6. posiedzenie Senatu RP
21 grudnia 2001 r.
Oświadczenie
Oświadczenie złożone
przez senatora Mariana Lewickiego
Oświadczenie skierowane do minister sprawiedliwości Barbary Piwnik.
Panie Marszałku! Wysoki Senacie!
Na podstawie art. 49 Regulaminu Senatu pozwalam sobie złożyć następujące oświadczenie.
W dniu 18 września 2001 r. parlament uchwalił ustawę o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Dz.U. nr 130, poz. 1452. Ustawa znowelizowała obowiązującą od 29 sierpnia 1997 r. ustawę o komornikach sądowych i egzekucji, Dz.U. nr 133, poz. 882 z późniejszymi zmianami, wprowadzając wiele nowych rozwiązań, w tym także o znaczeniu ustrojowym dla instytucji komornika.
Uchwalenie ustawy spotkało się jednak z dużą dezaprobatą środowiska komorniczego. Uznano, iż ustawodawca wbrew opinii samorządu komorniczego, aczkolwiek kierując się słuszną dewizą zwiększenia skuteczności egzekucji komorniczej, wprowadził wiele niejasnych czy wręcz błędnych rozwiązań. Samorząd komorniczy województwa dolnośląskiego, wyrażając swoje zaniepokojenie z powodu uchwalenia ustawy, stwierdza, iż wprowadzenie jej w życie spowoduje oprócz dużych problemów finansowych samych komorników mniejsze dochody budżetu państwa.
Będąc adresatem owego niepokoju środowiska komorniczego, pozwalam sobie skierować na ręce pani minister sprawiedliwości następujące pytania:
1. Czy uchwalenie ustawy było poprzedzone analizą skutków finansowych dla budżetu państwa?
2. Czy wprowadzenie w życie ustawy spowoduje zmniejszenie dochodów budżetu państwa, a jeśli tak, to o jaką kwotę?
3. Czy w przypadku negatywnych skutków dla budżetu rząd planuje przedłużenie zawieszenia wprowadzenia ustawy w życie?
Niezależnie od powyższych pytań, które w mojej ocenie dotykają spraw obecnie najważniejszych, pozwalam sobie nadto przedstawić kilka uwag na temat przyjętych rozwiązań.
1. Ustawa w art. 3a stwierdza, iż komornik na własny rachunek wykonuje czynności, o których mowa w art. 2, i nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo o działalności gospodarczej.
Z powyższego wynika, iż diametralnej zmianie ulega status komornika z pracownika sądowego na osobę wykonującą pracę na własny rachunek. Dotychczasowy status pracownika mianowanego musi ulec rozwiązaniu. Ta oczywista konsekwencja pociąga za sobą konieczność wypłacenia, jak sądzę, odprawy pieniężnej zwalnianemu mianowanemu pracownikowi. Jak wysoką kwotę pieniężną w skali kraju będą musiały wypłacić sądy zwalnianym komornikom i czy rząd zapewnił na to środki?
2. Ustawa w art. 45 zmienia wysokość opłaty stosunkowej, jakiej komornik może żądać od wierzyciela przed wszczęciem egzekucji, określając ją na poziomie 15% albo 25% najniższego wynagrodzenia.
Zmieniono tym samym obowiązującą zasadę ustalania opłaty stosunkowej na 7% kwoty egzekwowanej. Wydaje się, że tak określona opłata nie wystarczy na pokrycie nawet najmniejszych opłat, które są zmuszeni pokrywać z niej komornicy. To rozwiązanie, zdaniem samorządu komorniczego, może przyczynić się do upadłości wielu kancelarii komorniczych z powodu drastycznego spadku dochodów. Przedstawiane dane szacunkowe wskazują, iż upadłością może być zagrożonych do 30% kancelarii.
3. Diametralnej zmianie uległy zasady wyboru komornika w granicach administracyjnych Sądu Apelacyjnego.
Do tej pory wierzyciel miał pełną możliwość wyboru komornika w podanych granicach. Z nieznanych powodów ustawodawca zmienił tę zasadę, dopuszczając taki wybór w drodze swoistego wyjątku tylko w przypadku, gdy komornik nie ma zaległości w prowadzeniu egzekucji przekraczających sześć miesięcy. Zasada ta wydaje się niesłuszna, ustawodawca nie uwzględnił bowiem opóźnień w postępowaniu egzekucyjnym zaistniałych nie z winy komornika, ale z przyczyn leżących poza kancelarią.
4. W art. 47 ustawy wprowadzono prawo komornika do pobrania opłaty w przypadku egzekucji świadczeń powtarzających się dopiero po roku egzekucji.
Wprowadzenie tej zasady jest niesłuszne. Najczęściej występującymi świadczeniami powtarzalnymi są egzekucje alimentacyjne. Wprowadzenie rozwiązania, na mocy którego komornik uzyskuje prawo do wynagrodzenia po roku, jest nie tylko niezrozumiałe, prawnie niesłuszne, ale wręcz krzywdzące komorników, ustawodawca bowiem zmusza ich do pracy bez wynagrodzenia przez rok. Tak długi okres wyczekiwania na wynagrodzenie za pracę nie jest znany dotychczas polskiemu prawu. Wyrażam wątpliwości co do konstytucyjności tego rozwiązania.
5. W art. 45a wprowadzono obowiązek podjęcia czynności egzekucyjnych w terminie trzech dni od daty wpłynięcia wniosku. Niedopełnienie tej powinności w podanym terminie rodzi odpowiedzialność dyscyplinarną komornika.
Rozwiązanie to, aczkolwiek idące we właściwym kierunku, z uwagi na zbyt ogólną redakcję oraz zbyt krótki okres wydaje się błędne.
Przepis art. 45 wprowadzający pojęcie przeszkód prawnych uzasadniających odrzucenie wniosku o egzekucję nie został zdefiniowany. Rodzić to może wiele wątpliwości interpretacyjnych. Penalizacja zaniechania komornika zawarta w art. 45a nie została właściwie powiązana z przepisem art. 45, dającym prawo odrzucenie wniosku.
6. Ustawa nie daje podstaw do jednoznacznego wyjaśnienia pojęć "przychód", "dochód komornika" oraz "koszty ogólne". Ten brak jasności ma bardzo duże znaczenie dla realizacji powinności odprowadzania należności na rzecz skarbu państwa i może owe powinności zakłócać.
Przedstawione uwagi i wątpliwości upoważniają do stwierdzenia, że ustawa została uchwalona bez głębokiej analizy jej skutków prawnych, a niepokoje, jakie wywołała w środowisku komorniczym, dają podstawę do stwierdzenia, że także bez dogłębnej konsultacji z samorządem komorniczym. Wydaje się, że powinność dbania o jakość prawa nakazuje, aby nad tą ustawą zastanowić się raz jeszcze i jeśli byłoby to możliwe, wydłużyć jej vacatio legis, by w tym czasie rozważyć wszystkie argumenty przemawiające zarówno za ustawą, jak i przeciw ustawie.
Postulat ten jest niezwykle ważny szczególnie w kontekście ewentualnych skutków finansowych dla budżetu państwa.