Minister Edukacji Narodowej i Sportu przekazał wyjaśnienie w związku z oświadczeniem senatora Władysława Mańkuta, złożonym na 56. posiedzeniu Senatu ("Diariusz Senatu RP" nr 56):
Warszawa, 2004-03-04
Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej
Szanowny Panie Marszałku,
Nawiązując do oświadczenia Pana Senatora Władysława Mańkuta złożonego na 56. posiedzeniu Senatu RP w dniu 12 lutego 2004 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego na rok 2004, a w szczególności uwzględnienia w algorytmie uczniów i wychowanków młodzieżowych ośrodków wychowawczych, przedkładam uprzejmie następujące wyjaśnienia.
Zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. Nr 203, poz. 1966) wielkość części oświatowej subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego ustala corocznie ustawa budżetowa. Kwotę przeznaczoną na część oświatową subwencji ogólnej dla wszystkich gmin, powiatów i województw samorządowych ustala się w wysokości łącznej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej, nie mniejszej niż przyjęta w ustawie budżetowej w roku bazowym, skorygowanej o kwotę innych wydatków z tytułu zmiany realizowanych zadań oświatowych (art. 28 ust. 1 ww ustawy).
Stosownie do założeń przyjętych w art. art. 28, 71 i 72 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, w części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2004 uwzględniono wzrost - w stosunku do roku bazowego (2003) - wydatków bieżących szkół i placówek oświatowych finansowanych (dotowanych) z budżetu JST z tytułu:
a) planowanej średniorocznej waloryzacji wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej o 3,0%,
b) przesunięcia do subwencji oświatowej środków ujmowanych dotąd w innych częściach budżetu państwa z przeznaczeniem na sfinansowanie:
- odpisów na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych dla nauczycieli będących emerytami i rencistami,
- szkół i placówek artystycznych przejętych do prowadzenia przez JST na podstawie porozumień zawartych z Ministrem Kultury,
- dodatków i premii dla opiekunów praktyk zawodowych,
- przejęcia od 1 stycznia 2004 r. do systemu oświaty młodzieżowych ośrodków wychowawczych i młodzieżowych ośrodków socjoterapii,
z równoczesnym odstąpieniem od dotowania tych zadań z budżetu państwa,
c) wdrożenia od 1 września 2004 r. czwartej godziny zajęć z wychowania fizycznego dla uczniów V i VI klasy szkół podstawowych oraz skutki przechodzące (za 8 m-cy) wdrożonej od 1 września 2003 r. 4-tej godziny zajęć z WF dla uczniów IV klasy szkół podstawowych.
W ustawie budżetowej na rok 2004 z dnia 23 stycznia 2004 r. (Dz.U. Nr 17, poz. 167) w dziale 758 "Różne rozliczenia", w rozdziale 75801 "Część oświatowa subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego" kwota subwencji oświatowej na 2004 r. określona została w łącznej wysokości 25.082.854 tys. zł, tj. wyższej w stosunku do roku 2003 (24.321.215 tys. zł) nominalnie o 3,1%. Należy zaznaczyć, że wzrost kwoty subwencji oświatowej w stosunku do roku ubiegłego jest oczywisty, pomimo spadku liczby uczniów w roku szkolnym 2003/2004 (6.961.321 uczniów) w odniesieniu do roku szkolnego 2002/2003 (7.083.662 uczniów) o 1,73%.
Po odliczeniu 1% rezerwy (art. 73 ww. ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego) pozostałą kwotę 24.832.022.412 zł rozdzielono pomiędzy poszczególne jednostki samorządu terytorialnego następująco:
- gminy 15.551.625.240 zł (62,6%),
- powiaty (w tym miasta na prawach powiatu) 8.822.409.878 zł (35,5%),
- samorządy województw 457.987.294 zł (1,9%).
Podziału subwencji oświatowej dokonano na podstawie:
- rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 22 grudnia 2003 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2004 (Dz.U. Nr 225, poz. 2231);
- danych statystycznych GUS na rok szkolny 2003/2004 (z uwzględnieniem rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2002 r. w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2003 - Dz.U. Nr 146, poz. 1227 z późn. zm.)
- danych rzeczowych zweryfikowanych przez organy prowadzące (dotujące) szkoły i placówki oświatowe.
Wspomniane wyżej rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 22 grudnia 2003 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2004 zmodyfikowało w niezbędnym zakresie niektóre zasady podziału środków subwencyjnych stosowane w 2003 r., wyrażone - jak co roku - w algorytmie uzależniającym wysokość przyznawanych środków od skali i struktury realizowanych zadań, mierzonych liczbą uczniów, wychowanków i korzystających, z uwzględnieniem stopni awansu zawodowego nauczycieli. Algorytm wyodrębnia środki subwencyjne służące określeniu należnej JST kwoty bazowej (SOA), kwoty uzupełniającej (SOB) subwencji przeznaczonej na realizację zadań szkolnych oraz kwoty przeznaczonej na realizację zadań pozaszkolnych (SOC).
Użyte w kalkulacji wagi odnoszą się do 20 zadań szkolnych i 10 zadań pozaszkolnych. Zastosowana na 2004 r. częściowa modyfikacja niektórych wag w porównaniu z rokiem poprzednim, odnosi się do:
1) obniżenia wartości wagi P1 (z 0,05 do 0,04) związanej z dofinansowaniem szkół podstawowych i gimnazjów w gminach legitymujących się relatywnie niższym wskaźnikiem dochodów podatkowych,
2) zlikwidowania czterech odrębnych wag związanych z realizowaną do 2003 r. racjonalizacją sieci szkół podstawowych i gimnazjów, z równoczesnym podwyższeniem wartości:
a) wagi P2 (z 0,35 do 0,48) dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów zlokalizowanych na terenach wiejskich,
b) wagi P3 (z 0,20 do 0,25) dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów zlokalizowanych na terenach miast do 5000 mieszkańców,
3) utworzenia nowej wagi (P20 = 0,03) dla uczniów szkół podstawowych i gimnazjów prowadzonych przez gminy na terenach wiejskich lub w miastach do 5000 mieszkańców, z przeznaczeniem na dofinansowanie organizacji zajęć pozalekcyjnych,
4) podwyższenia wartości:
a) wagi P7 (z 2,00 do 2,50) i wagi P8 (z 3,00 do 3,15) dla szkół wszystkich typów, w których pobierają nauk uczniowie niepełnosprawni,
b) wagi P10 (z 0,044 do 0,05) dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych i ponadpodstawowych,
5) rozszerzenia zakresu stosowania:
a) wagi P6 o uczniów zagrożonych niedostosowaniem społecznym,
b) wagi P16 o uczniów szkół artystycznych,
c) wagi P25 o wychowanków młodzieżowych ośrodków wychowawczych oraz młodzieżowych ośrodków socjoterapii.
6) zmodyfikowania wagi P5 związanej z instytucją awansu zawodowego nauczycieli, zapewniającej relatywnie wyższe kwoty "dodatku" służącego bilansowaniu skutków związanych z wyższym od przeciętnego udziałem nauczycieli mianowanych i dyplomowanych w ogólnej liczbie zatrudnionych nauczycieli.
Jednocześnie należy zaznaczyć, że projekt rozporządzenia w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2004 był konsultowany z przedstawicielami wszystkich korporacji samorządowych i z partnerami społecznymi. Został on pozytywnie zaopiniowany przez Zespół ds. Edukacji, Kultury i Sportu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego na posiedzeniu w dniu 6 listopada 2003 r. Uzyskał również pozytywną opinię na posiedzeniu plenarnym Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego w dniu 10 grudnia 2003 r.
Uprzejmie Pana Marszałka informuję, że nie jest możliwe zwiększenie wartości wag określonych w powyższym rozporządzeniu lub też wprowadzenie nowych wag np. dla szkół funkcjonujących w ośrodkach wychowawczych. Zmiany te spowodowałyby bowiem obniżenie finansowego standardu A tj. kwoty subwencji oświatowej przypadającej na jednego ucznia przeliczeniowego oraz konieczność zmniejszenia kwot części oświatowej subwencji ogólnej dla wielu jednostek samorządu terytorialnego. Taka sytuacja stwarzałaby zagrożenie dla realizacji przez szkoły i placówki oświatowe szeregu zadań z zakresu oświaty oraz edukacyjnej opieki wychowawczej.
Warto odnotować, że ostateczna kwota części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2004 dla Powiatu Elbląskiego - 8.345.837 zł jest wyższa w stosunku do analogicznej kwoty z roku ubiegłego o 29,9%. Natomiast liczba uczniów w roku szkolnym 2003/2004 zwiększyła się w stosunku do roku szkolnego 2002/2003 tylko o 2,22%. Kwota subwencji oświatowej w przeliczeniu na jednego ucznia fizycznego, która w Powiecie Elbląskim w 2004 r. wynosi 4.411,12 zł, wzrosła w stosunku do roku ubiegłego (3.470,94 zł) o 27,1%. Kwota ta jest jednocześnie wyższa od średniej kwoty subwencji oświatowej w przeliczeniu na 1 ucznia fizycznego w woj. warmińsko-mazurskim (3.626,02 zł) o 21,65%.
Przedstawiając powyższe pragnę wyjaśnić, że część oświatowa subwencji ogólnej naliczana jest dla jednostki samorządu terytorialnego a nie dla poszczególnych szkół czy placówek.
Zgodnie z art. 7 ust. 3 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. Nr 203, poz. 1966) o przeznaczeniu środków otrzymanych z tytułu subwencji ogólnej decyduje organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego.
W istniejących uwarunkowaniach ekonomicznych związanych z finansowaniem ze środków publicznych zadań oświatowych realizowanych przez JST ważne znaczenie ma wyodrębniona w ramach części oświatowej subwencji ogólnej 1% rezerwa. W 2004 r. kwota 1% rezerwy wynosząca 250.828.540 zł została powiększona o kwotę 3.048 zł powstałą w wyniku zaokrągleń po rozdzieleniu podstawowej części subwencji między jednostki samorządu terytorialnego. Łącznie rezerwa części oświatowej subwencji ogólnej
wynosi 250.831.588 zł. Podział środków z 1% rezerwy subwencji oświatowej dokonywany jest w oparciu o "Kryteria podziału 1% rezrwy części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2004", zaakceptowane przez Zespół ds. Edukacji, Kultury i Sportu Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego na posiedzeniu w dniu 16 stycznia br. Dokument ten wraz z załączonymi wzorami wniosków - został przesłany wszystkim jednostkom samorządu terytorialnego przy piśmie MENiS z dnia 21 stycznia br. Nr DE-III-3117/9/os-og/04. Wnioski samorządów o zwiększenie części oświatowej subwencji ogólnej są przedkładane Zespołowi ds. Edukacji, Kultury i Sportu KWRiST do zaopiniowania. W przypadku pozytywnej opinii Zespołu Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu występuje do Ministra Finansów o zwiększenie jednostkom samorządu terytorialnego subwencji oświatowej.
Łączę wyrazy szacunku
Krystyna Łybacka