konstruktywnego procesu zbliżenia, a następnie uzgadniania stanowisk strony rządowej i samorządowej. Przyjęte rozwiązania są optymalnymi z punktu widzenia interesu publicznego, gdyż uwzględniają, zarówno konieczność zasadniczej przebudowy dotychczasowego systemu finansowania samorządów, jak i aktualną sytuację budżetu państwa.

W 2004 r. część równoważącą subwencji ogólnej otrzymują gminy, w których dochody przeliczeniowe są niższe od dochodów bazowych. Zgodnie z przepisami art. 76 ww. ustawy, dochody gazowe ustalane są na podstawie danych wykazanych w sprawozdaniach i wnioskach jednostek samorządu terytorialnego sporządzonych za rok 2002 oraz w informacjach sporządzonych za 2002 r. przez właściwych dysponentów, natomiast dochody przeliczeniowe - na podstawie danych wskazanych w sprawozdaniach sporządzonych za rok 2002 oraz części wyrównawczej subwencji ogólnej ustalonej na 2004 r.

Na dochody każdej jednostek samorządu terytorialnego składają się dochody własne, dotacje i subwencje. Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego wprowadziła zmiany w zakresie finansowania części zadań, na które do końca 2003 r. była przekazywana dotacja i niektóre subwencje. Poziom dochodów jednostek samorządu terytorialnego zależy nie tylko od wysokości środków otrzymanych z budżetu państwa w formie dotacji i subwencji, ale również od decyzji władz gminy w zakresie dochodów własnych (możliwość ustalania stawek w podatkach lokalnych).

Ministerstwo Finansów dokonało porównania planowanych dochodów na 2004 r. według ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999-2003 (Dz.U. Nr 150, poz. 983 z późn. zm.), która obowiązywała do końca 2003 roku z planowanymi dochodami, ustalonymi na podstawie nowej ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.

Z porównania planowanych dochodów na 2004 r. według ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, która obowiązywała do końca 2003 roku, z planowanymi dochodami, ustalonymi na podstawie nowej ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego wynika, że na realizację tego samego zakresu zadań, których sposób finansowania uległ zmianie, zaplanowano na 2004 r. (według zasad określonych w ustawie z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego) dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego (gmin, powiatów i województw) dochody wyższe łącznie o 10,8% w porównaniu do dochodów, jakie jednostki samorządu terytorialnego otrzymałyby, gdyby obowiązywała ustawa, która utraciła moc z dniem 31 grudnia 2003 r.

Podstawą oceny wpływu rozwiązań zawartych w ww. ustawie na gospodarkę finansową samorządów będą kwartalne sprawozdania z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Dane zawarte w sprawozdaniach w roku 2004 będą porównywane z danymi ze sprawozdań sporządzonych w analogicznym okresie roku 2002 i 2003. Ustalono, że oprócz analizy danych statystycznych wskazane jest także monitorowanie wydajności poszczególnych źródeł dochodów, a także analiza wydatków ponoszonych na zadania, których sposób finansowania uległ zmianie z dniem 1 stycznia 2004 r.

Środki rezerwy subwencji zostały w pierwszej kolejności uruchomione dla tych jednostek samorządu terytorialnego, które utraciły więcej niż 5% na rozwiązaniach systemowych wynikających z nowej ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, przy czym kwota z rezerwy nie mogła być niższa niż 10 tys. zł. Kwota straty została ustalona jako różnica między dochodami wyszacowanymi na 2004 r. według ustawy, która obowiązywała do końca 2003 r., a planowanymi dochodami ustalonymi na podstawie ustawy z dnia 13 listopada 2003 r.

Realizacja dochodów z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych zarówno budżetu państwa, jak i jednostek samorządu terytorialnego, w odniesieniu do planowanej rocznej kwoty omawianych dochodów, jest na podobnym poziomie, co w latach poprzednich.

1. Do dnia 31 grudnia 2003 r., na podstawie art. 18 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz.U. Nr 153 z 2003 r., poz. 1504 z późn. zm.), środki na finansowanie oświetlenia dróg publicznych, dla których gmina nie jest zarządcą oraz na finansowanie oświetlenia dróg publicznych krajowych, wojewódzkich i powiatowych w granicach miast na prawach powiatu, pokrywane były z budżetu państwa. Zadanie to było wykonywane przez gminy jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej, a środki były przekazywane z budżetu dysponentom - poszczególnym wojewodom - w formie dotacji.

Ponieważ rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 7 kwietnia 1999 r. w sprawie zasad i terminów przekazywania z budżetu państwa środków na finansowanie oświetlenia dróg publicznych, dla których gmina nie jest zarządcą, oraz na finansowanie oświetlenia dróg publicznych krajowych, wojewódzkich i powiatowych w granicach miast na prawach powiatu (Dz.U. Nr 35, poz. 326) przewidywało formę refundacji poniesionych wydatków, warunkiem dokonania przez wojewodę zwrotu gminie poniesionych wydatków, zgodnie z § 2 ust. 1, 2, 3, było przedłożenie uwierzytelnionych kopii rachunków oraz dowodów uiszczonej należności.

Zakłady energetyczne wystawiają faktury za zużytą energię i utrzymanie punktów świetlnych w danym okresie po upływie tego okresu i w związku z tym faktury za końcowe miesiące 2003 roku gminy otrzymały na początku 2004 r. (i otrzymują nadal jak wynika z informacji otrzymanych z urzędów wojewódzkich). Do tej pory faktury za poprzedni rok refundowane były z dotacji bieżącego roku. W 2004 r., w związku ze zmianą systemu finansowania jednostek samorządu terytorialnego, sytuacja uległa zmianie. Z tego względu, jak również z uwagi na fakt, że zaplanowana w budżecie państwa na 2003 r. kwota na finansowanie oświetlenia dróg publicznych, dla których gmina nie jest zarządcą, okazała się niewystarczająca na uregulowanie kosztów związanych z tym zadaniem, w lutym 2004 r. Minister Finansów przekazał dodatkowo wojewodom 155.453.619 zł na spłatę zobowiązań z tytułu finansowania oświetlenia dróg w 2003 r. na podstawie Prawa energetycznego. Środki te pochodzą z rezerwy celowej na zobowiązania Skarbu Państwa (część 83, poz. 31), zaplanowanej w ustawie budżetowej na 2004 r. i z założenia miały zapewnić sfinansowanie zobowiązań wynikających z faktur przedstawionych wojewodom do refundacji do dnia 31 grudnia 2003 r.

Na dofinansowanie powyższego zadania własnego gmina w ustawie budżetowej na rok 2004 w części 83 - Rezerw celowe, w poz. 12 została zaplanowana rezerwa z przeznaczeniem na zasiłki z pomocy społecznej odraz dożywianie uczniów w wysokości 440.590 tys. zł. Rezerwa ta będzie uruchamiana decyzjami Ministra Finansów na wnioski Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, sporządzonymi na podstawie wniosków poszczególnych wojewodów. Środki pochodzące z powyższej rezerwy mają być przeznaczone na dofinansowanie dożywiania uczniów w gminach oraz na zasiłki z pomocy społecznej, w tym na wypłatę minimalnej części zasiłku okresowego, bowiem w dniu 12 marca 2004 r. została przyjęta przez Sejm i przekazana do podpisu przez Prezydenta RP nowa ustawa o pomocy społecznej, zgodnie z którą gminy będą otrzymywały dotację celową z budżetu państwa na pokrycie wydatków na zasiłki okresowe w części odpowiadającej minimalnej wysokości tego zasiłku (art 144 ustawy).

3. Na działalność ośrodków pomocy społecznej w ustawie budżetowej na rok 2004, w budżetach województw w dziale 852 - Pomoc społeczna, w rozdziale 85219 - Ośrodki pomocy społecznej zostały zaplanowane dotacje celowe na realizację zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych gminom ustawami w wysokości 465.346 tys. zł, co stanowi 103,6% kwot dotacji zaplanowanych w 2003 r.

4. Na realizację zadań wynikających z ustawy o świadczeniach rodzinnych w ustawie budżetowej na rok 2004 w części 83 - Rezerwy celowe, w poz. 18 została zaplanowana rezerwa w wysokości 10.000 tys. zł. Rezerwa ta została w całości uruchomiona na wniosek Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej decyzją Ministra Finansów z dnia 10 marca 2004 r. Nr FS10-453-146/2004.

O sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego, w tym również gmin, świadczy, między innymi, poziom ich zadłużenia.

Należy podkreślić, że Minister Finansów na bieżąco monitoruje sytuację finansową jednostek samorządu terytorialnego, w tym również przebieg procesu zadłużania się tych jednostek. Podstawą analiz są dane ze sprawozdań budżetowych jednostek samorządu terytorialnego w zakresie stanu zobowiązań według tytułów dłużnych, które co kwartał wpływają do Ministerstwa Finansów. Na podstawie tych danych opracowywane są okresowe informacje o stanie zobowiązań według tytułów dłużnych, które przekazywane są także do Parlamentu.

- 2003 - 6.617.707 tys. zł.

Należy podkreślić, że obecna sytuacja finansowa państwa zmusza wszystkie podmioty sektora finansów publicznych do ograniczeń w zakresie kreowania wzrostu długu publicznego. Aktualnie obowiązujące przepisy art. 113 i 114 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (tekst jednolity z 2003 r., Dz.U. Nr 115, poz. 148 z późn. zm.) w sposób istotny ograniczają możliwości przekroczenia dopuszczalnej wysokości kwoty zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego, w tym także gminy.

Jeśli zaś chodzi o realizację reformy systemu opodatkowania nieruchomości, to uprzejmie informuję Pana Marszałka, że założenia reformy systemu opodatkowania nieruchomości i sposób jej realizacji zawiera dokument rządowy "Strategia podatkowa". Zakłada się, że rozwiązanie celowe, polegające na przyjęciu wartości katastralnej za podstawę wymiaru podatku od budynków, lokali i gruntów, będzie możliwe najwcześniej w 2010 r. Termin ten jest uwarunkowany zakończeniem budowy katastru nieruchomości oraz przeprowadzeniem procesu powszechnej taksacji nieruchomości. Rozwiązanie docelowe zostanie poprzedzone etapem przejściowym - uproszczonym, który - zgodnie z przyjętymi założeniami - zostanie wdrożony w latach 2006-2007.

Obecnie, zgodnie z przewidzianym harmonogramem, kontynuowane są prace związane z reformą systemu opodatkowania nieruchomości. Między innymi: przygotowano projekt rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie zasad prowadzenia ewidencji podatkowej nieruchomości w systemie informatycznym, który znajduje się w końcowej fazie uzgodnień międzyresortowych oraz realizowany jest także projekt informatyczny, którego celem jest wdrożenie w urzędach skarbowych programu komputerowego do obsługi podatków majątkowych i prowadzenia rejestru cen i wartości nieruchomości.

Jacek Uczkiewicz

Podsekretarz Stanu