Warszawa, dnia 2004.07.29

Pan
Longin Hieronim Pastusiak
Marszałek Senatu RP

W związku z pismem Pana Marszałka z dnia 30 czerwca 2004 r. (znak: BPS/DSK-043-307-04), przy którym przesłane zostało oświadczenie złożone przez senatora Józefa Dziemdzielę, uprzejmie informuję, że poruszona w oświadczeniu problematyka, związana z przepisami ustawy - Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. z 1994 r. nr 27 poz.96 ze zm.), dotyczy generalnie prowadzenia ruchu zakładów górniczych na terenie województwa łódzkiego przez przedsiębiorców wydobywających kopaliny pospolite w warunkach określonych w art. 16 ust. 2a. Z tego też względu przedstawione poniżej informacje uzgodnione zostały z Prezesem Wyższego Urzędu Górniczego panem Wojciechem Bradeckim, do którego zwróciłem się z prośbą o zajęcie stanowiska, z uwag na to, że zasadnicza część poruszonych przez pana Senatora zagadnień leży w jego kompetencjach.

1. Okręgowy Urząd Górniczy w Kielcach sprawuje nadzór i kontrolę nad ruchem 280 zakładów górniczych wydobywających kopaliny pospolite w województwie łódzkim (stan na 31.12.2003 r.). Spośród tych zakładów 17 wstrzymało eksploatację lub jej zaniechało, 3 jeszcze jej nie rozpoczęły, a 21 jest w stanie likwidacji i prowadzi działania rekultywacyjne. Czynne zakłady wydobywają głównie kruszywa naturalne (191 zakładów), a w części surowce ilaste (42) i torfy (6). W większości są to zakłady spełniające warunki określone w art. 16 ust. 2a Prawa geologicznego i górniczego, a więc prowadzące eksploatację złóż bez użycia materiałów wybuchowych, na obszarze poniżej 2 ha i przy wydobyciu rocznym nieprzekraczającym 20 000 m2. Zatrudniają one średnio jednego kierownika ruchu i jedną osobę dozoru ruchu na 2 zakłady górnicze, co pozwala prowadzić eksploatację zgodną z przepisami zaledwie w czasie jednej zmiany.

2. W związku z wnioskami Najwyższej Izby Kontroli przedstawionych w "Informacji o wynikach kontroli realizacji ustawy Prawo geologiczne i górnicze" z listopada 1998 r. została dokonana zmiana przepisów w zakresie nadzoru i kontroli. Ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. o zmianie ustawy - Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. Nr 110, poz. 1190) dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych zostali zobowiązani do sprawowania nadzoru i kontroli nad ruchem wszystkich zakładów górniczych. Wdrożenie tego zobowiązania w zakładach górniczych wydobywających kopaliny pospolite następowało stopniowo i poprzedzone było licznymi spotkaniami z przedsiębiorcami oraz udzielaniem wyczerpujących informacji o wymaganiach prawa w zakresie wydobywania kopalin.

Należy ponadto nadmienić, że "nowe przepisy" dotyczące zakładów górniczych wydobywających kopaliny pospolite są znacznie łagodniejsze od przepisów obowiązujących przed 2002 rokiem - szczególnie w odniesieniu do zakładów wydobywających kopaliny pospolite w warunkach określonych w art. 16 ust. 2a cyt. ustawy - Prawo geologiczne i górnicze (np. zniesienie obowiązku posiadania projektu zagospodarowania złoża i planu ruchu, minimalne wymagania zawodowe stawiane osobom ubiegającym się o kwalifikacje do kierownictwa i dozoru ruchu, złagodzone przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego, itp.).

3. Zmierzając do stopniowego uporządkowania sytuacji zastanej w zakładach górniczych eksploatujących złoża kopalin pospolitych oraz do egzekwowania przestrzegania prawa w trakcie ich eksploatacji, okręgowe urzędy górnicze przyjęły zasadę przeprowadzania w każdym z takich zakładów przynajmniej jednej inspekcji rocznie. Biorąc pod uwagę ograniczone środki budżetowe, a także fakt, że spośród 280 omawianych zakładów górniczych 40% leży w odległości do 100 km od siedziby Okręgowego Urzędu Górniczego w Kielcach, 51% leży w odległości 100 do 150 km, a 9% w odległości większej niż 150 km, w dodatku najczęściej w miejscach pozbawionych sprawnej komunikacji publicznej, w celu ograniczenia kosztów kontroli (brak noclegów, tańsza podróż), za normę postępowania uznano wyjazdy 3-4 inspektorów OUG jednym samochodem do kilku zakładów górniczych. W przypadkach bardziej skomplikowanych, np. gdy zachodzi prawdopodobieństwo wystąpienia szeregu nieprawidłowości wymagających specjalistycznej, zróżnicowanej wiedzy, kontrolę przeprowadza dwóch inspektorów w jednym zakładzie górniczym.

4. Nie ma sprzeczności między przepisami art. 72 ust. 7 cyt. ustawy - Prawo geologiczne i górnicze a § 11 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 19 czerwca 2002 r. w sprawie dokumentacji mierniczo-geologicznej (Dz.U. Nr 92 poz. 819). Przepis ustawy dotyczy bowiem obmiaru wykonywanego dla celów ewidencji zasobów złóż - m.in. po to, aby kontrolować prawidłowość ustalenia opłaty eksploatacyjnej, a przepis rozporządzenia dotyczy aktualizacji map podstawowych i przeglądowych wyrobisk górniczych - prowadzonej ze względów bezpieczeństwa pracy, bezpieczeństwa powszechnego, ochrony środowiska i w celu kontroli przestrzegania ustaleń wynikających z koncesji. Dokumentacja kartograficzna (mapa górnicza) przedstawia stan faktyczny działalności górniczej. W przypadku kopalin pospolitych przepisy dopuszczają ograniczoną liczbę map, poprzez sporządzenie ich na wspólnych podkładach, o czym decyduje mierniczy górniczy.

5. Jakkolwiek urzędy górnicze nie śledzą liczby osób mających uprawnienia miernicze górnicze i praktykujących w poszczególnych powiatach i województwach, to jednak trudno zgodzić się ze stwierdzeniem, że brak takich osób w województwie łódzkim. Wiadomo jest bowiem o co najmniej 14 uprawnionych mierniczych górniczych praktykujących w zakładach górniczych województwa łódzkiego. Tylko w ciągu ostatnich 4 lat Prezes WUG uprawnienia takie nadał 8 osobom zamieszkałym na terenie tego województwa lub blisko jego granic. Należy również podkreślić, że nic nie stoi na przeszkodzie przyznaniu kwalifikacji mierniczego górniczego bądź geologa górniczego osobom ubiegającym się o nie i spełniającym wymogi określone w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 11 czerwca 2002 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od osób kierownictwa i dozoru ruchu zakładów górniczych, mierniczego górniczego i geologa górniczego oraz wykazu stanowisk w ruchu zakładu górniczego, które wymagają szczególnych kwalifikacji (Dz.U. nr 84, poz. 755, zm.: 2004 r. Nr 101, poz. 1035). Forma zatrudniania osób z uprawnieniami właściwymi do sporządzania dokumentacji mierniczo-geologicznej i organizacja ich pracy zależy natomiast tylko od przedsiębiorców górniczych.

Podsumowując przytoczone wyżej informacje, pragnę podkreślić, iż sygnalizowane w oświadczeniu senatora RP Józefa Dziemdzieli problemy nie pojawiły się w związku z zaostrzeniem w 2002 r. przepisów Prawa geologicznego i górniczego, dotyczących wydobywania kopalin pospolitych, lecz są konsekwencją skutecznego egzekwowania przez organy nadzoru górniczego obowiązków ciążących na przedsiębiorcach górniczych. Działalność tych organów ma bowiem na celu zapewnienie prawidłowej gospodarki złożami kopalin, stanowiącymi dobro narodowe i istotną część środowiska naturalnego.

Jednocześnie pragnę poinformować, że z sygnałów, jakie otrzymujemy, dotyczących funduszu likwidacji zakładu górniczego wynika, iż gromadzenie środków przez przedsiębiorców na oddzielnym rachunku bankowym, przeznaczonym na likwidację zakładów górniczych, często nie jest możliwe ze względu na to, że opłata pobierana przez banki za prowadzenie tych rachunków niejednokrotnie jest wyższa od przekazywanych na nie środków. Z tego też względu w opracowywanym obecnie projekcie ustawy o zmianie ustawy Prawo geologiczne i górnicze, ustawy o odpadach oraz innych ustaw proponuje się zwolnienie przedsiębiorców prowadzących działalność w warunkach określonych w art. 16 ust. 2a (tj. na podstawie koncesji starosty) z obowiązku tworzenia tego funduszu. Projekt ten przekazany jest obecnie do uzgodnień międzyresortowych i konsultacji społecznych.