Warszawa, 18 stycznia 2005 r.

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowny Panie Marszałku,

odpowiadając na oświadczenie złożone przez Pana Senatora Zbigniewa Kruszewskiego na 75. posiedzeniu Senatu w dniu 22 grudnia 2004 r. oraz skierowane do Ministra Edukacji Narodowej i Sportu pytania dotyczące realizacji przez szkoły wyższe wymogów w zakresie kształcenia nauczycieli, wynikających z rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 września 2004 r. w sprawie standardów kształcenia nauczycieli (Dz.U. Nr 207, poz. 2110), uprzejmie wyjaśniam, że:

Ustawą z dnia 27 czerwca 2003 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 137, poz. 1304) zmienione zostało brzmienie przepisów art. 4 i 4a ustawy o szkolnictwie wyższym oraz art. 5 ustawy o wyższych szkołach zawodowych. W ww. ustawach sformułowano wymóg dotyczący przygotowania nauczycieli w trakcie wyższych studiów zawodowych w zakresie dwóch specjalności nauczycielskich: głównej i dodatkowej. Ponadto zawarto upoważnienie dla ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego do wydania - w porozumieniu z ministrami właściwymi do spraw: zdrowia, kultury i ochrony dziedzictwa narodowego oraz transportu i gospodarki morskiej - rozporządzenia określającego standardy kształcenia nauczycieli w szkołach wyższych, uwzględniającego sylwetkę absolwenta, przedmioty kształcenia pedagogicznego, przygotowanie w zakresie dwóch specjalności, a także w zakresie technologii informacyjnej, w tym wykorzystania jej w wyuczonych specjalnościach, oraz języka obcego w wymiarze zajęć umożliwiającym uzyskanie zaawansowanej znajomości języka obcego, a także wymiar i sposób organizacji praktyk oraz treści programowe i wymagane umiejętności.

Zgodnie z art. 22 pkt 3 ww. ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. przepisy art. 4 ust. 2b i art. 4a ust. 2 pkt 4 ustawy o szkolnictwie wyższym oraz art. 5 ust. 3a i 3b ustawy o wyższych szkołach zawodowych, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, weszły w życie z dniem 1 października 2004 r., a szczegółowe warunki kształcenia nauczycieli zostały określone przez Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w rozporządzeniu z dnia 7 września 2004 r. w sprawie standardów kształcenia nauczycieli.

W myśl ww. rozporządzenia kształcenie nauczycieli na studiach wyższych zawodowych powinno być prowadzone na kierunku - stanowiącym specjalność główną i realizowane zgodnie z wymogami wynikającymi ze standardów nauczania dla danego kierunku studiów. Ponadto, plany i programy kształcenia uwzględniać powinny zajęcia z zakresu dodatkowej specjalności w wymiarze i zakresie niezbędnym do przygotowania nauczycieli przedszkola, szkoły podstawowej i gimnazjum. Określono, że minimalny wymiar zajęć specjalności dodatkowej nie może być niższy niż 400 godzin. Opracowując zmiany w zakresie kształcenia nauczycieli na wyższych studiach zawodowych w ustawie o szkolnictwie wyższym i ustawie o wyższych szkołach zawodowych oraz przygotowując rozporządzenie w sprawie standardów kształcenia nauczycieli przyjęto, iż uregulowania te nie spowodują dodatkowych skutków finansowych dla budżetu państwa, co wskazano w uzasadnieniach do tych aktów. Z uwagi na powyższe w kolejnych ustawach budżetowych nie przewidywano środków na ten cel.

Powyższa ocena skutków finansowych wprowadzanych regulacji wynikała z warunków kształcenia na poszczególnych kierunkach studiów sformułowanych w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 kwietnia 2002 r. w sprawie określenia standardów nauczania dla poszczególnych kierunków studiów i poziomów kształcenia (Dz.U. 116, poz. 1004 z późn. zm.). W myśl przepisów ww. rozporządzenia kształcenie na poziomie studiów wyższych zawodowych obejmuje co najmniej 220 godzin zajęć (na kierunku filologia 2800) z czego obowiązkowo są realizowane zajęcia z zakresu kształcenia kierunkowego, określone w niniejszym rozporządzeniu, w wymiarze od 1140 do 1785 godzin ( na kierunku filologia). Pozostałą liczbą ok. 1000 godzin w ramach ogólnego minimalnego wymiaru zajęć dysponują samodzielnie szkoły wyższe. Prowadząc na danym kierunku specjalizację nauczycielską, część kształcenia ponad minimum wynikające z ww. standardów uczelnia przeznacza na dodatkową specjalność, przedmioty kształcenia nauczycielskiego, praktyki, praktyki pedagogiczne oraz zajęcia z zakresu technologii informacyjnej i języka obcego. Przygotowanie w zakresie dodatkowej specjalności może być zrealizowane w ramach ogólnej liczby godzin przewidzianej na studiach wyższych zawodowych, bez konieczności zwiększania tego wymiaru i tym samym bez dodatkowych skutków finansowych. Zauważyć należy, iż przy organizacji kształcenia w zakresie specjalności pokrewnych duża część realizowanych zajęć jest wspólna dla obu specjalizacji nauczycielskich, co dodatkowo powinno skłaniać szkoły wyższe do racjonalnego zestawiania tych specjalności.

Ww. rozwiązania prawne dotyczące kształcenia nauczycieli w zakresie dwóch przedmiotów (rodzajów zajęć) pozwalają na realizację tego kształcenia w cyklu trzyletnim, w ramach ogólnego minimalnego wymiaru zajęć określonego w rozporządzeniu w sprawie określenia standardów nauczania dla poszczególnych kierunków studiów i poziomów kształcenia.

Odnosząc się do kwestii dotyczących przepisów wykonawczych - mających zdaniem Pana Senatora - działać wstecz wyjaśnić należy, że wymóg kształcenia nauczycieli na studiach wyższych zawodowych w zakresie dwóch przedmiotów (rodzajów zajęć) został sformułowany w przepisach ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw, która została opublikowana dnia 6 sierpnia 2003 r.

Minister Edukacji Narodowej i Sportu w dniu 28 listopada 2003 r. skierował do rektorów szkół wyższych pismo, w którym między innymi zwrócił uwagę na ww. uregulowania i związaną z nimi konieczność zmiany sposobu i zakresu kształcenia nauczycieli w szkołach wyższych od 1 października 2004 r.

Dodać należy również, że projekt rozporządzenia zawierający najistotniejsze rozstrzygnięcia w zakresie dwuprzedmiotowego kształcenia nauczycieli zamieszczony został na stronie internetowej MENiS w marcu 2004 r., przy czym - jak już wskazano wcześniej - obowiązek dwuspecjalizacyjnego kształcenia nauczycieli wynika z przepisów ustawy, która weszła w życie w 2003 r. a rozporządzenie (podpisane i opublikowane przed rozpoczęciem roku akademickiego 2004/2005) stanowi jedynie o szczegółowych warunkach tego kształcenia.

Z wyrazami szacunku

wz. MINISTRA

PODSEKRETARZ STANU

Anna Radziwiłł