Oświadczenie

Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej przekazał informację w związku z oświadczeniem senatora Adama Bieli, złożonym na 35. posiedzeniu Senatu ("Diariusz Senatu RP" nr 34):

Warszawa, 2003.04.02

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej

Szanowny Panie Marszałku

Odpowiadając na treść oświadczenia złożonego przez Pana senatora Adama Bielę podczas 35 posiedzenia Senatu RP w dniu 7 marca 2003 roku przekazuję Panu Marszałkowi poniższe informacje.

W związku z nadesłanymi wystąpieniami, zarówno przez organizacje związkowe jak i indywidualnych pracowników, o konfliktach społecznych, których najczęstszą przyczyną jest nieterminowe wypłacanie wynagrodzeń Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej skierował w drugiej połowie września 2002 r. na posiedzenie Rady Ministrów informację dotyczącą tej problematyki. Wynika z niej, że zjawisko nie wypłacania pracownikom wynagrodzenia w terminie i w prawidłowej wysokości nasiliło się mimo wzmożenia działalności kontrolnej Państwowej Inspekcji Pracy.

Przepisy prawa, zwłaszcza prawa pracy, zabezpieczają pracowników przed tego typu praktyką. Pracownik, który nie otrzymał należnego mu wynagrodzenia za pracę w wymaganym terminie może poinformować o tym fakcie właściwego inspektora pracy, może również wystąpić do sądu, który w sprawach z zakresu prawa pracy stosuje procedurę przewidującą szereg udogodnień dla pracownika. Również w postępowaniu egzekucyjnym należności za pracę są zaspokajane w trzeciej (uprzywilejowanej kolejności) zaraz po daninach publicznych.

Ustawą z dnia 26 lipca 2002 r. zmieniającą Kodeks pracy oraz przepisy innych ustaw umożliwiono pracodawcom dotkniętym trudnościami finansowymi podejmowanie działań zmierzających do obniżenia ich zobowiązań finansowych wobec pracowników w przypadkach i przy zachowaniu określonych w przepisach prawa reguł postępowania, a więc w drodze prawnie legalnej.

Rada Ministrów zobowiązała właściwych członków Rządu do podjęcia konkretnych działań, których celem jest ograniczenie patologicznych zjawisk związanych z nieprzestrzeganiem prawa pracy przez pracodawców.

W wykonaniu tego zobowiązania Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej przygotował nowelizację ustawy o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego mającą na celu stworzenie procedur umożliwiających rozwiązywanie i łagodzenie konfliktów społecznych przez wojewódzkie komisje dialogu społecznego. Nowelizacja ta weszła w życie w dniu 1 stycznia 2003 roku. Przewiduje ona, że w sprawach istotnych dla zachowania pokoju społecznego, komisja może wyrazić opinię lub podjąć uchwałę o konieczności wyznaczenia z misją dobrej woli osoby z listy mediatorów, o której mowa w ustawie o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Przewodniczący wojewódzkiej komisji dialogu społecznego w przypadku, gdy wymaga tego interes społeczny, może samodzielnie podjąć decyzję o konieczności wyznaczenia osoby z misją dobrej woli.

Problematyka patologicznych zjawisk w zakresie nieprawidłowości stosowania prawa pracy, w tym także niewypłacania wynagrodzeń była również przedmiotem szczególnej uwagi zarówno przedstawicieli organizacji związkowych jak i organizacji pracodawców, reprezentowanych w Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych, zgodnie z ustaleniami przyjętymi podczas posiedzenia Prezydium Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych w dniu 15 stycznia br. Minister Jerzy Hausner zwrócił się do wojewodów o zorganizowanie posiedzenia wojewódzkich komisji dialogu społecznego, w celu przedyskutowania tych problemów w odniesieniu do sytuacji w regionie i poinformowanie o wynikach spotkania. Z informacji nadesłanych przez wojewódzkie komisje dialogu społecznego wynika, że w ośmiu województwach odbyły się posiedzenia poświęcone tej problematyce, z udziałem przedstawicieli państwowej Inspekcji Pracy.

Ponadto na posiedzeniu plenarnym Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych w dniu 20 lutego 2003 r. przyjęto Stanowisko TK dotyczące ochrony prawa pracownika do wynagrodzenia. Podkreślono w nim, między innymi, że organizacje partnerów społecznych zasiadające w Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych oraz reprezentujący w Komisji władzę publiczną przedstawiciele Rządu, w poczuciu wspólnej odpowiedzialności za pokój społeczny, przestrzeganie praw pracowniczych oraz prawa własności, a także w trosce o rozwój społeczny i gospodarczy, uznają za niezbędne podjęcie przez wszystkie strony natychmiastowych działań dla ochrony pracowniczego prawa do wynagrodzenia.

W związku z powyższym Komisja Trójstronna uznała za konieczne:

- dokonanie oceny skali zjawiska i jego przyczyn zarówno w sektorze prywatnym jak i publicznym na podstawie badań, analiz oraz informacji wojewódzkich komisji dialogu społecznego i raportów Państwowej Inspekcji Pracy,

- zachęcanie do prowadzenia dialogu społecznego, przede wszystkim na szczeblu przedsiębiorstwa,

- informowanie o istniejących w prawie możliwościach elastycznego kształtowania wynagrodzeń, i jednoczesne zobowiązanie zespołu ds. prawa pracy i układów zbiorowych TK do przedstawienia propozycji dalej idących rozwiązań,

- uruchomienie systemu informacji o procedurach mediacji, arbitrażu oraz misji dobrej woli prowadzonych przy wsparciu państwa i innych wyspecjalizowanych instytucji,

- sprawne działania Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

- przedstawienie przez zespół ds. polityki gospodarczej i rynku pracy TK propozycji najpilniejszych zmian w prawie i polityce gospodarczej, które przyczynić się mogą do ograniczenia negatywnych zjawisk społeczno-gospodarczych.

Stanowisko to zostało przekazane przedstawicielom prasy, wojewódzkim komisjom dialogu społecznego oraz dostępne jest na stronach internetowych MGPiPS poświęconych dialogowi społecznemu.

Również zespół problemowy TK ds. prawa pracy i układów zbiorowych omawiał na posiedzeniu w dniu 7 marca br. propozycje OPZZ w sprawie określenia w Kodeksie pracy zasad wynagrodzeń i innych świadczeń osobom kierującym zakładem pracy. W wyniku ustaleń przyjętych podczas posiedzenia przygotowana zostanie ekspertyza prawna dot.:

- prawnej możliwości wprowadzenia do przepisów prawa zasady, że wypłata wynagrodzeń i innych świadczeń osobom kierującym zakładem pracy może nastąpić po dokonaniu wypłaty wynagrodzeń i innych świadczeń pracownikom tego zakładu,

- oceny adekwatności zapisów Kodeksu pracy oraz Kodeksu karnego w zakresie naruszeń praw pracowniczych w stosunku do mających miejsce naruszeń pracowniczego prawa do wynagrodzenia (na podstawie raportów PIP),

- propozycji zmian prawnych mających na celu przyspieszenie rozpatrywania przez sądy spraw z zakresu prawa pracy, a w szczególności rozpatrywanie w pierwszej kolejności spraw o wypłacenie zaległego wynagrodzenia oraz egzekwowanie wyroków w tym zakresie.

Analiza ww. zagadnień pozwoli na ocenę czy jest możliwe podjęcie prac legislacyjnych.

W dniu 19 marca br. na wniosek MGPiPS odbyło się specjalne posiedzenie Rady Ochrony Pracy dot. prawa do wynagrodzenia. Po otrzymaniu stanowiska Rady rząd ponownie rozpatrzy problem wynagradzania pracowników.

W przypadku zgłaszania przez partnerów społecznych spraw związanych z naruszeniem prawa pracy Minister Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej występuje do Państwowej Inspekcji Pracy o spowodowanie działań kontrolnych.

W odniesieniu do działań podjętych dla rozwiązania konfliktu w spółce "Hetman" Minister Gospodarki, Pacy i Polityki Społecznej po zapoznaniu się z dokumentacją konfliktu i upewnieniu, że wszystkie niezbędne czynności zostały podjęte w celu ukarania winnych naruszeń prawa oraz wszczęto postępowanie w celu usunięcia skutków bezprawnych decyzji, zwrócił się do Wojewody Warmińsko-Mazurskiego o zorganizowanie posiedzenia Wojewódzkiej Komisji Dialogu Społecznego w Olsztynie w celu przedyskutowania tych zjawisk w regionie w szczególności w zakładach odzieżowych "Hetman" w Elblągu a także podjęcie innych działań, w ramach kompetencji wojewody, mających na celu rozwiązanie konfliktu.

Jak wynika z informacji przekazanej przez Wojewodę Warmińsko-Mazurskiego, w wyniku działań podjętych przez wojewodą oraz prezydenta Elbląga przyjęto do pracy 26 szwaczek.

W dniach 6-8 stycznia 2003 roku z inicjatywy m.in. wojewody warmińsko-mazurskiego inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy przeprowadzili kontrolę przestrzegania praw pracowniczych w "Hetmanie". Wyniki tej kontroli potwierdziły zarzuty skierowane przeciwko właścicielowi spółki. Inspektorzy stwierdzili szereg uchybień, wydali 13 decyzji nakazowych oraz skierowali do pracodawcy 21 wniosków. Wystąpili do Sądu Grodzkiego w Elblągu o ukaranie pracodawcy w związku z popełnieniem wykroczeń. Obecnie prowadzone są w zakładzie kontrole Państwowej Inspekcji Pracy oraz Urzędu Kontroli Skarbowej.

17 stycznia 2002 roku odbyło się w Urzędzie Wojewódzkim w Olsztynie pierwsze spotkanie stron sporu. Za zgodą obu stron powołano Pana Jerzego Szczepanika, dyrektora Wydziału Skarbu Państwa i Przekształceń Własnościowych Warmińsko-Mazurskiego Urzędu Wojewódzkiego na mediatora w tym konflikcie.

22 lutego odbyła się pierwsza rozprawa przed rejonowym Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Elblągu. Próba zawarcia przed sądem ugody zakończyła się niepowodzeniem.

Sprawą elbląskich zakładów odzieżowych zajmowało się na posiedzeniu w dniu 27 stycznia 2003 roku Prezydium wojewódzkiej komisji dialogu społecznego. Członkowie Prezydium ustalili, że sprawę konfliktu w przedsiębiorstwie powinien zbadać, działający przy komisji zespół ds. wynagrodzeń i świadczeń socjalnych.

21 marca odbyło się posiedzenie wojewódzkiej komisji dialogu społecznego w Olsztynie poświęcone zjawisku nieprawidłowości w wypłacaniu wynagrodzeń. Szczególnie wiele uwagi poświęcono sytuacji w "Hetmanie". W czasie dyskusji wyrażono pogląd, że nie można odnosić omawianego zjawiska do wszystkich przedsiębiorców. Podkreślono nieodzowność prowadzenia dialogu na szczeblu zakładu pracy. Członkowie komisji zajęli stanowisko o konieczności piętnowania podobnych, jak w "Hetmanie" sytuacji łamania prawa. Zaakcentowano jednocześnie wymóg skuteczniejszego przestrzegania obowiązującego prawa. Jednym ze wskazanych sposobów na wyeliminowanie sytuacji o podobnym charakterze mogłoby być stworzenie "czarnej listy" pracodawców łamiących rażąco prawa pracownicze, eliminowanie ich z grona organizacji pracodawców. Ostateczne stanowisko Komisja ma zająć na kolejnym posiedzeniu.

24 marca 2003 r. odbyła się przed Rejonowym Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Elblągu druga rozprawa w sprawie przywrócenia do pracy zwolnionych pracownic. Nie zapadło na niej rozstrzygnięcie.

Na 16 maja 2003 roku sąd ustalił termin kolejnej rozprawy poświęconej zwolnionym pracownicom zakładów odzieżowych "Hetman". Przewodniczący Regionu Elbląskiego NSZZ "Solidarność" pan Mirosław Kozłowski wystosował pismo do prezesa sądu o przyśpieszenie terminu rozprawy. Pan Stanisław Szatkowski, wojewoda warmińsko-mazurski zapowiedział również wystąpienie z podobną prośbą.

Z poważaniem

MINISTER

GOSPODARKI, PRACY i POLITYKI SPOŁECZNEJ

Z upoważnienia

PODSEKRETARZ STANU

Dagmir Długosz

Oświadczenie