Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Po raz pierwszy instytucje kultury uzyskały możliwość uwłaszczenia na podstawie art. 2 ustawy z dnia 29.09.1990 r. zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. Nr 79, poz. 464). Przepis ten stanowił, iż grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub własność gminy, będące w dniu wejścia w życie ustawy (5 grudnia 1990 roku) w zarządzie państwowych osób prawnych stają się z tym dniem, z mocy prawa, przedmiotem użytkowania wieczystego. Budynki i inne urządzenia oraz lokale, znajdujące się na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa lub gminy, będących w dniu wejścia w życie ustawy w zarządzie osób prawnych, stają się z tym dniem, z mocy prawa, własnością tych osób. Nabycie własności przez te osoby następuje odpłatnie, jeżeli obiekty te nie były wybudowane lub nabyte ze środków własnych.

Chociaż generalnie instytucje prowadzące działalność kulturalną otrzymały możliwość uzyskania osobowości prawnej (poprzez wpis do rejestru instytucji kultury) od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, to jednak przed tą datą mogły funkcjonować instytucje artystyczne posiadające osobowość prawną (na podstawie wpisu do rejestru ia) lub np. poszczególne muzea martyrologiczne utworzone osobnymi ustawami. Obecnie kwestię uwłaszczenia instytucji kultury reguluje ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, której art. 202 stanowi, iż instytucje kultury, posiadające osobowość prawną, nabywają z mocy prawa, z dniem ich wpisu do rejestru instytucji kultury, użytkowanie wieczyste gruntów, którymi zarządzały w dniu 5 grudnia 1990 r., oraz własność położonych na nich budynków, innych urządzeń i lokali, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy nadal zarządzają tymi gruntami. W przypadku tej ustawy nabycie następuje nieodpłatnie.

Powstały, w wyniku przyjętych przez ustawodawcę rozwiązań, problem zadłużenia niektórych instytucji kultury wymaga bardzo wnikliwej analizy, zarówno stanu prawnego jak i skali zjawiska.

W ministerstwie kultury trwają obecnie prace nad projektem ustawy o działalności kulturalnej, w którym to projekcie przewiduje się uregulowanie przedstawionego w oświadczeniu problemu.