Warszawa, 15.09. 2004 r.

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Realizacja świadczeń rodzinnych przez samorządy terytorialne - to nowe miejsca pracy w terenie, szczególnie istotne w rejonach o najwyższym bezrobociu. W rejonach tych większa jest stopa ubóstwa, a tym samym więcej osób korzysta ze świadczeń rodzinnych. Większe wydatki na świadczenia oznaczają, iż większe kwoty przeznaczone być mogą na ich obsługę, co oznacza możliwość stworzenia większej liczby miejsc pracy.

Świadczenia wypłacane na podstawie nieobowiązującej już ustawy z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym (Dz.U. z 1991 r., Nr 45, poz. 200, z późn. zm.) nie były wypłacane na podstawie decyzji sądu. Wyrok sądu wydawany był wobec osoby zobowiązanej do alimentacji, a nie wobec funduszu alimentacyjnego. Świadczenia z funduszu przyznawane były na podstawie zaświadczenia komornika o całkowitej lub częściowej bezskuteczności egzekucji zasądzonych alimentów. Nie jest prawdą, iż świadczenia z funduszu przyznawane były niezależnie od sytuacji materialnej świadczeniobiorców. Ustawa o funduszu alimentacyjnym, tak jak obecnie ustawa o świadczeniach rodzinnych, uzależniała prawo do świadczeń od kryterium dochodowego.

Nie można również mówić o pogorszeniu się warunków materialnych rodzin niepełnych. Jak wynika ze sprawozdań rzeczowo-finansowych o zadaniach zrealizowanych ze środków budżetu państwa w zakresie świadczeń rodzinnych za maj-czerwiec 2004, z dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka korzysta około 812 tys. dzieci, tj. o ponad 260 tys. (47%) więcej niż korzystało z funduszu alimentacyjnego (550 tys. osób). Na wprowadzeniu nowych rozwiązań zyskało także ok. 166 tys. dzieci, na które z funduszu alimentacyjnego były wypłacane świadczenia niższe niż 170/250 zł, a ok. 136 tys. nabyło prawo do świadczenia w podobnej jak dotychczas wysokości. Ustawa wprowadziła również nowe świadczenia, które do tej pory nie były wypłacane. Zwiększyła się pomoc państwa skierowana do dzieci w wieku szkolnym. Szacuje się, że dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego otrzyma we wrześniu ok. 3,5 mln uczniów, dodatek z tytułu podjęcia nauki poza miejscem zamieszkania - ok. 700 tys. Dodatkowe kwoty otrzymują również rodziny wychowujące dzieci niepełnosprawne - na ok. 320 tys. dzieci pobierany jest nowy dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji.

Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych adresowana jest do wszystkich rodzin. do niepełnych rodzin kierowany jest tylko jeden z rodzajów dodatków do zasiłku rodzinnego, przy czym kierowany jest on do wszystkich rodzin niepełnych znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej, bez względu na fakt otrzymywania zasądzonych alimentów. Podobnie jak w przypadku rodzin pełnych, dodatek ten nie przysługuje osobom, które wychowują dziecko wspólnie z ojcem/matką.

Z danych uzyskanych z resortu sprawiedliwości wynika wzrost liczby pozwów o rozwód i separację. Nie oznacza to jednak, że w rzeczywistości liczba rozwodów znacząco wzrośnie. Orzekając rozwód, sąd musi stwierdzić stały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, co wymaga przeprowadzenia wynikającego postępowania ustalającego stan rodziny i w wyniku tego postępowania powzięcia przekonania, że rozkład pożycia między małżonkami jest zupełny i nie można go naprawić oraz że dobro dzieci nie zostanie naruszone w wyniku rozwodu. W żadnym wypadku za przyczynę rozwodu nie można uznać chęci uzyskania dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka.

Mając na celu zwiększenie pomocy rodzinom wielodzietnym, przy jednoczesnym osłabieniu nadmiernej atrakcyjności świadczenia dla rodzin niepełnych, w Ministerstwie Polityki Społecznej przygotowany został projekt nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych. Proponuje się rozszerzenie katalogu świadczeń rodzinnych o dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej. Jednocześnie nowelizacja - tak jak to było w rządowym projekcie ustawy o świadczeniach rodzinnych - wprowadza limit łącznej kwoty dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka, którą może otrzymać jedna rodzina. Projekt nowelizacji został przesłany do konsultacji międzyresortowych.

Zasada traktowania urlopu wychowawczego jako okresu równorzędnego z okresami zatrudnienia przestała obowiązywać od dnia 15 listopada 1991 r., tj. od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 7 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zmian.). Ustawa ta wprowadziła nową klasyfikację okresów uwzględnianych przy ustalaniu uprawnień do emerytur i rent oraz zasadę, że okresy nieskładkowe mogą być uwzględnione w rozmiarze nie przekraczającym jednej trzeciej udowodnionego okresu składkowego. W katalogu okresów nieskładkowych zostały wymienione m.in. okresy urlopu wychowawczego. Tak więc stan prawny w tym zakresie uległ zmianie na wiele lat przed wejściem w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zmian.).

Jednocześnie informuję, że krytykowany przez Pana Senatora "niesprawiedliwy sposób naliczania kapitału początkowego" polegający na uwzględnianiu urlopu wychowawczego w wymiarze okrojonym do jednej trzeciej okresu składkowego, został zmieniony ustawą z 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 121, poz. 1264). Ustawą tą wprowadzony został przepis, że przy ustalaniu kapitału początkowego w pełnym wymiarze uwzględniane są okresy, o których mowa w art. 7 pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, tj. okresy:

- urlopu wychowawczego

- niewykonywania pracy z powodu opieki na dzieckiem w wieku do lat 4 - w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie - w przypadku większej liczby dzieci - do 6 lat,

Osoby, którym przy obliczaniu wysokości kapitału początkowego organ rentowy nie przyjął całego okresu wychowawczego, przypadającego przed dniem 1 stycznia 1999 r., bo zastosował ograniczenie do jednej trzeciej, mogą zgłosić wniosek o ponowne ustalenie wysokości kapitału, w związku ze zmianą przepisu art. 174 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Osoby, które tego nie zrobią nie muszą się jednak niepokoić.

Organ rentowy przeliczy kapitał z urzędu, np. przy okazji załatwiania wniosku o doliczenie okresów składkowych lub innych okresów nieskładkowych, które wcześniej nie były udokumentowane, czy też rozpatrując wniosek o emeryturę. Nowa wysokość kapitału początkowego, uwzględniająca cały okres urlopu wychowawczego przypadającego przed dniem 1 stycznia 1999 r., zostanie ustalona na dzień 1 stycznia 1999 r. a następnie odpowiednio zwaloryzowana. Działanie z urzędu jest oczywiście możliwe, o ile w aktach znajduje się dokumentacja, potwierdzająca okresy, o których mowa w art. 7 pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

MINISTER

z up.

PODSEKRETARZ STANU