Warszawa, 19.05.2004 r.

W oświadczeniu skierowanym na 60 posiedzeniu Senatu w dniu 16 kwietnia br. do Prezesa Rady Ministrów, Pan Senator Kazimierz Drożdż przedstawił m.in. następujące propozycje i sugestie.

Zadania przypisane Ministrowi Skarbu Pastwa ustawą z dnia 8 sierpnia 1996 roku o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (z późniejszymi zmianami) mogą być, zdaniem Pana Senatora, z powodzeniem realizowane przez Ministerstwo Gospodarki i Pracy, tym bardziej, że urząd ten, od dłuższego czasu sprawuje nadzór właścicielski nad grupą spółek o szczególnym znaczeniu dla gospodarki. Natomiast niektóre funkcje odnoszące się do jednostek nadzorowanych przez innych ministrów, powinny być przekazane do realizacji przez tych ministrów. Sprawy zbiorczej ewidencji mienia Skarbu Państwa najkorzystniej byłoby przypisać resortowi finansów, który jest wyspecjalizowany i w kontroli danych bilansowych i w sposobie zbiorczego prowadzenia ewidencji tych danych. Ponadto Pan Senator proponuje racjonalizację zatrudnienia pracowników delegatur Ministra Skarbu Państwa, poprzez podporządkowanie ich właściwym terytorialnie urzędom wojewódzkim, a także przyspieszenie przekształceń własnościowych w jednostkach naukowo-badawczych.

Odnośnie propozycji i sugestii Pana Senatora prezentuję następujące stanowisko:

1. Sformułowana przez Pana Senatora teza o ograniczeniu zadań Ministra Skarbu Państwa z uwagi na zmniejszenie się udziału sektora państwowego w gospodarce nie jest prawdziwa i świadczy o tym, że rola Ministra Skarbu Państwa w dalszym ciągu kojarzona jest wyłącznie z procesem prywatyzacji. Założenie takie odbiega w znaczący sposób od przyjętych w ramach reformy gospodarki i administracji państwowej regulacji prawnych oddzielających od regulacyjnych funkcji państwa, funkcje związane z zarządzaniem mieniem Skarbu Państwa. Regulacje te wynikają z zasad nadzoru korporacyjnego OECD w zakresie odnoszącym się do sektora państwowego, głoszących koncentrację funkcji właścicielskich w jednym organie, w celu zapewnienia wykonywania tych funkcji w sposób niezależny, profesjonalny i efektywny, zabezpieczający przed częstą ingerencją ze strony ministrów sektorowych. Systemowa konstrukcja jednolitej reprezentacji interesów majątkowych Skarbu Państwa jest zgodna z doktryną prawa państwowego krajów o wysoko rozwiniętej gospodarce rynkowej. Rozwiązanie takie ma służyć wykonywaniu praw własności państwowej w sposób jednolity i spójny, a zarazem nie zakłócający działania zdrowych mechanizmów rynkowych. Rozdzielenie funkcji regulacyjnej od funkcji gospodarowania mieniem państwowym jest istotnym elementem zapewnienia odpowiednich warunków dla sprawowania jednolitego nadzoru nad sposobem wykonywania praw własności w jednoczesnej zgodzie z interesem państwa i regułami rynkowymi. Wykonywanie obu tych funkcji przez wiele organów administracji państwowej służyłoby natomiast tworzeniu warunków do powstawania nieprzejrzystych reguł gospodarowania własnością państwową oraz prywatyzacji - wskutek stosowania zróżnicowanych kryteriów podejmowania decyzji zarządczych i wielości standardów proceduralnych, wynikających z odmiennej kultury organizacyjnej poszczególnych urzędów oraz specyfiki realizowanych przez te urzędy zadań z zakresu administracji.

2. Kurczenie się zasobów prywatyzacyjnych oraz finalizacja rządowych programów restrukturyzacyjnych, realizowanych - na zasadzie wyjątku od reguły - w zdominowanych jeszcze przez państwo dziedzinach gospodarki (górnictwie, hutnictwie, przemyśle zbrojeniowym) przez inne niż Minister Skarbu Państwa organy administracji rządowej, nie mogą być w tych warunkach uznane za racjonalny i uzasadniony argument przemawiający za likwidacją urzędu Ministra Skarbu Państwa - organu, który zgodnie z wykonaną w podstawowym zakresie dyspozycją art. 218 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, jest obecnie głównym ogniwem organizacji Skarbu Państwa, odpowiedzialnym za jego jednolite reprezentowanie oraz za zarządzanie mieniem i realizację interesów państwa w obrocie gospodarczym z jednoczesnym poszanowaniem równoprawnej pozycji swoich partnerów - prywatnoprawnych przedsiębiorców krajowych i zagranicznych.

3. Zakładane na koniec 2006 roku zmniejszenie przez prywatyzację udziału własności państwowej w majątku narodowym do poziomu 15-20% jest trudnym i skomplikowanym zadaniem, co potwierdzają doświadczenia Francji i Niemiec. Każdy przypadek prywatyzacji wymaga czasu oraz odpowiednich zabiegów modernizacyjnych, poprzedzających akt sprzedaży. Potrzebny jest do tego odpowiednio przygotowany, profesjonalny aparat umożliwiający realizację założonych celów, m.in. uzyskanie zaplanowanych na najbliższe lata przychodów z prywatyzacji (w 2004 roku - 8,8 mld zł).

- nadzorowanie i egzekwowanie wykonania 2.240 umów prywatyzacyjnych, w tym 1.352 umów zawierających zobowiązania pozacenowe inwestorów na łączną kwotę 68 mld zł,

- ustawowe nadzorowanie Agencji Nieruchomości Rolnych i gospodarowanie powierzonym jej Zasobem nieruchomości rolnych Skarbu Państwa,

5. Znaczną część zadań Minister Skarbu Państwa wykonuje przy pomocy 13 delegatur terenowych, które zatrudniając średnio po 7-10 osób nadzorują wykonanie zobowiązań inwestycyjnych w stopniu do 2.264 umów prywatyzacyjnych, wykonują również prawa Skarbu Państwa z 811 umów prywatyzacji bezpośredniej, zarządzają majątkiem rzeczowym w postaci 98 dużych obiektów przemysłowych o wartości 212 mln zł, reprezentują Skarb Państwa w postępowaniach układowych i upadłościowych oraz prowadzą postępowania egzekucyjne należności Skarbu Państwa. Propozycja przeniesienia tych zadań do urzędów wojewódzkich jest nierealna.

6. Sprawozdawczość związana z mieniem Skarbu Państwa jest finalnym produktem, związanym z prowadzoną przez Ministra Skarbu Państwa ewidencją majątku Skarbu Państwa i zmianami zachodzącymi w tym majątku. Aktualizacja stanu i wartości tego majątku jest koniecznym elementem zachowania bezpieczeństwa finansowego państwa w związku z udzielaniem poręczeń i gwarancji oraz realizacją szeregu zadań finansowanych dzięki gospodarczemu wykorzystaniu majątku państwowego. Oderwanie informacji o zasobie (przeniesienie ewidencji mienia Skarbu Państwa do Ministerstwa Finansów) od gospodarowania mieniem, wydaje się być pociągnięciem ryzykownym, pozbawiającym organ podejmujący decyzje gospodarcze bieżącej wiedzy o tym, czym dysponuje.

Reasumując uważam, iż postulat Pana Senatora obarczony jest zasadniczym błędem merytorycznym polegającym na próbie połączenia funkcji właścicielskich państwa, realizowanych dotąd w ramach instytucji Skarbu Państwa (sfera prawa cywilnego i handlowego) z funkcjami regulacyjnymi polegającymi na sprawowaniu określonej polityki gospodarczej (sfera publiczno-prawna). Realizacja postulatów Pana Senatora prowadziłaby do zburzenia instytucji Skarbu Państwa, ukształtowanej zgodnie z art. 218 Konstytucji jako jednego z istotnych składników systemu prawno-ustrojowego, uregulowanego i funkcjonującego zgodnie z ustawą o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa oraz ustawą o komercjalizacji i prywatyzacji. Tymczasem koncentracja, zgodnie z zaleceniami OECD funkcji właścicielskich państwa w ramach jednego resortu, a także wzbierająca fala roszczeń kierowanych do Skarbu Państwa skłaniają do rozważenia objęcia koncentracją w ramach jednego resortu nie tylko kwestii wykonywania uprawnień właścicielskich Skarbu Państwa, ale również sprawy ochrony interesów majątkowych państwa i jednolitej reprezentacji Skarbu Państwa przed krajowymi i zagranicznymi sądami. Prokuratoria Generalna integralnie związana z funkcjami resortu Skarbu Państwa swoimi działaniami mogłaby nawet znacząco ograniczyć nieuzasadniony wypływ środków budżetowych, przyczyniając się do poprawy finansów publicznych państwa.

Jerzy Hausner