Warszawa, 22.04.2003 r.

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu RP

W odpowiedzi na wystąpienie Pana Marszałka - znak: LP/043/103/03/V - w związku z oświadczeniem Pani senator Teresy Liszcz złożonym na 36. Posiedzeniu Senatu w dniu 19 marca 2003 r., udzielam następującej odpowiedzi.

Zgodnie z art. 10 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 1998 r., Nr 64, poz. 414 z późn. zm.) świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, jest zadaniem własnym gminy z zakresu pomocy społecznej o charakterze obowiązkowym. Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001, Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.) gmina w celu wykonywania swoich zadań może tworzyć jednostki organizacyjne, a także zawierać umowy z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarządowymi. W związku z tym to od decyzji gminy zależy czy zadanie własne będzie realizowała samodzielnie przy pomocy gminnych jednostek organizacyjnych czy przekaże je do realizacji innym podmiotom na podstawie zawartej z nimi umowy. Jeżeli chodzi o realizację zadań własnych gminy z zakresu pomocy społecznej (a do takich należy świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania) to zgodnie z art. 46 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej, jeżeli gmina nie określiła odrębnego wykonawcy takiego zadania, wówczas realizuje je ośrodek pomocy społecznej, będący jednostką organizacyjną gminy utworzoną do realizacji zadań zleconych gminie z zakresu pomocy społecznej (art. 46 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej). Ośrodek pomocy społecznej będący jednostką sektora finansów publicznych w rozumieniu ustawy o finansach publicznych, zobowiązany jest z kolei do stosowania ustawy o zamówieniach publicznych przy udzielaniu zamówień publicznych na dostawy, usługi lub roboty budowlane. W związku z powyższym jeżeli ośrodek pomocy społecznej w celu realizacji powierzonego mu przez gminę zadania własnego z zakresu pomocy społecznej, zamawia np. pewne usługi, które w części służą realizacji tego zadania, w takim przypadku prawidłowym i zgodnym z prawem jest postępowanie ośrodka polegające na zastosowaniu wówczas ustawy o zamówieniach publicznych.

Gmina w celu wykonywania swoich zadań (np. świadczenia usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania) może również zawierać umowy z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarządowymi (art. 9 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym). Zastosowanie ma wówczas art. 12a ustawy o pomocy społecznej zgodnie, z którym właściwe organy administracji rządowej i organy jednostek samorządu terytorialnego mogą zlecać, w drodze umowy, organizacjom społecznym, Kościołowi Katolickiemu i innym kościołom, związkom wyznaniowym, fundacjom, stowarzyszeniom, pracodawcom oraz osobom fizycznym i prawnym zadania z zakresu pomocy społecznej oraz wspierać je w tym finansowo (w postaci dotacji), stosując Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 czerwca 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad i form współdziałania administracji publicznej z innymi podmiotami oraz wzorów ofert, umów i sprawozdań z realizacji zadań pomocy społecznej (Dz.U. Nr 55, poz. 662) oraz odpowiednio art. 118 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2003, Nr 15, poz. 148). W przypadku podjęcia decyzji przez właściwy organ gminy o powierzeniu w drodze umowy (na podstawie powyższych przepisów) realizacji zadania własnego gminy np. "świadczenia usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania", jednemu z wyżej wymienionych podmiotów, ustawa o zamówieniach publicznych nie ma zastosowania. Wynika to m.in. z treści art. 12a ustawy o pomocy społecznej, § 5 ww. rozporządzenia, w którym mowa jest o tym, że "podmioty zlecające zadanie udzielają dotacji na finansowanie lub dofinansowanie działań podmiotów w zakresie pomocy społecznej", art. 180 ust. 1 ustawy o finansach publicznych oraz art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy o zamówieniach publicznych, który stanowi, że "ustawy o zamówieniach publicznych nie stosuje się do zasad i trybu przyznawania dotacji ze środków publicznych, jeżeli dotacje te przyznawane są na podstawie ustaw". Powyższe twierdzenie potwierdza wyrok NSA z dnia 5 lipca 2002 r. znak II S.A./Kr 532/01

Reasumując jeżeli chodzi o realizację zadania własnego gminy świadczenia usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, to od decyzji gminy zależy przy udziale jakich podmiotów będzie realizowała swoje zadanie. Prawidłowość postępowania gminy w opisanym przez Panią senator w oświadczeniu przypadku jest obecnie przedmiotem postępowania kontrolnego przeprowadzonego przez Regionalną Izbę Obrachunkową w Lublinie.

Jeżeli chodzi o kwestie związane z sugerowanym przez Panią senator udziałem obcokrajowców przy wykonywaniu pracy na rzecz podmiotów, które wygrały przetarg na świadczenie usług opiekuńczych to wyjaśniam, że zasady wykonywania pracy przez cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są przedmiotem szczególnej regulacji zawartej w ustawie z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz.U. z 2001 r., Nr 6, poz. 56 z późn. zm.) i wydanym na jej podstawie aktom wykonawczym. Na podstawie art. 51 tej ustawy zasadą jest, że cudzoziemiec może wykonywać pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli posiada zezwolenie na pracę wydane przez wojewodę właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy. Z obowiązku tego są zwolnieni cudzoziemcy posiadający zezwolenie na osiedlenie się lub status uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej. W rozumieniu ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu wykonywanie pracy przez cudzoziemca oznacza zatrudnienie, wykonywanie innej pracy zarobkowej lub pełnienie funkcji w zarządach osób prawnych prowadzących działalność gospodarczą. Z kolei inną pracą zarobkową jest wykonywanie pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych (usług rolniczych (art. 2 ustawy). Powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi nie posiadającemu zezwolenia, o którym mowa w art. 50 ust. 1 ustawy, lub na innym stanowisku albo na innych warunkach niż określone w zezwoleniu stanowi wykroczenie zagrożone karą grzywny w wysokości nie niższej niż 3.000 zł (art. 64 ust. 1 ustawy).

W kwestii odpowiedzi na pytanie, czy nie należałoby objąć gwarancją minimalnego wynagrodzenia za pracę, godzinowego wynagrodzenia osób wykonujących pracę na innej podstawie prawnej niż stosunek pracy, wyjaśniam, że od 1 stycznia 2003 r. obowiązuje ustawowe uregulowanie tej problematyki - ustawa z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz. 1679). Instytucja minimalnego wynagrodzenia za pracę, którego wysokość określa państwo nie jest zjawiskiem powszechnie występującym we wszystkich krajach. Tylko nieliczne kraje zdecydowały się na określanie najniższego dopuszczalnego wynagrodzenia za pracę. Instytucja ta ograniczająca swobodę stron stosunku pracy w zakresie ustalania wysokości wynagrodzenia ma z tego powodu wyjątkowy charakter. Celem ustalenia minimalnego wynagrodzenia jest realizacja przez przepisy prawa pracy funkcji chronionej polegającej na ochronie słabszej ekonomicznie strony stosunku pracy, czyli pracownika. Nadanie rangi ustawowej wynikało z art. 65 ust. 4 Konstytucji RP, który obligował do ustalenia wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę lub sposobu ustalania tej wysokości w drodze ustawy. Konstytucyjne określenie "minimalne wynagrodzenie za pracę" rozumiane jest jako odniesienie minimalnego wynagrodzenia do stosunku pracy w znaczeniu kodeksu pracy i innych przepisów szczególnych regulujących prawa i obowiązki pracowników. Tak więc, zakres podmiotowy regulacji minimalnego wynagrodzenia wynika bezpośrednio z Konstytucji RP.

Należy podkreślić, że minimalne wynagrodzenie od 1 stycznia br. nie zawsze oznacza kwotę 800 zł za pracę w pełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy. Zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy wynagrodzenie osób, które nie przepracowały dwóch lat może być niższe do 2005 r. od minimalnego wynagrodzenia o nie więcej niż 20% w przypadku osób, które nie przepracowały jednego roku i o 10% - w przypadku osób, które przepracowały rok, ale nie przepracowały dwóch lat. Oznacza to, że w bieżącym roku wynagrodzenie tych osób nie może być niższe niż odpowiednio: 640 i 720 zł.

W zakresie umów cywilnoprawnych, w których naczelną zasadą jest swoboda stron tych umów w zakresie kształtowania ich treści oraz zasada równości stron stosunku pracy ingerencja państwa w zakresie ustalania wynagrodzenia w ramach stosunków cywilnoprawnych byłaby nadmierna i nie znajduje uzasadnienia jak w przypadku stosunków pracy. Dlatego nie ma merytorycznych przesłanek, aby przepisy ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę rozszerzyć na wynagrodzenie osób wykonujących pracą na innej podstawie prawnej niż stosunek pracy, a więc głównie na wynagrodzenia określane w umowie zlecenia lub umowie o dzieło. Wymienione umowy są umowami cywilno-prawnymi regulowanymi przez kodeks cywilny, a kalkulacja wysokości należnego wynagrodzenia w ramach tych umów powinna być zgodna z obowiązującą taryfą wynagrodzenia odpowiadającą wykonywanej pracy (umowa zlecenia) lub uzasadnionymi nakładami pracy (umowa o dzieło).

MINISTER

SEKRETARZ STANU

Jolanta Banach