Warszawa, dnia 18 marca 2004 r.

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Zgodnie z zapisami Traktatu Akcesyjnego kwalifikacje polskich pielęgniarek, które ukończyły studia magisterskie będą od dnia 1 maja 2004 r. uznawane automatycznie w państwach członkowskich Unii Europejskiej.

Kwalifikacje pielęgniarek, które ukończyły studia licencjackie będą uznawane w oparciu o zasadę praw nabytych, o ile dyplomom/świadectwom towarzyszyć będzie zaświadczenie stwierdzające, iż dana pielęgniarka pracowała w zawodzie, przez co najmniej 3 lata w okresie ostatnich 5 lat poprzedzających datę wydania stosownego zaświadczenia. Na podobnych zasadach uznawane będą kwalifikacje absolwentek szkół pomaturalnych, o ile do dyplomu dołączone będzie zaświadczenie stwierdzające, iż dana pielęgniarka pracowała w zawodzie, przez co najmniej 5 lat w okresie ostatnich 7 lat poprzedzających datę wydania stosownego zaświadczenia.

Przyjęcie zasady praw nabytych podyktowane było tym, iż dyplomy uzyskane po ukończeniu kształcenia na obu opisanych powyżej poziomach nie spełniają wymagań określonych w Dyrektywach i jako takie nie mogły być objęte systemem automatycznego uznawania kwalifikacji. Podstawowym, bowiem warunkiem objęcia automatycznym uznawaniem kwalifikacji jest zapewnienie kształcenia na poziomie przewidzianym w Dyrektywach.

W odniesieniu do polskich kwalifikacji pielęgniarek odpowiedzialnych za opiekę ogólną, będą stosowane jedynie następujące przepisy dotyczące praw nabytych:

W przypadku obywateli Państw Członkowskich, których dyplomy, świadectwa i inne dokumenty potwierdzające kwalifikacje pielęgniarki odpowiedzialnej za opiekę ogólną zostały wydane lub, których kształcenie zaczęło się w Polsce przed dniem przystąpienia i które nie spełniają minimalnych wymogów szkolenia określonych w artykule 1 dyrektywy 77/453/EWG, Państwa Członkowskie uznają następujące dyplomy, świadectwa i inne dokumenty potwierdzające kwalifikacje w zakresie pielęgniarskiej opieki ogólnej jako wystarczające dowody, jeśli będzie do nich załączone zaświadczenie stwierdzające, że ci obywatele Państw Członkowskich rzeczywiście i zgodnie z prawem prowadzili działalność pielęgniarki odpowiedzialnej za opiekę ogólną w Polsce w niej wymienionych okresach:

• dyplom licencjata pielęgniarstwa - co najmniej trzy kolejne lata w ciągu pięciu lat przed dniem wydania zaświadczenia,
• dyplom pielęgniarstwa (dylom pielęgniarki albo pielęgniarki dyplomowanej) z wykształceniem pomaturalnym uzyskanym w zawodowej szkole medycznej - co najmniej pięciu kolejnych lat w ciągu siedmiu lat przed dniem wydania zaświadczenia.

Zastosowanie zasady praw nabytych wynika z faktu, iż kształcenie w zawodzie pielęgniarki na opisanych poziomach nie mogło być uznane za zgodne z wymaganiami Dyrektywy 77/453/EWG. Dyrektywa ta zawiera warunki, jakie musi spełniać kształcenie w każdym z państw członkowskich. Po pierwsze musi ono trwać, co najmniej 4 600 godzin, z czego część teoretyczna stanowić ma, co najmniej jedną trzecią, a zajęcia praktyczne jedną drugą wymiaru kształcenia. Ponadto wymagane jest 10 letnie wykształcenie ogólne jako podstawa do podjęcia nauki w zawodzie. Dyrektywa zawiera także wykaz przedmiotów, które muszą znaleźć się w programie nauczania dla pielęgniarstwa. Spełnienie tych warunków stanowi podstawę do objęcia dyplomów uzyskiwanych po jego ukończeniu, automatycznym uznaniem.

Zastosowanie zasady praw nabytych wobec dyplomów polskich pielęgniarek, których kształcenie nie było zgodne z Dyrektywą nie jest wyjątkiem. Zasada ta stosowana była wobec wszystkich państw przystępujących do Unii Europejskich, czego dowodem są daty referencyjne w Dyrektywie 77/453/EWG. Zazwyczaj są to daty przystępowania poszczególnych państw do Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Zakłada się bowiem, iż każde z państw przystępujących do dnia akcesji dostosowało system kształcenia w zawodzie pielęgniarki do wymogów unijnych. Możliwe jest jednak wpisanie dla państwa przystępującego daty późniejszej niż data akcesji, w sytuacji, gdy kształcenie nie zostało jeszcze dostosowane.

W chwili obecnej trwają prace nad nowelizacją rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w sprawie określenia standardów nauczania dla poszczególnych kierunków studiów i poziomów kształcenia. Nowelizacja wskazanego rozporządzenia ma na celu weryfikację liczby godzin kształcenia zawodowego (4600), a tym samym zapewnienie zgodności kształcenia na studiach licencjackich z wymogami Dyrektyw. Znowelizowane rozporządzenie zostanie przekazane Komisji Europejskiej. Na tej podstawie strona polska będzie mogła wnioskować o dokonanie zmian w odpowiednich dyrektywach w celu automatycznego uznawania kwalifikacji również absolwentom studiów licencjackich.

Kształcenie pielęgniarek i położnych w systemie studiów licencjackich uruchomione zostało z chwilą nowelizacji ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (luty 2001 r.). Zatem można stwierdzić, iż kształcenie to znajduje się w fazie rozwoju. Zgodnie z regulacjami tej ustawy jest prowadzone przez uczelnie medyczne i wyższe szkoły zawodowe, przy czym pierwsze z nich nadzorowane są przez Ministra Zdrowia z kolei drugie przez Ministra Edukacji Narodowej i Sportu. Minister Zdrowia chcąc ujednolicić proces kształcenia pielęgniarek i położnych zarówno po stronie uczelni medycznych jak i wyższych szkół zawodowych powołał Krajową Radę Akredytacyjną Szkolnictwa Medycznego. Głównym zadaniem tego organu jest utrzymanie odpowiedniej jakości kształcenia pielęgniarek i położnych w tym m.in. poprzez udzielanie akredytacji szkołom zamierzającym prowadzić kształcenie na kierunkach: pielęgniarstwo lub położnictwo, po spełnieniu przez te szkoły - standardów kształcenia (obejmują one także wymiar godzinowy kształcenia).

Ponadto w ramach dotychczas przydzielonych dotacji na dydaktykę Ministerstwo Zdrowia do obliczania algorytmu według którego dokonywany jest podział globalnej kwoty - przyjmowało najwyższy współczynnik (1) dla studentów kierunku pielęgniarstwa.

Ministerstwo Zdrowia monitoruje proces kształcenia pielęgniarek i położnych w realiach nowego systemu i nie można zgodzić się z opinią Pani Senator, że nabór na studia pielęgniarskie drastycznie spada, wykazuje on wręcz rosnącą tendencję. W przeciągu ostatnich 3 lat Akademie Medyczne zwiększyły nabór na kierunek pielęgniarstwo. I tak w roku akademickim 2001/2001 na I rok studiów na kierunek pielęgniarstwo i położnictwo przyjęto 2166 studentów, w roku 2003/2003 - 2675 a w roku akademickim 2003/2004 liczba ta przekroczyła 3000. Zatem w kolejnych latach należy również spodziewać się stopniowego zwiększania naboru na kierunku pielęgniarstwo i położnictwo. Niezależnie od powyższego proces ten będzie nadal monitorowany. Nabór kadr medycznych na poszczególne kierunki kształcenia znajduje się od roku akademickiego 2003/2004 pod ścisłym nadzorem Ministra Zdrowia, bowiem od 24 kwietnia 2003 r. zostało wprowadzone w życie rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie limitów przyjęć na studia medyczne. W ww. rozporządzeniu obowiązującym również i na bieżący rok akademicki, zostały ściśle określone limity przyjęć zarówno na kierunki stacjonarne jak i zaoczne i wieczorowe. Powyższe zabezpiecza politykę Ministra w utrzymaniu dostępności społeczeństwa do świadczeń zdrowotnych na złożonym poziomie, jak też umożliwia właściwe planowanie etatów stażowych. Cytowane rozporządzenie jest dobrym narzędziem stymulującym przyrost kształcenia na kierunkach, które w przyszłości mogą okazać się deficytowe.

Poruszony przez Panią Senator problem migracji pielęgniarek dotyczy wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej, w których migracja będzie dotyczyła również innych zawodów medycznych. Wynika on z pewnością z dysproporcji między wymaganiami stawianymi w odniesieniu do pielęgniarek w pracy zawodowej a możliwością zaoferowania im stosowanego wynagrodzenia za realizowany zakres świadczeń. Ministerstwo Zdrowia podejmuje działania mające na celu osiągnięcie optymalnego funkcjonowania systemu ochrony zdrowia, w procesie tym nieodzowne jest uwzględnienie zabezpieczenia systemu w udzielanie świadczeń przez wykwalifikowanych pracowników. Dojście do optymalnych rozwiązań w tym obszarze stanowi ważne zadanie zarówno dla Ministerstwa Zdrowia, Rządu jak i członków Parlamentu.

W nawiązaniu do szkolenia lekarzy uprzejmie informuję, że odbywanie specjalizacji lekarskich uregulowane jest rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 6 sierpnia 2001 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy stomatologów (Dz. U. Nr 84, poz. 905 z późn. zm.). Szkolenie specjalizacyjne może być prowadzone wyłącznie w jednostce uprawnionej, spełniającej określone warunki, umożliwiającej realizację szczegółowego programu specjalizacji przez lekarzy, którzy w jednym czasie odbywają szkolenie. Szczególną formą szkolenia specjalizacyjnego są rezydentury (etaty rezydenckie), które finansuje Minister Zdrowia.

Zgodnie z ww. rozporządzeniem, na podstawie wolnych miejsc szkoleniowych, Minister Zdrowia na każde postępowanie kwalifikacyjne określa liczbę miejsc szkoleniowych - w tym rezydentur - dla lekarzy, którzy będą mogli ubiegać się o rozpoczęcie specjalizacji w poszczególnych dziedzinach medycyny. Liczbę miejsc szkoleniowych dla lekarzy, którzy mogą rozpocząć specjalizację, Minister Zdrowia określa w oparciu o informację dotyczącą wolnych miejsc szkoleniowych przekazaną przez wojewódzkie centra zdrowia publicznego oraz opinię konsultantów wojewódzkich w danej dziedzinie.

Uprzejmie informuję Pana Marszałka, że liczba etatów rezydenckich dla lekarzy zależy przede wszystkim od możliwości finansowych państwa, określonych ustawą budżetową.

Z upoważnienia
Ministra Zdrowia
Sekretarz Stanu
Ewa Kralkowska