Warszawa, dnia maja 2005 r.

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu RP

Odpowiadając na pismo z dnia 6 kwietnia 2005 r. w sprawie oświadczenia senatora Witolda Gładkowskiego dotyczącego gospodarki odpadami udzielam poniższych wyjaśnień.

Na wstępie chciałbym zaznaczyć, że w resorcie środowiska opracowany został projekt ustawy o zmianie ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych innych ustaw, który po przejęciu w dniu 21 marca 2005 r. przez Radę Ministrów został przekazany do laski marszałkowskiej. W dniu 5 maja 2005 r. odbędzie się I czytanie ww. projektu ustawy na posiedzeniu Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa (druk nr 3942).

W przedmiotowym projekcie, w nowelizowanej ustawie o odpadach po rozdziale 3 zmienianej ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. Nr 62, poz. 628, z późn. zm.) dodany został Rozdział 3a określający zadania gmin w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi. Do zadań gmin należeć będzie m.in. objęcie wszystkich mieszkańców systemem odbierania odpadów, w celu uniknięcia powstawania "dzikich składowisk odpadów" oraz zjawiska "podrzucania odpadów", zorganizowanie selektywnego systemu zbierania odpadów - z opracowanego sprawozdania z realizacji krajowego planu gospodarki odpadami wynika pilna potrzeba usprawnienia selektywnego zbierania odpadów, zapewnienia funkcjonowania instalacji i urządzeń do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych oraz zapewnienie ograniczenia ilości składowanych odpadów ulegających biodegradacji, co wynika z dyrektywy 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów.

Natomiast województwa będą odpowiedzialne za budowę i eksploatację instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych, w związku z tym, że wadze wojewódzkie odpowiedzialne są za gospodarkę odpadami niebezpiecznymi.

W projekcie zawarto również propozycje zmian w ustawie z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. Nr 132, poz. 622, z późn. zm.).

W art. 6a dodano ust. 1a określający, że rada gminy może odstąpić od referendum oraz zdecydować o przejęciu od właścicieli nieruchomości obowiązków, jeżeli na terenie gminy nie są realizowane podstawowe obowiązki wynikające z ustawy oraz przepisów odrębnych, tj.:

• nie jest prowadzone selektywne zbieranie odpadów,

• są tworzone nielegalne miejsca składowania odpadów komunalnych na terenie gminy, których likwidacja obciąża budżet gminy,

• przedsiębiorcy prowadzący działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych nie usuwają, w wyznaczonym przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta terminie, stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z przepisami regulującymi działalność gospodarczą objętą zezwoleniem.

Określono m.in. zasady wyboru podmiotu, który będzie na terenie gminy świadczył usługi w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości oraz zasady zawierana umowy z wybranym przedsiębiorcą.

Z dniem wejścia w życie uchwały przekazywanie odpadów komunalnych, zebranych przez właścicieli nieruchomości, do dalszego zagospodarowania, zgodnie z gminnym planem gospodarki odpadami, do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania wskazanych w wojewódzkim planie gospodarki odpadami staje się zadaniem własnym gminy.

W drodze uchwały gmina będzie ustalać także opłatę ponoszoną przez właścicieli nieruchomości za wykonywanie przejętych obowiązków - opłaty będą przychodem gminnego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Wójt, burmistrz lub prezydent miasta będą zobowiązani do podawania, w drodze zarządzenia, wymagań, jakie powinien spełniać przedsiębiorca ubiegający się o uzyskanie zezwolenia, a także co powinno określać zezwolenie na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości. Określono przypadki, kiedy odmawia się wydania zezwolenia lub cofa się wydane zezwolenie.

Po art. 9 dodano art. 9a stanowiący, że przedsiębiorca, który odbiera odpady komunalne przekazuje wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta wykaz właścicieli nieruchomości, z którymi zawarł umowy oraz informacji dotyczącej masy i rodzajów odebranych odpadów komunalnych lub nieczystości ciekłych.

Zgadzam się ze stanowiskiem Pana Senatora W. Gładkowskiego, że gminy są w stanie spełnić wymogi organizacyjne i technologiczne związane z przejęciem obowiązków od właścicieli nieruchomości.

Pozycja gminy w negocjacjach z firmami jest zdecydowanie mocniejsza niż pojedynczego mieszkańca. Proponowany system stwarza bezpieczniejsze warunki dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki odpadami.

W przypadku przejęcia obowiązku przez gminy łatwiej będzie wyegzekwować właściwe postawy od mieszkańców - gmina kontroluje wpłaty dokonywane przez mieszkańców, w tym samym obligując ich do udziału w kosztach funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami.

Jak już wspomniałem, wprowadzenie ww. zmian, powinno się przyczynić do ograniczenia "dzikich składowisk odpadów" oraz zjawiska "podrzucania odpadów", a tym samym poprawy stanu środowiska naturalnego.

Polska przystępując do Unii Europejskiej, zobligowana została do wdrożenia przepisów, które wprowadzają wysokie standardy m.in. w dziedzinie gospodarki odpadami.

W związku z powyższym w nowelizacji podjęto próbę wprowadzenia najpilniejszych zmian w celu stworzenia spójnego systemu gospodarki odpadami.

Jednocześnie chciałbym przedstawić stanowisko odnośnie zagadnień związanych z przepisami ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U. Nr 63, poz. 639, z późn. zm.).

Przedsiębiorca wprowadzający na rynek produkty w opakowaniach lub produkty, które wymienia ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej, zobowiązany jest do osiągnięcia odpowiednich poziomów odzysku lub recyklingu odpadów opakowaniowych lub poużytkowych, a w przypadku nieosiągnięcia wymaganych poziomów - do zapłacenia opłaty produktowej. Szczegółowe stawki opłat produktowych, zgodnie z art. 14 ust. 4 ww. ustawy, ustala minister właściwy do spraw środowiska w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki w drodze rozporządzenia. Ustalając szczegółowe stawki opłat produktowych minister kieruje się negatywnym oddziaływaniem na środowisko odpadów opakowaniowych i poużytkowych z tych produktów i opakowań, kosztami ich zagospodarowania lub wzrostem średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem przyjętego w ustawie budżetowej za rok poprzedni. Stawki opłat produktowych ustalone na rok 2005 zostały określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 października 2003 r. w sprawie stawek opłat produktowych (Dz.U. nr 180, poz. 1768). Opłaty, które są pobierane przez przedsiębiorców przejmujących opłaty opakowaniowe i poużytkowe do odzysku lub recyklingu, ustalane są przez tych przedsiębiorców i nie są regulowane przepisami prawa.

W odniesieniu do propozycji wprowadzenia centralnego rejestru firm recyklingowych uprawnionych do wydawania potwierdzeń wykonania recyklingu, chciałbym poinformować, iż w znowelizowanej ustawie o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej wprowadzono zapisy o dokumentacji potwierdzającej dokonanie odzysku bądź recyklingu.

Zgodnie z art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 21 stycznia 2005 r. o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U. Nr 33, poz. 291) masę lub ilość odpadów poddanych odzyskowi lub recyklingowi ustala się na podstawie dokumentów potwierdzających odrębnie odzysk i odrębnie recykling, które prowadzący odzysk lub recykling jest obowiązany wydać na wniosek przedsiębiorcy lub organizacji, przekazujących odpady do odzysku lub recyklingu. Dokument ten wystawiany jest w trzech egzemplarzach, przy czym jeden z egzemplarzy przeznaczony jest dla wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska właściwego dla siedziby przedsiębiorcy prowadzącego odzysk lub recykling. Pozwoli to na większą kontrolę przedsiębiorców świadczących usługi w zakresie odzysku lub recyklingu odpadów opakowaniowych lub poużytkowych.

W kwestii przeprowadzonych przez IOŚ kontroli firm i organizacji odzysku chciałbym poinformować, iż Główny Inspektor Ochrony Środowiska, od dnia obowiązywania ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej, tj. od 01.01.2002 r., przeprowadził dwa cykle kontrolne mające na celu ocenę wypełniania przez przedsiębiorców obowiązków wynikających z ww. ustawy.

W 2003 r. w ramach cyklu skontrolowano łącznie 138 podmiotów, w tym 14 organizacji odzysku oraz 14 recyklerów i pośredników, a w roku 2004 - 64 podmioty, w tym 7 recyklerów i pośredników.

W oparciu o ustalenia kontroli stwierdzono występowanie wielu problemów systemowych związanych z realizacją obowiązków ww. ustawy tj.: brak dodatkowej ewidencji (w rozumieniu ustawy) masy i ilości opakowań wprowadzonych na rynek umożliwiającej dokładne ustalenie uzyskanego poziomu odzysku i recyklingu, występowanie dużej liczby pośredników, wielokrotne używanie tych samych dokumentów do poświadczenia wykonania obowiązku odzysku i recyklingu. Stwierdzone nieprawidłowości sprzyjały pojawianiu się niekorzystnych zjawisk takich jak: fałszowanie dokumentacji, nieuczciwa konkurencja, fikcyjny obrót gospodarczy. Występowały też przypadki handlu "kwiatami" poświadczającymi zebranie i przetworzenie odpadów.

Należy podkreślić, iż ustalenia oraz wnioski IOŚ sformułowane na podstawie opracowanych, nadzorowanych i przeprowadzonych kontroli, przyczyniły do wprowadzenia do ustawy z dnia 21 stycznia 2005 r. o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej, omawianego już artykułu dotyczącego dokumentacji potwierdzającej dokonanie odzysku bądź recyklingu (art. 11 ust. 3).

W trakcie bieżącej działalności, organy Inspekcji Ochrony Środowiska prowadzą kontrole planowe i pozaplanowe w zakresie przestrzegania obowiązków wynikających z ww. ustawy.

Jednocześnie chciałbym poinformować, że w bieżącym roku planowane jest przeprowadzenie wspólnych działań kontrolnych z Najwyższą Izbą Kontroli, która realizuje tzw. kontrolę koordynowaną pn. "Funkcjonowanie systemu gospodarowania odpadami opakowaniowymi i wybranymi odpadami poużytkowymi, objętymi opłatami produktowymi w latach 2002-2005 (I półrocze)".

Z wyrazami szacunku

wz. MINISTRA

SEKRETARZ STANU

Tomasz Podgajniak