Oświadczenie skierowane do ministra sprawiedliwości, prokuratora generalnego Andrzeja Kalwasa oraz do ministra spraw wewnętrznych i administracji Ryszarda Kalisza

Szanowni Panowie Ministrowie!

W piśmie z dnia 7 lutego 2005 r. adresowanym do prezesa Rady Ministrów, ministra sprawiedliwości - prokuratora generalnego i ministra spraw wewnętrznych i administracji marszałek województwa świętokrzyskiego, odnosząc się do działań zmierzających - zgodnie z życzeniem władz powiatu i miasta Sandomierza - do powrotu Sądu Rejonowego w Sandomierzu do okręgu Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu, zawarł stwierdzenie: "takie działania kolidują z rozporządzeniem ministra sprawiedliwości, z którego jasno wynika, że zakres właściwości sądów powszechnych zdeterminowany jest przez podział administracyjny" oraz że te działania nie reprezentują dążeń sandomierskiej społeczności, lecz wyrażają jedynie aspirację tamtejszego środowiska sądowniczego, a także że "błędne decyzje inwestycyjne podjęte na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych dotyczące wielkości budynku sądu w Tarnobrzegu nie mogą powodować podejmowania kolejnych błędnych decyzji destabilizujących strukturę administracyjną państwa".

W audycji radiowej wyemitowanej w Polskim Radio Kielce z dnia 9 lutego bieżącego roku marszałek województwa świętokrzyskiego wypowiedział się następująco "Wybudowano wielki budynek. On jest tak wielki, że przypuszczam, że warszawski sąd by pewnie akurat tam się zmieścił, natomiast dla Tarnobrzega jest zdecydowanie za duży".

Uważam, że pan marszałek świadomie wprowadza w błąd adresatów pisma oraz dezinformuje opinię publiczną, co z uwagi na nadany mu rozgłos nie może pozostać bez odpowiedzi.

Nigdy nie było i nie ma rozporządzenia ministra sprawiedliwości, o którym jest mowa w piśmie. Wręcz przeciwnie, żadne ustawy o sądach powszechnych, od uzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r. do chwili obecnej, nie zawierały zasady symetrii podziału administracyjnego i struktur wymiaru sprawiedliwości.

Aktualnie obowiązująca ustawa z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (DzU z 1998 r. nr 133 poz. 872) w art. 95 stanowi wprost: "Do dnia 31 grudnia 1999 r. ministrowie oraz kierownicy urzędów centralnych, każdy w zakresie swojego działania, dostosują istniejące systemy organizacyjne, ewidencyjne i informacyjne do nowej organizacji terytorialnej administracji publicznej". Ust. 2 stanowi, iż: "Przepis ust. 1 nie dotyczy Ministra Sprawiedliwości, w zakresie obowiązku dostosowania struktury sądownictwa powszechnego i powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury do nowego podziału terytorialnego państwa".

Powyższe stanowisko Sejm Rzeczypospolitej Polskiej konsekwentnie podtrzymywał w ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (DzU z 2001 r. nr 98 poz. 1070), w której w art. 10 §2 przekazał ministrowi sprawiedliwości możliwość tworzenia sądów okręgowych obejmujących obszarem działania (czyli tak zwanej właściwości miejscowej) tereny położone w różnych województwach. Przyjęty prawdopodobnie przez rząd RP w sierpniu 2002 r. Program Poprawy Bezpieczeństwa Obywateli "Bezpieczna Polska", który postuluje ujednolicenie właściwości terytorialnej służb porządku publicznego, nie może oczywiście pozostawać w sprzeczności z cytowanymi przepisami mającymi moc ustaw sejmowych. Pragnę zauważyć, że przedmiotowe niedostosowanie obszarów jurysdykcyjnych do aktualnego administracyjnego podziału kraju funkcjonuje już w praktyce - na przykład Sąd Apelacyjny w Lublinie obejmuje swoim zasięgiem część województwa mazowieckiego, włącznie z Radomiem, a między innymi w okręgu Sądu Okręgowego w Kielcach Sąd Rejonowy w Busku Zdroju obejmuje swoim zasięgiem niektóre gminy należące administracyjnie do powiatu staszowskiego - i przynosi to pozytywne efekty dla lokalnych społeczności oraz powszechnego dobra wymiaru sprawiedliwości.

Nigdy sandomierskie środowisko sądownicze nie zabrało głosu w tej sprawie, a twierdzenia pana marszałka są całkowicie gołosłowne i niczym nie poparte. Przeciwnie, dążenia sandomierskiej społeczności były i są reprezentowane między innymi w formie uchwał rady miasta i powiatu podjętych na sesjach w dniach: 13 grudnia 2001 r., 17 grudnia 2002 r., 30 grudnia 2002 r. i 6 listopada 2003 r. oraz przez społeczeństwo ziemi sandomierskiej w licznych postulatach i listach kierowanych między innymi do prezesa Rady Ministrów, ministra sprawiedliwości, marszałka Sejmu i rzecznika praw obywatelskich, dotyczących przeniesienia Sądu Rejonowego w Sandomierzu z okręgu Sądu Okręgowego w Kielcach do okręgu tarnobrzeskiego. Oficjalne pozytywne stanowisko w tym zakresie zostało szczegółowo sprecyzowane również w piśmie prokuratora okręgowego w Tarnobrzegu z dnia 3 stycznia 2002 r.

W cytowanej audycji radiowej Polskiego Radia Kielce z udziałem prezesa Sądu Okręgowego w Kielcach na pytanie redaktorki: "Dlaczego do tej pory, po tylu latach, nadal jest w Tarnobrzegu Sąd Okręgowy, Panie Prezesie?" marszałek odpowiedział: "To jest niedoróbka, to musi być zmienione. Jeżeli powiedzieliśmy sobie, że mamy szesnaście województw, to musi być szesnaście sądów okręgowych, a nie czterdzieści czy trzydzieści pięć, ile ich tam dzisiaj jest. I to jest wyzwanie dla kolejnego, bo ten już minister sprawiedliwości chyba nie zdąży tego zrobić. To jest wyzwanie, to musi być uporządkowane. Nie ma racji bytu Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu, Nowym Sączu czy gdziekolwiek, czy w Krośnie".

Wypowiedź marszałka województwa świętokrzyskiego w audycji z udziałem prezesa Sądu Okręgowego w Kielcach, że sądy okręgowe województwa podkarpackiego w Tarnobrzegu i Krośnie nie mają racji bytu, wzbudziła w tym regionie zrozumiałe oburzenie i zaniepokojenie.

W gmachu sądów i prokuratur w Tarnobrzegu pracuje ponad sto osób z Sandomierza i jego okolic. Pozwalam sobie uprzejmie zauważyć, że wymieniony budynek - oddany do użytku w dniu 10 września 1995 r. - był inwestycją centralną, finansowaną z budżetu państwa, przy udziale ówczesnych władz wojewódzkich Tarnobrzega. O znaczeniu tego obiektu może świadczyć okoliczność, że w jego uroczystym otwarciu uczestniczyli między innymi przewodniczący Komitetu Społeczno-Politycznego Rady Ministrów i równocześnie minister pracy i polityki socjalnej Leszek Miller, minister sprawiedliwości Jerzy Jaskiernia, Grzegorz Ciecierski, wiceminister finansów Elżbieta Chojna-Duch, parlamentarzyści, wojewoda tarnobrzeski i inni przedstawiciele.

Szczególne zaniepokojenie i zrozumiałe emocje wywołała wspomniana wypowiedź wśród młodzieży prawniczej powiatu sandomierskiego, dla której Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu jest praktycznie jedynym, bo najbliższym miejscem, w którym odbywają oni aplikacje, stawiają pierwsze kroki w karierze zawodowej i znajdują zatrudnienie.

W dniu 16 stycznia 2002 r. w Ministerstwie Sprawiedliwości odbyło się, z udziałem prezesów sądów apelacyjnych Rzeszowa i Krakowa oraz prezesów sądów okręgowych z Tarnobrzega i Kielc, spotkanie dyrektorów departamentów powołanych przez ministra sprawiedliwości do opracowania projektu rozporządzenia w sprawie utworzenia sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości. Na spotkaniu tym prezes Sądu Okręgowego w Kielcach przychylił się do propozycji ponownego włączenia Sądu Rejonowego w Sandomierzu do okręgu Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu. To stanowisko zadecydowało, że zespół przyjął, iż "w przypadku Sądu Rejonowego w Sandomierzu zasadne jest naruszenie zasady zgodności obszarów właściwości sądów okręgowych z granicami województw. Sandomierz położony jest niemal na styku z Tarnobrzegiem. Decyzja: Sąd Rejonowy w Sandomierzu włączyć do obszaru właściwości Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu".

W dniu 19 marca 2003 r. (druk nr 1423) minister sprawiedliwości przedstawił marszałkowi Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej "Informację o aktualnej sytuacji w wymiarze sprawiedliwości" przedstawioną na posiedzeniu plenarnym Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Pan minister sprawiedliwości stwierdza, iż "działania naprawcze stanu sądownictwa, a przede wszystkim sprawność postępowań sądowych powinny przebiegać w kilku płaszczyznach: funkcjonalnej, kadrowej i finansowej, a ich podstawowym, nadrzędnym celem winno być ułatwienie dostępu obywateli do sądu". Pan minister postuluje, aby w zakresie organizacyjnym działania obejmowały między innymi "doprowadzenie do powstania jednostek szczebla okręgowego o zbliżonych wielkościach, porównywalnym zakresie właściwości, wewnętrznej strukturze i obsadzie sędziowskiej" oraz "podział bardzo dużych jednostek organizacyjnych na mniejsze, celem zapewnienia warunków dla właściwego sprawowania nadzoru nad czynnościami administracyjnymi sądów".

Należy dodać, że Sąd Okręgowy w Kielcach obejmuje trzynaście sądów rejonowych i jest drugim co do wielkości w kraju, a Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu z pięcioma sądami rejonowymi należy do najmniejszych w kraju.

Należy mieć na uwadze, że w aktualnym kształcie województwo świętokrzyskie funkcjonuje od dnia 1 stycznia 1999 r. (utworzone zostało na podstawie ustawy z dnia 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną, DzU z 1998 r. nr 133 poz. 872). Wymieniona istotna zmiana administracyjna nie stanowiła żadnej praktycznej ani prawnej przeszkody w prawidłowym funkcjonowaniu Sądu Rejonowego w Sandomierzu w ramach dalszej jego przynależności do okręgu Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu. W ostatnim czasie przedstawiciele województwa świętokrzyskiego, nie aprobując ponownego włączenia Sądu Rejonowego w Sandomierzu do okręgu Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu, posługują się argumentami, że byłoby to działanie stanowiące zagrożenie dla bytu tego województwa. Stanowisko władz powiatu i miasta Sandomierza oraz głosy jego mieszkańców przyrównywane jest do rokoszu. Przynależność ta trwała przez dwa lata i sześć miesięcy. Mieszkańcy Sandomierza i powiatu sandomierskiego byli wówczas lojalnymi obywatelami województwa świętokrzyskiego, a swoje sprawy sądowe skutecznie i bez zwłoki załatwiali w okręgu Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu. Przykładem asymetrii podziału administracyjnego i struktury sądów jest między innymi Sąd Apelacyjny w Lublinie obejmujący swoją właściwością część województwa mazowieckiego z Sądem Okręgowym w Radomiu. Cały szereg instytucji w kraju, jak na przykład Poczta Polska, Lasy Państwowe, przedsiębiorstwo gazownictwa funkcjonują ponad podziałem administracyjnym.

Mając na uwadze powyższą argumentację, proszę każdego z panów ministrów o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania.

Czy zamierza pan zażądać od marszałka województwa świętokrzyskiego sprostowania nieprawdziwych informacji z pisma z dnia 7 lutego 2005 r., wprowadzających w błąd adresatów i dezinformujących społeczeństwo?

Czy budowa gmachu sądów i prokuratury w Tarnobrzegu była rzeczywiście błędem inwestycyjnym, który destabilizuje strukturę administracyjną państwa?

Czy istnieją plany ponownego zniesienia Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu, a także sądów okręgowych w Krośnie i Nowym Sączu, a jeśli tak, to na jakiej podstawie? I jaką legitymację ma marszałek województwa świętokrzyskiego do formułowania takich postulatów?

Czy aktualne jest jednogłośne stanowisko ministerstwa sprawiedliwości zaprezentowane na posiedzeniu kierownictwa resortu w dniu 16 stycznia 2002 r., poparte przez prezesa Sądu Okręgowego w Kielcach, o ponownym włączeniu Sądu Rejonowego w Sandomierzu do właściwości Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu i dlaczego podjęta wówczas decyzja nie została zrealizowana?

Dlaczego na przykładzie prezentowanego problemu i działań naprawczych w celu ułatwienia dostępu obywateli do sądu nie został zrealizowany postulat doprowadzenia do powstania jednostek szczebla okręgowego o zbliżonych wielkościach, porównywalnym zakresie właściwości, wewnętrznej strukturze i obsadzie sędziowskiej?

Czy pan minister, realizując cel ułatwienia dostępu obywateli do sądu, ma zamiar uwzględnić stanowiska rady powiatu i rady miasta Sandomierza podjętych w odniesieniu do Sądu Rejonowego w Sandomierzu?

Czy ewentualne ponowne włączenie Sądu Rejonowego w Sandomierzu do obszaru właściwości Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu, zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy z dnia 13 października 1998 r. i ustawy z dnia 12 września 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, jest rzeczywiście zagrożeniem dla bytu województwa świętokrzyskiego?

Oczekuję na odpowiedzi panów ministrów.

Z wyrazami szacunku
Grzegorz Lato
senator RP