Warszawa, dnia 28.04.2004 r.

Pan
Longin Pastusiak
Marszałek Senatu RP

Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148 z późn. zm.) samorządowe jednostki budżetowe są jednostkami organizacyjnymi sektora finansów publicznych, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Jednostki budżetowe - zgodnie z ustawą o finansach publicznych - nie posiadają osobowości prawnej. Należy podkreślić, iż stosownie do postanowień art. 49 ustawy o samorządzie gminnym, gmina ponosi odpowiedzialność za zobowiązania swojej jednostki organizacyjnej.

2) Ustawa o samorządzie gminnym przepisem art. 18 określa sprawy należące do wyłącznej właściwości rady gminy. Przepis art. 18 ust. 2 pkt 9 powołanej ustawy stanowi, iż do właściwości rady gminy należy podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, które wymienione są w ppkt a) - i) ww. przepisu. Zgodnie z art. 19 ust. 2 pkt 10 ww. ustawy, do wyłącznej właściwości rady gminy należy określanie wysokości sumy, do której wójt może samodzielnie zaciągać zobowiązania.

Z mocy ustawy o samorządzie gminnym, wójt uzyskał status reprezentanta gminy, co oznacza, że jest osobą upoważnioną do wyrażania woli gminy jako osoby prawnej. Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym oświadczenie woli w imieniu gminy w zakresie zarządu mieniem składa jednoosobowo wójt albo działający na podstawie jego upoważnienia zastępca wójta samodzielnie albo wraz z inną upoważnioną przez wójta osobą. Na mocy regulacji art. 60 ust. 2 pkt 1 ww. ustawy, wójtowi gminy przysługuje wyłączne prawo zaciągania zobowiązań mających pokrycie w ustalonych w uchwale budżetowej kwotach wydatków, w ramach upoważnień udzielonych przez radę gminy.

Zgodnie z art. 47 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, kierownicy jednostek organizacyjnych gminy nieposiadających osobowości prawnej działają jednoosobowo na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez wójta. Mając na uwadze brzmienie powyższego przepisu podkreślenia wymaga, iż kierownik jednostki organizacyjnej gminy może występować w jej imieniu w granicach udzielonego mu pełnomocnictwa (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 1993 r., sygn. OSNC 1993/6/102).

Przytoczone regulacje ustawy o samorządzie gminy korespondują z normą ustanowioną przepisem art. 38 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.), która określa, iż osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie.

Ustawa o gospodarce komunalnej stanowi w art. 3 ust. 1, iż jednostki samorządu terytorialnego mogą powierzać wykonywanie zadań z zakresu gospodarki komunalnej osobom fizycznym, osobom prawnym lub jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej, w drodze umowy na zasadach ogólnych - z uwzględnieniem przepisów o finansach publicznych lub, odpowiednio, przepisów o zamówieniach publicznych i przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Gospodarka komunalna może być prowadzona przez jednostki samorządu terytorialnego w szczególności w formach: zakładu budżetowego lub spółek prawa handlowego (art. 2 ww. ustawy). Na mocy przepisu art. 9 powołanej ustawy, jednostki samorządu terytorialnego mogą tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne, a także mogą przystępować do takich spółek. Jednocześnie należy zauważyć, iż spółki prawa handlowego są podmiotami posiadającymi osobowość prawną i zgodnie z art. 5 pkt 11 ustawy o finansach publicznych nie zaliczają się do sektora finansów publicznych.

Podkreślenia wymaga, iż gmina może zaciągać wieloletnie zobowiązania w drodze umowy cywilnoprawnej, w ramach m.in. upoważnień zawartych w ustawach oraz uchwałach organów rady gminy. Zgodnie bowiem z przepisem art. 353¹ ustawy - Kodeks cywilny strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. W związku z brzmieniem przywołanej regulacji należy zauważyć, iż przykładowo przepis art. 141 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (Dz. U. Nr 19, poz. 177) definiuje ramy zawieranej umowy cywilnoprawnej określając, iż umowę w sprawach zamówień publicznych zawiera się na czas oznaczony.

Kierownicy gminnych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej - w tym jednostek budżetowych - stosownie do brzmienia art. 47 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym - działają jednoosobowo na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez wójta. Jednostki budżetowe prowadząc gospodarkę finansową na podstawie przepisów ustawy o finansach publicznych - jak już zostało wskazane - pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek budżetu jednostki samorządu terytorialnego albo budżetu państwa.

Kierownicy samorządowych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego udzielił pełnomocnictwa, mogą zaciągać zobowiązania wyłącznie w ramach określonych przepisami ustawy o finansach publicznych oraz uchwałą budżetową jednostki samorządu terytorialnego.

Z wyrazami szacunku

Jacek Uczkiewicz

Podsekretarz Stanu