Warszawa, 2005-02-07

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowny Panie Marszałku,

nawiązując do oświadczenia złożonego przez Pana Senatora Witolda Gładkowskiego podczas 75. posiedzenia Senatu RP w dniu 22 grudnia 2004 r., uprzejmie Pana Marszałka informuję.

W ustawie budżetowej na rok 2005 z dnia 22 grudnia 2004 r. (Dz.U. Nr 278, poz. 2755) wydatki na zadania z zakresu oświaty i wychowania oraz edukacyjnej opieki wychowawczej zaplanowane zostały łącznie w wysokości 27.578.783 tys. zł. Ich udział w prognozowanym produkcie krajowym brutto (PKB) w 2005 r. kształtuje się na poziomie 2,9%, wobec 2,99% w 2004 r. Natomiast udział wspomnianych wydatków w wydatkach budżetu państwa kształtować się będzie w 2005 r. na poziomie 13,15% wobec 13,23% w 2004 r.

Udział ten jest niższy, gdyż planowane wydatki na oświatę i wychowanie oraz edukacyjną opiekę wychowawczą rosną ale wolniej niż rośnie PKB oraz wydatki budżetu państwa. Nie jest możliwe, aby wydatki na oświatę rosły w takim samym tempie jak PKB oraz wydatki budżetu państwa, ponieważ w budżecie na 2005 r. konieczne było zdecydowane ograniczenie deficytu budżetowego oraz zaplanowanie wyższych wydatków m.in. na: składki do budżetu UE oraz wydatki związane z akcesją Polski do Unii Europejskiej, szkolnictwo wyższe w związku z zapewnieniem sfinansowania skutków wdrożenia w 2004 r. trzeciego etapu podwyższenia wynagrodzeń dla pracowników cywilnych szkolnictwa wyższego, pomoc społeczną - spowodowane głównie planowanymi wypłatami świadczeń rodzinnych. Należy przy tym zauważyć, iż ustalane w ustawie budżetowej wydatki na finansowanie zadań oświaty i wychowania oraz edukacyjnej opieki wychowawczej są corocznie wyższe, mimo odnotowywanego w ostatnich latach znacznego spadku liczby uczniów.

Kwota subwencji oświatowej na 2005 r. - zgodnie z pismem Ministerstwa Finansów z dnia 27 sierpnia 2004 r. Nr ST5-4802/os-61b/2004/2994 - została obliczona przez pomniejszenie kwoty części oświatowej subwencji ogólnej z roku bazowego (2004) o 200.663 tys. zł z tytułu prognozowanego zmniejszenia populacji uczniów oraz o 37.032 tys. zł z tytułu zmian w Karcie Nauczyciela dotyczących sposobu naliczania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych dla nauczycieli czynnych (art. 53 ust. 1 Karty Nauczyciela). Następnie stosownie do postanowień art. 17 ust. 1 pkt 3 ustawy budżetowej na rok 2005 oraz art. art. 28 i 72 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. Nr 203, poz. 1966) w części oświatowej subwencji ogólnej na rok 2005 uwzględniono wzrost - w stosunku do roku bazowego - wydatków bieżących szkół i placówek oświatowych finansowanych (dotowanych) z budżetów JST, z tytułu:

a) planowanej średniorocznej waloryzacji wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej o 3,0%,

b) uzyskania przez nauczycieli kolejnych stopni awansu zawodowego,

c) zwiększenia ilości godzin zajęć dydaktycznych w związku z wdrożeniem od 1 września 2002 r. ramowych planów nauczania w szkołach ponadgimnazjalnych,

d) wdrażanej od 1 września 2005 r. czwartej godziny obowiązkowych zajęć z wychowania fizycznego dla uczniów klas gimnazjalnych oraz skutków przechodzących (za 8 m-cy) wdrożonej od 1 września 2004 r. czwartej godziny zajęć z WF dla uczniów klas V i VI szkół podstawowych,

e) realizacji nowego zdania w zakresie kształcenia specjalnego - wczesne wspomaganie rozwoju dziecka,

f) kontynuowania kształcenia w funkcjonujących od 1 września 2004 r. uzupełniających liceach ogólnokształcących dla młodzieży,

g) utworzenia od 1 września 2005 r. nowego typu szkoły policealnej dla absolwentów liceum profilowanego.

W ostatnich latach globalna kwota części oświatowej subwencji ogólnej oraz kwota finansowego standardu A stosowanego przy podziale subwencji (kwota subwencji oświatowej przypadająca na 1 ucznia przeliczeniowego) systematycznie rosły, co ilustruje poniższe zestawienie:

Wzrostowi kwoty subwencji oświatowej w 2005 r. w porównaniu z 2002 r. o 16,1% towarzyszy wzrost wartości bonu oświatowego o 21,9% i spadek populacji uczniów o 6,6%. Nie oznacza to jednak, że środków finansowych przeznaczonych na sfinansowanie zadań edukacyjnych samorządom wystarcza. Dowodzi tego skala "dopłat" do zadań subwencjonowanych w oświacie, która po potrąceniu środków niewykorzystanych w pełni na cele oświatowe ukształtowała się w 2003 r. na poziomie ok. 3 mld zł. Jednakże niedoszacowanie subwencji oświatowej nie zwalnia samorządów z obowiązku finansowania wydatków edukacyjnych. Wynika to z art. 5a ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.), zgodnie z którym środki niezbędne na realizację zadań oświatowych zagwarantowane są w dochodach jednostek samorządu terytorialnego. W myśl art. 167 ust. 2 Konstytucji RP dochodami jednostek samorządu są dochody własne, subwencje ogólne (w tym część oświatowa) i dotacje celowe z budżetu państwa. Oznacza to, iż część oświatowa subwencji ogólnej jest jedynie jednym ze źródeł dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Państwo finansuje zadania oświatowe również poprzez zdecentralizowanie udziału JST w podatkach. Wynika stąd, że opracowaniem standardów edukacyjnych (nie należy ich mylić ze standardami zatrudnienia nauczycieli) powinna być zainteresowana zarówno administracja centralna, jak i samorządy. Przede wszystkim dlatego, by w imię przejrzystości finansów publicznych przerwać od lat trwającą dyskusję o środkach niezbędnych do sfinansowania usług edukacyjnych. Zadeklarowana przez MENiS (w Uzasadnieniu do projektu ustawy o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz zmianie niektórych innych ustaw z 2003 r.) gotowość do opracowania standardów edukacyjnych ma w przyszłości zobiektywizować metodę obliczania kwoty subwencji oświatowej. W rezultacie także i samorządy będą mogły "z góry" przewidzieć środki należne z budżetu do utrzymania standardowej sieci szkolnej przy założeniu standardowych kosztów jej utrzymania.

W 2005 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu zamierza dokonywać zakupów pracowni internetowych na kwotę 844 mln zł; z tego: 619 mln zł może pochodzić ze środków Unii Europejskiej a pozostała kwota, tj. 225 mln zł ze środków budżetowych. Pozyskanie kwoty 619 mln zł na prefinansowanie zakupu pracowni internetowych będzie możliwe wówczas, gdy oprócz środków już w budżecie na ten cel zaplanowanych, MENiS otrzyma 99 mln zł z rezerwy celowej Nr 10. Środkom finansowym na prefinansowanie towarzyszyć wówczas będą następujące środki na współfinansowanie:

- 78 mln zł -środki niewygasające z upływem 2004 r.,

- 29 mln zł - środki zaplanowane w rezerwie celowej Nr 50.

- 99 mln zł - środki, o które MENiS wystąpi do rezerwy celowej Nr 10.

Ponadto 19 mln zł pochodzić będzie ze środków niewygasających z upływem 2004 r., które nie są skomponowane ze środkami Unii Europejskiej (zakupy z I transzy rezerwy z 2004 r., przed wejściem do UE).

Pragnę dodać, że także w 2005 r. na letni wypoczynek dzieci z rodzin byłych pracowników Państwowych Przedsiębiorstw Gospodarki Rolnej zarezerwowano w rezerwie celowej Nr 76 kwotę 15,5 mln zł, wobec 15 mln zł przeznaczonych na ten cel w 2004 r.

Samorządy terytorialne w świetle przepisów art. 30 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2003 r., Nr 118, poz. 1112 z póź. zm.) nie mogą nie dokonać waloryzacji wynagrodzeń nauczycieli. Dodatkowo gwarantuje to nowy przepis Karty Nauczyciela (art. 30 ust. 6), zgodnie z którym samorządy corocznie mają ustalać regulaminy wynagradzania nauczycieli.

Z poważaniem

w/z MINISTRA

SEKRETARZ STANU

Tadeusz Szulc