Wyrażam podziękowanie władzom Kongresu Polonii Amerykańskiej z prezesem, panem Edwardem Moskalem na czele, za zaproszenie przedstawicieli Senatu Rzeczypospolitej Polskiej do udziału w uroczystych obchodach jubileuszowych tej najliczniejszej i niezwykle ważnej organizacji polonijnej. Kongres Polonii Amerykańskiej to organizacja wielce zasłużona nie tylko dla Polonii, ale także dla Polski i kształtowania Jej pozytywnego wizerunku, tu, w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej.

Zaproszenie to traktuję jako dowód dobrej współpracy i wyraz uznania dla piętnastoletniej pracy odrodzonego Senatu, który powrócił i konsekwentnie kontynuuje tradycję sprawowania opieki nad Polonią i Polakami za granicą, ukształtowaną w okresie II Rzeczypospolitej.

Moja obecność tutaj to potwierdzenie zainteresowania i woli Senatu o dalszej intensyfikacji naszych wzajemnych kontaktów i do rozwijania współpracy we wszystkich obszarach, które Wy, Drodzy Rodacy, uznajecie za ważne i przyczyniające się w perspektywie do rozwoju stosunków pomiędzy Polską a Stanami Zjednoczonymi.

Społeczne zaangażowanie członków tych organizacji, działanie z autentycznej potrzeby serca pozwala osiągać rzeczy wielkie, o ogromnym znaczeniu zarówno dla społeczności polonijnej w USA, jak i dla Polski. Jako przykład przywołam tylko organizowanie licznych akcji pomocowych w trudnych momentach naszej przeszłości, akcji wspierających wysiłki polskiego Rządu i Parlamentu w procesie wstępowania Polski do struktur NATO i Unii Europejskiej, czy - tak jak ostatnio - wspieranie wysiłków władz polskich w kwestii zniesienia wiz dla obywateli polskich, ubiegających się o wjazd do USA.

Starając się jak najpełniej odpowiedzieć na zgłaszane nam postulaty środowisk i organizacji polonijnych i polskich ze świata, Senat w swojej pracy podjął wiele działań.

Jednym z nich, które oceniam jako ważne osiągnięcie Senatu V Kadencji, jest powołanie Polonijnej Rady Konsultacyjnej przy urzędzie Marszałka Senatu. Polonijna Rada Konsultacyjna powstała na mocy uchwały Senatu z 21 czerwca 2002 r. w sprawie utworzenia Polonijnej Rady Konsultacyjnej. Senat w tej uchwale określił zadania Rady, sposób jej powołania i zasady pracy.

Rada jako organ doradczy Marszałka Senatu wyraża opinie w sprawach istotnych dla Polonii i Polaków za granicą, w szczególności zaś wypowiada się na temat projektów aktów normatywnych dotyczących Polonii i kierunków działań Senatu i jego organów w tym zakresie.

Za inne ważne wydarzenie w życiu Senatu w bieżącym roku uważam obchody piętnastej rocznicy pierwszego posiedzenia odrodzonego Senatu. Przez te 15 lat istnienia Senatu co jakiś czas odzywają się głosy kwestionujące sens jego istnienia. Według mnie, Polska potrzebuje poważnej i wyważonej dyskusji o zmianach w konstytucji, także w kontekście naszego wstąpienia do Unii Europejskiej. Zmiany ustrojowe są sprawami ogromnej wagi, wymagającymi czasu na rozważne podjęcie decyzji. Dlatego nie jesteśmy przeciwni zmianom, ale propozycjom i projektom przygotowanym pod wpływem przedwyborczej gorączki.

Racją bytu Senatu, powołanego w kwietniu 1989 r., była legitymizacja przemian ustrojowych z jednej strony, z drugiej zaś zapoczątkowanie tych przemian. Uchwalona w 1997 r. i obowiązująca obecnie konstytucja, zaaprobowała istnienie Senatu niemal w niezmienionym kształcie. O zachowaniu Senatu zadecydowała tradycja, argumenty praktyczne, wskazujące na przydatność drugiej izby w procesie ustawodawczym, a także osiągnięcia drugiej izby w budowaniu demokracji i społeczeństwa obywatelskiego. Wierzę, że ogrom zadań, jakie stoją obecnie przed Senatem, zadań krajowych i międzynarodowych, dobrze rokuje drugiej izbie polskiego parlamentu. Mam nadzieję, że przetrwa parlament dwuizbowy, który ma rację bytu, bo przyczynia się do poprawy jakości stanowionego w Polsce prawa, zmniejszenia deficytu demokracji oraz zwiększa reprezentatywność parlamentu. Przez 80 lat swojego istnienia sprawuje także opiekę nad Polonią i Polakami rozsianymi po całym świecie. W potrzebie trwania Senatu utwierdziły mnie słowa uznania przedstawicieli Polonii ze świata, wypowiedziane w czasie 15. posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 30 kwietnia 2002 r., które zyskało miano debaty polonijnej.

Kończąc moje wystąpienie, na ręce tu obecnych, w imieniu swoim, Prezydium Senatu i wszystkich senatorów, składam Państwu najserdeczniejsze życzenia wszelkiej pomyślności, sukcesów w życiu osobistym i zawodowym oraz ogromnej satysfakcji w Państwa pracy społecznej na rzecz zachowania polskości na gościnnej i przyjaznej ziemi amerykańskiej.

Jest mi niezmiernie miło, że jako marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej mogę dziś być tutaj z Państwem, podczas święta Amerykańskiej Polonii. Jak co roku, Parada Pułaskiego gromadzi tłumy Polaków i Amerykanów. Jest ona manifestacją polskości i polskiego wkładu w budowę Stanów Zjednoczonych. Jest pokazem naszych tradycji, kultury, umiejętności współdziałania i otwartości polskiej społeczności w Ameryce. Raduje się moje serce, kiedy widzę, że ta Parada Pułaskiego cieszy się tak dużą popularnością. Wpisała się ona już na stałe w rytm życia Polonii, a także w krajobraz Nowego Jorku. Mieszkańcy tego wielokulturowego i wielonarodowego miasta mogą przekonać się naocznie, jak potrafimy świętować, być dumni ze swej tożsamości i ze swoich korzeni.

Senat RP jest patronem i opiekunem Polonii na całym świecie. Tym bardziej rad jestem, że Polonia amerykańska jest tak prężna, coraz lepiej zorganizowana i coraz bardziej obecna na wysokich szczeblach życia gospodarczego, politycznego i kulturalnego Stanów Zjednoczonych. Wszyscy Państwo jesteście tutaj ambasadorami Polski i od Waszej postawy, Waszego działania zależy los kraju Waszych przodków. Przypomnę tylko skuteczną pomoc Polonii podczas procesu przyjmowania Polski do NATO. Dołożyliście swoją cegiełkę do ostatecznego sukcesu, za co jestem bardzo wdzięczny. Liczymy nadal na Wasze poparcie w działaniach, które podejmuje Polska w stosunkach ze Stanami Zjednoczonymi i na arenie międzynarodowej. Wasz lobbying jest nieocenioną przysługą. Silna Polonia, o dobrym statusie materialnym i społecznym, z wybitnymi i znanymi przedstawicielami w kraju, w którym żyje, to moje marzenie. Wy taką Polonią jesteście. Życzę Wam z całego serca umacniania pozycji, jaką osiągnęliście i wielu sukcesów w pracy dla Stanów Zjednoczonych i Waszej Macierzy, Polski.

Spotkaliśmy się dziś, by okazywać naszą narodową dumę, świętować, cieszyć się naszą wspólnotą i tym dawać wyraz naszemu optymistycznemu patrzeniu w przyszłość. Sytuacja na świecie, tragiczne wydarzenia, których jesteśmy świadkami, skłaniają jednak ku refleksji i potrzebie zweryfikowania naszych priorytetów. Konflikty zbrojne i plaga terroryzmu zagrażają podstawowym wartościom, bez których nie jest możliwe budowanie lepszej przyszłości - zagrażają wolności i bezpieczeństwu. Na świecie istnieje wiele punktów zapalnych, obszarów chaosu - Irak, Bliski Wschód, Kaukaz, Afganistan, by wymienić tylko najbardziej jaskrawe. One wszystkie dotyczą nas bezpośrednio, mimo że ich centrum znajduje się tysiące kilometrów od nas. Mieszkańcy Nowego Jorku, którzy trzy lata temu padli ofiarą międzynarodowego ślepego terroru, dobrze o tym wiedzą. Doświadczyli sami, jak straszne cierpienia niesie za sobą przemoc i wojna, bo nie waham się nazwać ataku na centrum tego miasta aktem wojennym. Kilka tygodni temu przeżywaliśmy dramat niewinnych dzieci zgładzonych w szkole w Północnej Osetii. Jeszcze wcześniej byliśmy świadkami strasznego zamachu w Madrycie. Te wszystkie wydarzenia przekonują nas, jak bardzo sytuacja na świecie oddziaływuje na wszystkie społeczeństwa, jak dalece nasza cywilizacja wytworzyła system wzajemnych zależności.

Przypomnę w tym miejscu słowa człowieka, którego imię nosi dzisiejsza uroczystość - Kazimierza Pułaskiego. Przed przybyciem do Stanów Zjednoczonych spotkał on Benjamina Franklina i miał zwrócić się do niego tymi słowami: "W narodzie naszym jest obrzydzenie do wszelkiej tyranii (...) więc gdzie tylko na kuli ziemskiej biją się o wolność, to jest jak gdyby nasza własna sprawa". Proszę zwrócić uwagę, jak to zdanie, wypowiedziane z górą dwa wieki temu, dobrze przystaje do rzeczywistości XXI wieku. To także nasza sprawa i nie wolno nam uchylać się od odpowiedzialności.

Kazimierz Pułaski był wierny swoim słowom. Przyjechał do Ameryki i wziął czynny udział w wojnie o niepodległość. Zorganizował sławny Legion Pułaskiego z walnym udziałem kawalerii, walczył z całym męstwem i odwagą i oddał swoje życie w bitwie pod Savannah w 1779 roku. Jest bohaterem obu Narodów - Polskiego i Amerykańskiego, jest też postacią, której postępowanie może być wzorem dla potomnych.

W polskiej tradycji służba wojskowa była zawsze zaszczytem i patriotycznym obowiązkiem. Żołnierz to człowiek honoru, człowiek miłujący Ojczyznę, gotów do najwyższych poświęceń. To osoba godna zaufania, nieskazitelna, stojąca zawsze po stronie Narodu, po stronie słusznej sprawy, po stronie wolności. Obrona suwerenności, ochranianie słabszych, dawanie nadziei - to zadania, które polskie formacje wojskowe wypełniały od wieków - nie tylko w granicach Rzeczypospolitej, ale we wszystkich niemal zakątkach globu. Dzisiaj ta tradycja jest kontynuowana i z dumą mogę stwierdzić, że żołnierz polski, a poprzez niego Polska, bierze czynny udział w zachowaniu pokoju na świecie. Polskie siły zbrojne pełnią pokojową służbę w Kosowie pod egidą NATO. Pod auspicjami Organizacji Narodów Zjednoczonych jesteśmy obecni w Libanie i na Wzgórzach Golan. Polski kontyngent od ponad roku bierze udział w stabilizacyjnej misji w Iraku oraz w Afganistanie. Jesteśmy tam uzbrojeni i gotowi do walki, ale przecież nie po to, by szerzyć przemoc, ale po to, by chronić ludność cywilną, przywrócić praworządność, by położyć kres wojnom i krwawym konfliktom zagrażającym stabilizacji regionalnej i globalnej. Służymy w Iraku ramię w ramię również z żołnierzami amerykańskimi. Rozumiemy, jak trudna jest to misja, bolejemy nad ofiarami, które wojska sił koalicji poniosły w Iraku. Są wśród nich również Polacy. Straciliśmy także dziennikarzy, którzy informowali świat o sytuacji w Iraku, i osoby cywilne, które pomagały odbudowywać kraj ze zniszczeń. To wysoka cena. Przyszło nam jednak ją zapłacić za wartości nadrzędne - wolność, demokrację, bezpieczeństwo. Wierzę, że to także jest nasza wspólna sprawa.

Na sztandarze Legionu Pułaskiego wyszyto hasło: Unita Virtus Fortior - zjednoczone męstwo silniejsze. Wobec problemów współczesności musimy także stawać razem. Tylko wspólne działanie może przynieść efekty w walce z międzynarodowym terroryzmem i w budowaniu nowego ładu na świecie, który zapewni sprawiedliwość i równe szanse dla wszystkich narodów. Można by zapytać - co możemy uczynić tu i teraz dla wspólnego dobra, dla oddalonych od nas narodów i pokoju na świecie? Odpowiedziałbym na takie pytanie - miejmy otwarte umysły, współczujące serca i hojne dłonie. Działajmy lokalnie, ale z wizją szerszą, globalną. Dotyczy to każdego z nas, na miarę swoich możliwości. Przypomnę, co o innym bohaterze Polski i Stanów Zjednoczonych, Tadeuszu Kościuszce napisał bohater walk o niepodległość, generał Green. Nazwał on Kościuszkę "mistrzem swojego zawodu" - "a master of his profession". Bądźmy takimi "mistrzami", a z pewnością przyszłe pokolenia docenią nasz wkład w budowę lepszej przyszłości.

Życzę Państwu wielu pięknych wzruszeń podczas dzisiejszej Parady. Niech będzie dla Amerykańskiej Polonii prawdziwym świętem i okazją do zaprezentowania swego dorobku. Życzę Państwu także wielu sukcesów w działalności na rzecz utrzymywania polskości w działalności na rzecz dobrych stosunków polsko-amerykańskich oraz wszelkiej pomyślności w życiu osobistym, zawodowym.

Pragnę podkreślić, że zaproszenie przedstawiciela Senatu Rzeczypospolitej Polskiej do udziału w uroczystości otwarcia odnowionej Biblioteki Polskiej w Paryżu, odnowionej wielkim, wspólnym nakładem sił i środków, traktuję jako wyraz uznania dla piętnastoletniej pracy odrodzonego Senatu, który konsekwentnie kontynuuje tradycję sprawowania opieki nad Polonią i Polakami za granicą, ukształtowaną w okresie II Rzeczypospolitej. Jest to także potwierdzenie dobrego współdziałania przy realizacji tak poważnego przedsięwzięcia, jakim był zakończony z wielkim sukcesem remont zabytkowego gmachu Biblioteki.

Cieszy mnie fakt, że w tym wyjątkowym dniu są z nami Gospodarze tego terenu, Dostojni Goście, reprezentujący władze lokalne. Ich życzliwości i przychylności zawdzięczamy wiele. Przez cały okres realizacji prac remontowych i konserwatorskich w gmachu Biblioteki Polskiej w Paryżu, swoją postawą wspierali to wielkie dzieło, budując dobry klimat wokół sprawy tak ważnej dla nas, Polaków, jak zachowanie polskiego dziedzictwa narodowego poza granicami naszego kraju.

O roli Francji i jej wpływie na proces kształtowania się cywilizacji i kultury europejskiej napisano i powiedziano wiele. Spoglądając z tej perspektywy na bogatą w znaczące wydarzenia historię stosunków polsko-francuskich widzimy wyraźnie, jak ważną częścią tej historii są dzieje Polskiego Wychodźstwa do Francji. Na francuskiej ziemi po dziś dzień żyją potomkowie dziewiętnastowiecznej emigracji politycznej, która w wyniku klęsk powstań narodowych musiała opuścić kraj ojczysty i szukać schronienia poza Polską. Częścią polskiej diaspory we Francji są ci, którzy przybyli tu jako emigracja zarobkowa, za chlebem. Wielu spośród Was, Drodzy Państwo, zagnała na te ziemie II wojna światowa. Wielu także odnalazło swój dom na ziemi francuskiej stosunkowo niedawno, w ostatnim dwudziestoleciu.

Tu wreszcie 24 listopada 1838 roku powstała Biblioteka Polska, której zbiory objęły zasoby polskich stowarzyszeń o bardzo znaczącym dorobku, takich jak: Towarzystwo Pomocy Naukowej, Towarzystwo Literackie, Wydział Statystyczny czy Wydział Historyczny. Radzie Bibliotecznej przewodził wówczas książę Adam Jerzy Czartoryski, wybitny polityk i intelektualista, kluczowa postać Wielkiej Emigracji. W tym właśnie czasie - podobnie jak nieco wcześniej, po upadku konfederacji barskiej, pisał Władysław Konopczyński "... zziębnięte polskie ptactwo gromadnie zlatywało się do Paryża. ....". W prace nad tworzeniem Biblioteki Polskiej byli zaangażowani: Julian Ursyn Niemcewicz, generał Karol Kniaziewicz, Teodor Morawski, Ludwik Plater i Karol Sienkiewicz.

Od ponad dwu stuleci Biblioteka pełni rolę głównego duchowego centrum polskiej emigracji we Francji. Tutaj wartko toczyło się życie polityczne i kulturalne, tutaj miały miejsce wykłady, zebrania, koncerty muzyki polskiej, seminaria, wystawy. Z Biblioteką wiążą się nazwiska wybitnych twórców i działaczy emigracyjnych - nie sposób wszystkich wymienić. Dzisiejsze zbiory Biblioteki Polskiej i Towarzystwa Historyczno-Literackiego w Paryżu stanowią jedną z najbogatszych kolekcji skarbów polskiej kultury poza granicami kraju.

Wchodząc do struktur Unii Europejskiej, Polska wnosi bogate wiano. Ponadtysiącletni dorobek historyczny Narodu Polskiego to dar wspaniały, którego jednym z symboli jest gmach, w którym obecnie się znajdujemy - gmach Biblioteki Polskiej w Paryżu. Jako nowy członek Unii wnosimy także wartości o znaczeniu humanistycznym: tolerancję i głęboki szacunek dla innych nacji i kultur, tak bardzo potrzebnych współczesnemu światu.

Pozwólcie Państwo, że w tym szczególnym dniu i momencie gorąco podziękuję za zaangażowanie w kultywowanie polskości w jej najznakomitszym wymiarze, za pieczołowite przechowywanie przez stulecia pamiątek obecności polskiej na ziemi francuskiej. Mam nadzieję, że odrestaurowany gmach Biblioteki Polskiej w Paryżu, na którego remont i modernizację przeznaczono z dotacji Senatu Rzeczypospolitej Polskiej kwotę ponad 5 milionów złotych, będzie dobrze służył Polonii francuskiej i wszystkim korzystającym ze zbiorów Biblioteki, w wielkiej i bardzo potrzebnej pracy na rzecz promocji kultury polskiej w świecie.

Dziękuję za zaproszenie na dzisiejszą uroczystą inaugurację Jubileuszowego Roku Akademickiego, zorganizowaną z okazji setnej rocznicy powstania Politechniki w Gdańsku. Serdecznie gratuluję dotychczasowych osiągnięć Uczelni i życzę, by ten inaugurowany rok akademicki spełnił marzenia grona profesorskiego, by nadal kształciło jak najlepszych absolwentów, a studentom, aby zdobywali wiedzę na najwyższym poziomie.

Truizmem jest stwierdzenie, że każda Politechnika jest uczelnią techniczną. Taką jest również i Politechnika Gdańska. Truizmem jest również stwierdzenie, że szerzenie wiedzy humanistycznej wśród adeptów zawodu inżynierskiego jest koniecznością. Zatem przedstawienie na ten temat refleksji humanisty i politologa, wydawać się może pewnego rodzaju niezręcznością czy nawet swoistą prowokacją. Oczywiście nie jest, ani jednym, ani drugim. Dlaczego? Z bardzo prostego powodu.

Otóż szybkie zmiany, które zachodzą we współczesnej gospodarce, niosą za sobą, między innymi, ewolucję zawodu inżyniera i jego roli we współczesnym świecie. Coraz większą rolę w różnych dziedzinach gospodarki odgrywają techniki informacyjne, transfer technologii, zintegrowane systemy zarządzania, podnoszenie jakości i produktywności, kultura pracy. Przeobrażenia te wymuszają potrzebę wszechstronnego kształcenia inżynierów, którzy będą mieli znaczący wpływ na poziom innowacyjności i konkurencyjności gospodarki.

Już ponad 20 lat temu francuski inżynier, profesor Bernard Descomps skonstatował to, mówiąc, że: "Dzisiejszy inżynier musi być zdolny do tego, by stworzyć, zbadać, wyprodukować, sprzedać i utrzymać "obiekty" wysokiej jakości - to znaczy takie, które, będą podobały się odbiorcom. By osiągnąć ten cel musi posiadać trzy rodzaje umiejętności, trzy typy kwalifikacji zdobyte w ramach różnych rodzajów kształcenia, tak by dzięki każdemu z nich posiąść środki, sposoby i metody powodujące działania o najwyższej efektywności".

Trzeci rodzaj kompetencji inżynierskich to znajomość i zdolność rozumienia otaczającego świata. Jest to, zdaniem Descomps`a, umiejętność funkcjonowania i istnienia w środowisku otaczającym inżyniera. A więc to, kim i czym jest - a także kim powinien być - inżynier w swoim miejscu pracy. Działalność inżyniera musi być kompetentna. Musi on po prostu znać przedsiębiorstwo, w którym pracuje, musi rozumieć i znać kulturę techniczną współczesności. By to osiągnąć, powinien posiadać wiedzę z zakresu kultury i cywilizacji otaczającego go świata. Musi także posługiwać się narzędziem, którym jest znajomość języków obcych.

Mam świadomość, że duża część środowiska akademickiego wyraża aprobatę dla takiego poglądu. Potwierdzeniem tego jest fakt, że w obowiązujących standardach nauczania, czy jak to w przeszłości określano, minimach edukacyjnych dla uczelni technicznych, znalazły się wymogi prowadzenia zajęć nie tylko z nauk ogólnych, ale także i humanistycznych. To podejście jest jak najbardziej zgodne z tym, które istnieje na uczelniach technicznych w innych krajach.

Jak wiadomo, kandydat na inżyniera nie dysponuje pełnią wrodzonych umiejętności. Umiejętności swych uczy się, nabywa je, poszerza ich zakres w czasie edukacji, zwłaszcza świadomego uczenia się w szkole średniej i w czasie studiów.

Dlatego tak ważne jest, by w czasie edukacji politechnicznej umiejętności te były kształtowane jak najpełniej. Uczelnie zachodnie przyjęły ten wymóg jako nieodzowny. Tam zarówno środowiska akademickie, jak i pracodawcy dobrze wiedzą, że zakres niezbędnej wiedzy, jaką winien posiadać inżynier, by dobrze spełniać swoją rolę zawodową i społeczną, przypomina stolik na trzech nogach. Jedną nogę stanowi wiedza techniczna, drugą - wiedza z zakresu psychologii, organizacji, zarządzania i ekonomii, trzecią - wiedza ogólna, w tym, jak już podkreśliłem, znajomość języków obcych. Jak wiadomo z praw fizyki, stół na trzech nogach jest stabilny i nie chwieje się, ale gdy długość nóg jest różna - trudno go użytkować.

W dobie gospodarki rynkowej, w której dochód wytwarzają głównie małe i średnie przedsiębiorstwa, trzeba tworzyć nową sylwetkę inżyniera: inżyniera humanisty i inżyniera menedżera. Dlaczego? Ponieważ właśnie taki wzór inżyniera jest poszukiwany przez dzisiejszych pracodawców.

Dlatego właśnie przygotowanie humanistyczne absolwenta uczelni technicznej, powinno znaleźć odbicie w jego pracach projektowych, konstrukcyjnych i tych związanych z kierowaniem pracownikami.

Powinien nauczyć się zdolności łączenia konkretu z abstrakcją w zakresie poszukiwania nowych rozwiązań technicznych, w których od początku uwzględnia się rolę i znaczenie człowieka, jako przedmiotu i podmiotu projektowanych zmian.

Źle się dzieje, dlatego, że w znacznej mierze studenci szkół politechnicznych, przeciążeni ogólnymi, kierunkowymi i specjalistycznymi zajęciami, przedmioty humanistyczne traktują jako coś, co zabiera im czas potrzebny nie tylko do przeżywania życia studenckiego, ale także jako czas, w którym mogliby zarobić pieniądze, zdobyć dodatkowe uprawnienia, bardziej przydatne - ich zdaniem - w późniejszej pracy zawodowej. Ten szalony bieg nie daje czasu na refleksje o sensie istnienia, na poszukiwanie nowych technik poznawania osobowości człowieka, czy weryfikowanie zasad etyki zawodowej.

Wystarczy prześledzić wypowiedzi studentów szkół technicznych na tzw. czatach internetowych, gdy proponuje się porównanie, czym są studia techniczne, a czym studia humanistyczne. Niektórzy twierdzą, że różnica pomiędzy humanistą, a tzw. ścisłowcem, czyli inżynierem, jest taka, że humanista musi umieć mówić, a ten drugi myśleć.

Ale czy człowiek potrafi mówić bez myślenia, zwerbalizować swoje myśli w sposób komunikatywny? Absolutnie nie! Już Konfucjusz powiedział, że "bez znajomości siły słów nie sposób poznać ludzi".

Istotna jest zatem zmiana mentalności i nastawienia do wyobrażeń o zawodzie inżyniera.

Uważam, że najważniejsze jest przekonanie młodych ludzi do poglądu, że istnieje potrzeba nieco odmiennego widzenia rzeczywistości. Do widzenia jej właśnie w wymiarach postrzeganych przez humanistów. Nie może liczyć się tylko sprawność, użyteczność, biegłość, ekonomiczność rozwiązań projektowych, tzw. inżynierska robota. Musi być jeszcze w niej ów specyficzny aspekt społeczny, który pozwala w drugim człowieku dostrzegać po prostu człowieka, a nie tylko użytkownika czy klienta.

Dzisiejsza uroczystość jest kolejną okazją do przywołania niezwykle bliskich więzi polsko- węgierskich. Więzi objawiających się ze szczególną mocą zwłaszcza w czasach wielkiej historycznej próby. Dzieje uchodźstwa polskiego na Węgrzech w okresie drugiej wojny światowej są tego wspaniałą ilustracją. Z ogromną czcią pochylamy głowy przed polskimi i węgierskimi bohaterami tamtych dramatycznych wydarzeń. Chciałbym już w tym momencie serdecznie podziękować Panu Prezydentowi Węgier, prof. Ferencowi Madlowi za osobiste włączenie się w rocznicowe obchody, za pełne życzliwości zrozumienie dla sytuacji, która zamiast Prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego przywiodła do Budapesztu mówiącego te słowa. Pragnąłbym także wyrazić wdzięczność wobec wszystkich instytucji i osób po stronie węgierskiej, ale także izraelskiej i polskiej, które umożliwiły nam dzisiejsze spotkanie.

Druga wojna światowa zapisała się w polskiej historii niezatartą traumą i wciąż odczuwalnymi ranami. W tych miesiącach pamiętamy o tym w sposób szczególny, gdy niedawno obchodziliśmy 60. rocznicę Powstania Warszawskiego, które przyniosło zagładę polskiej stolicy w jej historycznym kształcie i śmierć 200 tysiącom jej mieszkańców. W styczniu przyszłego roku odbędą się uroczyste obchody 60. rocznicy wyzwolenia obozu koncentracyjnego w Auschwitz-Birkenau. Wspomnień okupacji nie zatrą przyszłoroczne obchody kolejnej rocznicy zakończenia II wojny światowej.

W wypadku Polski II wojna światowa trwała długo, strasznie długo. Wystarczająco długo, by w 1945-1946 roku w polskich szkołach mogli się znaleźć przerośnięci uczniowie, którzy z trudem umieli czytać i pisać, ale mieli już za sobą osobiste doświadczenie udziału w wojnie partyzanckiej. Prawie 6-letnią okupację ziem polskich cechowało nieprawdopodobne wręcz barbarzyństwo. W walce, w działaniach wojennych i na skutek prześladowań okupantów życie straciło ponad sześć milionów polskich obywateli. Przerażającym symbolem hitlerowskiego ludobójstwa stały się wybudowane na polskiej ziemi obozy zagłady. Bowiem właśnie na terytorium Polski realizowano nie tylko planową zagładę 3 milionów polskich Żydów, ale i mordowano wielu Żydów i Cyganów zwożonych z innych państw Europy. Tylko w Polsce i na podbitych przez Hitlera terenach Związku Radzieckiego obowiązywała zasada zabijania całych rodzin osób udzielających schronienia Żydom. Z kolei totalitaryzm stalinowski dwa miliony polskich obywateli deportował w głąb Azji, gdzie niezliczone ofiary pochłonęły łagry m.in. Workuty i Kołymy. Obiektem szczególnego okrucieństwa stały się elity przywódcze, intelektualne i duchowe kraju: politycy, działacze społeczni, naukowcy i twórcy kultury, oficerowie i duchowni, dziennikarze, a nawet sportowcy.

Po przegranej we wrześniu 1939 r. Polacy nie zaniechali jednak walki. Masowo, bardzo często właśnie przez Węgry, a potem Jugosławię i Włochy, przedzierali się na Zachód, do Francji, a następnie Anglii. Polskie formacje w siłach sojuszniczych walczyły z Niemcami na wielu wojennych frontach - we Francji, w Norwegii, w bitwie o Anglię, w Afryce, w kampanii włoskiej, w konwojach do Murmańska, przy wyzwalaniu Francji, Belgii i Holandii. Inne polskie dywizje zmagały się z hitlerowcami także na froncie wschodnim i wzięły udział w zdobyciu Berlina. W czasie wojny w okupowanej Polsce istniał jeden z najliczniejszych w historii kontynentu podziemny ruch oporu.

Koniec wojny nie przyniósł Polsce upragnionej niepodległości. Znaleźliśmy się w strefie radzieckiej dominacji. Mocarstwa zmieniły nasze granice, przesuwając polskie państwo, jak mebel, kilkaset kilometrów na zachód. Konsekwencją tych arbitralnych decyzji były także przymusowe przesiedlenia ludności, Polaków, Niemców, Ukraińców i innych. System komunistyczny skomplikował polityczne integrowanie okaleczonego wojną społeczeństwa. Dopiero odzyskanie pełnej suwerenności i demokracji w 1989 r. umożliwiło znaczące przyśpieszenie lub zamknięcie tych procesów, a także rozpoczęcie równorzędnego i przyjacielskiego dialogu oraz pojednania z sąsiadami.

W tej straszliwej wojennej rzeczywistości azyl na Węgrzech znalazło około 100 tysięcy polskich uchodźców. Większość z nich spotkała się z przyjacielskim przyjęciem ze strony zwykłych Węgrów już od momentu przekroczenia granicy. Może właśnie za te pierwsze uśmiechy i serdeczne uściski dłoni, za te pierwsze kubki mleka i bochenki chleba czy oferowane koce należy się owym nieznanym najczęściej z imienia i nazwiska zwykłym Węgrom największe podziękowanie. Ale pamięć winni jesteśmy także licznym organizacjom węgierskim wspierającym już wówczas naszych uchodźców, z Węgiersko-Polskim Komitetem Opieki na czele, kierowanym przez hr. Erzsebet Szapary, osobę odważną i niezwykłą, której krewnego, pana prezesa Gyorgya Szaparyego serdecznie witam w naszym gronie.

Przez wiele dziesięcioleci historiografia komunistyczna twierdziła, że władze ówczesnych Węgier wspierały polskich uchodźców, by tworzyć sobie alibi na wypadek związania się z obozem antyhitlerowskim. Rachuba polityczna jest oczywiście obowiązkiem przywódców państw i dyplomatów. Ale tego, co w ogromnej większości doświadczyli polscy uchodźcy na Węgrzech nie można było po prostu nakazać. Takiej solidarności i spontanicznej sympatii nie można było zaordynować. A zwłaszcza nie można było nakazać ryzykowania dla cudzoziemskich uchodźców własnego życia i bezpieczeństwa własnych rodzin. A taką właśnie postawę objawiło w latach 1939-1945 bardzo wielu Węgrów. Cieszę się, że są na tej sali krewni Józsefa Antalla seniora, który opiekował się uchodźcami - nie tylko polskimi! - z ramienia węgierskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, a potem przekazał swe propolskie nastawienie synowi, premierowi Węgier w latach 1990-93. Raduje mnie także obecność rodziny pułkownika Zoltana Baló, który czynił to samo z ramienia Ministerstwa Obrony Narodowej. Polacy nigdy też nie zapomną o wyjątkowym osobistym zaangażowaniu księdza Beli Vargi z Balatonboglar, po wojnie przewodniczącego tutejszego parlamentu, a następnie lidera demokratycznej emigracji węgierskiej w Stanach Zjednoczonych. Wymienionym osobom oraz innym wybitnym przedstawicielom propolskiej i antynazistowskiej opcji na Węgrzech, a także i ich licznym, najczęściej bezimiennym współpracownikom należy się chwała tym większa, że zwłaszcza w ostatniej fazie wojny wielokrotnie musieli się sprzeciwiać działaniom wielu swych własnych rodaków, wspieranych przez III Rzeszę. Łatwiej jest wybierać szlachetne racje, gdy ma się za sobą bezwzględną większość własnego społeczeństwa i jego liderów. Ale prawdziwym bohaterstwem jest wybrać elementarną ludzką uczciwość, lojalność wobec przyjaciół, honor, wiarę w sens dobra wówczas, gdy jest się przekonanym o swej racji wbrew wpływowemu otoczeniu.

Polscy uchodźcy na Węgrzech w znacznej mierze byli wojskowymi. Ludzie ci, internowani tutaj w licznych obozach, starali się przedostawać na Zachód do polskich sił zbrojnych odtwarzanych wówczas we Francji. Spośród cywilów wielu zostało na Węgrzech do ostatniej fazy wojny lub samego jej końca. Z węgierską pomocą stworzyli oni wyjątkowy w ówczesnej Europie zdominowanej przez Hitlera azyl polskiej działalności samokształceniowej, oświatowej, kulturalnej i socjalnej. Wyjątkowe znaczenie w tej pracy miał Komitet Obywatelski do spraw Pomocy Polskim Uchodźcom na Węgrzech, kierowany przez Polaków, ale wspierany przez liczne grono węgierskich współpracowników. Od początków 1941 r., po likwidacji Poselstwa Polskiego w Budapeszcie, Komitet ten przejął także obowiązki reprezentowania w pewnym zakresie Rządu Polskiego na Obczyźnie.

Pod powierzchnią w miarę legalnej działalności polskich uchodźców kryła się wciąż niedostatecznie znana i spopularyzowana warstwa konspiracyjna, częściowo tolerowana przez czynniki węgierskie. Terytorium Węgier w latach II wojny światowej odgrywało ogromną rolę jako kanał komunikowania się emigracyjnych władz wojskowych i cywilnych państwa polskiego z podziemną konspiracją nad Wisłą. To właśnie przez Węgry, dzięki licznej społeczności uchodźczej Polaków i życzliwości znaczących kręgów społecznych, podążali tajni kurierzy z Francji, a potem Anglii, przenosząc rozkazy, pieniądze, bezcenne dla aliantów dokumenty dotyczące potencjału militarnego III Rzeszy.

Sprawą przez długie dziesięciolecia bodaj najmniej znaną, zwłaszcza szerszej opinii publicznej, okazuje się chyba jednak być wyjątkowa akcja pomocy organizowanej przez ww. Komitet, a zwłaszcza jego przewodniczącego, Henryka Sławika, dla obywateli polskich pochodzenia żydowskiego, stanowiących około 10 procent ogółu naszych uchodźców. Zwłaszcza w 1943 i na początku 1944 r. przeprowadzono na Węgrzech wyjątkową wręcz akcję ratowania tych kilku tysięcy ludzi. Zaopatrywano ich w nowe dokumenty, wystawiano im fałszywe katolickie metryki, tworzono miejsca schronienia jak słynny sierociniec w Vacu, dla którego ratowania zaangażowano nawet ówczesnego nuncjusza apostolskiego na Węgrzech, wreszcie - w 1944 r., po zajęciu Węgier przez III Rzeszę - stworzono im kryjówki i kanały przerzutowe w kierunku Bałkanów, a następnie Palestyny. Cichy bohater tej akcji, Henryk Sławik, wspierany przez wielu Węgrów, działał na wyraźne polecenie polskich władz emigracyjnych, ale również w jego wypadku skala osobistego zaangażowania dalece przekroczyła wszelkie zwyczajowe oczekiwania. Cieszę się, że najbliższy żydowski współpracownik Sławika, dzisiaj już 90-letni emerytowany izraelski polityk i dyplomata, Pan Henryk Zwi Zimmermann, aczkolwiek nie mógł ostatecznie przybyć do Budapesztu, to jednak nadesłał nam swoje wspomnienie. Panu Zimmermanna jesteśmy jako Polacy nie tylko winni cześć za jego osobisty udział w akcji ratowania najbardziej zagrożonych polskich obywateli, ale także za upór w uświadamianiu nam samym wagi i znaczenia tego, co działo się wówczas w Budapeszcie z udziałem naszych rodaków.

Chciałbym jeszcze raz z tego miejsca przekazać naszą wdzięczność wobec tych znanych i nieznanych Węgrów, którzy w tamtych trudnych także dla nich czasach udowadniali, że jednostki zawsze mogą wybierać między dobrem i złem, między szlachetnością i podłością, między honorem a brakiem zasad. To właśnie ci Węgrzy pokazali nam, Polakom, ale i całemu światu, że Węgry czasów II wojny światowej miały także drugą, humanitarną twarz, solidarną wobec ludzi w potrzebie i przyjaciół. Dzięki ich zaangażowaniu i poświęceniu dziesiątki tysięcy Polaków zasiliło siły zbrojne aliantów, tysiące kształciło się podczas okupacji Polski i po wojnie - jak Pani Danuta Jakubiec - zasiliło swym intelektem odtwarzające się polskie elity, tysiące znalazło ratunek, a następnie nową ojczyznę w Państwie Izrael. W imieniu władz i społeczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej jeszcze raz wyrażam wobec tych osób serdeczną wdzięczność. Trudno ją zresztą ująć stosowniej niż mówi z pozoru lakoniczny napis na grobie Józsefa Antalla seniora na budzińskim cmentarzu Farkaret, gdzie spod bluszczu wyłaniają się tylko trzy słowa: Polonia semper fidelis.

Jestem szczerze rad, że mogę być dzisiaj w Budapeszcie na obchodach rocznicy 65-lecia polskiego wychodźstwa na Węgrzech. To wielka przyjemność spotkać grono rodaków od lat zamieszkałych na Węgrzech i serdecznie związanych z tym wspaniałym, bliskim nam krajem, a w dodatku, kontynuujących, w swoistym sensie, dobrą tradycję pracy instytucji zajmujących się Polakami, których przed 65 laty okupant zmusił ucieczki z kraju i szukania schronienia
u przyjaciół za granicą.

Upamiętnieniu postaci i działalności Henryka Sławika poświęcona jest tablica, którą dziś odsłoniliśmy, wraz z Panem Prezydentem Ferencem Madlem, tu, w pobliżu, na ulicy Garibaldiego. Czuję wielką satysfakcję, że po tylu latach od zakończenia wojny i męczeńskiej śmierci tego niezwykłego człowieka, oddamy wreszcie publicznie hołd jego osobie i dziełu. I cieszę się, że uroczystość dzisiejszą, która z pewnością jest wielkim świętem dla wszystkich węgierskich Polaków, dopełnia nasze, bardzo ważne i bardzo sympatyczne spotkanie.

Miałem dziś ogromną przyjemność udekorowania najbardziej zasłużonych przedstawicieli Polonii węgierskiej polskimi odznaczeniami. Są one formą podziękowania Rodakom za wspaniałą pracę wykonywaną na Węgrzech z myślą o scalaniu polskiego środowiska, pielęgnowaniu polskości, języka i tradycji polskiej oraz promowaniu polskiej kultury w Waszej nowej Ojczyźnie. Choć nasze dwa narody łączy sympatia i bliskość - teraz dodatkowo umocniona wspólnym uczestnictwem w wielkiej europejskiej rodzinie unijnych państw i narodów - wciąż warto rozwijać wiedzę na temat historycznych, a i najnowszych związków łączących nasze narody, upamiętniać i pogłębiać najlepsze tradycje polsko-węgierskiej przyjaźni, organizować wydarzenia, które wzmacniają obopólną zażyłość. Polska bardzo wysoko ocenia tę działalność Państwa, i z satysfakcją zauważa, że Węgrzy także doceniają jej znaczenie, czego dowodem są liczne Wasze węgierskie odznaczenia.

Wasza praca, Drodzy Państwo, budzi szacunek u Polaków i Węgrów i ma dla obu stron naprawdę wielką wartość. Korzystając więc z dzisiejszego spotkania, chciałbym - do gratulacji dla wszystkich dziś odznaczonych - dołączyć bardzo osobiste podziękowania.

Te z konieczności krótkie sformułowania na pewno nie ujmują wszystkich form Państwa bogatej działalności i nie wyczerpują wszystkich zasług. Są one powszechnie znane i wysoko cenione jako działalność, która naprawdę znakomicie służy polsko-węgierskim stosunkom. Waszą aktywnością, pomysłowością, mądrością i życzliwością wspaniale przyczyniacie się do dobrego samopoczucia Polaków żyjących na ziemi węgierskiej i do umocnienia tradycyjnej przyjaźni, jaką od najdawniejszych czasów żywią ku sobie nasze dwa narody. Mam nadzieję, że dzisiejsze odznaczenia nie tylko ucieszą Państwa, ale także zachęcą do dalszej, ważnej i potrzebnej pracy dla dobra obu naszych krajów. Z góry za to dziękuję i życzę wszystkim Państwu wiele dobrego.