Szanowny Panie Marszałku

W związku z oświadczeniem Pana Senatora Henryka Stokłosy w sprawie projektu ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, przesłanym przy piśmie Pana Marszałka z dnia 15 października br. nr BPS/DSK-043-435/03, uprzejmie wyjaśniam:

1. Strona samorządowa współuczestniczyła w tworzeniu nowych rozwiązań systemowych na wszystkich etapach prac nad projektem ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, począwszy od momentu zaprezentowania przedstawicielom organizacji samorządowych w dniu 18 marca 2003 r. założeń do nowego systemu finansowania samorządów terytorialnych.

Ponadto projekt ustawy był prezentowany na licznych spotkaniach z przedstawicielami organizacji samorządowych. W załączniku do pisma zostały ujęte, ważniejsze spotkania Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Finansów - Pana Jacka Uczkiewicza z przedstawicielami organizacji samorządowych w sprawie założeń i projektu ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.

Pragnę zaznaczyć, że w trakcie prac legislacyjnych w projekcie ustawy dokonano szeregu poprawek, które wychodzą naprzeciw oczekiwaniom samorządów. Jedną z najważniejszych zmian jest przyznanie gminom i powiatom udziału w podatku CIT, a województwom - udziału w podatku PIT.

Docelowe rozwiązania zostały skonstruowane przy założeniu, że jednostki samorządu terytorialnego będą uczestniczyć w koniunkturze gospodarczej państwa.

Jako podstawowe źródło dochodów własnych przyjęto zwiększone udziały w podatkach dochodowych:

od roku 2004 gminy będą finansowały z dochodów własnych:

• oświetlenie dróg publicznych, dla których gmina nie jest zarządcą oraz dróg powiatowych wojewódzkich i krajowych w miastach na prawach powiatu,
• wypłatę dodatków mieszkaniowych (obecnie to zadanie jest dofinansowywane z budżetu państwa),
• koszty pobytu osoby skierowanej do powiatowego domu pomocy społecznej, w odniesieniu do osób skierowanych od 2004 r.

Nierównomierny rozkład wpływów z podatków dochodowych w kraju oraz inny rozkład dochodów z tytułu zwiększonych udziałów w podatkach, wyrównywany będzie poprzez system subwencji.

W ustawie zaproponowano nową konstrukcję subwencji. Jednostki samorządu terytorialnego będą otrzymywały subwencję składającą się z części: oświatowej, wyrównawczej i równoważącej.

Przebudowa systemu finansowania jednostek samorządu terytorialnego szczebla gminnego wiązać się będzie z wprowadzeniem następujących zmian w systemie ich subwencjonowania:

Część wyrównawcza subwencji ogólnej będzie stanowić wydatek budżetu państwa i stabilne źródło dochodów gmin (gminy otrzymywać będą comiesięczną ratę).

Uwzględniając zróżnicowanie gmin pod względem dochodowym, gospodarczym i społecznym wprowadzona będzie kategoryzacja gmin w zakresie systemu wyrównywania różnic w potencjale dochodowym gmin - co wychodzi naprzeciw wcześniejszym postulatom środowisk samorządowych.

Część równoważącą subwencji ogólnej otrzymają gminy w celu wyrównania ewentualnych różnic w dochodach w związku z wprowadzeniem zmian w systemie finansowania ich zadań.

Stopień wyrównywania różnic w dochodach wynikających ze zmian systemowych będzie uzależniony od wielkości środków przeznaczonych na ten cel jednak nie więcej niż 100%.

W 2004 r. część równoważąca subwencji ogólnej będzie przeznaczona dla gmin, w których dochody ustalone według zasad określonych w ustawie przyjętej przez Sejm RP w dniu 23 października br. będą niższe od dochodów, które byłyby uzyskane na podstawie obowiązujących aktualnie przepisów.

Po tym okresie część równoważąca subwencji ogólnej dla gmin będzie rozdzielana z uwzględnieniem zobiektywizowanych kryteriów określonych w porozumieniu ze stroną samorządową.

W latach 1999-2003 kwoty części oświatowej subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego stanowiły odpowiednio: w 1999 r. 12,80%, w 2000 r. 13,65% (po zmianie dokonanej w trakcie roku budżetowego - 13,74%), w 2001 r. 13,28% (po zmianie dokonanej w trakcie roku budżetowego - 14,51%), w 2002 r. 15,38%, w 2003 r. 15,62% planowanych dochodów budżetu państwa.

W roku 2004 łączna kwota części oświatowej subwencji ogólnej zostanie zwiększona o:

Kwota części oświatowej subwencji ogólnej przewidziana w projekcie ustawy budżetowej na rok 2004 jest większa niż w roku 2003.

W roku 2005 łączna kwota części oświatowej subwencji ogólnej zostanie zwiększona o środki na wdrożenie obowiązkowego wymiaru zajęć wychowania fizycznego dla uczniów gimnazjów.

Ponadto, na realizację zadań oświatowych, jednostki samorządu terytorialnego otrzymają także środki pochodzące z rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej, ustalonej w wysokości 0,6% łącznej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej. W roku 2004 rezerwa ta wyniesie 1% łącznej kwoty części oświatowej subwencji.

3. Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego nie będzie w sposób szczegółowy regulowała zagadnień związanych z pozyskiwaniem i wykorzystaniem środków unijnych, gdyż te kwestie będą zawarte w innych ustawach.

Pragnę zauważyć, że na współfinansowanie zadań, które będą realizowane przy udziale funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, Rząd przewidział w projekcie budżetu państwa na 2004 rok, odpowiednie środki finansowe w ramach rezerw celowych.

Wraz ze środkami, które będą mogły przeznaczyć jednostki samorządu terytorialnego ze swoich budżetów oraz innymi, dostępnymi dla samorządów środkami (np.: środkami z funduszy celowych, z agencji Skarbu Państwa), stanowić będą one odpowiedni, wymagany przez UE wkład środków krajowych.

Z aktualnych danych wynika, że nie powinno wystąpić zagrożenie braku środków krajowych na współfinansowanie projektów realizowanych z udziałem środków z Unii Europejskiej.

Zagrożeniem może natomiast być brak możliwości absorpcji środków z Unii Europejskiej spowodowany nieodpowiednią jakością przygotowanych projektów przez potencjalnych beneficjentów pomocy, w tym przez jednostki samorządu terytorialnego, oraz zbyt małą ilością właściwie przygotowanych do realizacji projektów.

Z poważaniem