Warszawa, dnia 11.04.2005 r.

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowny Panie Marszałku,

W odpowiedzi na przesłane przez Pana Marszałka przy piśmie z dnia 24 grudnia 2004 r. znak: BPS/DSK-116/05, oświadczenie z dnia 17 marca 2005 r. Pana Gerarda Czaję - Senatora RP złożone podczas 78 posiedzenia Senatu RP, uprzejmie wyjaśniam, co następuje:

Ad. 1. Z wystąpienia Pana Senatora nie wynika, jaki program związany z pomocą publiczną Pan Senator ma na myśli. Niemniej jednak, nawiązanie do oświadczeń "organizacji środowisk" oraz dalsze argumenty przywołane w wystąpieniu wyraźnie wskazują na fakt opierania się przez Pana Senatora na stanowisku Rady KIG-R z dnia 3 lutego br. W takim wypadku należy wnioskować, że chodzi o wymieniony w tym stanowisku program "Stabilne zatrudnienie".

Odnosząc się do programu "Stabilne zatrudnienie" wskazanym wydaje się przybliżenie charakteru tego dokumentu. W październiku 2002 r. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów przekazał do Komisji Europejskiej informacje dotyczące udzielanej w tamtym okresie pomocy publicznej (w formie fiszek informacyjnych). Środki pomocowe, które uzyskały wówczas akceptację Komisji (w tym program "stabilne zatrudnienie") zostały wymienione w dodatku do Załącznika IV do Traktatu Akcesyjnego - co oznacza, że zostały zakwalifikowane jako pomoc istniejąca, która może być stosowana przez Polskę po akcesji na nie zmienionych warunkach (oczywiście w granicach określonych przez dany program). Przekazane do Komisji dokumenty zawierały wskazanie aktu normatywnego będącego podstawą prawną udzielania pomocy (w przypadku "Stabilnego zatrudnienia" była to ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych), a także warunki dopuszczalności pomocy wynikające z obowiązującej wówczas ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców (Dz.U. Nr 141, poz. 1177 z póź. zm.).

Przepisy ustawy o warunkach dopuszczalności pomocy publicznej dla przedsiębiorców utraciły moc z dniem 31 maja br., weszła natomiast w życie ustawa o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, która jest zupełnie nowym aktem. Ponadto, w związku z akcesją, zaszła konieczność zmiany przepisów ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, która stanowiła podstawę prawną pomocy wymienionej w programie "Stabilne zatrudnienie".

Środki pomocowe wymienione w Załączniku IV, a zatem również "Stabilne zatrudnienie", są traktowane od dnia przystąpienia Polski do UE jako pomoc istniejąca w myśl zasady stosowania art. 93 Traktatu WE. Natomiast przepis art. 1 lit. c tego rozporządzenia, stanowi, że jeżeli zaszły zmiany istniejącej pomocy, to należy kwalifikować ją jako nową pomoc - a ta podlega procedurze zgłoszenia do Komisji.

Pragnę zaznaczyć, że od 1 maja 2004 r., w związku z bezpośrednim obowiązywaniem od tej daty w wewnętrznym - krajowym porządku prawnym, aktów prawa wspólnotowego, pojawiła się możliwość wykorzystania reguł zawartych w rozporządzeniu Komisji (WE) Nr 2204/2002 w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa w zakresie zatrudnienia. Stosownie do tego został opracowany nowy program pomocowy w formie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 maja 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy przedsiębiorcom zatrudniającym osoby niepełnosprawne, w którym m.in.:

- zawarto formy pomocy i warunki dopuszczalności pomocy określone w programie "Stabilne zatrudnienie",

- określono ogólne zasady liczenia podwyższonych kosztów,

- poszerzono katalog podwyższonych kosztów (w stosunku do katalogu zawartego w dokumencie "Stabilne zatrudnienie").

Należy podkreślić, że dokument "Stabilne Zatrudnienie" nie gwarantował zachowania obrazu pomocy publicznej udzielanej zakładom pracy chronionej na warunkach z okresu przed akcesją RP do Unii Europejskiej - a jego elementem była część opisująca "Przeznaczenie pomocy", które stanowiła "Rekompensata dla przedsiębiorcy z tytułu podwyższonych kosztów zatrudniania osób niepełnosprawnych, w tym osób o znacznie ograniczonych możliwościach zawodowych z uwagi na szczególny rodzaj schorzenia (chorzy psychicznie, umysłowo upośledzeni, epileptycy, niewidomi)". Zatem dokument "Stabilne Zatrudnienie" był czymś w rodzaju okrojonej wersji rozporządzenia Rady Ministrów z 18 maja 2004 r., które rozszerzyło możliwości udzielania pomoc pracodawcom.

Pragnę poinformować, że powyższe wyjaśnienia zostały przekazane do KIG-R pismem Biura Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych z dnia 23 grudnia 2004 r., znak: BON-I-0782-2-AK/04, kierowanym do Pana W. Sobczaka Wiceprezesa KIG-R.

Ad. 2. Kolejnym zastrzeżeniem przedstawionym w stanowisku KIG-R i powtórzonym w wystąpieniu Pana Senatora jest zastrzeżenie wymienione w pkt 4 i 5 stanowiska KIG-R dotyczące m.in. nieodpowiadania standardom stanowienia dobrego prawa, fiskalnego charakteru, nieczytelnych i nierealnych założeń do projektu ustawy o wspieraniu zatrudnienia oraz rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych (Druk Sejmowy 3339) oraz braku zawartych w nim rozwiązań systemowych. Pragnę zaznaczyć, że powyższe zastrzeżenia nie znajdują uzasadnienia w świetle procedury stanowienia prawa w RP. Podkreślenia wymaga, że projekt ustawy wraz z uzasadnieniem spełnia wszelkie standardy legislacyjne (stanowienia dobrego prawa) i został w pełni uzgodniony z Rządowym Centrum Legislacji (także w zakresie Oceny Skutków Regulacji), a także że załączono do niego wstępne projekty wszystkich aktów wykonawczych.

Ponadto kompleksowo potraktowano racjonalizację systemu rehabilitacji i wspierania zatrudniania osób niepełnosprawnych. W projekcie ustawy zostały zachowane (z ewentualnymi technicznymi zmianami) rozwiązania, które - na podstawie stale zbieranych informacji - były funkcjonalne i odpowiednie do potrzeb i możliwości, zrezygnowano natomiast z nadmiernie rozdrobnionych instrumentów wsparcia konsolidując je lub pomijając. Wprowadzono nowe instrumenty (np. związane z tzw. rekrutacją - odwołujące się do art. 5 rozporządzenia KE nr 2204/2002), zrezygnowano z szeroko krytykowanego utrzymywania uprzywilejowanej względem innych uczestników rynku, pozycji pracodawców posiadających status zakładu pracy chronionej, uzależniając pomoc w zakresie zatrudniania osób niepełnosprawnych od koncentracji tego zatrudnienia, nie zaś od posiadania statusu. Uelastyczniono dotychczasową konstrukcję systemu.

Ad. 3. Nie sposób również podzielić zarzutu nie uwzględniania opinii zgłaszanych przez Krajową Radę Konsultacyjną do Spraw Osób Niepełnosprawnych, która jest organem doradczym Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych. Zarówno obecny stan prawny dotyczący rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudniania osób niepełnosprawnych jaki i ww. projekt ustawy - a szczególnie autopoprawka do tego projektu - w sposób oczywisty stanowią wynik bardzo poważnego uwzględnienia opinii i żądań organizacji pracodawców posiadających status zakładu pracy chronionej (wystarczy porównać pierwotną wersję projektu z autopoprawką do niego).

Odnosząc się do uwagi dotyczącej "spadku liczby zakładów pracy chronionej", uprzejmie wyjaśniam, że projekt ustawy o wspieraniu zatrudnienia oraz rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych zakłada równy dostęp wszystkich pracodawców do instrumentów wspierania zatrudnienia, niezależnie od tego, czy posiadają status zakładu pracy chronionej, czy nie. Korzystanie z tych instrumentów uzależnione będzie od stopnia i rodzaju niepełnosprawności osób niepełnosprawnych oraz ich koncentracji w zatrudnieniu. W związku z tym posiadanie statusu zakładu pracy chronionej jako wymogu otrzymania pewnych form pomocy - przestanie być potrzebne. Nie oznacza to jednak, że uprawnienia pracodawców zostaną ograniczone (przeciwnie - przewiduje się wprowadzenie dodatkowych instrumentów pomocy dla przedsiębiorców zatrudniających osoby niepełnosprawne np. tzw. pomoc na rekrutację, o której mowa w art. 56 projektu).

Należy zaznaczyć, że rezygnacja z pojęcia "statut zakładu pracy chronionej" nie stanowi jednocześnie "likwidacji" przedsiębiorstw, które taki status posiadają. Są to przecież różnego rodzaju podmioty gospodarcze: spółki prawa handlowego (spółki akcyjne, z o.o., spółki jawne i inne) oraz przedsiębiorstwa należące do osób fizycznych - których istnienie nie zależy w żaden sposób od posiadania przedmiotowego statusu. Nie można zatem mówić o "likwidacji" tych podmiotów. Tym bardziej, że będą one nadal otrzymywały pomoc państwa z tytułu zatrudniania osób niepełnosprawnych (dodatkowo poszerzoną o nowe instrumenty wspierania zatrudnienia).

Należy zaznaczyć, że stworzenie systemu zachęt i pomocy dla zakładów pracy chronionej przyniosło unikalny w skali Europy efekt w postaci zatrudnienia ok. 200 tys. osób niepełnosprawnych na chronionym rynku pracy. Natomiast stworzenie możliwości korzystania przez pracodawców otwartego rynku pracy z pewnej części wsparcia oferowanego zakładom pracy chronionej (np. wprowadzenie dofinansowania do wynagrodzeń) - skutkowało wzrostem zatrudnienia tych osób na otwartym rynku pracy. Logicznym zatem wydaje się wniosek, że zwiększenie możliwości uzyskania pomocy przez pracodawcę nie posiadającego statusu zakładu pracy chronionej, tak aby zapewnić równy dostęp pracodawców do pomocy związanej z zatrudnianiem tych osób (bez względu na posiadanie ww. statusu) - umożliwi znalezienie pracy jeszcze szerszej grupie bezrobotnych osób niepełnosprawnych ( i takie jest założenie projektu).

Pragnę zaznaczyć, że podstawowym celem projektu ustawy o wspieraniu zatrudnienia oraz rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, jest zwiększenie aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych, także zapewnienie lepszego dostępu tych osób do otwartego rynku pracy.

Wspólnotowe prawo dotyczące pomocy publicznej dla podmiotów konkurujących na rynku dopuszcza pewne wyłączenia spod generalnego zakazu udzielania jakiejkolwiek pomocy państwa dla tych podmiotów. Potrzeba wprowadzenia zmian podyktowana jest m.in. chęcią i koniecznością jak najlepszego wykorzystania systemu tych wyłączeń, tak aby maksymalnie wykorzystać możliwości wspierania przedsiębiorców zatrudniających osoby niepełnosprawne - bez jednoczesnego narażania ich na niebezpieczeństwo powstania obowiązku zwrotu niezależnie udzielonej pomocy, wraz z odsetkami (taką bowiem sankcję przewiduje prawo wspólnotowe).

Pragnę podkreślić, że celem działań rządu jest uporządkowanie systemu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych, przy zapewnieniu dalszej racjonalizacji i większej efektywności wykorzystania środków finansowych dostępnych w obecnych realiach prawnych i ekonomicznych - w taki sposób, aby nie stracić z oczu nadrzędnego celu jakim jest przede wszystkim dobro osób niepełnosprawnych.

Kończąc, pragnę zaapelować do Pana Senatora o podchodzenie z większym dystansem do takich oświadczeń organizacji pozarządowych, jak ww. stanowisko Rady KIG-R, które (co wykazano powyżej) nie zostało poparte rzetelnymi argumentami i stanowi wyraz szczególnego rodzaju polityki tej organizacji (stanowczo wykraczającej poza rolę uczestnika w organie doradczym Pełnomocnika). Pragnę również prosić o poparcie polityki Rządu, która jest głęboko zaangażowana w poprawę sytuacji osób niepełnosprawnych.

Z poważaniem

MINISTER

z up.

Leszek Stanisław Zieliński

SEKRETARZ STANU