Warszawa, dnia 16 stycznia 2004 r.

Powyższe oświadczenie jest drugim oświadczeniem, które Pan Senator Grzegorz Matuszak skierował do Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, zwanego dalej "Prezesem Instytutu Pamięci Narodowej", w sprawie Pana Karola G. Odpowiedź Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej na poprzednie oświadczenie złożone na 47. posiedzeniu Senatu w dniu 23 października 2003 r. została przedstawiona pismem z dnia 26 listopada 2003 r. o sygn. SP 071 - 12 (3)/03. W piśmie tym wyjaśniono dokładnie, czego dotyczy przedmiotowa sprawa oraz na jakiej podstawie prawnej podejmowane były w sprawie poszczególne kroki. Miało to na celu wykazanie legalności przeprowadzonego postępowania, co do której wątpliwości wyrażał w poprzednim oświadczeniu Pan Senator Grzegorz Matuszak.

Mając powyższe na uwadze należy wyjaśnić, że złożony przez Wnioskodawcę wniosek z dnia 2 kwietnia 2001 r. dotyczył udostępnienia dokumentów/zapytania o status pokrzywdzonego na podstawie ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej -Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz.U. Nr 155, poz. 1016 z późn. zm.) zwanej dalej "ustawą o Instytucie Pamięci Narodowej". Wobec złożenia takiego wniosku Instytut Pamięci Narodowej zobowiązany był ustalić, czy Wnioskodawcy przysługuje status pokrzywdzonego dający prawo dostępu do dokumentów na zasadach określonych m.in. w art. 30, 31 i 32 ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej. Mając na uwadze, iż w sytuacji, jeżeli urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego wymaga przepis prawa, wydawane są zaświadczenia - zgodnie za art. 217 § 2 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.), zwanej dalej "Kpa" - Instytut Pamięci Narodowej stwierdzając, że Wnioskodawca nie jest pokrzywdzonym zobowiązany był zastosować powołany przepis.

Wniosek z dnia 7 sierpnia 2003 r. noszący tytuł "list otwarty" musiał natomiast zostać rozpatrzony według przepisu, który dotyczy zawartego w nim żądania. Z "Listu otwartego" wynika, że Wnioskodawca stoi na stanowisku, iż jest pokrzywdzonym w rozumieniu ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej i żąda, aby właśnie o tej treści zaświadczenie zostało wydane. Z uwagi jednak, na fakt, że na podstawie posiadanych i dostępnych dokumentów zgromadzonych w zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej Wnioskodawca nie jest pokrzywdzonym w rozumieniu art. 6 ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej wydano postanowienie Nr 06/03 z dnia 12 września 2003 r. odmawiające wydania Wnioskodawcy zaświadczenia o żądanej treści, zgodnie z art. 219 Kpa. Według bowiem tego przepisu odmowa wydania zaświadczenia o treści żądanej przez osobę ubiegającą się o nie, następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.

W odniesieniu do trzeciego pytania dotyczącego kwestii przyczyn dla których Instytut Pamięci Narodowej wydał zaświadczenie, iż Wnioskodawca nie jest pokrzywdzonym w rozumieniu ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej, pomimo że Sąd prowadzący postępowanie lustracyjne, zwany dalej "Sądem lustracyjnym", nie uznał Wnioskodawcy "kłamcą lustracyjnym" należy wyjaśnić co następuje. Instytut Pamięci Narodowej nie posiada wiedzy o prowadzonym w sprawie Wnioskodawcy postępowaniu lustracyjnym. Z tego względu Instytut Pamięci Narodowej nie jest w stanie wytłumaczyć różnicy stanowisk zajętych przez Sąd Lustracyjny i Instytut Pamięci Narodowej. Nie można wykluczyć, iż przyczynę różnicy stanowisk zajętych przez wspomniane organy względem Wnioskodawcy mogą stanowić różne dokumenty będące w posiadaniu tych organów. Możliwe jest również, iż o zajęciu odmiennych stanowisk przez Sąd lustracyjny i Instytut Pamięci Narodowej zadecydowały kwestie natury prawnej. Należy bowiem zauważyć, że organy te działają w oparciu o różne akty prawne, powołane w odmiennych celach. Wolą ustawodawcy w przypadku ustawy lustracyjnej było, aby najważniejsze funkcje publiczne pełnione były przez osoby prawdomówne, a przez to godne zaufania, "ustawa lustracyjna nie wiąże zatem żadnych negatywnych skutków z samym faktem przeszłych powiązań z organami bezpieczeństwa, określoną sankcją zagrożone jest natomiast składanie w tym względzie niezgodnych z prawdą oświadczeń" - tak cel powołanej ustawy wyjaśnił Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 28 maja 2003 r., sygn. K. 44/02, OTK-A 2003/44. Cele natomiast ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej zostały wymienione w preambule do powołanej ustawy i jej art. 1, gdzie wyjaśniono m.in., iż ustawa została uchwalona ze względu na "powinność zadośćuczynienia przez nasze państwo wszystkim pokrzywdzonym przez państwo łamiące prawa człowieka" (preambuła) oraz w celu ścigania przestępstw, bliżej określonych w art. 1 pkt 1 lit. a, popełnionych na osobach narodowości polskiej lub obywatelach polskich innych narodowości w okresie od dnia 1 września 1939 r. do dnia 31 grudnia 1989 r. Niewątpliwym jest zatem, że ustawa w sposób negatywny odnosi się wobec działalności organów bezpieczeństwa i osób ułatwiających im wykonywane zadania. Odmienność powodów, dla których ustawy zostały uchwalone, jak również fakt, że ustawy nie zawierają przepisów odsyłających do siebie wzajemnie, potwierdza iż ustawy określają dwa różne reżimy prawne. Mając na uwadze te różnice należy wyjaśnić, iż niepoprawnym byłoby przenoszenie znaczenia pojęć określonych w jednej z ustaw na grunt drugiej. Uwaga ta dotyczy również pojęcia "współpraca" używanego przez obie ustawy. O odrębności tych pojęć w obu ustawach świadczą również różnice na gruncie proceduralnym. Według ustawy lustracyjnej do wszelkich czynności związanych z lustracją, a nie uregulowanych w ustawie lustracyjnej stosowane być muszą odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego, zwanego dalej "Kpk", (art. 19), chyba że jej przepisy nakazują stosowanie tych przepisów wprost (art. 20). Oznacza to zatem, iż w sprawie lustracyjnej mogą zostać przesłuchani świadkowie, biegli, a także dopuszczone mogą być inne dowody przewidziane przez Kpk. Czynności te mają bowiem na celu ustalenie, czy ewentualna współpraca miała charakter materialny - art. 4 ust. 1 i 4 ustawy lustracyjnej. Instytutu Pamięci Narodowej zaświadczając, czy zainteresowany jest pokrzywdzonym w rozumieniu art. 6 ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej nie rozstrzyga natomiast czy ewentualna współpraca prowadzona przez osobę nie będąca pokrzywdzonym miała charakter materialny, czy formalny. W sprawach wydawania zaświadczeń nie prowadzi się bowiem postępowania dowodowego właściwego dla spraw rozstrzyganych decyzjami administracyjnymi. Instytut Pamięci Narodowej zaświadcza jedynie, jak wskazano w niniejszym piśmie zgodnie z art. 217 § 2 pkt 1 Kpa, o tym co stwierdzają posiadane i dostępne dokumenty zgromadzone w zasobie archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej.

Czwarte pytanie dotyczy oceny przeprowadzonego w Instytucie Pamięci Narodowej w Łodzi postępowania została, na co zwrócono uwagę w niniejszym piśmie, zawarta już w poprzedniej odpowiedzi, w której wykazano, że podejmowane w sprawie kroki znajdowały oparcie w powoływanych przepisach prawa. Z tych właśnie względów w sprawie wydano postanowienie Nr 42/03 z dnia 5 listopada 2003 r., którym utrzymano w mocy postanowienie NR 06/03 z dnia 12 września 2003 r. odmawiające wydania Wnioskodawcy zaświadczenia o żądanej treści. W pouczeniu do postanowienia Nr 42/03 z dnia 5 listopada 2003 r. wyjaśniono, że Wnioskodawca może skierować sprawę na drogę postępowania sądowo-administracyjnego. W przypadku złożenia skargi Sąd oceni prowadzone przez Instytutu Pamięci Narodowej postępowanie pod względem jego zgodności z prawem, opierając się na zgromadzonych w sprawie aktach. Wskazany tryb stanowi właściwą, przewidzianą prawem, formę sądowej kontroli działalności administracji publicznej.

Z wyrazami szacunku

Leon Kieres