Minister Finansów przekazał wyjaśnienie w związku z oświadczeniem senatora Ryszarda Matusiaka, złożonym na 69. posiedzeniu Senatu ("Diariusz Senatu RP" nr 72):
Warszawa, dn. 21-12-2004 r.
Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu RP V Kadencji
Kancelaria Senatu
ul. Wiejska 6
00-902 Warszawa
Szanowny Panie Marszałku
W nawiązaniu do pisma z dnia 7 października 2004 r., sygn. BPS/DSK-043-404-04, dotyczącego oświadczenia złożonego przez Pana Senatora Ryszarda Matusiaka oraz naszego pisma z dnia 14 października 2004 r. sygn. FI/BM6-12872/LE/AJ/2004 uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.
Międzynarodowa Komisja ds. Roszczeń Ubezpieczeniowych Okresu Holokaustu (ICHEIC) powstała na podstawie Mimorandum o Zrozumieniu, które zostało podpisane dnia 8 kwietnia 1998 r. i miało na celu zainicjowanie procesu zaspokajania roszczeń ubezpieczeniowych ofiar Holocaustu. Stronami memorandum były europejskie towarzystwa ubezpieczeń, a także władze nadzoru ubezpieczeniowego Stanów Zjednoczonych oraz Organizacje Żydowskie i Organizacje Osób, które przeżyły. Strony Memorandum zgodziły się aktywnie i dobrowolnie dążyć do zaspokojenia ww. roszczeń przez Międzynarodową Komisję. W związku z tym w październiku 1998 roku została utworzona specjalna Międzynarodowa Komisja ds. Roszczeń Ubezpieczeniowych Okresu Holokaustu (ICHEIC). Komisja reprezentowała ww. organizacje, państwo Izrael, władze nadzoru ubezpieczeniowego Stanów Zjednoczonych i niektórych państw europejskich, a także pięć dużych europejskich towarzystw ubezpieczeń:
- Assicurazioni Generali,
- Axa,
- Zurich,
- Winterthur,
- Allianz.
W skład Międzynarodowej Komisji ds. Roszczeń Ubezpieczonych Okresu Holokaustu (ICHEIC) nie wchodzi formalnie przedstawiciel rządu polskiego ze względu na jej prywatnoprawny charakter. Od maja 1999 roku strona polska uczestniczyła w spotkaniach Międzynarodowej Komisji ds. Roszczeń Ubezpieczeniowych Okresu Holokaustu jedynie w charakterze obserwatora. Status obserwatora uzyskały również Belgia, Czechy oraz odpowiednie władze nadzoru Izraela. Strona polska uczestniczyła w posiedzeniach plenarnych Komisji, nie brała natomiast nadzoru w żadnej grupie roboczej. Początkowo przedstawicielem Polski w pracach Komisji była p. Agnieszka Magdziak-Miszewska, były doradca Rady Ministrów. Następnie funkcję reprezentowania Polski w Komisji przejął przedstawiciel Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Dyrektor Departamentu Prawnego Pan Tadeusz Żyliński. Przedstawiciele Ministerstwa Finansów wchodzili w skład delegacji polskiej jedynie w charakterze ekspertów.
Żadna z polskich firm ubezpieczeniowych nie jest członkiem Międzynarodowej Komisji ds. Roszczeń Ubezpieczonych Okresu Holokaustu (ICHEIC).
Władze polskie nie informowały w formie pisemnej ogółu społeczeństwa o uprawnieniach z tzw. "uśpionych polis". Od 15 lutego 2000 r. funkcjonowała specjalna infolinia uruchomiona przez Komisję ds. Roszczeń Ubezpieczeniowych Okresu Holokaustu, czynna przez całą dobę. Przeznaczona była dla wszystkich pragnących otrzymać informacje dotyczące procedury zgłaszania roszczeń oraz potrzebujących pomocy w tym zakresie. Komisja w ciągu 36 godzin od otrzymania zgłoszenia przesyłała zainteresowanym formularze roszczeniowe przetłumaczone na 8 języków, w tym m.in. na język polski. Wszelkie informacje dotyczące Komisji, procedury zgłaszania roszczeń, zasad wyceny polis można było uzyskać na stronie internetowej www.icheic.org. Informacje na stronie tej dostępne były między innymi w języku polskim. Termin zgłaszania roszczeń upłynął 31 grudnia 2003 r. i w chwili obecnej formularze roszczeniowe nie są już dostępne. Osoby, których wnioski są w trakcie rozpatrywania mogą nadsyłać dodatkowe informacje, odnoszące się do ich roszczeń w ICHEIC. Ponadto wiosną 2000 r. przeprowadzona była przez Komisję kampania ogłoszeniowa w polskiej prasie obejmująca ogłoszenia o rozpoczęciu procesu zaspokajania roszczeń. W wydaniu sobotnio-niedzielnym 4-5 marca 2000 r. Gazety Wyborczej ukazało się ogłoszenie Komisji zawierające informacje dotyczące zgłaszania roszczeń ubezpieczeniowych okresu Holocaustu. Do ogłoszenia dołączony był kupon, który osoby zainteresowane mogły wysyłać do Komisji celem uzyskania dodatkowych informacji.
Zgodnie z informacjami ICHEIC, jej zadaniem jest rozwiązanie problemu nieuregulowanych roszczeń ubezpieczeniowych ofiar Holokaustu i osób ocalałych oraz ich spadkobierców i beneficjentów polis ubezpieczeniowych na życie, na pokrycie kosztów kształcenia oraz polis posagowych wystawionych w latach 1920-1945. Dlatego proces ten nie jest ograniczony posiadanym obywatelstwem.
W celu ustalenia wartości bieżącej roszczenia zakład ubezpieczeń zobowiązany do wypłaty świadczenia mnoży wartość podstawową przez wskaźnik ustalony przez międzynarodową Komisję wg. jej własnych wewnętrznych procedur. Wskaźniki te zostały ustalone na drodze negocjacji i przyjmowania rozwiązań kompromisowych przez członków Komisji i są różne dla poszczególnych krajów i lat (znaczenie ma tu data zdarzenia objętego ubezpieczeniem). Wskaźniki, o których mowa mają na celu odzwierciedlenie uwarunkowań ekonomicznych i zmian walutowych, które miały wpływ na siłę nabywczą walut w Europie w okresie wojennym i powojennym.
Metoda wyceny dla polis wystawionych w Europie Wschodniej przyjęta przez Międzynarodową Komisję polega na przeliczeniu podstawowej wartości polisy na dolary amerykańskie według ustalonego kursu. Kwotę uzyskaną w ten sposób mnoży się następnie przez wspomniany wyżej wskaźnik. Oferty z tytułu polis wystawionych w Europie Zachodniej będą zazwyczaj wyrażane w walucie danego kraju. W przypadku, gdy polisa była wystawiona w walucie innego kraju (np. we frankach szwajcarskich) i została przeliczona na walutę lokalną, firma ubezpieczeniowa zastosuje zasady ustalone dla tego kraju. Jeśli polisa nie została przeliczona, wycena zostanie przeprowadzona według zasad ustalonych przez ICHEIC dla danej waluty.
Do wszystkich ofert będzie dołączona informacja o tym, w jaki sposób dana kwota została obliczona zgodnie z zasadami wyceny ustalonymi przez Komisję. Wszyscy wnioskodawcy będą mieć prawo do odwołania, niezbędnie od tego, czy firma przedstawi im ofertę. Wnioskodawcy nie będą jednak mogli odwoływać się od kwoty oferty, która została właściwie obliczona zgodnie z zasadami Komisji.
Z informacji pozyskanych od Rzecznika Ubezpieczonych wynika, iż od roku 1996, tj. od początku jego działalności wpłynęło 8 wystąpień dotyczących polis tzw. przedwojennych, czyli zawartych przed 1939 r. Autorami tych wniosków byli przede wszystkim krewni osób ubezpieczonych. W przypadku 3 wyżej wskazanych spraw, jednoznacznie stwierdzono, iż osoby ubezpieczone zginęły z rąk hitlerowców w czasie II wojny światowej, jednakże zebrane przez Rzecznika Ubezpieczonych informacje nie pozwoliły na ustalenie czy osoby te były ofiarami Holocaustu. Na wszystkie ww. wystąpienia Rzecznik udzielił ich autorom stosownych informacji, zarówno o stanie faktycznym jak i prawnym, dotyczącym omawianej problematyki. Poinformował ich, iż na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 29 czerwca 1959 r. w sprawie trybu i zasad likwidacji zakładów ubezpieczeń, które utraciły prawo do działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. Nr 40, poz. 253 z późn. zm.) likwidatorem przedwojennych zakładów ubezpieczeń został Państwowy Zakład Ubezpieczeń. Ww. rozporządzenie dało możliwość wierzycielom przedwojennych zakładów ubezpieczeń, a więc osobom będącym w posiadaniu przedwojennych polis ubezpieczeniowych, do pisemnego zgłoszenia swoich roszczeń w terminie 6 miesięcy od daty wejścia w życie przepisów rozporządzenia. Zobowiązano również likwidatora, czyli PZU, do ogłoszenia o miejscu i terminie rozpoczęcia oraz zakończenia wypłat z tytułu uznanych roszczeń, w gazetach codziennych, a także biurach PZU na terenie całego kraju. Ogłoszono również termin zakończenia zgłaszania roszczeń, który upłynął z dniem 20 stycznia 1960 roku. Następnie termin ten był trzykrotnie przedłużany - kolejno do 31 lipca 1961 r., 30 czerwca 1964 r. i ostatecznie do 30 października 1970 r.
Natomiast z wyjaśnień uzyskanych od Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń S.A. wynika, iż na podstawie Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 29 czerwca 1959 r. w sprawie zasad i trybu likwidacji zakładów ubezpieczeń, które utraciły prawo do wykonywania działalności ubezpieczeniowej powołano Biuro Likwidacyjne ds. Nieczynnych Zakładów Ubezpieczeń przy Państwowym Zakładzie Ubezpieczeń będące jednostką niezależną finansowo od Państwowego Zakładu Ubezpieczeń. Do 1963 r. likwidacją objęto 23 nieczynne zakłady, a Biuro Likwidacyjne ogłaszało w prasie oraz inspektoratach Państwowego Zakładu Ubezpieczeń terminy rozpoczęcia i zakończenia zgłaszania roszczeń przez osoby posiadające polisy ubezpieczeniowe, weryfikowało ważność zawartych umów ubezpieczenia i dokonywało wypłat.
W nadesłanym do Ministerstwa Finansów piśmie Urząd Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych poinformował, iż wszelka korespondencja dotycząca wypłat odszkodowań uprawnionym z polis, poszkodowanym w Holokauście pochodzi jeszcze z okresu działania Państwowego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń i ogranicza się do kilku pism.
Z otrzymanego przez Ministerstwo Finansów pisma wynika również, iż jeszcze przed rozpoczęciem prac w sprawie międzynarodowego spotkania na temat ubezpieczeń ofiar Holokaustu w 1998 roku organ nadzoru zwrócił się do PZU S.A. . z prośbą o informacje dotyczące powojennych działań jako likwidatora majątku zakładów ubezpieczeń prowadzących działalność w Polsce do 1947 roku. W odpowiedzi na powyższą korespondencję PZU S.A. poinformował organ nadzoru, iż dokonywał likwidacji majątków i wypłat roszczeń z polis ubezpieczeniowych likwidowanych towarzystw i zakładów ubezpieczeń na podstawie Dekretu z dnia 3 stycznia 1947 r. o uregulowaniu ubezpieczeń rzeczowych i osobowych oraz rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 29 czerwca 1959 r. w sprawie likwidacji zakładów ubezpieczeń, które utraciły prawo do wykonywania działalności ubezpieczeniowej. Wypłata roszczeń poszkodowanym odbyła się bez rozgraniczeń na roszczenia ofiar wojny i ofiar osób, które przeżyły Holocaust. Powyższa likwidacja zakończyła się w 1980 roku. PZU wyjaśniło ponadto, iż posiada większość dokumentów związanych z wypłatą świadczeń i odrzuceniem roszczeń dotyczących likwidowanych zakładów, bez rozgraniczenia na roszczenia ofiar Holocaustu.
Ponadto po rozpoczęciu prac przez Międzynarodową Komisję ds. Roszczeń Ubezpieczeniowych Związanych z Okresem Holocaustu, organizacja ta zwróciła się w 2000 r. do Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych z prośbą o udzielenie informacji na temat danych adresowych niektórych zakładów ubezpieczeń prowadzących działalność w Polsce do 1947 r. bądź też danych następców prawnych powyższych podmiotów.
Z poważaniem
PODSEKRETARZ STANU
Andrzej Jacaszek