Szanowny Panie Marszałku,

Stosownie do postanowień art. 49 ust. 5 Regulaminu Senatu Rzeczypospolitej Polskiej uprzejmie przesyłam na ręce Pana Marszałka odpowiedź na skierowane do mnie przez Pana Mariana Lewickiego oświadczenie, które dotyczy zmian wprowadzonych przez ustawę z dnia 18 września 2001 r. zmieniającą ustawę o komornikach sądowych i egzekucji.

Dla pełnego przedstawienia sprawy pragnę krótko zaprezentować przebieg prac nad ustawą o komornikach sądowych w Ministerstwie Sprawiedliwości oraz proces uchwalenia znowelizowanej ustawy o komornikach sądowych i egzekucji w jej obecnej postaci.

Zamiarem Ministra Sprawiedliwości nie było znowelizowanie ustawy z 1997 r., lecz zastąpienie jej zupełnie nowych aktem. Opracowany przez Zespół powołany w Ministerstwie projekt został przesłany w dniu 8 czerwca 2001 r. Prezesowi Rady Ministrów.

Obecnie obowiązująca ustawa powstała jednak wskutek inicjatywy poselskiej, bowiem dnia 1 czerwca 2001 r. wpłynął do Sejmu poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk nr 3069), którego treść nie była uprzednio konsultowana z Ministerstwem Sprawiedliwości.

Posłowie przedstawiający projekt stwierdzili w uzasadnieniu, iż "(...) dokonanie zmian w treści ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, przy równoczesnym uwzględnieniu korzyści finansowych wynikających dla budżetu państwa jest niezbędne".

W toku parlamentarnych prac - w porównaniu do pierwotnej wersji projektu - dodano w art. 2 ust. 6, który stanowi o odpowiedzialności za szkody wynikające z ujawnienia przez komornika tajemnicy bankowej lub skarbowej, dokonano określenia art. 61 i 62, a kilka artykułów otrzymało nowe brzmienie. Są nimi m.in.:

1) art. 28 - "Komornik jest osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów: o podatku dochodowym od osób fizycznych, o ubezpieczeniach społecznych oraz o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym",

2) art. 45 - w którym kilka ustępów uzyskało nowe brzmienie:

a) ust. 1 "Po złożeniu przez właściciela tytułu wykonawczego wraz z wnioskiem o wszczęcie egzekucji komornik podejmuje czynności egzekucyjne, chyba że wnioskowi nie można nadać biegu z powodu przeszkód prawnych",

b) ust. 2 - "Za dokonaną egzekucję świadczeń pieniężnych komornik pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 15% wartości wyegzekwowanego roszczenia",

d) ust. 4 - "Jeżeli egzekucja okaże się bezskuteczna bądź wyegzekwowana kwota nie wystarcza na pokrycie kosztów egzekucji, komornik zwraca połowę opłaty stosunkowej pobranej od wierzyciela tytułem zabezpieczenia",

e) ust. 5 "Komornik może, przed wszczęciem egzekucji środków pieniężnych, wezwać wierzyciela do wpłacenia części opłaty stosunkowej w wysokości 15% najniższego wynagrodzenia przy wartości egzekwowanego świadczenia do 10.000 złotych i 25% najniższego wynagrodzenia, kiedy wartość egzekwowanego świadczenia przekracza kwotę 10.000 złotych" oraz

3) art.. 49 "Cała opłata stosunkowa wynosi 15% wartości egzekwowanego świadczenia, jednak nie może być niższa niż 1/10 i wyższa niż trzydziestokrotna wysokość prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej, zwanego dalej "prognozowanym przeciętnym wynagrodzeniem".

Uchwalenie ustawy poprzedzone było również konsultacją z samorządem komorniczym, czego przykładem może być uwzględnienie niektórych uwag Krajowej Rady Komorniczej (przedłużenie czasu, w którym komornik dokonuje niezbędnych czynności egzekucyjnych lub podniesienie wysokości opłaty stosunkowej pierwotnie z 10% do 15%).

Odnosząc się do pytań Pana Senatora dotyczących analizy skutków finansowych ustawy można jedynie wskazać, iż faktem jest, iż stawki opłat egzekucyjnych uległy obniżeniu. Może to oznaczać zmniejszenie dochodów komorników, a w konsekwencji uzyskiwanego przez Skarb Państwa podatku dochodowego.

Koszty prowadzenia egzekucji były bowiem tak znaczne, że wątpliwym wydawał się rzeczywisty dostęp do postępowania egzekucyjnego, dotychczas bowiem wyłączne ryzyko bezskutecznej egzekucji spoczywało na wierzycielu, a dochód komornika w większym stopniu - niż od skuteczności postępowania - zależny był od ilości spraw.

Odnosząc się do zawartych w oświadczeniu Pana Senatora uwag dotyczących nowych rozwiązań przyjętych przez ustawodawcę należy zwrócić uwagę na fakt, iż w poprzednim stanie prawnym komornik - z jednej strony - był samodzielnym funkcjonariuszem publicznym, natomiast z drugiej - pracownikiem sądu rejonowego, którego stosunek pracy był jednak pozbawiony szeregu charakterystycznych dla stosunku pracy cech.

Ustawa z dnia 18 września ubiegłego roku odeszła od statusu pracowniczego komornika, zyskał on nową pozycję - stał się funkcjonariuszem publicznym wykonującym pracę na własny rachunek.

Zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy z dniem wejścia w życie ustawy stosunek pracy z komornikiem uległ rozwiązaniu, jasno wynika więc z tego, że stosunek pracy na podstawie mianowania uległ z dniem 1 stycznia 2002 r. rozwiązaniu z mocy prawa.

W związku z powyższym uchylone zostały podstawy dla określenia wynagrodzeń osobowych komorników sądowych, jako pracowników państwowej sfery budżetowej.

Komornikom - z tytułu rozwiązania stosunku pracy - należą się wypłaty ekwiwalentów za urlopy wypoczynkowe (za dni urlopu, które nie zostały wykorzystane przez danego komornika) oraz - w trybie szczególnym - wypłaty dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2001 r. (w odniesieniu do dwóch zespołów komorniczych działających w odrębnej organizacji.

Poza faktem zaliczenia komorników powołanych przed dniem wejścia w życie ustawy do komorników w rozumieniu znowelizowanego aktu (art. 6 ust. 1), komornicy nie uzyskali w związku z rozwiązaniem stosunku pracy żadnych uprawnień (np. do odprawy).

Odnosząc się do uwagi Pana Senatora zawartej w punkcie 2, która dotyczy wysokości opłaty stosunkowej, jakiej komornik może żądać od wierzyciela przed wszczęciem egzekucji, pragnę zwrócić uwagę na fakt, iż obecnie opłata egzekucyjna należy się komornikowi po przeprowadzeniu egzekucji i zależy ściśle od wysokości wyegzekwowanego świadczenia.

Znowelizowana ustawa stanowi, iż część opłaty pobierana jest przez komornika fakultatywnie przy wszczęciu egzekucji, a jej wysokość jedynie pośrednio wiąże się z wysokością egzekwowanego roszczenia.

Ograniczenie wysokości opłaty jaką komornik może uzyskać od wierzyciela ma bardzo ważne znaczenie motywacyjne, będzie bowiem skłaniać komorników do próby ustalenia stanu majątkowego dłużnika już przy pierwszych czynnościach egzekucyjnych.

Równocześnie należy jednak zauważyć, że zasada współdziałania wierzyciela z komornikiem nie uległa zmianie i do obowiązków wierzyciela należy w dalszym ciągu wskazanie mienia dłużnika, z którego można przeprowadzić egzekucję.

Wydaje się, iż ukazany przez Pana Senatora stan, w którym zaliczka na opłatę - o której mowa w art. 45 ust. 5 - nie pokryje kosztów bezskutecznej egzekucji, nie pociągnie za sobą upadłości wielu kancelarii komorniczych, ponieważ komornik prowadzący racjonalną gospodarkę posiadanymi środkami jest w stanie - z opłat uzyskanych w innych, skutecznie przeprowadzonych postępowaniach - wygospodarować środki niezbędne na działanie.

Zmiana zasad wyboru komornika w granicach administracyjnych Sądu Apelacyjnego - zasygnalizowana przez Pana Senatora w punkcie 3 - dotyczy możliwości powierzenia prowadzenia egzekucji jedynie takiemu komornikowi, u którego zaległości w prowadzonych sprawach nie przekraczają 6 miesięcy.

Wprowadzenie nowych zasad wyboru ma na celu "zdyscyplinowanie" komornika, u którego istnieją ponad 6 miesięczne zaległości, jak również spowodowanie tego, by poświęcił swój czas zwłaszcza sprawom będącym w toku (nie przyjmował zaś nowych spraw spoza swojego rewiru).

Przechodząc do uwag zawartych w punkcie 4 należy pamiętać, iż komornik sądowy, pomimo faktu, iż wykonuje powierzone mu czynności na własny rachunek (art. 3a), to jednak w myśl art. 1 pozostaje nadal funkcjonariuszem publicznym.

Z powyższym statusem mogą wiązać się więc pewne ograniczenia dotyczące komercjalizacji działalności tego podmiotu (ze względu na cel szczególnie uzasadnione są one w przypadku świadczeń alimentacyjnych, ich egzekucja ma bowiem zapewnić środki na utrzymanie osób znajdujących się w szczególnej sytuacji, wobec których osoby zobowiązane nie wywiązują się z obowiązku alimentacyjnego.

Ponadto należy mieć na uwadze fakt, iż trudno oczekiwać od sądu orzekania wysokości świadczeń alimentacyjnych, zakładając z góry, iż część ich zostanie przeznaczona na koszty egzekucji.

Aktualny stan wiedzy na temat funkcjonowania w praktyce regulacji w art. 47 ustawy - zwłaszcza na temat udziału przychodów z opłat egzekucyjnych pobieranych przez komorników z tytułu egzekucji świadczeń alimentacyjnych - nie pozwala wypowiedzieć się w sposób konkretny na temat ewentualnej niekonstytucyjności ww. przepisu.

Jednocześnie pragnę poinformować, iż Rada Krajowa NSZZ Komorników Sądowych w Gorzowie Wielkopolskim - w myśl art. 191 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 78, poz. 483) - wystąpiła do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie zgodności z Konstytucją ustawy z dnia 18 września 2001 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz o zmianie niektórych innych ustaw.

Pragnę również uprzejmie powiadomić Pana Senatora, iż w Ministerstwie Sprawiedliwości zostały zainicjowane działania legislacyjne zmierzające do zmiany niektórych - budzących największe zastrzeżenia - zapisów ustawy.

Problem niezgodności art. 45 i art. 45a poruszony przez Pana Senatora w punkcie 5 wydaje się być problemem pozornym.

Zestawienie powyższych przepisów nie powoduje powstania sprzeczności, ponieważ określony w art. 45a ust. 1 termin należy liczyć (zgodnie z art. 45 ust. 1) od chwili skutecznego złożenia wniosku i tytułu wykonawczego.

Termin określony w art. 45a ust. 1 wydaje się być wystarczającym do podjęcia przez komornika pierwszych czynności egzekucyjnych, polegają one bowiem głównie na dokonaniu zajęcia (wynagrodzenia za pracę, rachunku bankowego, ruchomości) lub - przy egzekucji z nieruchomości - wezwaniu do zapłaty oraz doręczeniu dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji.

Odnosząc się do sugestii Pana Senatora, iż użyte w art. 45 pojęcie "przeszkód prawnych" może rodzić wątpliwości interpretacyjne, należy stwierdzić, iż ustawodawca celowo nie użył węższego pojęcia "braków formalnych".

Zgodnie bowiem z doktryną brak polegający na nieuiszczeniu opłaty nie stanowi braku formalnego, można go będzie jednak uznać za przeszkodę prawną określoną w art. 45 ust. 5.

Zasygnalizowany w punkcie 6 oświadczenia brak jednoznacznego określenia w ustawie z dnia 18 września 2001 r. pojęć "przychód", "dochód komornika", czy "koszty ogólne" został wprowadzony przez ustawodawcę celowo.

Pojęcia powyższe są bowiem istotne dla określenia obowiązku podatkowego, tym samym - dla zapewnienia przejrzystości prawa - regulacja ich winna znaleźć się w stosownych ustawach podatkowych.

Przedstawiając powyższe wyjaśnienia wyrażam nadzieję, iż dostarczyły one Panu Senatorowi wyczerpującej oraz zadowalającej odpowiedzi odnośnie kwestii poruszonych w oświadczeniu.

z upoważnienia

MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI

Jerzy Łankiewicz