Warszawa, dnia 10 sierpnia 2004 r.

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Nasze członkostwo w Unii Europejskiej stało się faktem i jest związane ze szczególnymi zadaniami dla polskiej energetyki. Wymagania ochrony środowiska, wymuszające podejmowanie zdecydowanych i konkretnych działań na rzecz głębokiej przebudowy modelu produkcji i konsumpcji w kierunku poprawy efektywności energetycznej i surowcowej oraz "czystszego" pozyskiwania energii, będą miały znaczący wpływ na kierunek rozwoju tego sektora oraz strukturę zużycia paliw. Do działań w tym zakresie przyczyni się wprowadzenie systemu handlu uprawnieniami do emisji CO₂ i związane z tym nakładanie ograniczeń w zakresie wprowadzania do powietrza CO₂. To oznacza zielone światło dla energii pozyskiwanej przede wszystkim ze źródeł odnawialnych, która niezaprzeczalnie jest jednym z istotnych elementów zrównoważonego rozwoju kraju, przyczyniając się tym samym do realizacji postanowień najważniejszego aktu prawnego RP - Konstytucji.

Obok efektów ekologicznych nasze wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, przynosi także wymierne efekty gospodarcze oraz społeczne, w postaci kreowania nowych miejsc pracy oraz promowania rozwoju regionalnego.

- krajowe dokumenty strategiczne,

Obecnie obowiązujące prawo reguluje kwestie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, przede wszystkim poprzez Prawo energetyczne, które, wraz z rozporządzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 maja 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła, wymusza rozwój potencjału wytwarzania energii elektrycznej.

Ustawa wprowadza wymagany przez dyrektywę system potwierdzania, przez wydawanie świadectw pochodzenia, energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych. Nadzór nad systemem wydawania świadectw pochodzenia został powierzony Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki, który będzie wydawał świadectwa na wniosek przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się, na podstawie koncesji, wytwarzaniem energii elektrycznej w odnawialnych źródłach energii. Wniosek będzie przekazywany za pośrednictwem operatora systemu przesyłowego lub dystrybucyjnego elektroenergetycznego.

Ustawa ponadto wprowadza przepisy dotyczące obowiązku odbioru energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii i wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła. W stosunku do obecnie obowiązujących przepisów, wspomnianych wyżej, nastąpiła zmiana zakresu podmiotów, na które nakłada się obowiązek zakupu lub wytworzenia energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, na przedsiębiorstwa energetyczne sprzedające energię elektryczną. Zmiana ta powinna umożliwić objęcie całej ilości energii elektrycznej wytwarzanej w kraju wyznaczonym wskaźnikiem udziału energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych.

Wskaźnik ten powinien, do 2010 roku, osiągnąć poziom 7,5% zużywanej w kraju energii elektrycznej brutto. Ponadto w ustawie doprecyzowano, że obowiązek dotyczący odpowiedniego udziału energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych może być realizowany także poprzez jej wytworzenie we własnych źródłach odnawialnych. Przyjęte zapisy powinny przyczynić się do zwiększenia aktywności inwestycyjnej przedsiębiorstw energetycznych, szczególnie w przypadku braku odpowiednich ilości ofert sprzedaży tej energii od jej wytwórców.

Należy podkreślić, że tak znaczący udział biomasy to przede wszystkim samozaopatrzenie, szczególnie na obszarach rolnych (słoma) i leśnych (chrust, drewno). Jednak drugim aspektem jej wykorzystania jest możliwość współspalania jej w ciepłowniach i elektrociepłowniach. Stosowanie na szeroką skalę biomasy w źródłach zsieciowanych wymaga zapewnienia stałej dostawy paliwa. Zasoby krajowe biomasy nie są na tyle duże by gwarantować wieloletnią jej dostępność dla potrzeb energetyki. Rozwiązanie mogą stanowić spraw energetyczne.

W 2002 r. udział paliw odpadowych stałych, roślinnych i zwierzęcych wykorzystywanych przez energetyką zawodową do produkcji energii elektrycznej wynosił zaledwie 1449,6 TJ (GUS - "Gospodarka paliwowo-energetyczna w latach 2001-2002") co stanowiło około 0,1% całego wsadu energetycznego. Realizacja celów określonych w "Strategii rozwoju energii odnawialnej" wymaga skokowego zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym kraju. Zakładanego wzrostu nie zagwarantują dotychczas dostępne źródła surowców odnawialnych, w tym biomasa mająca w nich ponad 90% udział. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi szacuje, że dla realizacji tych celów do 2010 r. co najmniej 140-170 tys. ha użytków rolnych trzeba będzie przeznaczyć pod uprawy energetyczne. Zapewnienie realizacji kolejnych celów określonych w "Strategii...", wymaga prowadzenia upraw na cele energetyczne na powierzchni około 250 000 - 300 000 ha w 2020 roku. Oznacza to, że koło 2010 roku 1-1,2% gruntów ornych powinno w Polsce być objęte uprawami energetycznymi oraz analogicznie około 1,7-2,2% w 2020 roku.

Główną barierą w dynamicznym rozwoju upraw roślin dla celów energetycznych w pierwszej kolejności jest brak rynku na produkty pochodzące z tych upraw. Przedsiębiorstwa zobowiązane do produkcji/sprzedaży energii elektrycznej wytwarzanej z surowców odnawialnych do chwili obecnej nie wytworzyły własnej sieci producentów gwarantujących stabilne dostawy niezbędnych ilości biomasy. Takie działania są podejmowane w niektórych regionach kraju (EC Tychy S.A., ZE Ostrołęka S.A., ostatnio Turoszów). Uprawa wierzby na cele energetyczne szacowana jest obecnie na 7-9 tys. ha. Biorąc pod uwagę cykl produkcyjny biomasy (opłacalny zbiór co trzy lata począwszy od trzeciego roku od nasadzenia) podmiotom tym może zabraknąć czasu na wywiązanie się z obowiązków na najbliższe lata.

Pan Senator stwierdza, że najpoważniejszą barierą rozwoju upraw energetycznych jest zakwalifikowanie wierzby uprawianej w celach energetycznych jako uprawy leśnej, co uniemożliwia uzyskanie dopłat bezpośrednich do tych praw.

Zgodnie z Traktatem Akcesyjnym obszar użytków rolnych nowego Państwa Członkowskiego objęty systemem jednolitej płatności obszarowej stanowi wykorzystane użytki rolne utrzymane w dobrej kulturze rolnej, przy czym za "wykorzystane użytki rolne" uważa się całkowity obszar obejmujący grunty orne, trwałe użytki zielone, trwałe plantacje, ogródki przydomowe, zgodnie z klasyfikacją EUROSTAT-u przyjętą dla celów statystycznych. Zgodnie z rozporządzeniem Komisji (WE) Nr 1444/2002 z dnia 24 lipca 2002, zmieniającym decyzję Komisji 2000/115/WE odnoszącą się do definicji charakterystyk, wyjątków od definicji oraz regionów i okręgów, dotyczących przeglądów struktury gospodarstw rolnych uprawy choinek oraz drzew i krzewów przeznaczonych głównie do produkcji energii, niezależnie od miejsca gdzie rosną, kwalifikowane są do grupowania H-inne pola, niewykorzystywane tereny rolnicze oraz tereny zajęte pod budynki, podwórza, drogi, baseny, kamieniołomy, ziemie nieurodzajne, skały i podgrupy H/2 - obszary zalesione.

Natomiast zgodnie z ustawą z dnia 18 grudnia 2003 r. o płatnościach bezpośrednich do gruntów rolnych (Dz.U. z 2004 r. Nr 6, poz. 40 z późn. zm.), jednym z warunków otrzymania płatności bezpośrednich jest utrzymywanie gruntów rolnych w dobrej kulturze rolnej, przy zachowaniu wymogów ochrony środowiska. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 kwietnia 2004 r. w sprawie minimalnych wymagań utrzymywania gruntów rolnych w dobrej kulturze rolnej (Dz.U. nr 65, poz. 600) grunty rolne nie powinny być porośnięte drzewami i krzewami z wyjątkiem drzew i krzewów:

Polska Klasyfikacja Działalności (PKD) wprowadzona rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 20 stycznia 2004 r. (Dz.U. Nr 33, poz. 289), przenosi zapisy rozporządzenia Komisji (WE) nr 29/2002 z dnia 19 grudnia 2001 r. zmieniającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3037/90 w sprawie statystycznej klasyfikacji działalności gospodarczej we Wspólnocie Europejskiej (NACE) Dz.U. WE L 6, 10.01.2002). Ponadto, w Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU), która grupuje efekty działalności tj. wyroby i usługi, wprowadzonej rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 6 kwietnia 2004 r. (Dz.U. Nr 89, poz. 844), która przenosi zapisy rozporządzenia Komisji (WE) nr 2004/2002 z dnia 19 grudnia 2001 r. zmieniającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3696/93 w sprawie statystycznej klasyfikacji produktów według działalności (CP) (Dz.U. L 36, 06.02.2002), istnieje klasa CPA 02.01 "Produkty gospodarki leśnej, z wyłączeniem działalności usługowej", w ramach której wydzielono grupowanie PKWiU 02.01.14-00.10 "Drewno opałowe z drzew i krzewów szybkorosnących i upraw na użytkach rolniczych". Jest to także zgodne z metodologią przyjętą przez Eurostat do badania struktury gospodarstw rolnych - rozporządzenie Komisji (WE) nr 1444/2002 z dnia 24 lipca 2002 r. - gdzie powierzchnie obsadzone gatunkami drzew i krzewów szybkorosnących, przeznaczonych głównie na opał, zaliczono do terenów zalesionych.

W związku z rozwiązaniami przyjętymi w powołanych wyżej przepisach prawnych Unii Europejskiej nie jest możliwe w drodze jednostronnej decyzji kraju członkowskiego, zaliczenie przedmiotowych upraw do działu 01 "produkty rolnictwa i łowiectwa". Zgodnie z zasadami metodycznymi w zakresie grupy CPA 01.1 "Produkty roślinne rolnictwa, produkty ogrodnictwa, włączając produkty warzywnictwa" mieszczą się uprawy na skalę przemysłową o rocznym cyklu, tj. zboża, warzywa lub kwiaty (klas CPA 01.11 i 01.12), uprawy o długim cyklu, tj. plantacje (kawy, kakao itp.), winnice i sady (klasa CPA 01.13) oraz uprawy w szklarniach, tunelach foliowych, inspektach itp.

Jednocześnie uprzejmie informuję, że Sektorowy Program Operacyjny "Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich" wpółfinansowany ze środków Unii Europejskiej, w ramach działania "Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów" wspierać będzie projekty inwestycyjne w zakresie wytwarzania materiałów energetycznych z biomasy (zagospodarowanie słomy, odpadów łąkowych, leśnych, itp.) oraz zakładania plantacji roślin wieloletnich przeznaczonych na cele energetyczne. Wnioski o pomoc (ex-post) można będzie składać w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Rolnik zamierzający założyć plantację, będzie musiał przedstawić przygotowany plan działania (tzw. biznes plan). Pomoc będzie realizowana poprzez refundację części poniesionych nakładów na założenie plantacji.