Minister Pracy i Polityki Społecznej przekazał odpowiedź na oświadczenie senator Apolonii Klepacz, złożone na 20. posiedzeniu Senatu ("Diariusz Senatu RP" nr 18):
Warszawa, 2002.07.22
Pan
Longin Pastusiak
Marszałek
Szanowny Panie Marszałku,
W odpowiedzi na pismo Pana Marszałka z dnia 10 lipca 2002 r., Lp/043/236/02/V, przy którym przekazane zostało oświadczenie złożone przez Panią Senator Apolonię Klepacz podczas 20. Posiedzenia Senatu RP w dniu 5 lipca br., pragnę uprzejmie przedstawić, co następuje.
Wymiar kwoty bazowej ze 100 do 91% przeciętnego wynagrodzenia z kwartału poprzedzającego termin waloryzacji obniżony został na mocy ustawy budżetowej na 1993 r., od 1 marca 1993 r. Ponieważ zarówno formuła wyliczania świadczeń, jak też ich waloryzowania były ściśle powiązane z poziomem kwoty bazowej, wszystkie świadczenia już wypłacane jak i nowo przyznawane "miały w sobie" obniżoną do 91% kwotę bazową.
W czerwcu 1994 r. podniesiono wymiar kwoty bazowej z 91 do 93%. Od tej daty aż do września 1996 r. każda emerytura bądź renta, bez względu na to, czy była świadczeniem już wypłacanym czy też nowo przyznanym, wyliczana była z uwzględnieniem 93% kwoty bazowej.
Jeżeli chodzi o podniesione w oświadczeniu kwestie: braku waloryzacji na IV kwartał 1995 r. oraz niedoszacowanie waloryzacji za 1996 rok, pragnę uprzejmie wyjaśnić, co następuje.
Wypłata zaległej waloryzacji za IV kwartał 1995 r. dokonana została od 1 lipca 1997 r. Objęła 7,2 mln osób, a więc wszystkich, którym świadczenia przyznano przed 1 września 1996 r. Polegała ona na podwyższeniu emerytur i rent wstecznie od 1 września 1996 r. wskaźnikiem 102,8%, z uwzględnieniem podwyżek z marca 1997 r. Ponadto wszystkim uprawnionym naliczono i wypłacono odsetki za okres od 1 września 1996 r. do 31 maja 1997 r.
Jeżeli chodzi o rok 1996, to pragnę uprzejmie przypomnieć, że ustawą z dnia 29 września 1995 r. o zmianie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent... (Dz.U. nr 138, poz. 681) określono termin oraz wysokość waloryzacji, jak również założono 2,5%-wy wzrost realny przeciętnej emerytury i renty w 1996 r. w stosunku do przeciętnej emerytury i renty w 1995 roku.
Zdecydowano wówczas, że w 1996 roku wzrost dochodów z pracy powinien wyprzedzać tempo wzrostu emerytur i rent a więc, że emerytury i renty będą rosły realnie nieco wolniej niż płace. Tak więc w 1996 roku była jedna waloryzacja, od 1 września, w wyniku której świadczenia zostały podwyższone wskaźnikiem 115,2%.
W praktyce okazało się, że realny wzrost świadczeń był niższy niż założono i w związku z tym w marcu 1997 r. wypłacono emerytom i rencistom jednorazowo kwotę wyrównania z tego tytułu. W efekcie, zapewniony został, założony na ten rok 2,5%-wy wzrost realny przeciętnej emerytury i renty.
Wracając do sprawy obniżenia kwoty bazowej waloryzacji, istotnie Trybunał Konstytucyjny w dniu 10 stycznia 1995 r. orzekł niezgodność z Konstytucją - obniżenia (na mocy ustawy budżetowej na 1993 r.) podstawy waloryzacji emerytur i rent do 91% przeciętnego wynagrodzenia. Jednakże Sejm rozpatrując wspomniane orzeczenie odrzucił je wymaganą większością 2/3 głosów. Ustały w związku z tym przesłanki prawne, dla których ustawa budżetowa na 1993 r. została zaskarżona do Trybunału Konstytucyjnego.
W ustawie z dnia 6 lipca 1995 r. o zmianie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 95, poz. 473) Sejm zdecydował, że poczynając od pierwszej waloryzacji w 1996 r. - procentowy wskaźnik przeciętnego wynagrodzenia będzie ulegał podwyższeniu o jeden punkt procentowy w terminie każdej kolejnej waloryzacji aż do osiągnięcia 100% przeciętnego wynagrodzenia. Tak też się stało.
W związku z tym, wskaźnik kwoty bazowej waloryzacji od 1 września 1996 r. wynosił 94% przeciętnego wynagrodzenia, od 1 marca 1997 r. - 95%, od 1 września 1997 r. - 96%, od 1 marca 1998 r. - 97% i od 1 września 1998 r. - 98% przeciętnego wynagrodzenia.
Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wprowadziła zapis w art. 19, że kwota bazowa wynosi 100% przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenie społeczne, określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, w kwartale kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji, uchylając jednocześnie poprzednio obowiązujące przepisy. Ustawa ta wprowadziła jednocześnie, w art. 180 zapis,, że osoby, którym w dniu wejścia jej w życie przysługiwały emerytury i renty, zachowują do nich prawo na zasadach obowiązujących przed dniem wejścia przepisów tej ustawy w życie.
Postulat "przywrócenia" 100% kwoty bazowej waloryzacji był w ostatnich kilku latach kilkakrotnie zgłaszany przez środowiska emerytów i rencistów oraz niektórych posłów. Pojawiały się również propozycje rozwiązań, które - w zależności od przyjętych założeń - różniły się znacznie skutkami finansowymi dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonał w 2000 r. obliczenia skutków finansowych ewentualnego przywrócenia 100% kwoty bazowej waloryzacji. Rozpatrywano wówczas kilka wariantów rozwiązań. W zależności od ilości osób, których świadczenia zostałyby przeliczone oraz sposobu przeliczenia, koszt poszczególnych wariantów podwyżek w warunkach roku 2000 szacowano wówczas na 14,6 mld, 4,6 mld zł, lub 1,7 mld zł. Należy pamiętać, że obecnie koszty te byłyby znacznie wyższe.
Skala tego problemu była znana jeszcze przed wyborami, także Pani Senator, bo przecież w programie wyborczym SLD-UP zapisano m.in., że problem ten będzie rozwiązany "po naprawie systemu funkcjonowania ZUS i wydobyciu z finansowej zapaści budżetu państwa".
Pomimo tych uwarunkowań Minister Pracy i Polityki Społecznej zamierza już w 2003 roku wystąpić z projektem ustawy przewidującej stopniowe, na przestrzeni kilku lat, z uwzględnieniem możliwości finansowych Państwa, przywrócenie 100% kwoty bazowej waloryzacji.
Z poważaniem
MINISTER
z up. Krzysztof Pater
PODSEKRETARZ SANU