Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

W obowiązującym stanie prawnym kwestie dotyczące realizacji ekwiwalentów za mienie nieruchome pozostawione na terenach nie wchodzących obecnie w skład Państwa Polskiego w związku z wojną rozpoczętą w dniu 1 września 1939 r. regulują przepisy art. 212 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543 z późn. zm.) oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 stycznia 1998 r. w sprawie sposobu zaliczania wartości nieruchomości pozostawionych za granicą na pokrycie ceny sprzedaży nieruchomości lub opłat za użytkowanie wieczyste oraz sposobu ustalania wartości tych nieruchomości (Dz.U. Nr 9, poz. 32) zmienione następnie rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 21 sierpnia 2001 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie sposobu zaliczania wartości nieruchomości pozostawionych za granicą na pokrycie ceny sprzedaży nieruchomości lub opłat za użytkowanie wieczyste oraz sposobu ustalania wartości tych nieruchomości (Dz.U. Nr 90, poz. 999).

Stosownie do postanowień art. 212 osoby, które pozostawiły nieruchomości poza granicami kraju, tzw. zabużanie (lub ich spadkobiercy) mają prawo do nabycia w ramach ekwiwalentu nieruchomości mające charakter "działki budowlanej", przeznaczone w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego pod zabudowę lub już zabudowanych. W przypadku gdy wartość nabytej nieruchomości jest niższa od wartości nieruchomości pozostawionych za granicą, to zgodnie z ust. 2 art. 212, w celu uzupełnienia różnicy, można nabyć w ramach ekwiwalentu nieruchomość zabudowaną budynkiem przeznaczonym na cele działalności handlowej lub usługowej, na pracownię do prowadzenia działalności twórczej, domem letniskowym, garażem albo przeznaczoną pod tego rodzaju zabudowę.

Natomiast przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 stycznia 1998 r. w sprawie sposobu zaliczania wartości nieruchomości pozostawionych za granicą na pokrycie ceny sprzedaży nieruchomości lub opłat za użytkowanie wieczyste oraz sposobu ustalania wartości tych nieruchomości regulują szczegółowe zasady oraz tryb realizacji ekwiwalentów. Stosownie do jego postanowień dokumentem uprawniającym do nabywania nieruchomości w ramach ekwiwalentu było, do dnia wejścia w życie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 sierpnia 2001 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie sposobu zaliczania wartości nieruchomości (...), zaświadczenie potwierdzające posiadanie uprawnień do ubiegania się o ekwiwalent, wydawane przez starostę, wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej, a po powyższej zmianie rozporządzenia starosta potwierdza posiadanie uprawnień w drodze decyzji. Powyższe zaświadczenie lub decyzja upoważnia osoby uprawnione do otrzymania ekwiwalentu do przystępowania do przetargów organizowanych przez starostę, osobę prawną albo jednostkę organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej, które na mocy odrębnych przepisów są uprawnione do rozporządzania mieniem Skarbu Państwa. Osoby uprawnione (zabużanie) mogą nabywać prawo własności nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa, jak też prawo użytkowania wieczystego. Należy podkreślić, że zabużanie mogą w ramach ekwiwalentu nabywać nieruchomości na terenie całego kraju.

Zmiana rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 sierpnia 2001 r. wprowadziła również możliwość nabywania przez zabużan nieruchomości w drodze bezprzetargowej, dzięki czemu obecnie mogą skorzystać z tego np. najemcy lokali i nabyć w ramach ekwiwalentu zajmowane lokale. Powyższa nowelizacja zniosła jeszcze inne ograniczenie, oprócz bowiem trybu przetargowego dotychczasowe przepisy rozporządzenia ograniczały możliwości realizacji uprawnień zabużan wyłącznie do mienia należącego do zasobu nieruchomości Skarbu Państwa, którym gospodaruje starosta. Stanowiło to istotne zawężenie w stosunku do ustawy o gospodarce nieruchomościami, która odnosi problematykę ekwiwalentów za mienie zabużańskie do całego mienia Skarbu Państwa, z wyjątkiem nieruchomości wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, wyłączonych pierwotnie z realizacji ekwiwalentów za mienie zabużańskie na podstawie art. 17 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (DZ.U. z 1994 r. Nr 1, poz. 3), które to wyłączenie potwierdził art. 213 ustawy o gospodarce nieruchomościami, oraz Agencji Mienia Wojskowego, wyłączonej przepisami art. 21 pkt 17 lit. b) ustawy z dnia 21 grudnia 2001 r. o zmianie ustawy o organizacji i trybie pracy Rady Ministrów oraz o zakresie działania ministrów, ustawy o działach administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 154, poz. 1800).

Odnosząc się do podniesionej w oświadczeniu Pana Senatora kwestii rozwiązania problemu rekompensat dla zabużan, pragnę poinformować, że w lipcu br. w Ministerstwie Skarbu Państwa powołany został zespół roboczy do opracowania założeń do regulacji mającej na celu ostateczne rozwiązanie kwestii rekompensat dla zabużan, składający się z przedstawicieli m.in. Ministerstw: Skarbu Państwa, Spraw Zagranicznych, Spraw Wewnętrznych i Administracji, Sprawiedliwości oraz Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast.

Przygotowywany projekt założeń do odrębnej ustawy, regulującej powyższy problem zakłada rozszerzenie formy rekompensat dla zabużan. Projekt przewiduje oprócz dotychczasowej formy rzeczowej (nieruchomości) również formę pieniężną oraz w papierach wartościowych. Pragnę nadmienić, że przedstawiciele Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast wnosili o udostępnienie nabywania w ramach rekompensat również nieruchomości rolnych znajdujących się w zasobie Agencji Własności Rolnej oraz nieruchomości znajdujących się w zasobach innych podmiotów gospodarujących nieruchomościami w imieniu Skarbu Państwa, m.in. Agencji Mienia Wojskowego. Propozycje Urzędu dotyczące nieruchomości rolnych zostały zamieszczone w treści projektu założeń.