Jak Państwo wiedzą, Senat jest z ramienia Państwa Polskiego opiekunem środowisk polskich na świecie, stąd od wielu już lat w budżecie Kancelarii Senatu umieszczane są środki budżetowe na cele polonijne. Wysokość środków pozostających w dyspozycji Prezydium Senatu w roku 2004 wynosi 47.000.000,00 zł, w tym przeznaczonych na wykonanie zadań o charakterze programowym 32.000.000 zł, a na wykonanie zadań o charakterze inwestycyjnym, w tym na zakupy inwestycyjne 15.000.000 zł. Senat nadal utrzymuje priorytet kierowania pomocy do środowisk polskich na Wschodzie, bo tam wciąż nasi Rodacy mają największe potrzeby. Pragnę jednak wyraźnie podkreślić, że z roku na rok notujemy coraz więcej wystąpień o wsparcie finansowe z innych stron świata.

O przeznaczeniu tych środków decyduje Prezydium Senatu, uwzględniając każdorazowo specyfikę środowiska i jego potrzeb. W tym kontekście niezwykle istotna jest rola Ministerstwa Spraw Zagranicznych i sieci polskich placówek dyplomatyczno-konsularnych na całym świecie. Bez Waszego, drodzy Państwo, udziału zarówno na etapie podejmowania decyzji (o tym, jak wielką wagę przywiązują organy Senatu do opinii MSZ niech świadczy fakt, że od tego roku wicedyrektor Departamentu Konsularnego i Polonii MSZ jest członkiem Zespołu Finansów Polonijnych, działającego w Kancelarii Senatu), jak i Państwa udziału na etapie ich realizacji osiągnięcie zakładanych celów byłoby bardzo trudne, wręcz niemożliwe.

Jak zapewne domyślają się Państwo, zgłaszane do Senatu potrzeby kilkakrotnie przekraczają możliwości budżetowe, dlatego Prezydium Senatu w uchwale nr 311 z 9 stycznia 2004 roku określiło priorytety działań na rok 2004, za najważniejsze uznając:

1) wspieranie rozwoju edukacji w środowiskach Polonii i Polaków za granicą w zakresie:

c) dofinansowywania i dotowania publikacji edukacyjnych oraz działalności mediów, utrwalających tożsamość narodową i więzi Polonii z macierzą;

a) prezentacji polskiej kultury i sztuki w środowiskach polonijnych,

6) wspieranie rozwoju przedsiębiorczości wśród Polaków za granicą i ich współpracy gospodarczej z Polską,

Kierując się tymi wytycznymi, Prezydium Senatu od 1 stycznia do 30 czerwca 2003 roku odbyło siedem posiedzeń poświęconych m.in. rozpatrzeniu wniosków o zlecenie zadań państwowych w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą oraz przyznanie dotacji na ich wykonanie. Ogółem rozpatrzono już w tym roku 241 wniosków o zlecenie zadań państwowych o charakterze programowym i inwestycyjnym. Prezydium Senatu podjęło 97 uchwał w sprawie zlecenia zadań państwowych w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą i przyznało dotacje w łącznej wysokości 45 777 309 zł. Dane, o których tu mowa, Kancelaria Senatu - realizując ustawowy wymóg jawności finansów publicznych - zamieszcza w Internecie, na stronach senackich. Przy tej okazji, do odwiedzania tych stron serdecznie zapraszam. Jest to obecnie najlepsze medium pozwalające na szybki przepływ informacji.

15 listopada 2003 roku odbyło się II posiedzenie Rady Konsultacyjnej, w czasie którego dyskutowano nad możliwością zapewnienia Polonii i Polakom za granicą jak najszerszego dostępu do nauczania języka polskiego, odbudowy polskiej inteligencji na Wchodzie, zwiększania roli Polaków w życiu krajów zamieszkania dzięki wyższemu poziomowi wykształcenia, koniecznością uregulowania spraw kształcenia z administracją krajów zamieszkania Polonii w drodze umów międzynarodowych.

Ponadto skupiono się na dwóch aspektach odnoszących się do sprawy statusu prawnego Polaków mieszkających na stałe za granicą. Poruszono sprawę polityki paszportowo-wizowej i sprawy odnoszące się do obywatelstwa. W dyskusji członkowie Rady wskazywali na przykłady występujących niekiedy utrudnień w przyjazdach do kraju. Apelowali o ułatwienia dla Polaków ze Wschodu, o zmniejszenie wymagań dokumentacyjnych przy załatwianiu spraw obywatelstwa.

Ważnym wydarzeniem w życiu Senatu, które miało miejsce kilka dni temu, były obchody piętnastej rocznicy pierwszego posiedzenia odrodzonego Senatu. Przez te 15 lat istnienia Senatu co jakiś czas odzywają się głosy kwestionujące sens jego istnienia. Według mnie Polska potrzebuje rzetelnej dyskusji o zmianach w konstytucji, także w kontekście wstąpienia do Unii Europejskiej. Można przecież dyskutować nie tylko o likwidacji Senatu, ale i o możliwości większego zróżnicowania obu izb, innym sposobie reprezentacji, zmianie zadań i funkcji obu izb parlamentu, czy zmniejszeniu liczby posłów i senatorów.

Racją bytu Senatu, powołanego w kwietniu 1989 r., była legitymizacja przemian ustrojowych z jednej strony, z drugiej zaś zapoczątkowanie tych przemian. Uchwalona w 1997 r. i obowiązująca obecnie konstytucja, zaaprobowała istnienie Senatu niemal w niezmienionym kształcie. O zachowaniu Senatu zadecydowała tradycja, argumenty praktyczne, wskazujące na przydatność drugiej izby w procesie ustawodawczym, a także osiągnięcia drugiej izby w budowaniu demokracji i społeczeństwa obywatelskiego. Wierzę, że ogrom zadań, jakie stoją obecnie przed Senatem, krajowych i międzynarodowych, dobrze rokuje drugiej izbie polskiego parlamentu. Mam nadzieję, że przetrwa parlament dwuizbowy, który ma rację bytu, bo przyczynia się do poprawy jakości stanowionego w Polsce prawa, zmniejszenia deficytu demokracji oraz zwiększa reprezentatywność parlamentu.

Drodzy Państwo; liczę na Wasze zaangażowanie w dwóch fazach - po pierwsze, na Waszą pomoc w opiniowaniu, a często i formułowaniu postulatów środowisk polonijnych i polskich ze Wschodu ubiegających się o pomoc finansową Senatu, po drugie i niezwykle ważne - na aktywne uczestnictwo kierowanych przez Państwa placówek dyplomatyczno - konsularnych w ocenie realizacji przedsięwzięć finansowanych przez Senat ze środków budżetowych, a przede wszystkim w informowaniu organów Senatu i jego Kancelarii zarówno o pozytywnych, jak i negatywnych skutkach, jakie tylko Państwo możecie dostrzec, będąc w bezpośredniej bliskości tych spraw.