Warszawa, 3 czerwca 2005 r.

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowny Panie Marszałku,

W odpowiedzi na pismo z dnia 5 maja 2005 r. Nr BPS/DSK-043-208/05, przy którym przesłane zostało oświadczenie senatora Grzegorza Lato w sprawie włączenia Sądu Rejonowego w Sandomierzu do okręgu tarnobrzeskiego - uprzejmie informuję:

Od 2001 r. obowiązuje zasada zgodności obszarów właściwości z administracyjnymi granicami województw. Od tego czasu, w reakcji na wystąpienia władz samorządowych województwa podkarpackiego i niektórych parlamentarzystów o przeniesienie Sądu Rejonowego w Sandomierzu z obszaru właściwości Sądu Okręgowego w Kielcach do właściwości sądu Okręgowego w Tarnobrzegu, Kierownictwo resortu konsekwentnie odmawiało wprowadzenia takiej zmiany organizacyjnej.

Powtarzające się w/w wystąpieniach argumenty wywołały potrzebę skonsultowania przedmiotowej sprawy z innymi podmiotami.

Bardzo ważne w tej sprawie są opinie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Krajowej Rady Sądownictwa, które w naruszeniu zgodności granic sądowych z granicami województw upatrują wiele problemów.

Przeniesienie, bowiem jednostki szczebla rejonowego do okręgu sądowego położonego na terenie innego województwa powoduje trudności we współpracy jednostek sądowych z organami policji w zakresie m.in. doprowadzania osób tymczasowo aresztowanych na rozprawy, a także wykonywania innych czynności na polecenie sądu.

Istotnym argumentem przeciwko zmianom jest także konieczność zapewnienia stabilizacji jednostkom wymiaru sprawiedliwości i jednolitości struktur w całym kraju. Ma to, bowiem znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania sądownictwa i właściwego postrzegania wymiaru sprawiedliwości przez społeczeństwo.

Postulowane przeniesienie Sądu Rejonowego w Sandomierzu z obszaru właściwości Sądu Okręgowego w Kielcach do okręgu tarnobrzeskiego tylko pozornie ułatwiłoby lokalnej społeczności załatwianie wielu życiowych spraw. Nie ulegną, bowiem zmianie siedziby ani właściwości organów samorządowych, skarbowych czy geodezyjnych, które pozostają przecież na obszarze województwa świętokrzyskiego.

Nienegowana przynależność powiatu sandomierskiego do województwa świętokrzyskiego, jest kwestionowana jedynie do ukształtowania struktur jednostek wymiaru sprawiedliwości, które są przecież jednymi z wielu instytucji służących obywatelom.

Należy również zwrócić uwagę na fakt, że podany przez Pana Senatora przykład niedostosowania obszarów właściwości sądów do podziału administracyjnego kraju, dotyczy sądu apelacyjnego i rejonowego, podczas gdy istniejąca zgodność granic sądowych odnosi się do sądów okręgowych i granic administracyjnych województw.

Ponadto, ze wskazanego art. 10 § 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070, z późn. zm.) wynika jedynie możliwość tworzenia sądów okręgowych "dla obszaru właściwości co najmniej dwóch sądów rejonowych", a tym samym przepis ten nie wskazuje możliwości tworzenia sądów okręgowych dla "terenów położonych w różnych województwach".

Fakt zwolnienia Ministra Sprawiedliwości, przez ustawodawcę, z obowiązku dostosowania struktury sądownictwa powszechnego i powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury do nowego podziału terytorialnego państwa nie oznacza, że jest on tym przywilejem ograniczony.

Mając, zatem na uwadze zaprezentowane wyżej argumenty oraz to, że "obszar sądu prowadzącego Krajowy Rejestr Sądowy stanowi województwo lub jego część" (art. 2 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym - Dz.U. z 2001 r. Nr 17, poz. 209) Minister Sprawiedliwości zadecydował, że korzystnym rozwiązaniem dla funkcjonowania jednostek wymiaru sprawiedliwości jest zorganizowanie lepszej współpracy z jednostkami innych resortów i instytucji, opartej na podziale terytorialnym kraju.

Rozważenie, zatem uwzględnienia postulatu zmiany przynależności miejscowej Sądu Rejonowego w Sandomierzu byłoby możliwe tylko w przypadku odstąpienia od w/w koncepcji.

Na uwagę zasługuje ponadto fakt, że administracyjna przynależność Sądu Rejonowego w Sandomierzu do okręgu kieleckiego spotyka się również z głosami aprobaty, czego wyrazem są wystąpienia niektórych parlamentarzystów.

Trzeba przy tym podnieść, iż wpływające do Ministerstwa Sprawiedliwości wnioski samorządowców, idą jeszcze dalej. Oprócz aprobowanej zgodności sądowych i prokuratorskich obszarów właściwości z granicami województw, postulują nawet zgodność taką z granicami powiatów. Kierownictwo resortu realizuje tego rodzaju wnioski, pod warunkiem, że pozytywnie opiniują je wszystkie zainteresowane podmioty oraz pozwalają na to warunki lokalowe sądów i prokuratur oraz posiadane przez resort środki budżetowe i odpowiednia liczba etatów.

Odnosząc się do postawionych przez Pana Senatora Grzegorza Lato pytań pragnę poinformować, że:

1. Z treści oświadczenia wynika, że pismo Marszałka Województwa Świętokrzyskiego z dnia 7 lutego 2005 r. adresowane było do Prezesa Rady Ministrów, Ministra Sprawiedliwości-Prokuratora Generalnego i Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, a nie do mediów. Tym samym nie odnoszą się do jego treści przepisy ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. - Prawo prasowe (Dz.U. Nr 5, poz. 24, z późn. zm.), określające tryb publikowania w mediach sprostowań informacji nieprawdziwych bądź nieścisłych zawartych w materiałach prasowych (art. 31).

Minister Sprawiedliwości może sam (albo poprzez podległe mu służby) skierować do mediów (a konkretnie do tego medium, które opublikowało nieprawdziwą bądź nieścisłą informację) wniosek o opublikowanie sprostowania tej informacji, ale nie może żądać sprostowania w imieniu innych osób, ani też nie może żądać od tych osób skierowania przez nie ich sprostowania do mediów (ustawodawca nie przewidział takiego trybu w prawie prasowym). Tym samym nie może żądać od Marszałka Województwa Świętokrzyskiego napisania przez niego sprostowania.

2. Katastrofalna sytuacja lokalowa tarnobrzeskich jednostek wymiaru sprawiedliwości trwająca od lat siedemdziesiątych, wymusiła podjęcie w 1986 r. decyzji o budowie obiektu dla potrzeb sądów i prokuratury w Tarnobrzegu o powierzchni ok. 8.000 m². Z uwagi na bardzo duże trudności finansowe resortu sprawiedliwości na przełomie lat 1980-1990. Realizację przedmiotowego przedsięwzięcia zakończono w sierpniu 1995 r.

Zatem, budowę gmachu sądów i prokuratury w Tarnobrzegu trudno nazwać błędem inwestycyjnym, nie mówiąc już o destabilizacji, z tego powodu, struktury administracyjnej państwa.

3. Na obecnym etapie kształtowania struktur sądownictwa powszechnego, nie przewiduje się zniesienia Sądów Okręgowych w Tarnobrzegu, Krośnie czy Nowym Sączu. Projekt taki w ostatnim okresie w ogóle nie był brany pod uwagę.

Trudno stwierdzić, na jakiej podstawie Marszałek Województwa Świętokrzyskiego wypowiedział się na temat likwidacji tych jednostek sądowych. można zatem uznać, że jest to jego własne zdanie, niepoparte stanowiskiem prezentowanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości.

4. W styczniu 2002 r. Minister Sprawiedliwości polecił dyrektorom merytorycznych departamentów przygotowanie projektu rozporządzenia w sprawie utworzenia sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości.

Zespół tych dyrektorów, z udziałem zaproszonych prezesów wybranych sądów apelacyjnych i okręgowych, omawiał poszczególne zmiany organizacyjne w sądownictwie. W rezultacie na spotkaniu w dniu 16 stycznia 2002 r. dyrektorzy zadecydowali o przeniesieniu Sądu Rejonowego w Sandomierzu z okręgu kieleckiego do okręgu tarnobrzeskiego. Taką też propozycję wraz z projektem rozporządzenia, powyższy zespół przedstawił Ministrowi Sprawiedliwości, który nie będąc związanym decyzją dyrektorów departamentów postanowił nie uwzględnić tej zmiany organizacyjnej.

Obecnie, wspomniane stanowisko dyrektorów departamentów, nie jest aktualne, na co wskazuje początkowa treść niniejszego pisma.

5. Postulat doprowadzenia do powstania jednostek szczebla okręgowego o zbliżonych wielkościach, porównywalnym zakresie właściwości, wewnętrznej strukturze i obsadzie sędziowskiej zrodził się już w 2000 r., kiedy to Minister Sprawiedliwości przystępował do racjonalizacji struktur sądownictwa powszechnego. W ramach realizacji w/w postulatu, 2001 r., zniesiono kilka najmniejszych sądów okręgowych - w tym Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu - przekształcając je w zamiejscowe ośrodki większych jednostek szczebla okręgowego.

Po kilku miesiącach funkcjonowania takiej organizacji sądownictwa okazało się, iż łatwiejszym dostępem obywateli do sądu będzie istnienie większej ilości okręgowych jednostek sądowych.

Należy w tym miejscu zaznaczyć, że doprowadzenie do istnienia porównywalnych sądów okręgowych nie jest zadaniem prostym. Uwarunkowane jest to m.in. lokalnymi potrzebami w danym regionie kraju. Wpływ spraw, w różnych częściach kraju, kształtuje się odmiennie, a to pociąga za sobą odpowiednią do tego wpływu spraw obsadę sędziowską.

Obecnie, w ramach działań zmierzających do usprawnienia funkcjonowania sądownictwa powszechnego, realizowane jest doskonalenie struktury sądów poprzez podział większych jednostek - sądów i wydziałów - na mniejsze, a w innych - powołanie nowych jednostek szczebla najniższego (nowych sądów rejonowych, sądów grodzkich czy wydziałów zamiejscowych). Np. z dniem 1 maja br. nastąpił podział Sądu Rejonowego w Gdańsku, a na 2006 r. zaplanowano podział Sądu Rejonowego w Poznaniu.

6. W każdych działaniach związanych ze zmianami organizacyjnymi w strukturze sądów, Ministerstwo Sprawiedliwości bierze pod uwagę stanowiska władz samorządowych, jako reprezentantów lokalnej społeczności.

Jednak w odniesieniu do sprawy Sądu Rejonowego w Sandomierzu, co zostało obszernie przedstawione, uwzględnienie postulatu zmiany przynależności miejscowej tego Sądu byłoby możliwe tylko w przypadku odstąpienia przez resort od zasady pełnej zgodności obszarów właściwości sądów okręgowych z granicami województw.

7. Odnosząc się do ostatniego pytania Pana Senatora, należy stwierdzić, że przynależność miejscowa sądów rejonowych do określonych sądów okręgowych i ich zmiana, nie może stanowić zagrożenia dla bytu jakiegokolwiek województwa, ponieważ istnienie tego rodzaju struktur administracyjnych nie jest uwarunkowane organizacją sądownictwa powszechnego.

Z wyrazami szacunku

Andrzej Kalwas