Warszawa, 27.01.2003 r.

W dniach 28 oraz 29 listopada 2002 r. Ministerstwo Sprawiedliwości zwróciło się do Prezesów Sądów Okręgowych, w okręgu których funkcjonują Wydziały Krajowego Rejestru Sądowego, o nadesłanie wydanych przez podległe sądy rejestrowe odpisów orzeczeń rozstrzygających przedmiotowe wnioski.

W wyniku analizy nadesłanych odpisów postanowień zawierających rozstrzygnięcia wniosków o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego spółdzielczych związków rewizyjnych stwierdzono znaczną rozbieżność w zakresie wyboru rejestru do którego dokonano odpowiedniego wpisu oraz oznaczenia formy prawnej lub rodzaju organizacji spółdzielczego związku rewizyjnego. Do chwili obecnej do Krajowego Rejestru Sądowego wpisano 20 podmiotów stanowiących spółdzielcze związki rewizyjne, z czego do rejestru przedsiębiorców jako spółdzielnie wpisano 14 podmiotów w Sądach Rejestrowych w Katowicach, Poznaniu, Wrocławiu, Krakowie, Rzeszowie, Opolu, Białymstoku oraz Warszawie. Do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej jako związek rolników, kółek i organizacji rolniczych wpisano jeden podmiot w Sądzie Rejestrowym w Szczecinie, jako ogólnokrajowe zrzeszenie międzybranżowe wpisano jeden podmiot w Sądzie Rejestrowym w Warszawie oraz jako inną organizację podmiotów gospodarczych wpisano cztery podmioty w Sądach Rejestrowych w Poznaniu, Szczecinie oraz Warszawie.

Zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jednolity: Dz. U. z 2001 r. Nr 17, poz. 209 z późniejszymi zmianami) Krajowy Rejestr Sądowy składa się z:

Nie ulega wątpliwości, iż spółdzielczy związek rewizyjny w celu nabycia osobowości prawnej nie podlega wpisaniu do rejestru dłużników niewypłacalnych, którego to przesłanki wpisu określają art. 55 i 56 ww. ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. Pozostają więc do dyspozycji dwa pozostałe w ramach Krajowego Rejestru Sądowego rejestry: przedsiębiorców oraz stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej.

Do rejestru przedsiębiorców wpisuje się podmioty, których katalog został enumeratywnie wymieniony w art. 36 cyt. ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym. Podmioty te dodatkowo prowadzą działalność gospodarczą na zasadach określonych w ustawie z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178 z późn. zmianami). Instytucja spółdzielczych związków rewizyjnych została uregulowana w przepisach ustawy z dnia 16 września 1982 roku Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288 z późn. zmianami) w artykułach 240 do 257, jako podmiotów kontrolnych oraz doradczych dla zrzeszonych w nich spółdzielni.

Spółdzielcze związki rewizyjne nie prowadzą więc działalności gospodarczej, co dodatkowo podkreślił Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 9 września 1997 r. (I ACa 566/97), a zatem nie mogą być wpisane do rejestru przedsiębiorców. Właściwy dla spółdzielczych związków rewizyjnych pozostaje rejestr stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej.

W myśl § 116 pkt 1 lit. a rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowego sposobu prowadzenia rejestrów wchodzących w skład Krajowego Rejestru Sądowego oraz szczegółowej treści wpisów w tych rejestrach (Dz. U. Nr 117, poz. 1237 z późn. zmianami) w dziale pierwszym rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej w rubryce pierwszej w polu pierwszym wpisuje się oznaczenie rodzaju organizacji zgodnie z załącznikiem nr 3 do rozporządzenia. Wniosek o wpis do rejestru składa się na urzędowym formularzu - art. 19 ust. 2 ww. ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym, który to formularz zawiera w "Objaśnieniach" wykaz rodzajów organizacji podlegających wpisaniu do rejestru. W wykazie tym wymieniona jest "inna organizacja podmiotów gospodarczych", która stanowi właściwą formę prawną dla spółdzielczych związków rewizyjnych. Taka też forma prawna jest przewidziana w systemie informatycznym, w oparciu o który prowadzony jest Krajowy Rejestr Sądowy - art. 2 ust. 1 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym.

Zawarty w "Objaśnieniach" do formularza KRS-W20 wykaz rodzajów organizacji zawiera w pkt 15 "inną organizację podmiotów gospodarczych", która to organizacja nie odpowiada podmiotowi przewidzianemu w pkt 18 załącznika nr 3 do rozporządzenia w sprawie szczegółowego sposobu prowadzenia rejestrów wchodzących w skład Krajowego Rejestru Sądowego oraz szczegółowej treści wpisów w tych rejestrach. Podmiot ten, to "inna organizacja przedsiębiorców", obejmująca organizacje o których mowa w ustawie z dnia 30 maja 1989 r. o samorządzie zawodowym niektórych przedsiębiorców (Dz. U. Nr 335, poz. 194 z późn. zmianami). Do zadań organizacji utworzonych w oparciu o ustawę o samorządzie zawodowym niektórych przedsiębiorców należy przede wszystkim utrwalanie więzi środowiskowych oraz postaw etycznych, gdy główne zadanie spółdzielczych związków rewizyjnych polega na niesieniu pomocy spółdzielniom w ich działaniach statutowych.

Aktualnie więc przedwczesnym byłoby zwrócenie się do Sądu Najwyższego z wnioskiem o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżność w orzecznictwie (art. 16 ust. 2 w związku z art. 13 pkt 3 ustawy z dnia 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym - tekst jednolity: Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 924 z późn. zmianą). Koniecznym zaś jest podjęcie prac legislacyjnych mających na celu zmianę załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie szczegółowego sposobu prowadzenia rejestrów wchodzących w skład Krajowego Rejestru Sądowego oraz szczegółowej treści wpisy w tych rejestrach poprzez dopisanie "innych organizacji podmiotów gospodarczych" jako jednego z rodzaju podmiotów wpisywanych do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej.