Warszawa, dnia 09.12.2004 r.

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu RP

Szanowny Panie Marszałku,

Odpowiadając na pismo z dnia 9 listopada br. (znak: BPS/DSK-043-476-04) dotyczące wspólnego oświadczenia złożonego przez panów senatorów Andrzeja Spychalskiego i Mariana Lewickiego w sprawie problemów proceduralnych w racjonalnej gospodarce odpadami komunalnymi, udzielam poniższych wyjaśnień.

Problemy przedstawione przez panów senatorów związane są głównie z ustawą z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. Nr 132, poz. 622, z późn. zm.) - a w szczególności z art. 6a, stwierdzającym, że "Rada gminy może w drodze uchwały, na podstawie akceptacji mieszkańców wyrażonej w przeprowadzonym uprzednio referendum gminnym, przejąć od właścicieli nieruchomości wszystkie lub wskazane obowiązki, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, 3 i 4".

Wprawdzie jest to ustawa leżąca w kompetencjach Ministerstwa Infrastruktury, ale należy zauważyć, że z inicjatywą zmiany ww. art. wystąpił resort środowiska. W 2002 r. został przedstawiony Sejmowi obecnej kadencji rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o odpadach, ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej oraz ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (druk nr 732), w którym w art. 5 pkt 2 zaproponowano nadanie nowego brzmienia art. 6a, a mianowicie: "Rada gminy może, w drodze uchwały, przejąć od właścicieli nieruchomości wszystkie lub określone obowiązki, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, 3, 4 i 5". Przepis ten został przyjęty przez Komisję Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, jednakże w dniu 21 listopada 2002 r. w trakcie III czytania został odrzucony przez Sejm - również głosami ówczesnej koalicji rządowej. Próby przywrócenia tego przepisu przez Senat nie były możliwe, gdyż uchwalona przez Sejm ustawa nie zmieniła już art. 6a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

Wobec powyższego w 2003 r. Ministerstwo Środowiska zleciło wykonanie analizy obowiązków aktów prawnych, celem wypracowania właściwych rozwiązań w gospodarce odpadami. Na podstawie wyników zakończonej w 2004 r. pracy Departament Polityki Ekologicznej Ministerstwa Środowiska przygotował projekt ustawy o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw, w którym zawarto również propozycje zmian ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

W zakresie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach zmiana będzie dotyczyć głównie wprowadzenia zapisów dających gminom możliwość wyboru systemu gospodarowania odpadami komunalnymi.

Aktualnie przedmiotowy projekt ustawy znajduje się w trakcie uzgodnień międzyresortowych i powinien zostać rozpatrzony przez rząd w styczniu 2005 r.

Należy jednak zauważyć, że obecne przepisy - przynajmniej w pewnej mierze - umożliwiają kierowanie strumieni odpadów do określonych w ustawie miejsc odzysku lub unieszkodliwiania odpadów komunalnych.

Zgodnie z art. 7 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach wójt, burmistrz lub prezydent miasta wydaje zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych, w którym może określić obszar, na którym usługi te mają być świadczone, ma jednak prawo odmówić wydania tej decyzji, jeżeli jest ona niezgodna z gminnym planem gospodarki odpadami. Niestety przepisy te nie są dostatecznie wykorzystywane przez gminy. Jednym z powodów jest nieuchwalenie do tej pory przez wiele gmin przedmiotowych planów. Ustawowy termin uchwalenia planów gospodarki odpadami został wyznaczony dla gmin na dzień 30 czerwca 2004 r. W tym czasie jedynie 201 gmin, tj. 8,32% gmin w skali kraju, uchwaliło swoje plany. Według stanu na 29 października 2004 r. liczba uchwalonych gminnych planów gospodarki odpadami wzrosła do 547 (tj. 22,66% w skali kraju).

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami (Dz.U. Nr 66, poz. 620) plany te powinny określać :

1) aktualny stan gospodarki odpadami,

2) prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami, w tym wynikające również ze zmian demograficznych i gospodarczych,

3) działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarki odpadami,

4) projektowany system gospodarki odpadami, w szczególności gospodarki odpadami komunalnymi i opakowaniowymi, uwzględniający ich zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie, ze wskazaniem miejsca unieszkodliwiania odpadów,

5) rodzaj i harmonogram realizacji przedsięwzięć oraz instytucje odpowiedzialne za ich realizację,

6) sposoby finansowania, w tym instrumenty finansowe służące realizacji zamierzonych celów, z uwzględnieniem harmonogramu uruchamiania środków finansowych i ich źródeł,

7) system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów pozwalający na określenie sposobu oraz stopnia realizacji celów i zadań zdefiniowanych w planie gospodarki odpadami, z uwzględnieniem ich jakości i liczby.

Należy zauważyć, że w przypadku gospodarki odpadami komunalnymi - aby osiągnąć cele stawiane przez prawo UE - monopole utrzymają się w sposób naturalny (kompleksowy zakład zagospodarowania odpadów komunalnych powinien przyjmować odpady od co najmniej 150 000 mieszkańców, aby jego działalność była opłacalna pod względem ekonomicznym). Jest to zjawisko występujące we wszystkich państwach UE, co nie ogranicza możliwości konkurencji przy świadczeniu niektórych usług. W przypadku przejęcia obowiązku przez gminy łatwiej będzie wyegzekwować właściwe postawy od mieszkańców.

Wprawdzie budowanie w niewielkiej odległości podobnych, konkurencyjnych instalacji prowadzi do obniżenia cen, jednak, jak dowodzi przykład krajów Europy Zachodniej, dzieje się to kosztem obniżenia standardów w zakresie ochrony środowiska. Z tego też powodu - w pewnym okresie - Holandia w swoim krajowym planie gospodarki odpadami wprowadziła zakaz budowy spalarni odpadów, gdy moce przetwórcze istniejących obiektów przewyższały ilość odpadów nadających się do spalania.

Osiągnięcie celów wyznaczonych w prawodawstwie Unii Europejskiej wymagało będzie zapewne poczynienia jeszcze innych kroków. Zostaną one sprecyzowane w przygotowywanym obecnie w Ministerstwie Środowiska sprawozdaniu z realizacji krajowego planu gospodarki odpadami, który zostanie przedstawiony Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w grudniu br.

Z wyrazami szacunku

Z up. MINISTRA

PODSEKRETARZ STANU

Tomasz Podgajniak