Warszawa, dnia 22.09.2004 r.

Szanowny Panie Senatorze,

Stosownie do treści art. 22 ust. 1 ustawy - Prawo zamówień publicznych, o udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wykonawcy, którzy spełniają określone treścią tego przepisu warunki podmiotowe uczestnictwa w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego odnoszące się m.in. do posiadania uprawnień do wykonywania określonej działalności, posiadania niezbędnej wiedzy, doświadczenia, potencjału technicznego, ekonomicznego i finansowego, dysponowania osobami zdolnymi do wykonywania zamówienia.

W postępowaniu o wartości zamówienia nie przekraczającej wyrażonej w złotych równowartości kwoty 60 000 Euro, zamawiający może poprzestać tylko i wyłącznie na żądaniu samego oświadczenia o spełnieniu warunków określonych w art. 22 ust. 1 ustawy. W postępowaniu o wartości zamówienia przekraczającej wyrażoną w złotych równowartość kwoty 60 000 Euro, zamawiający zobowiązany jest określić w specyfikacji istotnych warunków zamówienia kryteria oceny spełnienia warunków oraz żądać potwierdzenia ich spełniania poprzez złożenie dokumentów określonych w Rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 kwietnia 2004 r. w sprawie rodzajów dokumentów potwierdzających spełnienie warunków udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy. (Dz.U. z 2004 r. Nr 71 poz. 644 i 645). W tym miejscu, podkreślić należy, iż zamawiający w celu potwierdzenia spełnienia przez wykonawców podmiotowych warunków udziału w postępowaniu może żądać wyłącznie dokumentów wyszczególnionych w powyższym Rozporządzeniu.

Domaganie się przez zamawiającego spełnienia podmiotowych warunków udziału w postępowaniu jest jego podstawowym uprawnieniem a zarazem i obowiązkiem, który expressis verbis wynika z przepisów ustawy. Stawianie kryteriów podmiotowych służyć ma zamawiającemu przede wszystkim w wyłonieniu podmiotów zdolnych do realizacji zamówienia a tym samym ograniczeniu do minimum możliwości powstania sytuacji w której wykonawca nie będzie w stanie wykonać zamówienia z należytą starannością.

Należy jednakże zaznaczyć, iż postawione przez zamawiającego kryteria oceny spełniania warunków powinny być sformułowane w sposób obiektywny, podyktowany np. zakresem czy też zaawansowaniem technologicznym zamówienia, którego realizacja wymaga od wykonawcy posiadania odpowiedniego doświadczenia, wiedzy, czy też potencjału ekonomicznego, technicznego lub finansowego. Określone przez zamawiającego kryteria powinny zatem być odpowiednie do specyfiki zamówienia i nie mogą prowadzić do naruszenia zasad określonych w ustawie - Prawo zamówień publicznych, m.in. zasady uczciwej konkurencji i równego traktowania. Inaczej mówiąc, postawione przez zamawiającego kryteria podmiotowe winno rzeczywiście świadczyć o tym, iż wszystkie podmioty je spełniające dają rękojmię należytego wykonania zamówienia, natomiast w stosunku do podmiotów go nie spełniających zachodzi prawdopodobieństwo, iż nie będą w stanie zrealizować danego zamówienia.

Dokonanie przez zamawiającego oceny podmiotowej wykonawców poprzedza czynność wyboru najkorzystniejszej oferty. Są to czynności względem siebie odrębne wywołujące odmienne skutki prawne. Ocena podmiotowa dokonywana jest przez zamawiającego na podstawie kryteriów oceny spełniania warunków, natomiast ocena przedmiotowa na podstawie kryteriów oceny ofert. Pierwsza z nich ma na celu wyodrębnienie podmiotów zdolnych do realizacji zamówienia. Druga ma na celu wybór oferty najkorzystniejszej, spośród ofert złożonych przez podmioty, które uprzednio zostały uznane za zdolne do realizacji zamówienia publicznego na podstawie kryteriów podmiotowych. Rozdzielenie oceny podmiotowej od przedmiotowej jest w obowiązującym stanie prawnym jedną z najważniejszych zasad obowiązujących przy udzielaniu zamówień publicznych.

Stosownie do treści art. 91 ustawy, kryteriami oceny ofert są cena albo cena i inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności jakość, funkcjonalność, parametry techniczne, zastosowanie najlepszych dostępnych technologii w zakresie oddziaływania na środowisko, koszty eksploatacji, serwis, wpływ sposobu wykonania zamówienia na rynek pracy w miejscu wykonywania zamówienia oraz termin wykonania zamówienia. Jak wynika z treści cytowanego przepisu, kryteria oceny ofert odnoszą się do przedmiotu zamówienia.

Jednym z wymienionych przez ustawodawcę kryteriów ocen ofert jest jakość. W celu potwierdzenia spełnienia przez oferowane produkty odpowiednich standardów jakościowych, zamawiający jest uprawniony do domagania się odpowiednich dokumentów. Stosownie do treści art. 25 ustawy, zamawiający może żądać od wykonawców wyłącznie dokumentów niezbędnych do przeprowadzenia postępowania, wskazanych w ogłoszeniu, specyfikacji istotnych warunków zamówienia lub zaproszeniu do składania ofert. Jeżeli więc ze wzglądu na charakter nabywanych produktów, niezbędnym jest przedstawienie dokumentów potwierdzających, iż produkt spełnia odpowiednie standardy, zamawiający będący jednostką służby zdrowia jest uprawniony do domagania się od wykonawców odpowiednich opinii, czy certyfikatów. Niemniej jednak, ograniczenie dokumentów tylko do wydawanych przez Państwowy Instytut Higieny jest wobec braku przepisu nakazującego posiadanie opinii wydawanej przez ten podmiot, oraz działania na rynku innych placówek wykonujących podobne badania nieuzasadnione. W takim przypadku zamawiający powinien dopuścić każdy inny dokument, który potwierdza żądany przez niego stan faktyczny.

Powyższe wydaje się potwierdzać orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, który traktuje naruszenie przepisów dotyczących używania standardów i norm europejskich w określaniu przedmiotu zamówienia jako istotne ograniczanie zasady konkurencji i równego traktowania podmiotów ubiegających się o wykonanie zamówienia. W sprawie C-45/87 (Dundak) Trybunał uznał za bezprawne wymaganie zamawiającego zawarte w opisie przedmiotu zamówienia, by oferowane produkty posiadały certyfikaty zgodności z normami kraju zamawiającego. Produkty posiadające tylko certyfikat zgodności ze standardami międzynarodowymi ISO innego kraju unijnego były w tym postępowaniu odrzucane, bez badania czy są produktami "równoważnymi" (Zamówienia Publiczne w Unii Europejskiej. Dyrektywy dotyczące zamówień publicznych na usługi, dostawy lub roboty budowlane, wyd. UZP, 2001 rok).

Jak wynika z treści art. 180 ust. 1 prawa zamówień publicznych, wobec czynności podjętych przez zamawiającego w toku postępowania oraz w przypadku zaniechania przez zamawiającego czynności, do której jest obowiązany na podstawie ustawy, można wnieść pisemny protest do zamawiającego. Od oddalenia lub odrzucenia protestu przysługuje, stosownie do treści art. 184 ust. 1 prawa zamówień publicznych, odwołanie podlegające rozpoznaniu przez niezależny zespół arbitrów (art. 186 ust. 1). Na wyrok zespołu arbitrów oraz postanowienia zespołu arbitrów kończące postępowanie odwoławcze przysługuje skarga do sądu (art. 194 prawa zamówień publicznych).

Prezes Urzędu Zamówień Publicznych jako centralny organ administracji rządowej, właściwy w sprawach zamówień publicznych w zakresie określonym ustawą, stoi na straży właściwego funkcjonowania systemu zamówień publicznych - kontroluje przestrzeganie zasad nakreślonych ustawą - Prawo zamówień publicznych. Nawiązując do pytania dotyczącego realizacji przez Prezesa Urzędu Zamówień publicznych zadań określonych w art. 154 pkt 10 i 11 oraz 13, uprzejmie informuję, iż Prezes Urzędu Zamówień Publicznych podjął działania zmierzające do wypełnienia obowiązków wymienionych w tych przepisach.

W celu realizacji zadania wynikające z art. 154 pkt 10 ustawy Prezes Urzędu Zamówień Publicznych wystąpił z wnioskiem do Banku Światowego o współfinansowanie projektu polegającego na opracowaniu wzorcowych dokumentów przetargowych, wzorów umów oraz przewodnika określającego zasady i wskazówki co do sposobu korzystania z opracowanych dokumentów. Zakończenie projektu przewidziane zostało na koniec września bieżącego roku. Po zakończeniu projektu, opracowane wzorcowe dokumenty zostaną udostępnione w wersji elektronicznej na stronach internetowych Urzędu Zamówień Publicznych.

Stosownie do treści art. 154 pkt 11 ustawy, Prezes Urzędu Zamówień Publicznych czuwa nad przestrzeganiem zasad systemu zamówień publicznych dokonując kontroli procesu udzielania zamówień publicznych. Podejmowane czynności kontrolne dotyczą głównie postępowań o dużej wartości szacunkowej przedmiotu zamówienia. Rynek zamówień publicznych w Polsce to ponad 55 000 podmiotów i jednostek organizacyjnych w sektorze państwowym i samorządowym, dlatego nie jest możliwe objęcie kontrolą wszystkich prowadzonych przezeń postępowań.

Należy podkreślić, iż w ramach Urzędu Zamówień Publicznych podjęto działania zmierzające do usystematyzowania procedur kontroli oraz skierowania ich w stronę bieżącej analizy i monitoringu funkcjonowania systemu zamówień publicznych, szczególnie w aspekcie ujawniania obszarów patologicznych. Instrumentem realizacji tego zdania jest procedura kontroli systemowej, która w perspektywie przyszłych lat funkcjonowania Urzędu powinna stopniowo zastępować kontrolę doraźną i stanowić jedno z zasadniczych źródeł informacji o procesach zachodzących w systemie zamówień publicznych. W związku z powyższym uprzejmie informuję, iż ze względu na wyjątkowość i specyfikę zamówień udzielanych przez jednostki służby zdrowia są one poddawane kontroli systemowej.

W 2004 roku Prezes Urzędu Zamówień Publicznych zakończył kilkanaście postępowań kontrolnych dotyczących udzielania zamówień publicznych przez jednostki służby zdrowia. Żadna z tych kontroli nie wykazała jednak uchybień o których mowa w Pana piśmie. Mając na uwadze treść Pana oświadczenia, uprzejmie informuję, iż w ramach przeprowadzanych kontroli jednostek służby zdrowia, pracownicy Urzędu Zamówień Publicznych będą zwracać szczególną uwagę na kwestie w nim poruszone.

Realizując zadanie wynikające z art. 154 pkt 13 ustawy, Prezes Urzędu Zamówień Publicznych dąży do zapewnienia jednolitego stosowania przepisów o zamówieniach, przy uwzględnieniu orzecznictwa sądów oraz Trybunału Konstytucyjnego poprzez dokonywanie interpretacji przepisów ustawy - prawo zamówień publicznych. Niemniej, w związku z brakiem wniosków o opinię prawną dotyczącą legalności domagania się przez placówki zdrowia dokumentów, wydawanych przez Państwowy Zakład Higieny, Prezes Urzędu nie wypowiadał się dotychczas w tej kwestii.

Jednocześnie uprzejmie informuję, iż Prezes Urzędu Zamówień Publicznych nie korzystał w zakresie zamówień, których dotyczy Pana oświadczenie z przysługującego mu na mocy art. 92b ust. 1 ustawy o zamówieniach publicznych oraz art. 195 ust. 4 ustawy - Prawo zamówień publicznych prawa do złożenia skargi na wyrok zespołu arbitrów. Prezes Urzędu Zamówień Publicznych nie występował również z interwencją główną lub uboczną w sprawach dotyczących skargi na wyrok zespołu arbitrów. Prawo zamówień publicznych umożliwiając złożenie skargi na wyrok zespołu arbitrów poddaje wyroki zespołu arbitrów kontroli sądowej. Ochrona porządku prawnego w systemie zamówień publicznych następuje w tym wypadku, zgodnie z art. 194 prawa zamówień publicznych, w wyniku interwencji m.in. strony, której interes prawny został wyrokiem zespołu arbitrów naruszony.

Tomasz Czajkowski