Diariusz Senatu RP: spis treści, następny fragment


63. posiedzenie Senatu

W dniach 2 i 3 czerwca 2004 r. odbyło się 63. posiedzenie Senatu. Obradom przewodniczyli wicemarszałkowie: Jolanta Danielak, Ryszard Jarzembowski i Kazimierz Kutz. Na sekretarzy posiedzenia wyznaczono senatorów Andrzeja Jaeschkego i Mariana Lewickiego; listę mówców prowadził senator A. Jaeschke.

Zatwierdzony przez Izbę porządek obrad obejmował:

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw,

- drugie czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Prawo o notariacie,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o ratyfikacji Umowy wielostronnej w sprawie opłat trasowych, sporządzonej w Brukseli dnia 12 lutego 1981 r.,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o ratyfikacji Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeską o zmianie i uzupełnieniu Umowy między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych, podpisanej w Warszawie dnia 21 grudnia 1987 r.,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o ratyfikacji Konwencji wyznaczającej państwo odpowiedzialne za rozpatrywanie wniosków o azyl złożonych w jednym z Państw Członkowskich Wspólnot Europejskich, sporządzonej w Dublinie dnia 15 czerwca 1990 r.,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o ratyfikacji Protokołu z dnia 30 listopada 2000 r. sporządzonego na podstawie artykułu 43 ustęp 1 Konwencji w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Policji (Konwencji o Europolu) zmieniającego artykuł 2 oraz Załącznik do tej Konwencji,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o ratyfikacji Protokołu z dnia 28 listopada 2002 r. zmieniającego Konwencję w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Policji (Konwencję o Europolu) oraz Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Europolu, członków jego organów, zastępców dyrektora i pracowników Europolu,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o ratyfikacji Protokołu z dnia 23 lipca 1996 r. sporządzonego na podstawie art. K.3 Traktatu o Unii Europejskiej, w sprawie wykładni, w trybie prejudycjalnym, przez Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, Konwencji o ustanowieniu Europejskiego Urzędu Policji,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o ratyfikacji Protokołu z dnia 19 czerwca 1997 r. sporządzonego na podstawie artykułu K.3 Traktatu o Unii Europejskiej oraz artykułu 41 ustęp 3 Konwencji o Europolu w sprawie przywilejów i immunitetów Europolu, członków jego organów, zastępców dyrektora i pracowników Europolu,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o ratyfikacji Protokołu z dnia 27 listopada 2003 r. zmieniającego Konwencję w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Policji (Konwencję o Europolu), sporządzonego w oparciu o artykuł 43 ustęp 1 tej Konwencji,

- drugie czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o współpracy Rady Ministrów z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej,

- drugie czytanie projektu uchwały w sprawie polityki karnej w Polsce,

- trzecie czytanie projektu ustawy o utworzeniu Krajowej Rady do Spraw Bioetyki,

- informację Prezesa Trybunału Konstytucyjnego o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w 2003 r.,

- informację Rzecznika Interesu Publicznego o swojej działalności w 2003 r. wraz z wnioskami wynikającymi ze stanu przestrzegania przepisów ustawy,

- zmiany w składzie komisji senackich.

Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw

Sejm uchwalił tę ustawę na 75. posiedzeniu, 14 maja 2004 r. Do Senatu trafiła 18 maja. Marszałek skierował ją do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności oraz do Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia przedstawiła senator Wiesława Sadowska. Senator przypomniała, że minął już rok od momentu przedłożenia tego projektu Sejmowi. Pracowała nad nim Komisja Nadzwyczajna do spraw zmian w kodyfikacjach. Wcześniej projektodawca przekazał ją do zaopiniowania Radzie Legislacyjnej, rzecznikowi praw obywatelskich, Sądowi Najwyższemu, Krajowej Radzie Sądownictwa, Naczelnej Radzie Adwokackiej, Krajowej Radzie Radców Prawnych, Krajowej Radzie Notarialnej i Krajowej Radzie Komorniczej oraz pełnomocnikowi rządu do spraw równego statusu kobiet i mężczyzn.

Senator zaakcentowała, iż tak szerokie konsultacje świadczą o tym, że ustawa ta jest aktem o szczególnej doniosłości społecznej. Ma ona na celu dostosowanie przepisów do zasad gospodarki rynkowej, ułatwienie małżonkom prowadzenia działalności gospodarczej i chronienie interesów ich ewentualnych kontrahentów, a jednocześnie dobra rodziny.

Jak wskazała senator sprawozdawca, nowelizacja dotyczyła dwóch obszarów - jeden, niewielki, odnosił się do zawierania małżeństw, a drugi, obszerny, dotyczył stosunków majątkowych małżonków. Propozycja zrównania uprawnień w wypadku zawierania małżeństw przez osoby niepełnoletnie - równość ta dotyczyłaby płci - nie znalazła akceptacji wśród posłów. Pozostał zatem drugi obszar nowelizacji, regulujący zagadnienia majątkowe. Dotyczył on sześciu zasadniczych spraw.

Przede wszystkim pozostawiono wspólność majątkową jako zasadę obowiązującą, ustrojową. Jednocześnie zmodyfikowano pewne unormowania tej zasady, między innymi poprzez zastąpienie niektórych sformułowań określeniami bardziej przystającymi do obecnych realiów ekonomicznych. Na przykład zamiast dotychczasowego terminu "wynagrodzenie za inne świadczone usługi" wprowadzono termin "dochody z innej działalności zarobkowej".

Radykalna zmiana polegała na pełnej surogacji majątków osobistych małżonków, dzięki czemu rozwiązano problem zbiegu konsekwencji prawnych wynikających ze wspólności majątkowej małżeńskiej i innego rodzaju wspólności łącznej.

Kolejną nowością było zerwanie z dotychczasową zasadą wykonywania zwykłego zarządu majątkiem wspólnym. Każdy z małżonków ma prawo do samodzielnego zarządzania majątkiem wspólnym z odstępstwami, o których mówi się w art. 37 §1 projektu ustawy. Istotną nowością jest też art. 34, dający prawo do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego.

Nowe prawo nakłada na małżonków obowiązek udzielania wzajemnej informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu i o zaciągniętych zobowiązaniach obciążających ten majątek. Niewykonanie tego obowiązku może skutkować ograniczeniem lub pozbawieniem prawa do samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym lub ustanowieniem przymusowej rozdzielności majątkowej.

Przyjęto też całkowicie nowe rozwiązanie dotyczące zaspokajania z majątku wspólnego wierzycieli, których dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków. Inne rozwiązanie dotyczyło sytuacji, gdy zobowiązanie zostało zaciągnięte za wiedzą i zgodą współmałżonka, inne zaś, gdy zostało zaciągnięte bez tej zgody i wiedzy. W ustawie doprecyzowano, jakiego rodzaju wierzytelności nie mogą być zaspokajane z majątku wspólnego.

Małżonkom zapewniono prawną możliwość wyboru nie tylko wspólności umownej lub rozdzielności, lecz także ustroju rozdzielności z wyrównaniem dorobków na wypadek ustania małżeństwa. Rozszerzono zatem zakres swobody małżonków w kwestii zawierania umów majątkowych. W razie ustania małżeństwa lub rozdzielności majątkowej, w wypadku zwiększenia wielkości majątku dopuszczalne jest żądanie wyrównania różnicy w dorobkach. Można tego dokonać umownie lub sądownie.

Senator sprawozdawca wskazała na jeszcze jedną zmianę, umieszczoną w noweli ustawy z uwagi na rekomendację nr R81\15 Komitetu Ministrów Rady Europy. Dotyczyła ona regulacji korzystania przez małżonków z mieszkania będącego własnością jednego z nich. Przepisy wzmacniają pozycję małżonka, do którego mieszkanie nie należy, przyznając mu prawo do korzystania z niego.

Senator W. Sadowska poinformowała, że Komisja Polityki Społecznej i Zdrowia postanowiła zaproponować wniesienie do ustawy jednej poprawki o charakterze porządkującym.

Sprawozdanie Komisji Ustawodawstwa i Praworządności przedstawiła senator Krystyna Sienkiewicz. Senator zaakcentowała, że kodeks rodzinny i opiekuńczy, po blisko czterdziestu latach obowiązywania w zmieniającym się otoczeniu politycznym, gospodarczym, społecznym i prawnym, powinien być dostosowany również do majątkowych stosunków małżeńskich. Ułatwi to małżonkom prowadzenie działalności gospodarczej.

Senator sprawozdawca podkreśliła, że wspólność majątkowa małżonków nie może nadmiernie ograniczać ich swobody osobistej i majątkowej. Prawo do samodzielnego zarządu przedmiotami służącymi do wykonywania zawodu lub działalności gospodarczej przysługiwałoby zatem wyłącznie temu z małżonków, który wykonuje zawód wymagający odrębności lub prowadzi działalność gospodarczą. Chodzi więc o prawo do zapewnienia nieskrępowanej - w tym aspekcie - działalności zawodowej lub gospodarczej.

Senator zwróciła też uwagę na ważne novum wprowadzane rozpatrywaną zmianą kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a mianowicie na zapisany w ustawie sposób zaspokajania wierzyciela, którego dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków. Chodzi o zaspokojenie z majątku wspólnego małżonków w sytuacji, gdy zobowiązanie powstało za zgodą współmałżonka czy też, gdy taka zgoda nie została udzielona. Jest to dokładnie zapisane w zmianie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Senator wskazała na jeszcze jedną zmianę w ustawie. Spowodowało ją orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, dopominały się o nią także stowarzyszenia ojców. Chodzi o prawo mężczyzny będącego biologicznym ojcem dziecka do dochodzenia ustalenia ojcostwa. Domniemany ojciec nabył również prawo do żądania ustalenia ojcostwa w razie śmierci dziecka.

Senator sprawozdawca zaznaczyła, iż zmiany w kodeksie uzyskały pozytywne opinie już na etapie konsultacji. Pozytywną opinię wyraził też na posiedzeniu Komisji Ustawodawstwa i Praworządności przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego. Posłowie również - poza tym, że odrzucili art. 10, który już w  wersji przesłanej do Senatu nie występuje - zgodnie przyjęli rządowy projekt i autopoprawkę.

W imieniu Komisji Ustawodawstwa i Praworządności senator K. Sienkiewicz wniosła o przyjęcie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy, wraz z trzema poprawkami zaproponowanymi przez komisję.

Przedstawione propozycje rozpatrzyły dwie komisje senackie. Połączone komisje jednogłośnie poparły wszystkie zgłoszone poprawki.

Poprawki poddano pod głosowanie, a następnie Izba jednomyślnie, 77 głosami, podjęła uchwałę:

Uchwała

Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw

Ustawa została uchwalona przez Sejm na 75. posiedzeniu, 14 maja 2004 r. Do Senatu trafiła 18 maja. Marszałek skierował ją do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności. Komisja, po rozpatrzeniu ustawy, przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Jednocześnie komisja dostrzegła potrzebę wprowadzenia zmian legislacyjnych wykraczających poza materię ustawy i na podstawie art. 69 ust. 1 Regulaminu Senatu przedstawiła wniosek o podjęcie inicjatywy ustawodawczej.

Zgodnie z art. 69 ust. 2 Regulaminu Senatu wniosek o podjęcie inicjatywy ustawodawczej przedstawiany jest przez sprawozdawcę wraz ze sprawozdaniem komisji w sprawie rozpatrywanej ustawy.

Po wysłuchaniu wniosku Senat rozstrzyga o przystąpieniu do drugiego czytania projektu ustawy z wyłączeniem stosowania art. 79 oraz art. 80 ust. 1, 2 i 4 Regulaminu Senatu. W razie przyjęcia wniosku drugie czytanie przeprowadza się na tym samym posiedzeniu, jako odrębny punkt porządku obrad. Niepodjęcie uchwały w sprawie przystąpienia do drugiego czytania oznacza skierowanie projektu do rozpatrzenia w trybie określonym w dziale IX Regulaminu Senatu.

Sprawozdanie Komisji Ustawodawstwa i Praworządności przedstawiła senator Teresa Liszcz. Senator podkreśliła, że rozpatrywana ustawa jest ogromnie ważna. Ma ona bezpośredni związek z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z 4 grudnia 2001 r., dotyczącym art. 417 i 418 kodeksu cywilnego, a mianowicie przepisów regulujących odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej. W tym orzeczeniu uznano za niekonstytucyjny art. 418 kodeksu cywilnego, który ograniczał w sposób szczególnie dotkliwy odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez orzeczenia lub decyzje funkcjonariuszy publicznych. Odpowiedzialność Skarbu Państwa była uzależniona od ustalenia kwalifikowanej winy funkcjonariusza, który wydał dane orzeczenie, a dodatkowo wina ta musiała być stwierdzona w sposób szczególny: orzeczeniem sądu lub orzeczeniem dyscyplinarnym. Art. 418 został więc przez ustawodawcę wyeliminowany z kodeksu cywilnego, a odpowiedzialność, która była dotąd uregulowana w tym artykule, będzie regulowana na zasadach określonych w art. 417.

Problem jednak nie został rozstrzygnięty, ponieważ w dalszym ciągu cała regulacja odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej nie była w pełni dostosowana do art. 77 konstytucji, z którego wynika, że obywatel ma prawo do pełnego odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez działanie organu władzy publicznej, jeżeli to działanie było nielegalne, to znaczy nie miało podstawy prawnej albo zostało wykonane z naruszeniem prawa.

Ustawa sejmowa przewiduje kompleksową regulację tej problematyki w zmienionym art. 417 i w nowo dodanych art. 4171 i 4172 oraz w zmienianych przepisach niektórych innych ustaw, w których w sposób odrębny uregulowano odpowiedzialność odszkodowawczą państwa w związku z uchyleniem prawomocnych decyzji w wyniku wznowienia postępowania bądź stwierdzenia nieważności (chodzi o przepis zawarty w kodeksie postępowania administracyjnego oraz w ustawie z 2002 r. o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, a także w ustawie z 1997 r. - Ordynacja podatkowa).

Senator sprawozdawca poinformowała, że na posiedzeniu z udziałem przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości i profesora Radwańskiego, przewodniczącego Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, działającej przy ministrze sprawiedliwości, członkowie komisji stwierdzili, że jest to regulacja, która nie wzbudza wątpliwości i jest bardzo potrzebna.

W czasie dyskusji zostały jednak zgłoszone pewne pytania i wątpliwości, dotyczące zwłaszcza art. 4171 §4. Jest to nowe uregulowanie w naszym kodeksie. Chodzi o szkodę, która została wyrządzona przez niewydanie aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa. O tym, że niewydanie danego aktu było niezgodne z prawem, stwierdza sąd rozpoznający sprawę o naprawienie szkody. Przepis ten przewiduje, że sąd orzekający, czyli sąd rejonowy albo okręgowy, stwierdza niewykonanie określonego obowiązku i zasądza odszkodowanie, jeżeli zostanie wykazane, że wskutek tego zaniechania wystąpiła szkoda.

Senator T. Liszcz podkreśliła, że przepis ten budził duże wątpliwości już na etapie prac sejmowych. Obawy dotyczyły tego, czy sąd powszechny, zwłaszcza sąd niskiego szczebla, powinien być upoważniony do stwierdzania, że nastąpiło zaniechanie legislacyjne. Ponadto przepis ten odnosi się nie tylko do zaniechania wydania aktu wykonawczego do ustawy, bo to zapewne zostałoby przyjęte. Z brzmienia tego przepisu wynika, że mogłoby chodzić także o sytuacje, kiedy konstytucja zobowiązuje władze do wydania ustawy w określonej materii, a ustawa nie została wydana.

Jak się wydaje, w takiej kwestii byłby właściwy raczej Trybunał Konstytucyjny, który stwierdzałby, czy nastąpiło zaniechanie legislacyjne, czy nie. Nie ma jednak przepisu - ani w konstytucji, w części określającej kompetencje trybunału, ani w ustawie o Trybunale Konstytucyjnym - który dotyczyłby tej sytuacji. Być może w drodze wykładni udałoby się uznać, że trybunał jest organem właściwym w takiej sprawie. Ale trybunału nie uznaje się raczej za organ właściwy do stwierdzania zaniechania legislacyjnego. A więc istnieje ewidentna luka i tę lukę ma wypełnić art. 4171 §4 w taki sposób, jaki  jest na gruncie obecnego prawa możliwy. Senator zaznaczyła, że nie jest to wprawdzie rozwiązanie idealne, ale wydaje się, że nie można mu zarzucić niekonstytucyjności. Lepszy jest taki przepis, może nie do końca doskonały, aniżeli luka, która ewidentnie będzie nadal istniała, jeśli ten przepis zostałby utrącony.

Senator poinformowała, że Komisja Ustawodawstwa i Praworządności próbowała uściślić ten przepis, by budził on mniejsze obawy. W związku z tym postanowiła zaproponować poprawkę, polegającą na dodaniu w §4 po wyrazach "obowiązek wydania" wyrazów "w określonym terminie" - po to, aby tylko w tych wypadkach, kiedy w upoważnieniu do wydania aktu normatywnego był określony termin, do którego powinien być wydany akt, jak na przykład rozporządzenie Rady Ministrów bądź rozporządzenie ministra, mogło nastąpić stwierdzenie przez sędziego sądu powszechnego orzekającego w sprawie o odszkodowania, że nastąpiło zaniechanie legislacyjne. Wtedy jest to tak oczywiste, iż nie powinno budzić żadnych obaw. Jeżeli jest przewidziany wyraźny termin, do którego akt miał być wydany, termin ten minął, aktu nie ma, to prostą sprawą jest stwierdzenie, że zaniechanie legislacyjne miało miejsce.

Zmiany w innych ustawach, w szczególności w art. 153, 160 i 161 k.p.a., oraz w art. 287 prawa o postępowaniu przed sądami, wynikają z tego, że nowa regulacja w kodeksie cywilnym odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej zastąpiła już te odrębne regulacje. Nie ma potrzeby ich istnienia, gdyż ta problematyka została wyczerpana przez nowe regulacje kodeksu cywilnego.

Senator sprawozdawca zwróciła uwagę także na przepis art. 4172, który przewiduje w niektórych sytuacjach obowiązek naprawienia przez Skarb Państwa szkody wyrządzonej nawet przy wykonywaniu władzy publicznej zgodnie z prawem. Chodzi o to, że następstwa takich szkód powinno się rozkładać na wszystkich, a nie powinien ryzyka wyrządzenia szkody przy wykonywaniu władzy publicznej, nawet w zgodzie z prawem, ponosić tylko jeden obywatel, u którego ta szkoda konkretnie zaistniała.

Senator T. Liszcz poinformowała również, że rozpatrując ustawę, członkowie komisji stwierdzili, iż potrzebna jest zmiana jeszcze jednego przepisu ordynacji podatkowej, który Trybunał Konstytucyjny uznał także za niezgodny z prawem, chodziło o art. 260 §1. Sejm zmienił tylko art. 160 §1 tej ordynacji. Komisja - w związku z obowiązującym regulaminem i zacieśnionym przez Trybunał Konstytucyjny pojęciem poprawki senackiej - nie mogła wprowadzić odpowiedniej zmiany do ustawy, wobec czego postanowiła po raz pierwszy skorzystać z szybkiej ścieżki inicjatywy ustawodawczej, którą dla Senatu przewiduje art. 69 ust. 1 regulaminu Izby.

Senator wniosła o rozpatrzenie przedstawionej inicjatywy jako następnego punktu porządku obrad bieżącego posiedzenia.

Zgodnie z art. 69 ust. 3 Regulaminu Senatu po wysłuchaniu sprawozdawcy Senat rozstrzyga o przystąpieniu do drugiego czytania projektu ustawy.

Przeprowadzono głosowanie, w wyniku którego Senat jednomyślnie, 63 głosami, zdecydował o przystąpieniu do drugiego czytania projektu ustawy o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa.

Podczas dyskusji nad ustawą o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw senatorowie Ewa Serocka, Teresa Liszcz i Bogusław Litwiniec zgłosili propozycje poprawek do nowelizacji.

Propozycje zmian w ustawie rozpatrzyła komisja senacka. Komisja poparła dwie poprawki.

Poszczególne poprawki poddano pod głosowanie, a następnie Izba 77 głosami, przy 1 wstrzymującym się, powzięła uchwałę:

Uchwała

Drugie i trzecie czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa

Przewodniczący obradom wicemarszałek Ryszard Jarzembowski przypomniał, że podczas rozpatrywania tego projektu ustawy nie mają zastosowania przepisy dotyczące pierwszego czytania w komisjach senackich, czyli art. 79 oraz 80 ust. 1, 2 i 4 regulaminu Izby.

Projekt ustawy przedstawiła senator Teresa Liszcz. Senator przypomniała, iż zgodnie z ustawą sejmową z 14 maja br., zmieniającą kodeks cywilny i inne ustawy, ulega zmianie także ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, z tym że zmienia się tylko przepis art. 261 §1 oraz dodaje się art. 261a. Jednakże - jak poinformowała senator sprawozdawca - obecny na posiedzeniu komisji przewodniczący komisji kodyfikacyjnej zwrócił uwagę senatorów, że w związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z 23 września 2003 r. zmiany wymaga także art. 260 §1 ordynacji podatkowej. Przepis ten zawęża odpowiedzialność za szkodę będącą skutkiem decyzji organu skarbowego, która to decyzja została następnie uchylona w wyniku wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności, do rzeczywistej szkody, do tak zwanego damnum emergens, doznanego rzeczywiście uszczerbku, bez uwzględniania w tym odszkodowaniu zasadnie spodziewanych utraconych korzyści, czyli tak zwanego lucrum cessans. Tymczasem, zgodnie z art. 77 konstytucji, za nielegalne działania władz publicznych należą się pełne odszkodowania, a więc uwzględniające nie tylko rzeczywisty uszczerbek, ale także utracone lucrum cessans. Dlatego komisja postanowiła zaproponować zmianę zmierzającą w tym kierunku.

Senator T. Liszcz zaznaczyła, że ten przepis zmienił się wskutek wydania orzeczenia przez trybunał, należy więc uznać słowa "rzeczywistą szkodę" za nieistniejące. Jednak nie do każdego sędziego dociera informacja o orzeczeniu trybunału, a więc i dla czystości legislacyjnej, i dlatego, żeby wiedza o tym, iż obowiązuje pełne odszkodowanie, a nie ograniczone do rzeczywistej szkody, dotarła do każdego sądu, każdego sędziego i innego adresata normy, komisja zaproponowała, korzystając z szybkiej ścieżki przewidzianej w art. 69 ust. 1 Regulaminu Senatu, zmianę ustawy - Ordynacja podatkowa. Polegała ona na tym, że sformułowano na nowo §1 tego artykułu w taki sposób, by w sytuacji, gdy została wyrządzona szkoda decyzjami, o których w tym przepisie mowa, Skarb Państwa ponosił pełną odpowiedzialność odszkodowawczą.

Senator sprawozdawca podała, iż projektowana ustawa liczy tylko dwa artykuły. Pierwszy zmienia art. 260 §1, a drugi mówi o tym, że ustawa wchodzi w życie w ciągu dwóch tygodni od ogłoszenia, ale ma zastosowanie do wszystkich szkód, które powstały po dniu wejścia w życie art. 77 konstytucji, czyli po 17 października 1997 r.

W imieniu komisji senator sprawozdawca wniosła o uchwalenie przedstawionej inicjatywy.

Ponieważ w trakcie dyskusji nie zgłoszono żadnego wniosku o charakterze legislacyjnym, Senat przystąpił do trzeciego czytania projektu ustawy, obejmującego jedynie głosowanie.

W jego wyniku Izba jednomyślnie, 78 głosami, przyjęła projekt ustawy - Ordynacja podatkowa i podjęła uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu tego projektu uchwały:

Uchwała

Senat odrzucił ustawę o zmianie ustawy o systemie oświaty

Sejm uchwalił rozpatrywaną ustawę na swoim 75. posiedzeniu, 14 maja 2004 r. 18 maja ustawa została skierowana do Senatu. Marszałek przekazał ją do Komisji Nauki, Edukacji i Sportu oraz do Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi, a następnie do Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania.

Senator Krzysztof Jurgiel przedstawił sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Senator wskazał, iż celem tej ustawy jest z jednej strony ustanowienie podstaw prawnych zakładania i prowadzenia publicznych szkół rolniczych i placówek rolniczych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym oraz publicznych szkół leśnych odpowiednio przez ministra właściwego do spraw rolnictwa i ministra właściwego do spraw środowiska, z drugiej zaś - umożliwienie przejmowania do 31 grudnia 2005 r. przez tych ministrów, w drodze porozumienia, prowadzenia szkół rolniczych oraz szkół leśnych, które zostały przejęte przez samorząd powiatowy1 stycznia 1999 r.

Ustawa dokonuje stosownych zmian w przepisach merytorycznych ustawy z  7 września 1991 r. o systemie oświaty, a także zawiera przepisy przejściowe, które mają na celu określenie zasad przejęcia wymienionych szkół i placówek prowadzonych przez powiaty.

Senator poinformował, że podczas posiedzenia komisji odbyła się dyskusja, złożono też wniosek o odrzucenie uchwalonej przez Sejm ustawy. Zapoznano się także z opiniami różnych instytucji, które pracują na rzecz rolnictwa, czy też zajmują się oświatą.

Rząd zajął w tej sprawie negatywne stanowisko. Był przeciwny temu, by zmieniać system edukacyjny obowiązujący w Polsce, i umożliwić prowadzenie placówek rolniczych przez ministerstwo, chciał natomiast utrzymać możliwość prowadzenia szkół tylko przez samorządy powiatowe.

Za przyjęciem ustawy opowiedziały się takie organizacje, jak Związek Nauczycielstwa Polskiego oraz Krajowy Związek Kółek i Organizacji Rolniczych. Także zespół szkół leśnych przysłał w tej sprawie pismo, w którym opowiedział się za koniecznością przejęcia szkół leśnych przez ministra rolnictwa. Negatywną opinię na temat projektu przedstawił natomiast Związek Powiatów Polskich.

Senator K. Jurgiel poinformował, że w wyniku dyskusji komisja postanowiła zgłosić osiem poprawek do rozpatrywanej ustawy. Większość stanowiły zmiany legislacyjne, doprowadzające uchwaloną przez Sejm ustawę do zgodności z prawem. Senator poinformował, że komisja postanowiła zarekomendować przyjęcie ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty wraz z ośmioma poprawkami.

Sprawozdanie Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej oraz Komisji Nauki, Edukacji i Sportu przedstawił senator Zbyszko Piwoński. W imieniu komisji senator wniósł o odrzucenie ustawy w całości.

Senator sprawozdawca wskazał, iż istotą tej ustawy, będącej kolejną nowelizacją ustawy o systemie oświaty i wychowania, jest stworzenie warunków do tego, aby minister właściwy do spraw rolnictwa i rozwoju wsi oraz minister właściwy do spraw ochrony środowiska mogli, za zgodą odpowiedniego samorządu powiatowego, przejąć na swoje utrzymanie wybraną szkołę rolniczą lub leśną oraz żeby te dwa resorty mogły takie szkoły zakładać, tak jak było to poprzednio.

Jak stwierdził senator Z. Piwoński, wnioskodawcy, zainspirowani przez środowiska nauczycielskie tych szkół, zgłaszając ten projekt, kierowali się dobrymi intencjami, chcieli bowiem, aby te szkoły mogły pracować w korzystniejszych warunkach ekonomicznych, gdyż w ich przekonaniu odpowiednie resorty mają większe możliwości od samorządów powiatowych.

Komisje senackie nie podzieliły jednak stanowiska wnioskodawców i jednomyślnie podjęły decyzję o odrzuceniu ustawy, kierując się następującymi względami.

Po pierwsze, komisje uznały, że argument ekonomiczny jest mitem. Tak może było kiedyś, ale dziś obowiązuje jednolita zasada, że wszystkie szkoły finansowane są z tej samej subwencji oświatowej, a różnica między nimi zależy jedynie od tak zwanej wagi przyporządkowanej danemu typowi szkoły. Wprawdzie, jak można przypuszczać, resorty rolnictwa i ochrony środowiska kosztem innych zadań mogą wygospodarować niewielkie środki i przeznaczyć je ewentualnie na wsparcie tych szkół i praktycznej nauki zawodu, jak również na ich wyposażenie. Takie możliwości istnieją jednak obecnie i - w imieniu komisji - senator sprawozdawca zwrócił się do obydwu resortów, by korzystając z tej możliwości, zadbały o wsparcie kształcenia kadr, które będą wykonywały powierzone im zadania.

Po drugie, w większości wypadków już nie są to jednolite szkoły rolnicze czy leśne, są to natomiast zespoły szkół kształcące w różnych zawodach, również z klasami liceów ogólnokształcących. Byłoby zatem dość dziwne, gdyby taką szkołę miał prowadzić jeden z wymienionych resortów.

Uzasadniając odmowę poparcia ustawy, senator sprawozdawca wskazał, że jej przyjęcie burzyłoby cały obecny system zarządzania oświatą, w myśl którego do gminy należy organizowanie i prowadzenie przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjalnych, do powiatu - szkół specjalnych i ponadgimnazjalnych, a do województwa - medycznych, pedagogicznych i innych szkół ponadgimnazjalnych.

Senator sprawozdawca wyraził żal, że mimo zgłaszanych inicjatorom tej nowelizacji sugestii, by zamiast inicjatywy w sprawie przeniesienia tych szkół do resortów rolnictwa i środowiska podjąć inicjatywę przeniesienia ich na szczebel wojewódzki, nie podjęto tej myśli i dlatego Senat ma do czynienia z takim właśnie rozwiązaniem prawnym, jakie zawiera ten akt. A przeniesienie tych szkół na szczebel wojewódzki nie wymagałoby nawet nowych rozwiązań ustawowych.

Kolejny argument przemawiający za odrzuceniem ustawy to fakt, że ewentualne przejęcie kilku czy nawet kilkunastu szkół przez odpowiedni resort byłoby bardzo kosztownym przedsięwzięciem, wymagającym powołania odpowiedniego departamentu bądź innego organu oraz całej infrastruktury, w tym również nadzoru pedagogicznego, ośrodka doradztwa czy też doskonalenia zawodowego nauczycieli szkół rolniczych.

Przyjęcie tej ustawy byłoby zatem złym rozwiązaniem, cofnięciem w procesie decentralizacji państwa i delegowania uprawnień administracji rządowej na rzecz samorządów.

Senator sprawozdawca podkreślił, że, jak na ironię, w tym samym czasie, kiedy Izba rozpatruje tę ustawę, przygotowywana jest kolejna ustawa przekazująca zadania administracji rządowej samorządowi wojewódzkiemu, również ośrodki doradztwa rolniczego, co jest całkowitym zaprzeczeniem idei rozpatrywanej ustawy.

Podczas dyskusji nad ustawą wniosek o jej odrzucenie złożył senator Józef Dziemdziela.

Przedstawione propozycje rozpatrzyły trzy komisje senackie. Połączone komisje poparły wniosek o odrzucenie ustawy w całości. Sprawozdawca połączonych komisji senator Z. Piwoński poinformował, że - uwzględniając intencję autorów nowelizacji - członkowie komisji przyjęli małą nowelizację w postaci inicjatywy legislacyjnej w sprawie przedłużenia terminu przemieszczenia przedmiotowch szkół ze szczebla powiatu na szczebel wojewódzki. To gwarantuje, że będą one funkcjonowały odpowiednio do zapotrzebowania w rejonach na określone wykwalifikowane kadry. Senator zaznaczył, że inicjatywa ta była konsekwencją wniosku o odrzucenie rozpatrywanej nowelizacji.

Zgodnie z regulaminem najpierw poddano pod głosowanie wniosek o odrzucenie ustawy.

Izba 65 głosami, przy 15 przeciw i 2 wstrzymujących się, zaakceptowała ten wniosek i podjęła uchwałę o odrzuceniu ustawy.

W uzasadnieniu podjętej uchwały stwierdzono:

"Uchwalona przez Sejm 14 maja 2004 r. ustawa o zmianie ustawy o systemie oświaty była przedmiotem wnikliwego rozpatrzenia zarówno przez Senat, jak również komisje senackie - Komisję Nauki, Edukacji i Sportu, Komisję Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Komisję Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej. Senat podjął uchwałę o odrzuceniu tej ustawy, mając na względzie negatywną ocenę poszczególnych postanowień oraz skutków jej wejścia w życie.

Istotą ustawy jest z jednej strony ustanowienie podstaw prawnych zakładania i prowadzenia publicznych szkół rolniczych i placówek rolniczych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym oraz publicznych szkół leśnych odpowiednio przez ministra właściwego do spraw rolnictwa i ministra właściwego do spraw środowiska, z drugiej zaś - umożliwienie przejmowania do 31 grudnia 2005 r. przez tych ministrów, w drodze porozumienia, prowadzenia szkół rolniczych oraz szkół leśnych, które zostały przejęte z dniem 1 stycznia 1999 r. przez samorząd powiatowy. Zdaniem Senatu, regulacja ta budzi zastrzeżenia z punktu widzenia obowiązującego systemu oświaty i systemu samorządu terytorialnego.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 pkt 1 ustawy z 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2003 r. Nr 159, poz. 1548 ze zm.) zadania i kompetencje w zakresie problematyki kształcenia, nauczania i wychowania dzieci i młodzieży przysługują - co do zasady - ministrowi właściwemu do spraw oświaty i wychowania. Regulacja ta ma na celu przede wszystkim zapewnienie spójności w zakresie realizacji polityki Rady Ministrów w tym obszarze. Należy przy tym podkreślić, iż z mocy ustawy z 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2003 r. Nr 24, poz. 199 ze zm.) na ministrze tym ciąży obowiązek uzgodnienia projektu dokumentu rządowego, w tym projektu aktu normatywnego, z każdym członkiem Rady Ministrów. Uszczegółowienie trybu realizacji tego obowiązku nastąpiło w uchwale nr 49 Rady Ministrów z 19 marca 2002 r. - Regulamin pracy Rady Ministrów (M. P. Nr 13, poz. 221 ze zm.). W tym kontekście Senat negatywnie ocenił te przepisy ustawy, których skutkiem wejścia w życie byłoby ukształtowanie się stanu prawnego, zgodnie z którym odpowiednio minister właściwy do spraw rolnictwa i minister właściwy do spraw środowiska współuczestniczyliby - w odniesieniu do wszystkich typów szkół - w wydawaniu rozporządzeń ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania dotyczących ramowych planów nauczania, podstaw programowych kształcenia w poszczególnych zawodach, a także warunków i trybu zalecania do użytku szkolnego środków dydaktycznych.

Senat uznał za niecelowe uregulowanie, dające możliwość zakładania i prowadzenia publicznych szkół rolniczych i placówek rolniczych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym oraz publicznych szkół leśnych odpowiednio przez ministra właściwego do spraw rolnictwa i ministra właściwego do spraw środowiska, a także przejmowania do 31 grudnia 2005 r. przez tych ministrów, w drodze porozumienia, prowadzenia szkół rolniczych oraz szkół leśnych, które zostały przejęte 1 stycznia 1999 r. przez samorząd powiatowy. Unormowanie takie jest sprzeczne z modelem nowoczesnego, zdecentralizowanego systemu oświaty oraz nie uwzględnia negatywnych opinii środowisk samorządowych. Będzie ono zarazem generować dodatkowe koszty, zważywszy w szczególności na konieczność utworzenia odpowiednich komórek organizacyjnych w strukturach Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministerstwa Środowiska, których zakres działania obejmowałby problematykę oświatową. Zdaniem Senatu, brak jest podstaw do twierdzenia, że scentralizowany system oświaty rolniczej i leśnej zapewni tym szkołom korzystniejsze od obecnych warunki finansowe i organizacyjne. W toku senackiego postępowania legislacyjnego zwracano ponadto uwagę, iż wejście w życie ustawy mogłoby dać asumpt do postulatów prawnego i organizacyjnego wyodrębniania się na podobnych zasadach innych typów szkół publicznych, co byłoby swoistym początkiem dekompozycji obowiązującego systemu edukacji.

Reasumując, Senat uważa, że ustawa przyjmuje rozwiązania sprzeczne z obowiązującym systemem oświaty i systemem samorządu terytorialnego, stanowiąc zaprzeczenie zasady subsydiarności. W tym stanie rzeczy Senat odrzucił ustawę".

Poprawki Senatu do ustawy o zmianie ustawy - Prawo o notariacie

Rozpatrywana ustawa został uchwalona przez Sejm na 75. posiedzeniu, 14 maja 2004 r. Do Senatu została przekazana 18 maja i tego samego dnia, zgodnie z art. 68 ust. 1 regulaminu Izby, marszałek skierował ją do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Przedstawił je senator Andrzej Jaeschke. Senator poinformował, że komisja rozpatrywała projekt sejmowy na swym posiedzeniu 27 maja. Po dyskusji, w której brali udział przedstawiciele Krajowej Rady Notarialnej i Ministerstwa Sprawiedliwości, komisja postanowiła rekomendować Izbie przyjęcie projektu ustawy o zmianie ustawy - Prawo o notariacie z dwiema poprawkami.

Poprawki do ustawy zgłosili także senatorowie podczas dyskusji.

Wszystkie propozycje rozpatrzyła komisja senacka. Komisja poparła dwie poprawki.

Proponowane zmiany poddano pod głosowanie, a następnie Izba 78 głosami, przy 1 głosie przeciw i 4 wstrzymujących się, podjęła uchwałę:

Uchwała

Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o ratyfikacji Umowy wielostronnej
w sprawie opłat trasowych, sporządzonej w Brukseli dnia 12 lutego 1981 r.

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 75. posiedzeniu, 14 maja 2004 r. Do Senatu została przekazana 18 maja i tego samego dnia, zgodnie z art. 68 ust. 1 regulaminu Izby, marszałek skierował ją do Komisji Spraw Zagranicznych oraz do Komisji Skarbu Państwa i Infrastruktury. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych przedstawił senator Zygmunt Cybulski. Senator zaznaczył, że natężenie ruchu w komunikacji powietrznej wymaga określonych regulacji prawnych. Zadanie to podjęła Europejska Organizacja do spraw Bezpieczeństwa Żeglugi Powietrznej "Eurocontrol". Jej celem jest ujednolicenie procedur kontroli ruchu lotniczego w europejskiej górnej przestrzeni powietrznej. Najważniejsze zadania tej organizacji to między innymi wdrażanie Europejskiego Programu Zarządzania Ruchem Lotniczym, optymalizacja użytkowania europejskiej przestrzeni powietrznej, koordynowanie systemów ruchu lotniczego na poziomie europejskim, prowadzenie prac badawczo-rozwojowych mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa żeglugi powietrznej, a także opracowanie przepisów i standardów dla żeglugi powietrznej.

Senator sprawozdawca poinformował, że według uzasadnienia przedstawionego przez rząd, które podzieliła komisja, akcesja Wspólnot Europejskich do Eurocontrol diametralnie zmieni sytuację w dziedzinie zarządzania ruchem lotniczym w Europie. Ścisłe powiązanie tych dwóch organów będzie wywierało wpływ na cały sektor transportu lotniczego w poszerzonej Europie.

Pełne członkostwo w Eurocontrol pozwoli przedstawicielom Polski uczestniczyć w procesach podejmowania decyzji dotyczących spraw kontroli i zarządzania ruchem lotniczym oraz współpracować przy programach obejmujących cały kontynent europejski. Będą mieli także możliwość wpływania na ustalanie procedur i podejmowanie decyzji wewnątrz tej organizacji. Członkostwo w organizacji Eurocontrol pozwoli na pełne uczestnictwo w jej pracach z prawem głosu i współdecydowania, bezpłatne uczestnictwo we wszystkich programach realizowanych przez Eurocontrol, bezpłatne wsparcie dla realizacji strategicznych projektów dotyczących zarządzania ruchem lotniczym, bezpłatne szkolenie w instytucjach szkoleniowych Eurocontrol, bezpłatne uczestnictwo w pracach badawczych i konsultingowych, możliwość zatrudnienia obywateli polskich w jednostkach organizacyjnych Eurocontrol, zmniejszenie kosztów zarządzania ruchem lotniczym dzięki zastosowaniu technik i procedur opracowanych przez tę organizację, pełną harmonizację w zakresie klasyfikacji i organizacji przestrzeni powietrznej Rzeczypospolitej Polskiej z przestrzenią europejską, poprawę bezpieczeństwa lotniczego, zmniejszanie kosztów związanych z wypadkami i incydentami lotniczymi, wreszcie optymalizację użytkowania przestrzeni powietrznej.

Senator Z. Cybulski zaznaczył, że ratyfikacja omawianych aktów prawnych jest warunkiem członkostwa w organizacji międzynarodowej Eurocontrol. Członkostwo w tej organizacji wiąże się z możliwością realizowania niektórych zadań w zakresie zarządzania przestrzenią powietrzną przy pomocy organów międzynarodowych lub organów zarządzania ruchem lotniczym innych państw na podstawie umów międzynarodowych wiążących Rzeczpospolitą Polską. Oznacza to przeniesienie niektórych uprawnień państwa wynikających ze zwierzchnictwa w przestrzeni powietrznej na organizację międzynarodową.

W świetle przedłożonego przez rząd uzasadnienia strona polska powinna: po pierwsze, w celu uzyskania pełnego członkostwa w Eurocontrol przedłożyć dokumenty ratyfikacyjne Międzynarodowej konwencji o współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa żeglugi powietrznej Eurocontrol z dnia 13 grudnia 1960 r., wraz z protokołami z 1970 r., z 1978 r. i 1981 r., oraz Umowy wielostronnej w sprawie opłat trasowych z dnia 12 lutego 1981 r.; po drugie, podpisać, a następnie ratyfikować Protokół ujednolicający Międzynarodową konwencję o współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa żeglugi powietrznej Eurocontrol, sporządzony dnia 27 czerwca 1997 r., oraz protokół z dnia 8 października 2002 r. w sprawie przystąpienia Wspólnoty Europejskiej do Międzynarodowej konwencji o współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa żeglugi powietrznej Eurocontrol, z późniejszymi zmianami i ujednoliconej przez protokół z dnia 27 czerwca 1997 r.

Senator sprawozdawca poinformował że z tego powodu Komisja Spraw Zagranicznych postanowiła przedstawić Senatowi wniosek o przyjęcie rozpatrywanej ustawy bez poprawek.

Sprawozdanie Komisji Skarbu Państwa i Infrastruktury przedstawił senator Krzysztof Szydłowski. Senator podkreślił, że rozpatrywana umowa ma za zadanie ujednolicenie zasad pobierania opłat trasowych za korzystanie z urządzeń i świadczenie usług w żegludze powietrznej. Zasadnicze postanowienia tej umowy są następujące.

Po pierwsze, państwa umawiające się wyraziły zgodę na przyjęcie wspólnej polityki przy pobieraniu opłat trasowych za użytkowanie urządzeń oraz usługi w żegludze powietrznej. Po drugie, wskazano sposób działania i podejmowania decyzji przy ustalaniu wysokości opłat trasowych, zasad ich obliczania oraz zasad zwalniania z tych opłat. Określono także podmioty zobowiązane do wnoszenia stosownych opłat trasowych.

Po trzecie, wskazano rolę, jaką w wykonywaniu postanowień umowy ma odgrywać organizacja Eurocontrol, która jest zarazem jej stroną.

Wreszcie wskazano tryb rozwiązywania sporów, jakie mogą wystąpić między umawiającymi się państwami a organizacją Eurocontrol.

Oprócz niewątpliwych obowiązków, jakie nakłada umowa na państwa członkowskie, senator wskazał także wynikające z tego korzyści. Przewidywana opłata trasowa za udostępnienie polskiej przestrzeni będzie wynosić około 50 euro za 100 km lotu. Dla porównania, w Republice Czeskiej ta opłata wynosi około 30 euro, a w Republice Federalnej Niemiec - 94 euro.

Przewidywane roczne wpływy z tytułu opłat trasowych szacuje się na poziomie około 350 milionów zł, przy czym połowa tych wpływów będzie pochodzić z tytułu pobierania opłat trasowych za loty tranzytowe nad przestrzenią powietrzną Polski, 25% - z tytułu lotów do Polski, pozostałe 25% będą stanowić wpływy pochodzące od Przedsiębiorstwa Państwowego "Porty Lotnicze".

Senator sprawozdawca podkreślił, że Urząd Lotnictwa Cywilnego wynegocjował dla Przedsiębiorstwa Państwowego "Porty Lotnicze" dwuletni okres przejściowy, niezbędny do odpowiedniego przygotowania się do rozpoczęcia współdziałania w systemie Eurocontrol przy pobieraniu przez tę organizację należności trasowych. Jest to najdłuższy okres, jaki udało się wynegocjować państwu przystępującemu do umowy.

Ratyfikowanie umowy jest kolejnym niezbędnym krokiem do przyjęcia Rzeczypospolitej Polskiej do Europejskiej Organizacji do spraw Bezpieczeństwa Żeglugi Powietrznej Eurocontrol, utworzonej w celu ujednolicenia wspólnej polityki w dziedzinie bezpieczeństwa żeglugi powietrznej. Odgrywa ona niewątpliwie bardzo ważną rolę, ponieważ na Rzeczypospolitej Polskiej spoczywa obowiązek przystąpienia do umów wielostronnych lub konwencji stosowanych przez państwa członkowskie lub Wspólnotę.

W imieniu Komisji Skarbu Państwa i Infrastruktury senator K. Szydłowski wniósł o podjęcie uchwały w sprawie przyjęcia rozpatrywanej ustawy bez poprawek.

Senat w głosowaniu zaakceptował ten wniosek i jednomyślnie, 82 głosami, podjął uchwałę o przyjęciu rozpatrywanej ustawy bez poprawek.

Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o ratyfikacji Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeską o zmianie i uzupełnieniu Umowy między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych, podpisanej w Warszawie dnia 21 grudnia 1987 r.

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 75. posiedzeniu, 14 maja 2004 r. Do Senatu została przekazana 18 maja. Marszałek tego samego dnia, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierował ją do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności oraz do Komisji Spraw Zagranicznych. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych przedstawił senator Bogusław Mąsior. Senator przypomniał, że do tej pory normatywną podstawą obrotu prawnego w stosunkach polsko-czeskich jest Umowa o pomocy prawnej i stosunkach prawnych, zawarta pomiędzy Polską Rzecząpospolitą Ludową i Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną 21 grudnia 1987 r. Zmiana sytuacji geopolitycznej, a przede wszystkim zmiana uwarunkowań współpracy, szczególnie w zakresie ścigania karnego, spowodowały konieczność nowelizacji dotychczas obowiązującej umowy o pomocy prawnej.

Nowelizacja wprowadza decentralizację trybu porozumiewania się między sądami i prokuratorami obu państw, co powinno powodować znaczne uproszczenie w zakresie współpracy tych organów przy ściganiu przestępstw. Wprowadza również możliwość odmowy przyjęcia ścigania karnego. Proponowana umowa nie powoduje żadnych skutków finansowych, nie wymaga zmiany prawa wewnętrznego.

Senator poinformował, że Komisja Spraw Zagranicznych postanowiła rekomendować Izbie przyjęcie rozpatrywanej ustawy bez poprawek.

Sprawozdanie Komisji Ustawodawstwa i Praworządności przedstawiła senator Aleksandra Koszada. Senator podkreśliła, że rozpatrywana umowa decentralizuje pewne działania, dzięki czemu powinno nastąpić uproszczenie i przyspieszenie realizacji wniosków. Nowym rozwiązaniem jest możliwość odmowy przyjęcia ścigania karnego, z tym że ta odmowa może mieć miejsce tylko w ściśle określonych wypadkach. Umawiająca się strona może odmówić ścigania karnego, jeżeli: po pierwsze, uważa, że przestępstwo, którego dotyczy wniosek, jest przestępstwem o charakterze politycznym lub przestępstwem wyłącznie wojskowym; po drugie, uważa, że istnieją uzasadnione podstawy do przyjęcia, iż złożenie wniosku jest spowodowane względami dotyczącymi rasy, wyznania, narodowości lub poglądów politycznych; i po trzecie, wykonanie wniosku byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego wezwanej umawiającej się strony.

Senator A. Koszada poinformowała, że Komisja Ustawodawstwa i Praworządności na swym posiedzeniu, 27 maja br., opiniowała ustawę i jednomyślnie postanowiła rekomendować Izbie przyjęcie jej bez poprawek.

Senat jednomyślnie, 82 głosami, zaakceptował ten wniosek i podjął uchwałę o przyjęciu rozpatrywanej ustawy bez poprawek.

Stanowisko Senatu w sprawie ustawy o ratyfikacji Konwencji wyznaczającej państwo odpowiedzialne za rozpatrywanie wniosków o azyl złożonych w jednym z Państw Członkowskich Wspólnot Europejskich, sporządzonej w Dublinie dnia 15 czerwca 1990 r.

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 75. posiedzeniu, 14 maja 2004 r., i przekazana do Senatu 18 maja. Marszałek, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierował ją do Komisji Spraw Zagranicznych oraz do Komisji Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych przedstawił senator Janusz Bargieł. Senator zaznaczył, że konwencja będąca przedmiotem ratyfikacji nie mieści się w zakresie prawa wspólnotowego, lecz jest odrębnym aktem prawa międzynarodowego. Zgodnie z art. 21 ust. 1 konwencji każde państwo, które staje się członkiem Unii Europejskiej, może przystąpić do konwencji. W związku z tym, że konwencja dotyczy spraw uregulowanych w ustawie o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zdecydowano się na ten tryb i na podpisanie jej przez Polskę.

W 2003 r., na mocy rozporządzenia Rady Unii Europejskiej nr 343/2003 r. z  18 lutego 2003 r., materia uregulowana w konwencji została włączona do systemu prawnego Unii Europejskiej.

Przedmiot konwencji związany jest ze swobodnym przepływem osób, w tym także cudzoziemców składających wnioski o azyl. Konwencja określa zasady rozpatrywania wniosków o azyl złożonych w jednym z państw członkowskich Wspólnoty Europejskiej, mając na względzie zapobieżenie wszczynaniu procedury w kilku państwach europejskich oraz niedopuszczenie do sytuacji, gdy żadne z państw nie uważa się za właściwe w tej sprawie.

Na podstawie konwencji działa także komitet składający się z przedstawicieli państw członkowskich. W Polsce organem właściwym do spraw regulowanych przez konwencję będzie prezes Urzędu do spraw Repatriacji i Cudzoziemców, który jest centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach nadawania statusu uchodźców.

Senator J. Bargieł poinformował, że Komisja Spraw Zagranicznych zebrała się na posiedzeniu 19 maja br., rozpatrzyła ustawę i postanowiła nie wnosić do niej żadnych poprawek. W imieniu komisji senator sprawozdawca wniósł o przyjęcie ustawy bez poprawek.

Sprawozdanie Komisji Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego o rozpatrywanej ustawie przedstawił senator Grzegorz Niski. Senator zaznaczył, że na mocy rozporządzenia Rady Unii Europejskiej nr 343 z 18 lutego 2003 r. o ustanowieniu kryteriów i mechanizmów określania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku azylowego złożonego w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego, tzw. Dublin II, przedmiot regulacji konwencji został włączony do porządku prawnego Unii Europejskiej. Tym samym rozporządzenie Rady Unii Europejskiej zastąpiło normy konwencyjne, a stanowiąc część wspólnotowego prawa wtórnego, podlega bezpośredniemu stosowaniu w państwach członkowskich Unii Europejskiej.

W traktacie amsterdamskim zastrzeżono jednak prawo Królestwa Danii, Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz Irlandii do odmowy związania się aktami prawnymi prawa unijnego w obszarze wiz, azylu, imigracji i innych dziedzin związanych ze swobodnym przepływem osób. Spośród tych państw właśnie Królestwo Danii skorzystało z tego prawa w odniesieniu do powyższego rozporządzenia i w tym stanie rzeczy w stosunkach z Królestwem Danii pozostałe państwa członkowskie Unii Europejskiej są w dalszym ciągu związane postanowieniem konwencji dublińskiej. Rzeczpospolita Polska jako członek Unii Europejskiej jest związana rozporządzeniem 343/2003. Aby jednak zapewnić stosowanie przepisów określających, które z państw jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o azyl w relacjach między Rzeczypospolitą Polską a Królestwem Danii, konieczna jest ratyfikacja konwencji dublińskiej.

Senator sprawozdawca podkreślił, że swobodny przepływ osób w krajach Unii Europejskiej prowadzi bezsprzecznie do zwiększenia aktywności migracyjnej cudzoziemców, w tym także osób składających wnioski azylowe. Z tego względu konieczne jest istnienie uregulowań, które będą zapobiegały wszczynaniu procedury azylowej w kilku państwach europejskich równocześnie lub kolejno. Celem tych uregulowań jest również niedopuszczenie do sytuacji, gdy ze względów formalnych żadne z państw członkowskich nie uważa siebie za właściwe do rozpatrzenia wniosku o azyl. I z tych powodów stan prawny w tym zakresie musi odznaczać się jasnością i komplementarnością.

Z uwagi na współpracę międzynarodową wskazane jest, by wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskiej były związane tymi samymi normami. Tak więc przystąpienie do konwencji dublińskiej ma także wymiar polityczny.

Głównym skutkiem ratyfikacji konwencji dublińskiej będzie zobowiązanie Rzeczypospolitej Polskiej do rozpatrywania w sytuacjach określonych w konwencji wniosków azylowych złożonych w Królestwie Danii. Zobowiązanie to ma charakter wzajemny, co oznacza, że to państwo jest zobligowane przejąć od Rzeczypospolitej Polskiej wniosek azylowy na zasadach określonych w konwencji.

Senator G. Niski zaznaczył, że ratyfikacja konwencji dublińskiej nie wiąże się z koniecznością wprowadzenia zmian i uzupełnień w polskich przepisach regulujących zasady nadawania statusu uchodźcy. W ustawie z  13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wprowadzono nowe rozwiązania, umożliwiające stosowanie zarówno rozporządzenia Rady Unii Europejskiej, jak i konwencji dublińskiej. Przewidziano możliwość odmowy nadania statusu uchodźcy z powodu oczywistej bezzasadności wniosku, a także gdy wniosek o nadanie statusu uchodźcy daje podstawy do uznania, że inne państwo jest odpowiedzialne za jego rozpatrzenie. W przepisach proceduralnych ustawodawca uwzględnił również fakt, że właściwe do rozpatrzenia wniosku o nadanie statusu uchodźcy może być inne państwo. W art. 24 ust. 1 pkt 4 ustawy nałożono na organ przyjmujący wniosek o nadanie statusu uchodźcy obowiązek uzyskania informacji niezbędnych do ustalenia tego państwa.

W imieniu Komisji Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego senator sprawozdawca wniósł o przyjęcie ustawy o ratyfikacji konwencji bez poprawek.

Senat w głosowaniu podzielił to stanowisko i jednomyślnie, 82 głosami, podjął uchwałę o przyjęciu rozpatrywanej ustawy bez poprawek.

Stanowisko Senatu w sprawie ustaw: o ratyfikacji Protokołu z dnia 30 listopada 2000 r. sporządzonego na podstawie artykułu 43 ustęp 1 Konwencji w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Policji (Konwencji o Europolu) zmieniającego artykuł 2 oraz Załącznik do tej Konwencji; o ratyfikacji Protokołu z dnia 28 listopada 2002 r. zmieniającego Konwencję w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Policji (Konwencję o Europolu) oraz Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Europolu, członków jego organów, zastępców dyrektora i pracowników Europolu; o ratyfikacji Protokołu z dnia 23 lipca 1996 r. sporządzonego na podstawie art. K.3 Traktatu o Unii Europejskiej, w sprawie wykładni, w trybie prejudycjalnym, przez Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, Konwencji o ustanowieniu Europejskiego Urzędu Policji; o ratyfikacji Protokołu z dnia 19 czerwca 1997 r. sporządzonego na podstawie artykułu K.3 Traktatu o Unii Europejskiej oraz artykułu 41 ustęp 3 Konwencji o Europolu w sprawie przywilejów i immunitetów Europolu, członków jego organów, zastępców dyrektora i pracowników Europolu; o ratyfikacji Protokołu z dnia 27 listopada 2003 r. zmieniającego Konwencję w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Policji (Konwencję o Europolu), sporządzonego w oparciu o artykuł 43 ustęp 1 tej Konwencji

Na wniosek senator Genowefy Ferenc punkty porządku obrad od 9. do 13. Izba rozpatrywała łącznie.

Rozpatrywane ustawy zostały uchwalone przez Sejm na 76. posiedzeniu, 28 maja 2004 r. Do Senatu trafiły 31 maja.. Marszałek skierował je do Komisji Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego oraz do Komisji Spraw Zagranicznych. Komisje rozpatrzyły te ustawy i przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych przedstawiła senator Genowefa Ferenc. Senator poinformowała, że komisja rozpatrzyła wymienione ustawy na swym posiedzeniu 1 czerwca br. W czasie dyskusji nad ustawami wskazano na konieczność pilnego ich rozpatrzenia.

Senator sprawozdawca zaznaczyła, że konieczność ratyfikowania protokołów dodatkowych jest związana z przyjęciem przez nasz kraj unijnego dorobku prawnego w zakresie spraw wewnętrznych jako członka Unii Europejskiej. Jednym z naszych zobowiązań z procesu negocjacyjnego jest przystąpienie do konwencji o ustanowienie Europejskiego Urzędu Policji, zwanego Europolem.

Związanie się tą umową międzynarodową przez Rzeczpospolitą Polską stanowić będzie wyraz pełnej akceptacji ustalonych kanonów współpracy policji w ramach zjednoczonej Europy.

W roku 1995 sporządzona została w Brukseli i podpisana przez pełnomocników państw członkowskich Unii Europejskiej Konwencja o ustanowieniu Europejskiego Urzędu Policji, która ustanowiła tę organizację międzynarodową jako podmiot koordynujący zwalczanie przestępczości w zjednoczonej Europy.

Do tej pory konwencja została uzupełniona lub zmieniona przez pięć protokołów dodatkowych, które powinny być poddane procedurze ratyfikacyjnej w Rzeczypospolitej Polskiej, tak aby pakiet przepisów prawnych stanowiących podstawę działania Europolu jako organizacji międzynarodowej stał się częścią polskiego systemu prawnego w zjednoczonej Europie.

Senator wskazała, że rozpatrywana konwencja stanowi podstawę prawną współpracy organów ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego w wymiarze Unii Europejskiej. Wymaga ona stałego uzupełniania ze względu na pojawiające się coraz to nowe problemy i zjawiska.

Następnie senator G. Ferenc przedstawiła podstawowe informacje o omawianych protokołach dodatkowych.

Jak wskazała, pierwszym protokołem dodatkowym jest protokół z 23 lipca 1996 r. Będzie on miał zastosowanie wszędzie tam, gdzie w sprawie sądowej w państwie członkowskim wystąpi element nawiązujący do konwencji, a sąd lub trybunał orzekający poweźmie wątpliwości interpretacyjne co do ważności lub brzmienia jej postanowień. W takich sytuacjach pytania prejudycjalne skierowane będą do Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich przed formalnym zakończeniem sprawy i będą stanowiły swoisty warunek zawieszający do wydania wyroku.

Protokół drugi, z 19 czerwca 1997 r., składa się z dziewiętnastu artykułów, które kompleksowo regulują problematykę przywilejów i immunitetów samej organizacji jako podmiotu prawa międzynarodowego publicznego, a także urzędników wchodzących w jej skład.

Protokół trzeci, z  30 listopada 2000 r., zawiera cztery artykuły. Odnosi się on do aspektu usprawnienia prac Europolu w kontekście zwalczania procedur legalizacji dochodów pochodzących z nielegalnych źródeł, potocznie nazywanej "praniem pieniędzy".

Czwarty protokół, z 28 listopada 2002 r., obejmuje pięć artykułów, które stanowią podstawy prawne do współpracy Europolu, w zakresie wynikającym z jego mandatu, z państwami członkowskimi w ramach wspólnych zespołów śledczych, które powoływane są na podstawie odpowiednich przepisów do działań przez co najmniej dwa państwa członkowskie.

Piąty protokół dodatkowy z 27 listopada 2003 r. składa się z pięciu artykułów, które w sposób daleko idący modyfikują dotychczasowe postanowienia konwencji, dostosowując je do aspektów praktycznego usprawnienia działalności Europolu, zwłaszcza po rozszerzeniu Unii Europejskiej o nowe państwa członkowskie, w tym Rzeczpospolitą Polską. Wychodząc temu postulatowi naprzeciw, państwa członkowskie Europolu uznały, że organizacji tej należy udzielić niezbędnego wsparcia i przyznać odpowiednie środki, aby mogła skutecznie wypełniać rolę najważniejszego forum europejskiej współpracy policyjnej. Uznały także, że należy dokonać w konwencji koniecznych zmian, które wzmocnią funkcję wsparcia operacyjnego realizowaną przez Europol wobec krajowych władz policyjnych, co znalazło swoje odzwierciedlenie w treści protokołu.

Protokoły swymi postanowieniami odnoszą się do ustawowych kompetencji ministrów i centralnych organów administracji rządowej, a mianowicie ministra właściwego do spraw wewnętrznych, ministra właściwego do spraw instytucji finansowych, ministra właściwego do spraw finansów publicznych, komendanta głównego Policji, komendanta głównego Straży Granicznej, generalnego inspektora informacji finansowej oraz generalnego inspektora ochrony danych osobowych.

Zgodnie z przepisami wejście w życie protokołów w odniesieniu do Rzeczypospolitej Polskiej nastąpi po upływie trzech miesięcy od daty złożenia dokumentów ratyfikacyjnych.

Forum ma wspierać działania swych członków zmierzające do zapewnienia porządku i bezpieczeństwa publicznego nie tylko w wymiarze ogólnoeuropejskim, ale również krajowym każdego z państw członkowskich. Ma to istotne znaczenie dla poprawy poczucia bezpieczeństwa obywateli polskich, którzy stając się obywatelami Unii Europejskiej, będą mogli bez przeszkód przemieszczać się po rozszerzonej i zjednoczonej Europie, oczekując takiej samej ochrony dla siebie i swego mienia, jaką gwarantują pozostałe państwa członkowskie.

Przyjęcie protokołów do polskiego porządku prawnego nie spowoduje powstania kosztów związanych z koniecznością dodatkowego partycypowania we wspólnym budżecie.

Kończąc swe wystąpienie, senator sprawozdawca poinformowała, że Komisja Spraw Zagranicznych postanowiła rekomendować Izbie przyjęcie omawianych ustaw bez poprawek.

Sprawozdanie Komisji Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego przedstawiła senator Maria Berny. Senator podkreśliła, że z chwilą przystąpienia do Unii Europejskiej na Rzeczypospolitej Polskiej spoczął obowiązek przyjęcia dorobku prawnego całej Unii, a przede wszystkim dorobku prawnego w zakresie spraw wewnętrznych.

Senator poinformowała, iż - pamiętając o tym, że wpisujemy się w jednolity europejski system prawny - Komisja Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego na swym posiedzeniu, po wysłuchaniu informacji złożonych przez przedstawicieli Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministerstwa Spraw Zagranicznych, jednogłośnie podjęła decyzję o rekomendowaniu Izbie przyjęcia wszystkich pięciu ustaw bez poprawek.

Po dyskusji przystąpiono do głosowań.

Ustawę o ratyfikacji Protokołu z dnia 30 listopada 2000 r. sporządzonego na podstawie artykułu 43 ustęp 1 Konwencji w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Policji (Konwencji o Europolu) zmieniającego artykuł 2 oraz Załącznik do tej Konwencji Senat jednomyślnie, 82 głosami, przyjął bez poprawek.

Również bez poprawek, 81 głosami, przy jednym wstrzymującym się, przyjęto ustawę o ratyfikacji Protokołu z dnia 28 listopada 2002 r. zmieniającego Konwencję w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Policji (Konwencję o Europolu) oraz Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Europolu, członków jego organów, zastępców dyrektora i pracowników Europolu.

Ustawę o ratyfikacji Protokołu z dnia 23 lipca 1996 r. sporządzonego na podstawie art. K.3 Traktatu o Unii Europejskiej, w sprawie wykładni, w trybie prejudycjalnym, przez Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, Konwencji o ustanowieniu Europejskiego Urzędu Policji przyjęto bez poprawek, 81 głosami, przy 1 wstrzymującym się od głosu.

Bez poprawek przyjęto też ustawę o ratyfikacji Protokołu z dnia 19 czerwca 1997 r. sporządzonego na podstawie artykułu K.3 Traktatu o Unii Europejskiej oraz artykułu 41 ustęp 3 Konwencji o Europolu w sprawie przywilejów i immunitetów Europolu, członków jego organów, zastępców dyrektora i pracowników Europolu. Uchwałę w tej sprawie powzięto jednomyślnie, 81 głosami.

Również bez zmian Senat przyjął ustawę o ratyfikacji Protokołu z dnia 27 listopada 2003 r. zmieniającego Konwencję w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Policji (Konwencję o Europolu), sporządzonego w oparciu o artykuł 43 ustęp 1 tej Konwencji. Za przyjęciem uchwały w tej sprawie głosowało 82 senatorów, nikt nie był przeciwny ani nie wstrzymał się od głosu.

Drugie i trzecie czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o współpracy Rady Ministrów z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej

Projekt ten został wniesiony przez grupę senatorów ze wszystkich klubów. Marszałek 14 kwietnia 2004 r. skierował go do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności oraz Spraw Zagranicznych i, wówczas jeszcze, Integracji Europejskiej. Pierwsze czytanie zostało przeprowadzone na wspólnym posiedzeniu komisji, 19 maja. Komisje przygotowały wspólne sprawozdanie w tej sprawie. Przedstawiła je senator Ewa Serocka. Senator przypomniała, że projekt, wniesiony do laski marszałkowskiej przez grupę senatorów, ma na celu ustanowienie takich regulacji prawnych, które zapewniałyby wpływ obu izb parlamentu na współuczestniczenie w wyrażaniu stanowiska w sprawie tworzenia prawa wspólnotowego.

Senator przypomniała, że ustawa o współpracy Rady Ministrów z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej została przyjęta przez Sejm 11 marca br. Już podczas prac nad tą ustawą trwały rozmowy, a nawet spory między marszałkami Sejmu i Senatu w sprawie zapewnienia zgodności uprawnień Senatu z art. 10 ust. 2 i art. 95 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zgłoszono wówczas wiele poprawek, które nie zostały poparte przez Sejm.

Dlatego też grupa wnioskodawców skupiła się na najważniejszej regulacji, na art. 9 ust. 1 i ust. 3 ustawy z 11 marca 2004 r., uważając, że unormowanie to determinuje przekonanie, iż Senat jest organem współodpowiedzialnym wraz z Sejmem w całym procesie legislacyjnym w Polsce, a nie tylko w części, tak jak zapisano w ustawie. Mając na uwadze konieczność zapewnienia właściwej pozycji komisji senackiej w procesie opiniowania projektów aktów prawnych Unii Europejskiej oraz stanowisk, jakie Rada Ministrów ma zamiar zająć podczas rozpatrywania projektu aktu prawnego w Radzie Europy, Senat zaproponował nadanie nowego brzmienia art. 9 ust. 1 i 3 przedmiotowej ustawy, dodając stosowne zapisy w tych dwóch ustępach.

Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, reprezentowany przez ministra Pietrasa, nie wniósł uwag do projektu ustawy, nie przeciwstawiał się również nowelizacji ustawy w brzmieniu zaproponowanym w senackim projekcie.

Senator E. Serocka poinformowała, że Komisja Ustawodawstwa i Praworządności oraz Komisja Spraw Zagranicznych na wspólnym posiedzeniu postanowiły wnieść o przyjęcie projektu ustawy bez poprawek. Komisje uznały, że uchwalenie ustawy w projektowanym brzmieniu zapewni równoprawne pozycje Sejmu i Senatu w zakresie opiniowania projektów aktów prawnych Unii Europejskiej oraz stanowisk, jakie Rada Ministrów ma zamiar zająć podczas rozpatrywania projektu aktu prawnego w Radzie Unii Europejskiej, usuwając tym samym zasadnicze wątpliwości co do konstytucyjności art. 9 przedmiotowej ustawy w dotychczasowym brzmieniu.

W trakcie dyskusji nikt nie złożył wniosku przeciwnego do wniosku przedstawionego przez komisje, w związku z czym przystąpiono do trzeciego czytania projektu ustawy, obejmującego jedynie głosowanie.

W jego wyniku Senat 77 głosami, przy 4 wstrzymujących się, przyjął rozpatrywany projekt ustawy i podjął następującą uchwałę:

Uchwała

Drugie i trzecie czytanie projektu uchwały w sprawie polityki karnej w Polsce

Projekt ten został wniesiony przez Komisję Ustawodawstwa i Praworządności. Marszałek skierował go do rozpatrzenia w pierwszym czytaniu do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności.

Pierwsze czytanie uchwały zostało przeprowadzone na posiedzeniu komisji 27 maja 2004 r. Komisja przygotowała sprawozdanie w tej sprawie. Przedstawiła je senator Teresa Liszcz.

Senator poinformowała, że na posiedzeniu komisji wprowadzono niewielkie poprawki do pierwotnego tekstu projektu uchwały i sprawozdanie zawiera tekst jednolity.

Na wstępie senator przedstawiła genezę tej inicjatywy ustawodawczej. Senator przypomniała, że w ubiegłym roku Komisja Ustawodawstwa i Praworządności zajmowała się problematyką polityki karnej i sytuacją w polskich zakładach karnych. Członkowie komisji dokonali wizytacji zakładów karnych w różnych częściach kraju: w Małopolsce - więzień starych, na Pomorzu - więzień nowych. Poświęcono temu problemowi jedno z posiedzeń komisji także w tym roku, odwiedzono również Siedlce, gdzie komisja odbyła wyjazdowe posiedzenie w Instytucie Służby Społecznej imienia Kofoeda w Siedlcach. Instytut ten jest wzorcową organizacją działającą na rzecz przeciwdziałania przestępczości, na rzecz pomocy postpenitencjarnej, gdzie wykonuje się kary ograniczenia wolności.

Następnie komisja zorganizowała wspólnie z Ministerstwem Sprawiedliwości, urzędem Rzecznika Praw Obywatelskich i  Instytutem imienia Kofoeda z Siedlec, przy wsparciu Kancelarii Prezydenta, konferencję w Popowie. W  konferencji, oprócz parlamentarzystów, brali udział przedstawiciele praktyki wymiaru sprawiedliwości, prokuratorzy, sędziowie, przedstawiciele Policji, kuratorzy, mediatorzy i przedstawiciele samorządów terytorialnych. Wzięli w niej udział przedstawiciele różnych organizacji pozarządowych, także stowarzyszenia kuratorów sądowych, jak również przedstawiciele kościołów chrześcijańskich w Polsce.

Wziął w niej udział także ksiądz Jim Consedine, który jest wielkim propagatorem idei sprawiedliwości naprawczej, stojącej w opozycji do bardziej powszechnej tradycyjnej idei sprawiedliwości represyjnej i sprawiedliwości odpłaty. Odbyła się bogata dyskusja, w której uczestniczyli też obecni na konferencji przedstawiciele nauki, prawa karnego materialnego, wszystkich jego działów, postępowania karnego i kodeksu karnego wykonawczego. W wyniku tej bogatej dyskusji zostały podjęte różne rekomendacje - przedstawiany projekt uchwały jest w dużym stopniu pokłosiem tej konferencji i tych rekomendacji.

Niemal wszyscy uczestnicy konferencji zgodzili się, że dotychczasowa polityka karna, oparta na idei odpłaty, represji, izolacji, nie sprawdza się, że trzeba od niej odstąpić. O fiasku tej polityki świadczą przepełnione więzienia. Znany jest stan polskich zakładów karnych. Jest tam przeludnienie, rzeczywistych miejsc jest około sześćdziesięciu pięciu tysięcy, do tego dochodzi cztery tysiące miejsc wygospodarowanych w taki sposób, że na cele przeznacza się świetlicę, kaplicę i inne pomieszczenia, gdzie się odbywały zajęcia resocjalizacyjne. Są to warunki poniżej standardów przyjętych w Europie, a co najgorsze, w takich warunkach ogromnie trudno prowadzić jakąkolwiek działalność resocjalizacyjną, która jest jednym z głównych elementów i celów kary pozbawienia wolności.

Komisja uznała, że taki stan rzeczy nie może dalej trwać. Potwierdza to protest skazanych sprzed paru dni, który dzięki rozwadze skazanych, wielkiej rozwadze i taktowi kierownictwa Służby Więziennej udało się tym razem zażegnać. To nie był bunt, to był tylko protest przeciwko nieludzkim często warunkom w zakładach karnych.

Jest zatem alternatywa: albo budowanie nowych zakładów karnych w celu stworzenia odpowiednich warunków, nie komfortowych, ale odpowiednich, spełniających standardy, pozwalających umieścić wszystkich mających prawomocne wyroki skazujące na karę pozbawienia wolności w zakładach karnych i wykonywać karę, albo zmienić politykę karną w taki sposób, by nie zapełniać więzień, lecz stosować inne kary.

Komisja w swej uchwale uznała, że konieczna jest właśnie zmiana polityki karnej. Że powinno się postawić przede wszystkim na orzekanie kar nieizolacyjnych. Że nie ma sensu, by niektórzy skazani siedzieli w więzieniach. Oczywiście, muszą tam być osadzeni zabójcy, gwałciciele, rabusie, sprawcy ciężkich przestępstw niebezpieczni dla innych osób. Tu nikt nie postuluje wypuszczania ich z zakładów karnych, nieorzekania. To jest oczywiste. W zakładach karnych przebywa jednak bardzo wiele osób, które tam nie powinny przebywać, bo nie ma to sensu. To sprawcy drobnych przestępstw, którzy tylko są edukowani przez bardziej zaawansowanych przestępców i wychodzą gorsi niż przyszli, sprawcy zwłaszcza drobnych przestępstw skazani na karę grzywny, którym niejako automatycznie została ona w sytuacji niespłacenia zamieniona na zastępczą karę pozbawienia wolności. Siedzą wreszcie osoby uchylające się od płacenia alimentów, które z założenia powinny pracować i wywiązywać się z obowiązku, a nie pracują, gdyż nie ma dla nich pracy.

Zdaniem senator sprawozdawcy, w wypadku tych ostatnich, sprawców drobnych przestępstw, a zwłaszcza uchylających się od płacenia alimentów, powinny być zastosowane kary wolnościowe i powinni oni pracować na rzecz społeczeństwa. Jest mnóstwo prac do wykonania: porządkowych, w zakładach opiekuńczych, a także w szpitalach, gdzie brakuje salowych.

W Polsce zwykle nie orzeka się kary ograniczenia wolności. Przede wszystkim nie ma dobrych warunków do wykonywania tej kary i dobrej organizacji. Zdaniem komisji, takie warunki do wykonywania kary ograniczenia wolności trzeba stworzyć, przyciągając do współpracy samorządy, które ten front pracy mogą stworzyć, tylko trzeba im w tym pomóc i czasem je zmobilizować. Należy dofinansować wykonywanie tej kary, trzeba bowiem opłacić obowiązkowe wstępne badania lekarskie przed dopuszczeniem do pracy i obowiązkowe ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków. Warto byłoby - i to komisja postuluje - z funduszów budżetu państwa dofinansować tę karę, bo jej wykonywanie i tak będzie tańsze od wykonywania kary pozbawienia wolności.

W uchwale komisja postuluje zmianę, na gruncie obowiązującego prawa, polityki karnej, apeluje do prokuratorów i, bardzo delikatnie, do niezawisłych sądów, żeby w ramach istniejącego prawa częściej orzekano nieizolacyjne kary i środki. Uchwała wzywa samorządy i wszystkie zainteresowane podmioty do współdziałania w wykonywaniu kar nieizolacyjnych, w szczególności kary ograniczenia wolności.

Wzywa też do poparcia i propagowania idei sprawiedliwości naprawczej, która polega na tym, że celem kary ma być przede wszystkim naprawienie szkody wyrządzonej przez sprawcę ofierze i społeczeństwu. W opinii wnioskodawców, nie należy wsadzać wszystkich do więzienia i budować nowych więzień, tylko zamykać tych, którzy są groźni i niebezpieczni.

Komisja uważa, że zmiana polityki karnej jest nakazem chwili. W projektowanej uchwale kieruje apel, bo tylko tyle Senat może robić, do ministra sprawiedliwości i do rządu. Wzywa między innymi, by niejako rozpoznać populację osadzonych, zbadać, z jakich powodów siedzą, którzy z nich powinni pozostać w więzieniach, a co do których należałoby skorzystać z możliwości przedterminowego zwolnienia. To można, zdaniem komisji, zrobić na gruncie obowiązującego prawa.

Komisja widzi także potrzebę wprowadzenia w przyszłości pewnych zmian w prawie karnym, na przykład zmiany zasad przedterminowego zwalniania, zmiany zasady, że automatycznie zmienia się karę grzywny na karę pozbawienia wolności. Być może należałoby także wprowadzić zmianę zmierzającą do orzekania środków karnych bez orzekania kary podstawowej.

Senator sprawozdawca zaznaczyła, że proponowana uchwała jest obszerna, ponieważ - zdaniem komisji - powinna mieć także walor edukacyjny, gdyż społeczeństwo na ogół nie jest zorientowane, na czym polega sprawiedliwość naprawcza, jakie jest znaczenie i jakie są rodzaje kar nieizolacyjnych. Komisja uważa, że chociażby ze względu na te walory edukacyjne wszystko to, co się w projekcie uchwały znalazło, jest potrzebne.

Kończąc swe wystąpienie, senator T. Liszcz zwróciła się do Izby o poparcie przedstawionego projektu uchwały.

Podczas dyskusji nad projektem uchwały senator Krzysztof Jurgiel wniósł o jego odrzucenie.

W tej sytuacji Senat po przeprowadzeniu drugiego czytania skierował projekt do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności i zobowiązał komisję do przygotowania jeszcze na tym samym posiedzeniu dodatkowego sprawozdania.

Komisja odniosła się do wniosku senatora Krzysztofa Jurgiela i przygotowała sprawozdanie w tej sprawie, wobec czego Izba mogła przystąpić do trzeciego czytania, obejmującego przedstawienie Senatowi dodatkowego sprawozdania komisji o projekcie uchwały i głosowanie.

Sprawozdawca komisji senator T. Liszcz poinformowała, że komisja na swym posiedzeniu jednogłośnie odrzuciła wniosek o odrzucenie projektu uchwały i jednogłośnie postanowiła wnieść o uchwalenie tego projektu uchwały.

W pierwszej kolejności poddano pod głosowanie wniosek o odrzucenie projektu uchwały. Senat 77 głosami, przy 2 za i 3 wstrzymujących się od głosu, odrzucił ten wniosek.

Następnie głosowano nad wnioskiem o przyjęcie rozpatrywanego projektu uchwały. W jego wyniku Izba 78 głosami, przy 1 głosie przeciw i 2 wstrzymujących się, podjęła uchwałę:

Uchwała

Trzecie czytanie projektu ustawy o utworzeniu Krajowej Rady do Spraw Bioetyki

Drugie czytanie tego projektu odbyło się na 62. posiedzeniu Senatu, 19 maja 2004 r. Senat po przeprowadzonej dyskusji skierował projekt ustawy do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności, Komisji Nauki, Edukacji i Sportu oraz do Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia w celu ustosunkowania się do zgłoszonych wniosków. Komisje na wspólnym posiedzeniu 20 maja rozpatrzyły projekt ustawy i przygotowały dodatkowe sprawozdanie w tej sprawie.

Przedstawiła je senator Alicja Stradomska. Senator poinformowała, że połączone komisje po analizie wniosków i poprawek rekomendują Izbie przyjęcie trzech poprawek. Nie został zaakceptowany wniosek o odrzucenie projektu ustawy i jedna z poprawek.

Jeżeli chodzi o utworzenie Krajowej Rady do spraw Bioetyki, komisja stwierdziła, że bioetyka jest polem, na którym ścierają się zarówno sądy moralne, teorie etyczne, jak i interesy ekonomiczne. Tworzone są podstawy dla różnych regulacji prawnych dotyczących określonych badań naukowych i biotechnologii, ich zastosowania w praktyce, interesów grup naukowych, biznesu oraz związanej z tym polityki społecznej. Stąd bardzo ważne jest, aby taka rada powstała i działała.

Dlatego, w imieniu komisji, senator A. Stradomska wniosła o przyjęcie przez Senat jednolitego projektu ustawy oraz projektu uchwały w sprawie wniesienia do Sejmu tego projektu ustawy wraz z przedłożonymi poprawkami.

W pierwszej kolejności poddano po głosowanie wniosek o odrzucenie projektu ustawy (Senat 41 głosami, przy 30 za i 11 wstrzymujących się, odrzucił ten wniosek). Następnie przegłosowano poszczególne poprawki, po czym Izba 46 głosami, przy 18 głosach przeciw i 17 wstrzymujących się, podjęła uchwałę:

Uchwała

Informacja Prezesa Trybunału Konstytucyjnego o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w 2003 r.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z  1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym Trybunał Konstytucyjny informuje Sejm i Senat o  istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Nad informacją nie przeprowadza się głosowania.

Marszałek Senatu otrzymał od prezesa Trybunału Konstytucyjnego "Informację o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w 2003 r.", zatwierdzoną przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału 29 marca 2004 r., i zgodnie z regulaminem skierował tę informację do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności. Komisja na posiedzeniu 18 maja zapoznała się z przedstawioną przez prezesa Trybunału Konstytucyjnego informacją i poinformowała o tym marszałka Senatu.

Na posiedzeniu plenarnym Izby informację przedstawił prezes Trybunału Konstytucyjnego Marek Safjan. Prezes odpowiadał też na pytania zadawane przez senatorów.

Przewodniczący obradom wicemarszałek Kazimierz Kutz stwierdził, że Senat zapoznał się z przedstawioną informacją.

Informacja Rzecznika Interesu Publicznego o swojej działalności w 2003 r. wraz z wnioskami wynikającymi ze stanu przestrzegania przepisów ustawy

Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy z 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne rzecznik przedstawia prezydentowi RP, Sejmowi, Senatowi, prezesowi Rady Ministrów oraz pierwszemu prezesowi Sądu Najwyższego coroczne informacje o swojej działalności wraz z wnioskami wynikającymi ze stanu przestrzegania przepisów tej ustawy.

Marszałek Senatu otrzymaną od rzecznika interesu publicznego informację skierował, zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 10 Regulaminu Senatu, do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności. Komisja na swym posiedzeniu 24 marca br. zapoznała się z przedstawioną przez rzecznika interesu publicznego informacją i poinformowała o tym marszałka Senatu.

Na posiedzeniu plenarnym Izby informację przedstawił rzecznik interesu publicznego Bogusław Nizieński. Rzecznik odpowiadał też na pytania zadawane przez senatorów.

Przewodnicząca obradom wicemarszałek Jolanta Danielak stwierdziła, że Senat zapoznał się z przedstawioną informacją.

Zmiany w składzie komisji senackich

Wniosek Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich w sprawie zmiany w składzie komisji senackich przedstawił senator Gerard Czaja.

Senator przypomniał, że 19 marca 2004 r. Izba dokonała zmian w Regulaminie Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, wprowadzając w art. 20 ust. 1a, zgodnie z którym "przepis ust. 1 nie stosuje się do członków Prezydium Senatu". Ust. 1 mówi o tym, że senator ma obowiązek zgłosić swoją kandydaturę do jednej z komisji stałych. Marszałkowie Senatu, wykorzystując rozwiązanie zaproponowane w art. 20, złożyli odpowiednie wnioski. Wicemarszałek Jolanta Danielak oraz marszałek Longin Pastusiak zwrócili się z prośbą o przyjęcie rezygnacji z członkostwa w Komisji Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego. Ponadto wicemarszałek J. Danielak zrezygnowała z udziału w Komisji Emigracji i Polaków za Granicą, a wicemarszałek Ryszard Jarzembowski - w Komisji Kultury i Środków Przekazu oraz Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Senator sprawozdawca poinformował, że komisja przychyliła się do prośby zainteresowanych.

Wniosek komisji poddano pod głosowanie. W jego wyniku Izba 69 głosami, przy 1 wstrzymującym się, podjęła uchwałę:

Uchwała


Diariusz Senatu RP: spis treści, następny fragment