Warszawa, dnia 01.09.2004 r.

Jednym z podstawowych celów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (SDG) jest ułatwienie podejmowania działalności gospodarczej oraz likwidacja obciążeń administracyjnych z tym związanych. Wprowadzone w ustawie regulacje w zasadniczy sposób skracają czas niezbędny dla dokonania formalności związanych z rozpoczęciem działalności gospodarczej. Pozostawiono przedsiębiorcy działającemu jako osoba fizyczna możliwość rejestracji działalności w gminie, zapewniając tym przedsiębiorcy łatwy dostęp do organu ewidencyjnego. Przedsiębiorca podejmujący działalność wraz z wnioskiem o wpis do rejestru przedsiębiorców albo do ewidencji będzie mógł złożyć wniosek zawierający żądanie wpisu do pozostałych rejestrów urzędowych. Ustawa stwarza możliwość uzyskiwania danych o innych przedsiębiorcach w każdej z gmin, a nie jedynie w gminie miejsca zamieszkania przedsiębiorcy. Powstanie Centralnej Informacji o Działalności Gospodarczej (CIDG) prowadzącej zbiór informacji o danych zawartych w ewidencji prowadzonej przez gminy stworzy możliwość technicznej współpracy z Centralną Bazą Danych Krajowego Rejestru Sądowego i pozwoli każdemu uzyskać informacje z obu systemów w jednym miejscu. Przepisy dotyczące nowych zasad ewidencji przedsiębiorców wejdą w życie od 2007 z uwagi na konieczność opracowania i wdrożenia zintegrowanego systemu Centralnej Informacji o Działalności Gospodarczej. Prace nad stworzeniem systemu CIDG zostały już zapoczątkowane.

Regulacje dotyczące rejestracji działalności gospodarczej umożliwiają złożenie wniosku o wpis do rejestru działalności gospodarczej osobiście przez zainteresowanego, drogą korespondencyjną listem poleconym z podpisem notarialnie poświadczonym, bądź w formie elektronicznej. We wniosku przedsiębiorca podaje m.in. informację dotyczącą numeru PESEL oraz, w przypadku braku numeru PESEL, kopię paszportu albo innego dokumentu potwierdzającego jego tożsamość i obywatelstwo poświadczoną przez pracownika urzędu gminy. Decyzja o wpisie do ewidencji wydana przez organ ewidencyjny nie musi być odebrana osobiście przez zainteresowanego, ale np. przez osobę upoważnioną bądź mającą stosowne pełnomocnictwo (dotyczyć to może np. osób zamieszkałych za granicą).

Pragnę zapewnić Pana Senatora, że podejmowane są działania dla zapewnienia jak najszerszej weryfikacji poprawności i legalności dokumentów tożsamości. Zarówno prace Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, mające na celu wdrożenie do szerokiego wykorzystania rejestrów państwowych administracyjnych przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej, Ministra Nauki i Informatyzacji zakładające tworzenie rejestrów referencyjnych, jak i Ministra Gospodarki i Pracy wnioskodawcy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, oparte są na zasadzie szerokiej współpracy rejestrów państwowych.

Każdy z rejestrów państwowych ma prawo sprawdzenia poprawności swoich danych z rejestrami będącymi w administracji ministra właściwego do spraw administracji publicznej (PESEL, Ogólnopolska Ewidencja Wydanych i Utraconych Dowodów Osobistych, a w przyszłości Centralny System Paszportowy). Swobodny dostęp do danych dla innych systemów teleinformatycznych administracji państwowej, a po ostatniej nowelizacji ustawy z 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych także dla innych państwowych i komunalnych jednostek organizacyjnych oraz innych podmiotów w zakresie niezbędnym do realizacji zadań publicznych określonych w odrębnych przepisach, pozwala na wykonywanie weryfikacji tożsamości osób oraz ważności i wiarygodności dokumentów tożsamości w oparciu o platformę elektroniczną - czyli szybko i niezawodnie.

Integracja systemów rejestrów państwowych, wymiana danych między systemami administracji państwowej, pozwoli ochronić zarówno interesy obywateli, przedsiębiorców jak i urzędów państwowych.

W zakresie propozycji Pana Senatora dotyczącej wprowadzenia ograniczenia w zakresie prawa podatnika VAT do obliczenia podatku naliczonego VAT, uprzejmie wyjaśniam, że od dnia 1 maja 2004 r. przepisy o podatku od towarów i usług podlegają pełnej harmonizacji z przepisami Unii Europejskiej. Prawo podatnika VAT do obliczenia podatku naliczonego VAT stanowi jedną z podstawowych cech systemu podatku od towarów i usług. Wprowadzenie ograniczenia w tym zakresie mogłoby spowodować załamanie podstawowej zasady podatku od towarów i usług, tj. zasady neutralności podatku dla podatników, która wynika z postanowień Pierwszej Dyrektywy Rady z dnia 11 kwietnia 1967 r. w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich w zakresie podatków obrotowych (62/227/EEC), zgodnie z którą wartość podatku zawartego w cenie nabywanych towarów i usług wykorzystywanych do celów działalności opodatkowanej nie będzie stanowić dla podatnika ostatecznego kosztu. W związku z tym, podatnik powinien mieć co do zasady zapewnioną możliwość odzyskania podatku naliczonego związanego ze swoją działalnością opodatkowaną. Kwestie te zostały omówione w art. 17-20 Szóstej Dyrektywy rady z dnia 17 maja 1977 roku w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich dotyczących podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku (77/388/ECC).

W rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonywania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz.U. nr 97, poz. 970) przepisem § 14 ust. 2 pkt 1 określono np., że w przypadku, gdy sprzedaż towarów i usług została udokumentowana fakturami lub fakturami korygującym wystawionymi przez podmiot nieistniejący lub nieuprawniony do wystawiania faktur lub faktur korygujących, oraz gdy kwota wykazana na oryginale faktury lub faktury korygującej jest różna od kwoty wykazanej na kopii faktury, to nie stanowią one podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego. W tym celu również przygotowywane są wykazy podmiotów fikcyjnie utworzonych.

Dodatkowo w celu umożliwienia organom podatkowym sprawdzenia zasadności dokonywanych zwrotów, w ustawie o podatku od towarów i usług przewidziano dość długi termin na dokonanie zwrotów podatku, tj. 60 dni dla zwrotów uzasadnionych wysokością obrotu o obniżonych stawkach (w tym stawką 0%) oraz zakupami inwestycyjnymi, oraz 180 dni dla pozostałych zwrotów. Skrócenie powyższych terminów uzależniono m.in. od zapłaty należności wynikających z faktur, źródłem których jest podatek naliczony.

Ponadto obszar systemu zwrotu podatku od towarów i usług jest pod ścisłym nadzorem organów podatkowych. Do urzędów skarbowych wystosowywane są różne wytyczne w zakresie dokonywania zwrotów podatku od towarów i usług i ich kontroli, dotyczące wewnętrznej organizacji przy dokonywaniu zwrotów, jak również zawierające wskazówki do kontroli tych zwrotów. Obecnie trwają również prace nad przygotowaniem odpowiednich systemów informatycznych wspomagających kontrolę, w tym w szczególności w zakresie podatku VAT.

Jednocześnie w celu ograniczenia możliwości rejestracji dla celów podatkowych podmiotów fikcyjnych, ustawą z dnia 5 czerwca 2002 r. o zmianie ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (Dz.U. Nr 126, poz. 1067), wprowadzono obowiązek dołączenia do zgłoszenia identyfikacyjnego/aktualizacyjnego, przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą, uwierzytelnionych lub urzędowo poświadczonych kopii dokumentów potwierdzających informacje objęte zgłoszeniem.

Również w celu ograniczenia możliwości wyłudzeń zwrotów podatku VAT, w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, w obszarze podatników o wysokim ryzyku, tj. podatników rozpoczynających działalność od transakcji wewnątrzwspólnotowych, wprowadzono instytucję "kaucji", która ma zabezpieczać interesy budżetu. Mimo, że wniesienie ww. kaucji nie jest obligatoryjne, to w przypadku niewpłacenia jej przez powyższych podatników, skutkuje wydłużeniem terminu zwrotu do 180 dni.

Oznacza to, że na gruncie prawa podatkowego nie mogą wywoływać skutków bezprawne czynności cywilnoprawne, gdyż prowadziło to do kolizji systemowych między prawem prywatnym a publicznym. Równocześnie oznacza to, iż organy podatkowe nie tylko mogą, ale też powinny badać, czy czynności prawne mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy, by nie dochodziło do opodatkowania przychodów z czynności dotkniętych sankcją nieważności.

W sprawie zobowiązania organów podatkowych do obligatoryjnego przesyłania informacji o fakcie przeniesienia własności mienia ruchomego i nieruchomego do właściwych, ze względu na miejsce zameldowania ich nabywcy, urzędów skarbowych należy podkreślić, iż zasady sporządzania i przekazywania informacji podatkowych uregulowane zostały w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa oraz aktach wykonawczych do tej ustawy.

Należy jednocześnie zauważyć, iż w oparciu o gromadzone informacje podatkowe, po ich weryfikacji, wszczynane są postępowania podatkowe w sytuacjach gdy przeniesienie własności rzeczy, nieruchomości lub określonych praw majątkowych nastąpiło w okolicznościach powodujących powstanie obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych. W szczególności informacje wykorzystywane są również do wszczęcia przez organy podatkowe postępowania na podstawie art. 20 ust. 1 i 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. do ustalenia wysokości przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych.

Jerzy Hausner