Witam wszystkich bardzo serdecznie na otwarciu wystawy pt.: "Dwa wieki Ochotniczych Straży Pożarnych w służbie Polsce".

Chcę podkreślić, że w gmachu Senatu często odbywają się wystawy o bardzo różnorodnej tematyce. Zaledwie kilka dni temu zakończyła się wystawa ekslibrisów Fundacji Semper Polonia. Dzisiaj otwieramy tę o Ochotniczej Straży Pożarnej, która ma za zadanie przybliżenie nam, współczesnym historii i tradycji służb pożarniczych w Polsce, a także ukazanie ich trudnej i odpowiedzialnej pracy na co dzień.

Inicjatywa organizowania tego Konkursu jest bardzo cenna. U jej podstaw bowiem leżą poszukiwania i chęć wyróżnienia życzliwych dla spółdzielczości i jej problemów, swoistych partnerów wśród samorządowców różnych szczebli. Inicjatywa ta tym bardziej zasługuje na uwagę, że sektor spółdzielczy działa szczególnie intensywnie i wszechstronnie w środowiskach lokalnych. To właśnie poszczególne spółdzielnie podejmują lokalne problemy gospodarcze, a w wielu przypadkach także i zadania związane z upowszechnianiem kultury ludowej.

Chcę podkreślić, że ruch spółdzielczy wykształcił także demokratyczną metodę rozwiązywania problemów społeczno-gospodarczych. Zgodnie ze swą podstawową ideą, jest on formą samopomocy i samoobrony ekonomicznej mniej zamożnych warstw społecznych.

Od tego zrozumienia, od życzliwości, a często od konkretnej pomocy słabszym spółdzielniom zależy utrzymanie - czy nawet zwiększenie - dotychczasowej ilości miejsc pracy.

Na spotkaniu w Lizbonie, wiosną 2000 r., przywódcy z krajów członkowskich Unii Europejskiej podpisali ambitny program, nazwany Strategią Lizbońską, którego nadrzędnym celem była likwidacja luki gospodarczej pomiędzy Europą a Stanami Zjednoczonymi. Kraje członkowskie zgodziły się w Lizbonie na uelastycznienie rynków pracy, stymulowanie innowacji, aktywizację przedsiębiorców, wydawanie większej ilości środków na badania i rozwój oraz zakończenie prac nad jednolitym rynkiem. Podjęcie tych działań miało uczynić z Unii Europejskiej do 2010 roku najbardziej konkurencyjną, dynamiczną, opartą na wiedzy, zdolną do trwałego rozwoju, charakteryzującą się większą spójnością społeczną oraz z większą liczbą lepszych miejsc pracy, gospodarkę świata.

W świetle zaistniałych w Europie zmian - poszerzenia Unii Europejskiej, pogorszenia się sytuacji ekonomicznej jej członków, wewnętrznych sporów i braku jednomyślności oraz w warunkach globalizacji i konkurencji ze strony szybciej rozwijających się gospodarek, np. Chin i Indii - należałoby zweryfikować i urealnić założenia Strategii Lizbońskiej. Powinny być one adekwatne do aktualnych i przyszłych możliwości rozwojowych Unii Europejskiej, w tym Polski. Jaka więc powinna być zdefiniowana na nowo Strategia Lizbońska na lata 2005-2010?

Miesiąc temu Unia Europejska zdecydowała, że nie chce już dogonić Ameryki pod względem tempa rozwoju gospodarczego, gdyż zadanie to okazało się zbyt ambitne i niewykonalne. Nowa wersja Strategii Lizbońskiej nie mówi już o przekształceniu zjednoczonej Europy w najbardziej konkurencyjną gospodarkę na świecie do 2010 roku. Nowe cele stawiane przez Komisję Europejską krajom członkowskim są mniej ambitne, m.in.: osiągnięcie 3-procentowego tempa wzrostu gospodarczego, stworzenie 6 milionów nowych miejsc pracy w ciągu 5 lat, otwarcie rynku usług we Wspólnocie oraz zwiększenie wydatków na badania i rozwój. Strategii Lizbońskiej nie można jednak traktować jako pewnego schematu, który jednakowo nadawałby się do zastosowania we wszystkich krajach, bo poszczególne kraje mają odmienne warunki, przede wszystkim różny poziom rozwoju oraz inne tradycje. By osiągnąć jej cele, trzeba więc podjąć działania, które wykraczają poza kompetencje wspólnotowe, a które wchodzą w zakres kompetencji narodowych, jak np. polityka społeczna, polityka zatrudnienia, polityka podatkowa czy kwestie wydatków budżetów narodowych na naukę, rozwój i innowacje. Strategia Lizbońska stanowi bowiem ramy, w których należy tworzyć strategie narodowe, przystosowane do lokalnych warunków. Kierunek zmian powinien być dla wszystkich członków Unii Europejskiej ten sam, natomiast środki i metody realizacji muszą być odpowiednio dobrane do specyfiki danego kraju.

Dzisiejsza konferencja odbywa się pod hasłem "Strategia Lizbońska - nowe wyzwania dla Polski". Konsekwencją wejścia Polski do struktur europejskich jest konieczność przyjęcia kierunków polityki europejskiej, w szczególności wyrażonych w Strategii Lizbońskiej. W związku z tym najważniejszym celem konferencji będzie określenie obecnej pozycji Polski - jej możliwości i gotowości do realizacji postulatów Strategii Lizbońskiej. Przede wszystkim jednak przed Polską stoi wyzwanie związane z koniecznością "dogonienia" poziomu rozwoju gospodarczego państw wysokorozwiniętych. W tym kontekście koncepcja rozwoju naszego państwa, o której dzisiaj będziemy również dyskutować, to właściwa dla Polski strategia, która winna obejmować zestaw pro-wzrostowych reform gospodarczych. Czy jednak narodowy program rozwoju jest spójny ze Strategią Lizbońską? Czy Strategia Lizbońska pozwoli Polsce dogonić kraje wysoko rozwinięte? W jaki sposób Strategia Lizbońska może przyczynić się do wzmocnienia pozycji Polski na świecie? Które z jej założeń najlepiej służyć będą realizacji interesów Polski? To podstawowe pytania, na które dziś, w trakcie konferencji, będziemy starali się odpowiedzieć.

Przede wszystkim jednak nadrzędnym celem konferencji powinno być określenie założeń na przyszłość. Formułując zalecenia dla Polski, należy się zastanowić, na ile Strategia Lizbońska jest odpowiednia do naszej sytuacji, na ile wzmocni ona pozycję Polski. Polska polityka gospodarcza musi bowiem sprostać nowym wymogom i wyzwaniom wynikającym nie tylko z członkostwa w Unii Europejskiej, ale również z globalizacji gospodarki światowej.

Jestem przekonany, że idea konferencji, która powstała z inicjatywy Komisji Spraw Unii Europejskiej Senatu RP, przyczyni się do pogłębienia naszej wiedzy o integracji Polski z Unią Europejską. Ponadto mam nadzieję, że w efekcie tej konferencji uda nam się stworzyć listę polskich pomysłów, które będą mogły być wykorzystane w pracach nad usprawnianiem unijnych polityk. Od 1 maja 2004 roku my również ponosimy współodpowiedzialność za przyszłość Unii Europejskiej. Należy zatem zastanowić się, jak twórczo włączyć się w realizację celów rozszerzonej wspólnoty państw Unii Europejskiej.

Jako prelegentów zaprosiliśmy grono znamienitych naukowców i przedstawicieli resortów. Zapraszamy wszystkich Państwa do aktywnego udziału w debacie i wymianie poglądów. Mam nadzieję, że debata przyczyni się do sformułowania konstruktywnych wniosków i rekomendacji na przyszłość dotyczących sposobów i możliwości realizacji założeń Strategii Lizbońskiej w Polsce. Wierzę, że w tej szerokiej dyskusji uda nam się wypracować dojrzałe stanowisko Polski wobec przyszłości i metod wdrażania Strategii Lizbońskiej.

Nie po raz pierwszy - i zapewne nie po raz ostatni - jest Senat Rzeczypospolitej miejscem debaty nad sprawami gospodarki morskiej. Jest bowiem gospodarka morska częścią gospodarki narodowej, a więc sprawą całego kraju, a nie tylko województw nadmorskich. Dopóki ta myśl się nie utrwali, dopóty gospodarka morska będzie kulała. Pozostanie w sferze postulatu, programowej dyrektywy, a nie gospodarczej rzeczywistości.

Zwłaszcza to ostatnie wydarzenie stanowi bezpośredni kontekst naszej rozmowy o gospodarce morskiej. Trzeba przy tym pamiętać, że akcesja Polski do Unii to dopiero początek integracji Polski z Europą, a nie jej zwieńczenie. Że wszystko jeszcze przed nami. I że samo dostosowanie się do warunków panujących wewnątrz UE to za mało, by Polska odniosła sukces i zrealizowała swoje aspiracje, które przecież niewątpliwie mamy, na odpowiadające naszym możliwościom i ambicjom miejsce w Europie.

Właśnie na wykorzystanie szans ukierunkowany jest projekt Narodowego Planu Rozwoju 2007-2013 będący od niedawna przedmiotem dyskusji publicznej i środowiskowej. Bardzo liczę na to, że nasza dzisiejsza dyskusja będzie ważnym wkładem w Narodowy Plan Rozwoju, stanowi on bowiem kolejny kontekst tej dyskusji, jak też na to, że wnioski z niej znajdą swoje odzwierciedlenie w jego ostatecznym kształcie.

Informacja Najwyższej Izby Kontroli ze stycznia 2005 roku "o wynikach kontroli wykorzystania możliwości rozwojowych gospodarki morskiej" jest alarmująca. Czytam w niej m.in.: "Z dotychczasowych ustaleń kontroli NIK wynika, że główną przyczyną regresu gospodarki morskiej oraz niewykorzystania szans nadmorskiego położenia Polski był wieloletni brak spójnej polityki morskiej państwa oraz niepodejmowanie we właściwym czasie stosownych decyzji strategicznych, sprzyjających rozwojowi tej gospodarki. W rezultacie następowało pogarszanie się konkurencyjności zarówno polskich portów - zwłaszcza wobec portów innych krajów UE - jak i polskich armatorów oraz przedsiębiorstw przemysłu morskiego".

Armatorzy zostali zmuszeni do wyprowadzenia swoich statków spod bandery narodowej do tzw. rejestrów wygodnych, flota się starzeje, zmniejsza się jej liczba i tonaż. Wzrosło zagrożenie konkurencyjne polskich portów już nie tylko ze strony portów zachodnioeuropejskich, ale również wschodniobałtyckich.

"W ocenie NIK - czytamy w raporcie - dalsze utrzymywanie się powyższych trendów i zjawisk może doprowadzić do całkowitego zaniku narodowej floty oraz marginalizacji gospodarki morskiej w polskiej gospodarce".

"W porę - czytamy w informacji NIK - nie wprowadzono w życie - zgodnych z wymogami i standardami Unii Europejskiej - rozwiązań podatkowych, celnych i prawnych umożliwiających polskim armatorom i portom morskim poprawę warunków ich funkcjonowania, a w konsekwencji zwiększenia konkurencyjności tych podmiotów na międzynarodowym rynku usług".

A jednak, proszę Państwa! A jednak tam, gdzie inni widzą wyłącznie ruiny, my - nie zamykając przecież oczu na rzeczywistość, nie ignorując obecnego stanu - dostrzegamy szanse i możliwości. Jak rozumiem - właśnie taki sposób patrzenia na Polskę sprawił, że znaleźliśmy się razem na tej sali.

Po trzecie, tak było, kiedy Polacy byli świadomi własnych naturalnych atutów, bogactw narodowych, a morze do tej kategorii należy. Tak było przed wiekami, tak było podczas II Rzeczpospolitej, kiedy zaczęto rozwijać gospodarkę morską, choć nie na wszystko starczyło czasu; tak było po II wojnie światowej. Kilka dni temu wpadła mi w ręce, ponownie, pasjonująca wciąż książka kapitan Krystyny Chojnowskiej-Liskiewicz o jej samotnym rejsie dookoła świata. Przyznam, że czułem dumę, czytając, jak to w każdym, najdalszym nawet porcie spotykała statki pod polską banderą. Tego typu świadectw polskich żeglarzy jest mnóstwo. Wspominam o tym nie dla sentymentu, ale dla uświadomienia sobie, że można było, chociaż tamten czas przecież wcale nie był łatwiejszy. Więc jeśli można było wtedy, to tym bardziej można i teraz.

Po piąte, mamy dziś do dyspozycji doświadczenia największych państw Europy. Nie tak dawno, bo pod koniec stycznia tego roku odbyła się w Bremen Europejska Konferencja Forum Przemysłów Morskich (Maritime Industries Forum) z udziałem Gerharda Schroedera i Guenthera Verheugena. Jak poinformował mnie uczestniczący w tej konferencji dr Bogdan Sedler, prezes Zarządu Fundacji Naukowo-Technicznej "Gdańsk", na konferencji stwierdzono, że przemysły morskie były dotychczas w UE niedoceniane. Reprezentują one najwyższy światowy poziom i generują miejsca pracy w taki sposób, że na jedno miejsce pracy w bezpośredniej produkcji statków przypada 7 do 10 miejsc pracy w infrastrukturze wspierającej i przemysłach kooperujących. Zapowiedziano, już realizowaną, zmianę polityki UE w kierunku priorytetowego potraktowania tworzenia miejsc pracy, w którym to procesie przemysłom morskim przypada jedna z kluczowych ról. Sprawdzonym w praktyce, m.in. przez Holandię i Norwegię, instrumentarium jest tzw. zintegrowane zarządzanie sektorem gospodarki morskiej poprzez tworzenie sieci powiązań - klastra morskiego. Funkcjonowanie klastrów morskich było głównym tematem europejskiego Forum Przemysłów Morskich.

Po szóste, filozofia klastra morskiego to twórcza propozycja integralnego myślenia, widzenia gospodarki morskiej jako zintegrowanej całości, a nie każdej jej części oddzielnie, jako systemu zintegrowanej sieci powiązań przemysłów morskich, usług oraz infrastruktury wspierającej. Kraje, które takie podejście do interesującego nas problemu zastosowały, odniosły sukces. Unia Europejska idzie tą drogą i to jest także szansa dla nas. W Polsce wykonano już pierwsze kroki, sformułowano pierwsze bardzo interesujące propozycje. Sądzę, że będzie dzisiaj o tym mowa.

Dzisiaj gospodarka morska jest ponownie potencjalną szansą Polski. Szansą realną. Postulat stworzenia strategicznej polskiej polityki morskiej w randze polityki państwowej, jako elementu NPR i jako elementu polityki Unii Europejskiej, polityki odzwierciedlonej równocześnie w strategiach rozwoju regionalnego województw nadmorskich, ma głęboki sens. Bez takiego zachowania państwa ta część gospodarki narodowej przegra, nie wykorzysta możliwości tkwiących w niej samej, a tym samym osłabi możliwości rozwojowe i potencjał całej gospodarki narodowej. Powinniśmy zrobić wszystko, co do nas należy, by takie niebezpieczeństwo oddalić, bariery rozwojowe gospodarki morskiej każdorazowo dobrze identyfikować i usuwać, a szanse maksymalnie wykorzystać.