Diariusz Senatu RP: spis treści, następny fragment

W dniach 2 i 3 czerwca 2004 r. odbyło się 63. posiedzenie Senatu. Obradom przewodniczyli wicemarszałkowie: Jolanta Danielak, Ryszard Jarzembowski i Kazimierz Kutz. Na sekretarzy posiedzenia wyznaczono senatorów Andrzeja Jaeschkego i Mariana Lewickiego; listę mówców prowadził senator A. Jaeschke.

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw,

- drugie czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o zmianie ustawy - Prawo o notariacie,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o ratyfikacji Umowy wielostronnej w sprawie opłat trasowych, sporządzonej w Brukseli dnia 12 lutego 1981 r.,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o ratyfikacji Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeską o zmianie i uzupełnieniu Umowy między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych, rodzinnych, pracowniczych i karnych, podpisanej w Warszawie dnia 21 grudnia 1987 r.,

- stanowisko Senatu w sprawie ustawy o ratyfikacji Protokołu z dnia 23 lipca 1996 r. sporządzonego na podstawie art. K.3 Traktatu o Unii Europejskiej, w sprawie wykładni, w trybie prejudycjalnym, przez Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, Konwencji o ustanowieniu Europejskiego Urzędu Policji,

- drugie czytanie projektu uchwały w sprawie polityki karnej w Polsce,

- trzecie czytanie projektu ustawy o utworzeniu Krajowej Rady do Spraw Bioetyki,

- informację Prezesa Trybunału Konstytucyjnego o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w 2003 r.,

Sejm uchwalił tę ustawę na 75. posiedzeniu, 14 maja 2004 r. Do Senatu trafiła 18 maja. Marszałek skierował ją do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności oraz do Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej i Zdrowia przedstawiła senator Wiesława Sadowska. Senator przypomniała, że minął już rok od momentu przedłożenia tego projektu Sejmowi. Pracowała nad nim Komisja Nadzwyczajna do spraw zmian w kodyfikacjach. Wcześniej projektodawca przekazał ją do zaopiniowania Radzie Legislacyjnej, rzecznikowi praw obywatelskich, Sądowi Najwyższemu, Krajowej Radzie Sądownictwa, Naczelnej Radzie Adwokackiej, Krajowej Radzie Radców Prawnych, Krajowej Radzie Notarialnej i Krajowej Radzie Komorniczej oraz pełnomocnikowi rządu do spraw równego statusu kobiet i mężczyzn.

Senator zaakcentowała, iż tak szerokie konsultacje świadczą o tym, że ustawa ta jest aktem o szczególnej doniosłości społecznej. Ma ona na celu dostosowanie przepisów do zasad gospodarki rynkowej, ułatwienie małżonkom prowadzenia działalności gospodarczej i chronienie interesów ich ewentualnych kontrahentów, a jednocześnie dobra rodziny.

Przede wszystkim pozostawiono wspólność majątkową jako zasadę obowiązującą, ustrojową. Jednocześnie zmodyfikowano pewne unormowania tej zasady, między innymi poprzez zastąpienie niektórych sformułowań określeniami bardziej przystającymi do obecnych realiów ekonomicznych. Na przykład zamiast dotychczasowego terminu "wynagrodzenie za inne świadczone usługi" wprowadzono termin "dochody z innej działalności zarobkowej".

Nowe prawo nakłada na małżonków obowiązek udzielania wzajemnej informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu i o zaciągniętych zobowiązaniach obciążających ten majątek. Niewykonanie tego obowiązku może skutkować ograniczeniem lub pozbawieniem prawa do samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym lub ustanowieniem przymusowej rozdzielności majątkowej.

Małżonkom zapewniono prawną możliwość wyboru nie tylko wspólności umownej lub rozdzielności, lecz także ustroju rozdzielności z wyrównaniem dorobków na wypadek ustania małżeństwa. Rozszerzono zatem zakres swobody małżonków w kwestii zawierania umów majątkowych. W razie ustania małżeństwa lub rozdzielności majątkowej, w wypadku zwiększenia wielkości majątku dopuszczalne jest żądanie wyrównania różnicy w dorobkach. Można tego dokonać umownie lub sądownie.

Senator W. Sadowska poinformowała, że Komisja Polityki Społecznej i Zdrowia postanowiła zaproponować wniesienie do ustawy jednej poprawki o charakterze porządkującym.

Sprawozdanie Komisji Ustawodawstwa i Praworządności przedstawiła senator Krystyna Sienkiewicz. Senator zaakcentowała, że kodeks rodzinny i opiekuńczy, po blisko czterdziestu latach obowiązywania w zmieniającym się otoczeniu politycznym, gospodarczym, społecznym i prawnym, powinien być dostosowany również do majątkowych stosunków małżeńskich. Ułatwi to małżonkom prowadzenie działalności gospodarczej.

Senator sprawozdawca podkreśliła, że wspólność majątkowa małżonków nie może nadmiernie ograniczać ich swobody osobistej i majątkowej. Prawo do samodzielnego zarządu przedmiotami służącymi do wykonywania zawodu lub działalności gospodarczej przysługiwałoby zatem wyłącznie temu z małżonków, który wykonuje zawód wymagający odrębności lub prowadzi działalność gospodarczą. Chodzi więc o prawo do zapewnienia nieskrępowanej - w tym aspekcie - działalności zawodowej lub gospodarczej.

Senator zwróciła też uwagę na ważne novum wprowadzane rozpatrywaną zmianą kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a mianowicie na zapisany w ustawie sposób zaspokajania wierzyciela, którego dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków. Chodzi o zaspokojenie z majątku wspólnego małżonków w sytuacji, gdy zobowiązanie powstało za zgodą współmałżonka czy też, gdy taka zgoda nie została udzielona. Jest to dokładnie zapisane w zmianie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Senator wskazała na jeszcze jedną zmianę w ustawie. Spowodowało ją orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, dopominały się o nią także stowarzyszenia ojców. Chodzi o prawo mężczyzny będącego biologicznym ojcem dziecka do dochodzenia ustalenia ojcostwa. Domniemany ojciec nabył również prawo do żądania ustalenia ojcostwa w razie śmierci dziecka.

Uchwała

Ustawa została uchwalona przez Sejm na 75. posiedzeniu, 14 maja 2004 r. Do Senatu trafiła 18 maja. Marszałek skierował ją do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności. Komisja, po rozpatrzeniu ustawy, przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Zgodnie z art. 69 ust. 2 Regulaminu Senatu wniosek o podjęcie inicjatywy ustawodawczej przedstawiany jest przez sprawozdawcę wraz ze sprawozdaniem komisji w sprawie rozpatrywanej ustawy.

Po wysłuchaniu wniosku Senat rozstrzyga o przystąpieniu do drugiego czytania projektu ustawy z wyłączeniem stosowania art. 79 oraz art. 80 ust. 1, 2 i 4 Regulaminu Senatu. W razie przyjęcia wniosku drugie czytanie przeprowadza się na tym samym posiedzeniu, jako odrębny punkt porządku obrad. Niepodjęcie uchwały w sprawie przystąpienia do drugiego czytania oznacza skierowanie projektu do rozpatrzenia w trybie określonym w dziale IX Regulaminu Senatu.

Sprawozdanie Komisji Ustawodawstwa i Praworządności przedstawiła senator Teresa Liszcz. Senator podkreśliła, że rozpatrywana ustawa jest ogromnie ważna. Ma ona bezpośredni związek z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z 4 grudnia 2001 r., dotyczącym art. 417 i 418 kodeksu cywilnego, a mianowicie przepisów regulujących odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej. W tym orzeczeniu uznano za niekonstytucyjny art. 418 kodeksu cywilnego, który ograniczał w sposób szczególnie dotkliwy odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez orzeczenia lub decyzje funkcjonariuszy publicznych. Odpowiedzialność Skarbu Państwa była uzależniona od ustalenia kwalifikowanej winy funkcjonariusza, który wydał dane orzeczenie, a dodatkowo wina ta musiała być stwierdzona w sposób szczególny: orzeczeniem sądu lub orzeczeniem dyscyplinarnym. Art. 418 został więc przez ustawodawcę wyeliminowany z kodeksu cywilnego, a odpowiedzialność, która była dotąd uregulowana w tym artykule, będzie regulowana na zasadach określonych w art. 417.

Problem jednak nie został rozstrzygnięty, ponieważ w dalszym ciągu cała regulacja odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej nie była w pełni dostosowana do art. 77 konstytucji, z którego wynika, że obywatel ma prawo do pełnego odszkodowania za szkodę wyrządzoną przez działanie organu władzy publicznej, jeżeli to działanie było nielegalne, to znaczy nie miało podstawy prawnej albo zostało wykonane z naruszeniem prawa.

Ustawa sejmowa przewiduje kompleksową regulację tej problematyki w zmienionym art. 417 i w nowo dodanych art. 417¹ i 417² oraz w zmienianych przepisach niektórych innych ustaw, w których w sposób odrębny uregulowano odpowiedzialność odszkodowawczą państwa w związku z uchyleniem prawomocnych decyzji w wyniku wznowienia postępowania bądź stwierdzenia nieważności (chodzi o przepis zawarty w kodeksie postępowania administracyjnego oraz w ustawie z 2002 r. o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, a także w ustawie z 1997 r. - Ordynacja podatkowa).

W czasie dyskusji zostały jednak zgłoszone pewne pytania i wątpliwości, dotyczące zwłaszcza art. 417¹ §4. Jest to nowe uregulowanie w naszym kodeksie. Chodzi o szkodę, która została wyrządzona przez niewydanie aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa. O tym, że niewydanie danego aktu było niezgodne z prawem, stwierdza sąd rozpoznający sprawę o naprawienie szkody. Przepis ten przewiduje, że sąd orzekający, czyli sąd rejonowy albo okręgowy, stwierdza niewykonanie określonego obowiązku i zasądza odszkodowanie, jeżeli zostanie wykazane, że wskutek tego zaniechania wystąpiła szkoda.

Senator T. Liszcz podkreśliła, że przepis ten budził duże wątpliwości już na etapie prac sejmowych. Obawy dotyczyły tego, czy sąd powszechny, zwłaszcza sąd niskiego szczebla, powinien być upoważniony do stwierdzania, że nastąpiło zaniechanie legislacyjne. Ponadto przepis ten odnosi się nie tylko do zaniechania wydania aktu wykonawczego do ustawy, bo to zapewne zostałoby przyjęte. Z brzmienia tego przepisu wynika, że mogłoby chodzić także o sytuacje, kiedy konstytucja zobowiązuje władze do wydania ustawy w określonej materii, a ustawa nie została wydana.

Jak się wydaje, w takiej kwestii byłby właściwy raczej Trybunał Konstytucyjny, który stwierdzałby, czy nastąpiło zaniechanie legislacyjne, czy nie. Nie ma jednak przepisu - ani w konstytucji, w części określającej kompetencje trybunału, ani w ustawie o Trybunale Konstytucyjnym - który dotyczyłby tej sytuacji. Być może w drodze wykładni udałoby się uznać, że trybunał jest organem właściwym w takiej sprawie. Ale trybunału nie uznaje się raczej za organ właściwy do stwierdzania zaniechania legislacyjnego. A więc istnieje ewidentna luka i tę lukę ma wypełnić art. 417¹ §4 w taki sposób, jaki  jest na gruncie obecnego prawa możliwy. Senator zaznaczyła, że nie jest to wprawdzie rozwiązanie idealne, ale wydaje się, że nie można mu zarzucić niekonstytucyjności. Lepszy jest taki przepis, może nie do końca doskonały, aniżeli luka, która ewidentnie będzie nadal istniała, jeśli ten przepis zostałby utrącony.

Senator poinformowała, że Komisja Ustawodawstwa i Praworządności próbowała uściślić ten przepis, by budził on mniejsze obawy. W związku z tym postanowiła zaproponować poprawkę, polegającą na dodaniu w §4 po wyrazach "obowiązek wydania" wyrazów "w określonym terminie" - po to, aby tylko w tych wypadkach, kiedy w upoważnieniu do wydania aktu normatywnego był określony termin, do którego powinien być wydany akt, jak na przykład rozporządzenie Rady Ministrów bądź rozporządzenie ministra, mogło nastąpić stwierdzenie przez sędziego sądu powszechnego orzekającego w sprawie o odszkodowania, że nastąpiło zaniechanie legislacyjne. Wtedy jest to tak oczywiste, iż nie powinno budzić żadnych obaw. Jeżeli jest przewidziany wyraźny termin, do którego akt miał być wydany, termin ten minął, aktu nie ma, to prostą sprawą jest stwierdzenie, że zaniechanie legislacyjne miało miejsce.

Zmiany w innych ustawach, w szczególności w art. 153, 160 i 161 k.p.a., oraz w art. 287 prawa o postępowaniu przed sądami, wynikają z tego, że nowa regulacja w kodeksie cywilnym odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej zastąpiła już te odrębne regulacje. Nie ma potrzeby ich istnienia, gdyż ta problematyka została wyczerpana przez nowe regulacje kodeksu cywilnego.

Senator sprawozdawca zwróciła uwagę także na przepis art. 417², który przewiduje w niektórych sytuacjach obowiązek naprawienia przez Skarb Państwa szkody wyrządzonej nawet przy wykonywaniu władzy publicznej zgodnie z prawem. Chodzi o to, że następstwa takich szkód powinno się rozkładać na wszystkich, a nie powinien ryzyka wyrządzenia szkody przy wykonywaniu władzy publicznej, nawet w zgodzie z prawem, ponosić tylko jeden obywatel, u którego ta szkoda konkretnie zaistniała.

Senator T. Liszcz poinformowała również, że rozpatrując ustawę, członkowie komisji stwierdzili, iż potrzebna jest zmiana jeszcze jednego przepisu ordynacji podatkowej, który Trybunał Konstytucyjny uznał także za niezgodny z prawem, chodziło o art. 260 §1. Sejm zmienił tylko art. 160 §1 tej ordynacji. Komisja - w związku z obowiązującym regulaminem i zacieśnionym przez Trybunał Konstytucyjny pojęciem poprawki senackiej - nie mogła wprowadzić odpowiedniej zmiany do ustawy, wobec czego postanowiła po raz pierwszy skorzystać z szybkiej ścieżki inicjatywy ustawodawczej, którą dla Senatu przewiduje art. 69 ust. 1 regulaminu Izby.

Zgodnie z art. 69 ust. 3 Regulaminu Senatu po wysłuchaniu sprawozdawcy Senat rozstrzyga o przystąpieniu do drugiego czytania projektu ustawy.

Przeprowadzono głosowanie, w wyniku którego Senat jednomyślnie, 63 głosami, zdecydował o przystąpieniu do drugiego czytania projektu ustawy o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa.

Uchwała

Przewodniczący obradom wicemarszałek Ryszard Jarzembowski przypomniał, że podczas rozpatrywania tego projektu ustawy nie mają zastosowania przepisy dotyczące pierwszego czytania w komisjach senackich, czyli art. 79 oraz 80 ust. 1, 2 i 4 regulaminu Izby.

Projekt ustawy przedstawiła senator Teresa Liszcz. Senator przypomniała, iż zgodnie z ustawą sejmową z 14 maja br., zmieniającą kodeks cywilny i inne ustawy, ulega zmianie także ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, z tym że zmienia się tylko przepis art. 261 §1 oraz dodaje się art. 261a. Jednakże - jak poinformowała senator sprawozdawca - obecny na posiedzeniu komisji przewodniczący komisji kodyfikacyjnej zwrócił uwagę senatorów, że w związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z 23 września 2003 r. zmiany wymaga także art. 260 §1 ordynacji podatkowej. Przepis ten zawęża odpowiedzialność za szkodę będącą skutkiem decyzji organu skarbowego, która to decyzja została następnie uchylona w wyniku wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności, do rzeczywistej szkody, do tak zwanego damnum emergens, doznanego rzeczywiście uszczerbku, bez uwzględniania w tym odszkodowaniu zasadnie spodziewanych utraconych korzyści, czyli tak zwanego lucrum cessans. Tymczasem, zgodnie z art. 77 konstytucji, za nielegalne działania władz publicznych należą się pełne odszkodowania, a więc uwzględniające nie tylko rzeczywisty uszczerbek, ale także utracone lucrum cessans. Dlatego komisja postanowiła zaproponować zmianę zmierzającą w tym kierunku.

Senator T. Liszcz zaznaczyła, że ten przepis zmienił się wskutek wydania orzeczenia przez trybunał, należy więc uznać słowa "rzeczywistą szkodę" za nieistniejące. Jednak nie do każdego sędziego dociera informacja o orzeczeniu trybunału, a więc i dla czystości legislacyjnej, i dlatego, żeby wiedza o tym, iż obowiązuje pełne odszkodowanie, a nie ograniczone do rzeczywistej szkody, dotarła do każdego sądu, każdego sędziego i innego adresata normy, komisja zaproponowała, korzystając z szybkiej ścieżki przewidzianej w art. 69 ust. 1 Regulaminu Senatu, zmianę ustawy - Ordynacja podatkowa. Polegała ona na tym, że sformułowano na nowo §1 tego artykułu w taki sposób, by w sytuacji, gdy została wyrządzona szkoda decyzjami, o których w tym przepisie mowa, Skarb Państwa ponosił pełną odpowiedzialność odszkodowawczą.

W imieniu komisji senator sprawozdawca wniosła o uchwalenie przedstawionej inicjatywy.

Uchwała

Sejm uchwalił rozpatrywaną ustawę na swoim 75. posiedzeniu, 14 maja 2004 r. 18 maja ustawa została skierowana do Senatu. Marszałek przekazał ją do Komisji Nauki, Edukacji i Sportu oraz do Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi, a następnie do Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania.

Senator Krzysztof Jurgiel przedstawił sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Senator wskazał, iż celem tej ustawy jest z jednej strony ustanowienie podstaw prawnych zakładania i prowadzenia publicznych szkół rolniczych i placówek rolniczych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym oraz publicznych szkół leśnych odpowiednio przez ministra właściwego do spraw rolnictwa i ministra właściwego do spraw środowiska, z drugiej zaś - umożliwienie przejmowania do 31 grudnia 2005 r. przez tych ministrów, w drodze porozumienia, prowadzenia szkół rolniczych oraz szkół leśnych, które zostały przejęte przez samorząd powiatowy1 stycznia 1999 r.

Ustawa dokonuje stosownych zmian w przepisach merytorycznych ustawy z  7 września 1991 r. o systemie oświaty, a także zawiera przepisy przejściowe, które mają na celu określenie zasad przejęcia wymienionych szkół i placówek prowadzonych przez powiaty.

Za przyjęciem ustawy opowiedziały się takie organizacje, jak Związek Nauczycielstwa Polskiego oraz Krajowy Związek Kółek i Organizacji Rolniczych. Także zespół szkół leśnych przysłał w tej sprawie pismo, w którym opowiedział się za koniecznością przejęcia szkół leśnych przez ministra rolnictwa. Negatywną opinię na temat projektu przedstawił natomiast Związek Powiatów Polskich.

Senator sprawozdawca wyraził żal, że mimo zgłaszanych inicjatorom tej nowelizacji sugestii, by zamiast inicjatywy w sprawie przeniesienia tych szkół do resortów rolnictwa i środowiska podjąć inicjatywę przeniesienia ich na szczebel wojewódzki, nie podjęto tej myśli i dlatego Senat ma do czynienia z takim właśnie rozwiązaniem prawnym, jakie zawiera ten akt. A przeniesienie tych szkół na szczebel wojewódzki nie wymagałoby nawet nowych rozwiązań ustawowych.

Senator sprawozdawca podkreślił, że, jak na ironię, w tym samym czasie, kiedy Izba rozpatruje tę ustawę, przygotowywana jest kolejna ustawa przekazująca zadania administracji rządowej samorządowi wojewódzkiemu, również ośrodki doradztwa rolniczego, co jest całkowitym zaprzeczeniem idei rozpatrywanej ustawy.

Przedstawione propozycje rozpatrzyły trzy komisje senackie. Połączone komisje poparły wniosek o odrzucenie ustawy w całości. Sprawozdawca połączonych komisji senator Z. Piwoński poinformował, że - uwzględniając intencję autorów nowelizacji - członkowie komisji przyjęli małą nowelizację w postaci inicjatywy legislacyjnej w sprawie przedłużenia terminu przemieszczenia przedmiotowch szkół ze szczebla powiatu na szczebel wojewódzki. To gwarantuje, że będą one funkcjonowały odpowiednio do zapotrzebowania w rejonach na określone wykwalifikowane kadry. Senator zaznaczył, że inicjatywa ta była konsekwencją wniosku o odrzucenie rozpatrywanej nowelizacji.

Zgodnie z regulaminem najpierw poddano pod głosowanie wniosek o odrzucenie ustawy.

"Uchwalona przez Sejm 14 maja 2004 r. ustawa o zmianie ustawy o systemie oświaty była przedmiotem wnikliwego rozpatrzenia zarówno przez Senat, jak również komisje senackie - Komisję Nauki, Edukacji i Sportu, Komisję Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Komisję Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej. Senat podjął uchwałę o odrzuceniu tej ustawy, mając na względzie negatywną ocenę poszczególnych postanowień oraz skutków jej wejścia w życie.

Istotą ustawy jest z jednej strony ustanowienie podstaw prawnych zakładania i prowadzenia publicznych szkół rolniczych i placówek rolniczych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym oraz publicznych szkół leśnych odpowiednio przez ministra właściwego do spraw rolnictwa i ministra właściwego do spraw środowiska, z drugiej zaś - umożliwienie przejmowania do 31 grudnia 2005 r. przez tych ministrów, w drodze porozumienia, prowadzenia szkół rolniczych oraz szkół leśnych, które zostały przejęte z dniem 1 stycznia 1999 r. przez samorząd powiatowy. Zdaniem Senatu, regulacja ta budzi zastrzeżenia z punktu widzenia obowiązującego systemu oświaty i systemu samorządu terytorialnego.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 pkt 1 ustawy z 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (Dz. U. z 2003 r. Nr 159, poz. 1548 ze zm.) zadania i kompetencje w zakresie problematyki kształcenia, nauczania i wychowania dzieci i młodzieży przysługują - co do zasady - ministrowi właściwemu do spraw oświaty i wychowania. Regulacja ta ma na celu przede wszystkim zapewnienie spójności w zakresie realizacji polityki Rady Ministrów w tym obszarze. Należy przy tym podkreślić, iż z mocy ustawy z 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz. U. z 2003 r. Nr 24, poz. 199 ze zm.) na ministrze tym ciąży obowiązek uzgodnienia projektu dokumentu rządowego, w tym projektu aktu normatywnego, z każdym członkiem Rady Ministrów. Uszczegółowienie trybu realizacji tego obowiązku nastąpiło w uchwale nr 49 Rady Ministrów z 19 marca 2002 r. - Regulamin pracy Rady Ministrów (M. P. Nr 13, poz. 221 ze zm.). W tym kontekście Senat negatywnie ocenił te przepisy ustawy, których skutkiem wejścia w życie byłoby ukształtowanie się stanu prawnego, zgodnie z którym odpowiednio minister właściwy do spraw rolnictwa i minister właściwy do spraw środowiska współuczestniczyliby - w odniesieniu do wszystkich typów szkół - w wydawaniu rozporządzeń ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania dotyczących ramowych planów nauczania, podstaw programowych kształcenia w poszczególnych zawodach, a także warunków i trybu zalecania do użytku szkolnego środków dydaktycznych.

Senat uznał za niecelowe uregulowanie, dające możliwość zakładania i prowadzenia publicznych szkół rolniczych i placówek rolniczych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym oraz publicznych szkół leśnych odpowiednio przez ministra właściwego do spraw rolnictwa i ministra właściwego do spraw środowiska, a także przejmowania do 31 grudnia 2005 r. przez tych ministrów, w drodze porozumienia, prowadzenia szkół rolniczych oraz szkół leśnych, które zostały przejęte 1 stycznia 1999 r. przez samorząd powiatowy. Unormowanie takie jest sprzeczne z modelem nowoczesnego, zdecentralizowanego systemu oświaty oraz nie uwzględnia negatywnych opinii środowisk samorządowych. Będzie ono zarazem generować dodatkowe koszty, zważywszy w szczególności na konieczność utworzenia odpowiednich komórek organizacyjnych w strukturach Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Ministerstwa Środowiska, których zakres działania obejmowałby problematykę oświatową. Zdaniem Senatu, brak jest podstaw do twierdzenia, że scentralizowany system oświaty rolniczej i leśnej zapewni tym szkołom korzystniejsze od obecnych warunki finansowe i organizacyjne. W toku senackiego postępowania legislacyjnego zwracano ponadto uwagę, iż wejście w życie ustawy mogłoby dać asumpt do postulatów prawnego i organizacyjnego wyodrębniania się na podobnych zasadach innych typów szkół publicznych, co byłoby swoistym początkiem dekompozycji obowiązującego systemu edukacji.

Rozpatrywana ustawa został uchwalona przez Sejm na 75. posiedzeniu, 14 maja 2004 r. Do Senatu została przekazana 18 maja i tego samego dnia, zgodnie z art. 68 ust. 1 regulaminu Izby, marszałek skierował ją do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności. Komisja po rozpatrzeniu ustawy przygotowała swoje sprawozdanie w tej sprawie.

Uchwała

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 75. posiedzeniu, 14 maja 2004 r. Do Senatu została przekazana 18 maja i tego samego dnia, zgodnie z art. 68 ust. 1 regulaminu Izby, marszałek skierował ją do Komisji Spraw Zagranicznych oraz do Komisji Skarbu Państwa i Infrastruktury. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych przedstawił senator Zygmunt Cybulski. Senator zaznaczył, że natężenie ruchu w komunikacji powietrznej wymaga określonych regulacji prawnych. Zadanie to podjęła Europejska Organizacja do spraw Bezpieczeństwa Żeglugi Powietrznej "Eurocontrol". Jej celem jest ujednolicenie procedur kontroli ruchu lotniczego w europejskiej górnej przestrzeni powietrznej. Najważniejsze zadania tej organizacji to między innymi wdrażanie Europejskiego Programu Zarządzania Ruchem Lotniczym, optymalizacja użytkowania europejskiej przestrzeni powietrznej, koordynowanie systemów ruchu lotniczego na poziomie europejskim, prowadzenie prac badawczo-rozwojowych mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa żeglugi powietrznej, a także opracowanie przepisów i standardów dla żeglugi powietrznej.

Senator sprawozdawca poinformował, że według uzasadnienia przedstawionego przez rząd, które podzieliła komisja, akcesja Wspólnot Europejskich do Eurocontrol diametralnie zmieni sytuację w dziedzinie zarządzania ruchem lotniczym w Europie. Ścisłe powiązanie tych dwóch organów będzie wywierało wpływ na cały sektor transportu lotniczego w poszerzonej Europie.

Pełne członkostwo w Eurocontrol pozwoli przedstawicielom Polski uczestniczyć w procesach podejmowania decyzji dotyczących spraw kontroli i zarządzania ruchem lotniczym oraz współpracować przy programach obejmujących cały kontynent europejski. Będą mieli także możliwość wpływania na ustalanie procedur i podejmowanie decyzji wewnątrz tej organizacji. Członkostwo w organizacji Eurocontrol pozwoli na pełne uczestnictwo w jej pracach z prawem głosu i współdecydowania, bezpłatne uczestnictwo we wszystkich programach realizowanych przez Eurocontrol, bezpłatne wsparcie dla realizacji strategicznych projektów dotyczących zarządzania ruchem lotniczym, bezpłatne szkolenie w instytucjach szkoleniowych Eurocontrol, bezpłatne uczestnictwo w pracach badawczych i konsultingowych, możliwość zatrudnienia obywateli polskich w jednostkach organizacyjnych Eurocontrol, zmniejszenie kosztów zarządzania ruchem lotniczym dzięki zastosowaniu technik i procedur opracowanych przez tę organizację, pełną harmonizację w zakresie klasyfikacji i organizacji przestrzeni powietrznej Rzeczypospolitej Polskiej z przestrzenią europejską, poprawę bezpieczeństwa lotniczego, zmniejszanie kosztów związanych z wypadkami i incydentami lotniczymi, wreszcie optymalizację użytkowania przestrzeni powietrznej.

Senator Z. Cybulski zaznaczył, że ratyfikacja omawianych aktów prawnych jest warunkiem członkostwa w organizacji międzynarodowej Eurocontrol. Członkostwo w tej organizacji wiąże się z możliwością realizowania niektórych zadań w zakresie zarządzania przestrzenią powietrzną przy pomocy organów międzynarodowych lub organów zarządzania ruchem lotniczym innych państw na podstawie umów międzynarodowych wiążących Rzeczpospolitą Polską. Oznacza to przeniesienie niektórych uprawnień państwa wynikających ze zwierzchnictwa w przestrzeni powietrznej na organizację międzynarodową.

W świetle przedłożonego przez rząd uzasadnienia strona polska powinna: po pierwsze, w celu uzyskania pełnego członkostwa w Eurocontrol przedłożyć dokumenty ratyfikacyjne Międzynarodowej konwencji o współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa żeglugi powietrznej Eurocontrol z dnia 13 grudnia 1960 r., wraz z protokołami z 1970 r., z 1978 r. i 1981 r., oraz Umowy wielostronnej w sprawie opłat trasowych z dnia 12 lutego 1981 r.; po drugie, podpisać, a następnie ratyfikować Protokół ujednolicający Międzynarodową konwencję o współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa żeglugi powietrznej Eurocontrol, sporządzony dnia 27 czerwca 1997 r., oraz protokół z dnia 8 października 2002 r. w sprawie przystąpienia Wspólnoty Europejskiej do Międzynarodowej konwencji o współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa żeglugi powietrznej Eurocontrol, z późniejszymi zmianami i ujednoliconej przez protokół z dnia 27 czerwca 1997 r.

Sprawozdanie Komisji Skarbu Państwa i Infrastruktury przedstawił senator Krzysztof Szydłowski. Senator podkreślił, że rozpatrywana umowa ma za zadanie ujednolicenie zasad pobierania opłat trasowych za korzystanie z urządzeń i świadczenie usług w żegludze powietrznej. Zasadnicze postanowienia tej umowy są następujące.

Oprócz niewątpliwych obowiązków, jakie nakłada umowa na państwa członkowskie, senator wskazał także wynikające z tego korzyści. Przewidywana opłata trasowa za udostępnienie polskiej przestrzeni będzie wynosić około 50 euro za 100 km lotu. Dla porównania, w Republice Czeskiej ta opłata wynosi około 30 euro, a w Republice Federalnej Niemiec - 94 euro.

Senator sprawozdawca podkreślił, że Urząd Lotnictwa Cywilnego wynegocjował dla Przedsiębiorstwa Państwowego "Porty Lotnicze" dwuletni okres przejściowy, niezbędny do odpowiedniego przygotowania się do rozpoczęcia współdziałania w systemie Eurocontrol przy pobieraniu przez tę organizację należności trasowych. Jest to najdłuższy okres, jaki udało się wynegocjować państwu przystępującemu do umowy.

W imieniu Komisji Skarbu Państwa i Infrastruktury senator K. Szydłowski wniósł o podjęcie uchwały w sprawie przyjęcia rozpatrywanej ustawy bez poprawek.

Senat w głosowaniu zaakceptował ten wniosek i jednomyślnie, 82 głosami, podjął uchwałę o przyjęciu rozpatrywanej ustawy bez poprawek.

Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych przedstawił senator Bogusław Mąsior. Senator przypomniał, że do tej pory normatywną podstawą obrotu prawnego w stosunkach polsko-czeskich jest Umowa o pomocy prawnej i stosunkach prawnych, zawarta pomiędzy Polską Rzecząpospolitą Ludową i Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną 21 grudnia 1987 r. Zmiana sytuacji geopolitycznej, a przede wszystkim zmiana uwarunkowań współpracy, szczególnie w zakresie ścigania karnego, spowodowały konieczność nowelizacji dotychczas obowiązującej umowy o pomocy prawnej.

Sprawozdanie Komisji Ustawodawstwa i Praworządności przedstawiła senator Aleksandra Koszada. Senator podkreśliła, że rozpatrywana umowa decentralizuje pewne działania, dzięki czemu powinno nastąpić uproszczenie i przyspieszenie realizacji wniosków. Nowym rozwiązaniem jest możliwość odmowy przyjęcia ścigania karnego, z tym że ta odmowa może mieć miejsce tylko w ściśle określonych wypadkach. Umawiająca się strona może odmówić ścigania karnego, jeżeli: po pierwsze, uważa, że przestępstwo, którego dotyczy wniosek, jest przestępstwem o charakterze politycznym lub przestępstwem wyłącznie wojskowym; po drugie, uważa, że istnieją uzasadnione podstawy do przyjęcia, iż złożenie wniosku jest spowodowane względami dotyczącymi rasy, wyznania, narodowości lub poglądów politycznych; i po trzecie, wykonanie wniosku byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego wezwanej umawiającej się strony.

Rozpatrywana ustawa została uchwalona przez Sejm na 75. posiedzeniu, 14 maja 2004 r., i przekazana do Senatu 18 maja. Marszałek, zgodnie z art. 68 ust. 1 Regulaminu Senatu, skierował ją do Komisji Spraw Zagranicznych oraz do Komisji Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego. Komisje po rozpatrzeniu ustawy przygotowały swoje sprawozdania w tej sprawie.

Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych przedstawił senator Janusz Bargieł. Senator zaznaczył, że konwencja będąca przedmiotem ratyfikacji nie mieści się w zakresie prawa wspólnotowego, lecz jest odrębnym aktem prawa międzynarodowego. Zgodnie z art. 21 ust. 1 konwencji każde państwo, które staje się członkiem Unii Europejskiej, może przystąpić do konwencji. W związku z tym, że konwencja dotyczy spraw uregulowanych w ustawie o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zdecydowano się na ten tryb i na podpisanie jej przez Polskę.

W 2003 r., na mocy rozporządzenia Rady Unii Europejskiej nr 343/2003 r. z  18 lutego 2003 r., materia uregulowana w konwencji została włączona do systemu prawnego Unii Europejskiej.

Sprawozdanie Komisji Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego o rozpatrywanej ustawie przedstawił senator Grzegorz Niski. Senator zaznaczył, że na mocy rozporządzenia Rady Unii Europejskiej nr 343 z 18 lutego 2003 r. o ustanowieniu kryteriów i mechanizmów określania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku azylowego złożonego w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego, tzw. Dublin II, przedmiot regulacji konwencji został włączony do porządku prawnego Unii Europejskiej. Tym samym rozporządzenie Rady Unii Europejskiej zastąpiło normy konwencyjne, a stanowiąc część wspólnotowego prawa wtórnego, podlega bezpośredniemu stosowaniu w państwach członkowskich Unii Europejskiej.

W traktacie amsterdamskim zastrzeżono jednak prawo Królestwa Danii, Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz Irlandii do odmowy związania się aktami prawnymi prawa unijnego w obszarze wiz, azylu, imigracji i innych dziedzin związanych ze swobodnym przepływem osób. Spośród tych państw właśnie Królestwo Danii skorzystało z tego prawa w odniesieniu do powyższego rozporządzenia i w tym stanie rzeczy w stosunkach z Królestwem Danii pozostałe państwa członkowskie Unii Europejskiej są w dalszym ciągu związane postanowieniem konwencji dublińskiej. Rzeczpospolita Polska jako członek Unii Europejskiej jest związana rozporządzeniem 343/2003. Aby jednak zapewnić stosowanie przepisów określających, które z państw jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o azyl w relacjach między Rzeczypospolitą Polską a Królestwem Danii, konieczna jest ratyfikacja konwencji dublińskiej.

Senator sprawozdawca podkreślił, że swobodny przepływ osób w krajach Unii Europejskiej prowadzi bezsprzecznie do zwiększenia aktywności migracyjnej cudzoziemców, w tym także osób składających wnioski azylowe. Z tego względu konieczne jest istnienie uregulowań, które będą zapobiegały wszczynaniu procedury azylowej w kilku państwach europejskich równocześnie lub kolejno. Celem tych uregulowań jest również niedopuszczenie do sytuacji, gdy ze względów formalnych żadne z państw członkowskich nie uważa siebie za właściwe do rozpatrzenia wniosku o azyl. I z tych powodów stan prawny w tym zakresie musi odznaczać się jasnością i komplementarnością.

Głównym skutkiem ratyfikacji konwencji dublińskiej będzie zobowiązanie Rzeczypospolitej Polskiej do rozpatrywania w sytuacjach określonych w konwencji wniosków azylowych złożonych w Królestwie Danii. Zobowiązanie to ma charakter wzajemny, co oznacza, że to państwo jest zobligowane przejąć od Rzeczypospolitej Polskiej wniosek azylowy na zasadach określonych w konwencji.

Senator G. Niski zaznaczył, że ratyfikacja konwencji dublińskiej nie wiąże się z koniecznością wprowadzenia zmian i uzupełnień w polskich przepisach regulujących zasady nadawania statusu uchodźcy. W ustawie z  13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wprowadzono nowe rozwiązania, umożliwiające stosowanie zarówno rozporządzenia Rady Unii Europejskiej, jak i konwencji dublińskiej. Przewidziano możliwość odmowy nadania statusu uchodźcy z powodu oczywistej bezzasadności wniosku, a także gdy wniosek o nadanie statusu uchodźcy daje podstawy do uznania, że inne państwo jest odpowiedzialne za jego rozpatrzenie. W przepisach proceduralnych ustawodawca uwzględnił również fakt, że właściwe do rozpatrzenia wniosku o nadanie statusu uchodźcy może być inne państwo. W art. 24 ust. 1 pkt 4 ustawy nałożono na organ przyjmujący wniosek o nadanie statusu uchodźcy obowiązek uzyskania informacji niezbędnych do ustalenia tego państwa.

W imieniu Komisji Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego senator sprawozdawca wniósł o przyjęcie ustawy o ratyfikacji konwencji bez poprawek.

Senat w głosowaniu podzielił to stanowisko i jednomyślnie, 82 głosami, podjął uchwałę o przyjęciu rozpatrywanej ustawy bez poprawek.

Na wniosek senator Genowefy Ferenc punkty porządku obrad od 9. do 13. Izba rozpatrywała łącznie.

Senator sprawozdawca zaznaczyła, że konieczność ratyfikowania protokołów dodatkowych jest związana z przyjęciem przez nasz kraj unijnego dorobku prawnego w zakresie spraw wewnętrznych jako członka Unii Europejskiej. Jednym z naszych zobowiązań z procesu negocjacyjnego jest przystąpienie do konwencji o ustanowienie Europejskiego Urzędu Policji, zwanego Europolem.

Do tej pory konwencja została uzupełniona lub zmieniona przez pięć protokołów dodatkowych, które powinny być poddane procedurze ratyfikacyjnej w Rzeczypospolitej Polskiej, tak aby pakiet przepisów prawnych stanowiących podstawę działania Europolu jako organizacji międzynarodowej stał się częścią polskiego systemu prawnego w zjednoczonej Europie.

Jak wskazała, pierwszym protokołem dodatkowym jest protokół z 23 lipca 1996 r. Będzie on miał zastosowanie wszędzie tam, gdzie w sprawie sądowej w państwie członkowskim wystąpi element nawiązujący do konwencji, a sąd lub trybunał orzekający poweźmie wątpliwości interpretacyjne co do ważności lub brzmienia jej postanowień. W takich sytuacjach pytania prejudycjalne skierowane będą do Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich przed formalnym zakończeniem sprawy i będą stanowiły swoisty warunek zawieszający do wydania wyroku.

Czwarty protokół, z 28 listopada 2002 r., obejmuje pięć artykułów, które stanowią podstawy prawne do współpracy Europolu, w zakresie wynikającym z jego mandatu, z państwami członkowskimi w ramach wspólnych zespołów śledczych, które powoływane są na podstawie odpowiednich przepisów do działań przez co najmniej dwa państwa członkowskie.

Piąty protokół dodatkowy z 27 listopada 2003 r. składa się z pięciu artykułów, które w sposób daleko idący modyfikują dotychczasowe postanowienia konwencji, dostosowując je do aspektów praktycznego usprawnienia działalności Europolu, zwłaszcza po rozszerzeniu Unii Europejskiej o nowe państwa członkowskie, w tym Rzeczpospolitą Polską. Wychodząc temu postulatowi naprzeciw, państwa członkowskie Europolu uznały, że organizacji tej należy udzielić niezbędnego wsparcia i przyznać odpowiednie środki, aby mogła skutecznie wypełniać rolę najważniejszego forum europejskiej współpracy policyjnej. Uznały także, że należy dokonać w konwencji koniecznych zmian, które wzmocnią funkcję wsparcia operacyjnego realizowaną przez Europol wobec krajowych władz policyjnych, co znalazło swoje odzwierciedlenie w treści protokołu.

Protokoły swymi postanowieniami odnoszą się do ustawowych kompetencji ministrów i centralnych organów administracji rządowej, a mianowicie ministra właściwego do spraw wewnętrznych, ministra właściwego do spraw instytucji finansowych, ministra właściwego do spraw finansów publicznych, komendanta głównego Policji, komendanta głównego Straży Granicznej, generalnego inspektora informacji finansowej oraz generalnego inspektora ochrony danych osobowych.

Forum ma wspierać działania swych członków zmierzające do zapewnienia porządku i bezpieczeństwa publicznego nie tylko w wymiarze ogólnoeuropejskim, ale również krajowym każdego z państw członkowskich. Ma to istotne znaczenie dla poprawy poczucia bezpieczeństwa obywateli polskich, którzy stając się obywatelami Unii Europejskiej, będą mogli bez przeszkód przemieszczać się po rozszerzonej i zjednoczonej Europie, oczekując takiej samej ochrony dla siebie i swego mienia, jaką gwarantują pozostałe państwa członkowskie.

Kończąc swe wystąpienie, senator sprawozdawca poinformowała, że Komisja Spraw Zagranicznych postanowiła rekomendować Izbie przyjęcie omawianych ustaw bez poprawek.

Po dyskusji przystąpiono do głosowań.

Ustawę o ratyfikacji Protokołu z dnia 30 listopada 2000 r. sporządzonego na podstawie artykułu 43 ustęp 1 Konwencji w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Policji (Konwencji o Europolu) zmieniającego artykuł 2 oraz Załącznik do tej Konwencji Senat jednomyślnie, 82 głosami, przyjął bez poprawek.

Również bez poprawek, 81 głosami, przy jednym wstrzymującym się, przyjęto ustawę o ratyfikacji Protokołu z dnia 28 listopada 2002 r. zmieniającego Konwencję w sprawie ustanowienia Europejskiego Urzędu Policji (Konwencję o Europolu) oraz Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów Europolu, członków jego organów, zastępców dyrektora i pracowników Europolu.

Projekt ten został wniesiony przez grupę senatorów ze wszystkich klubów. Marszałek 14 kwietnia 2004 r. skierował go do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności oraz Spraw Zagranicznych i, wówczas jeszcze, Integracji Europejskiej. Pierwsze czytanie zostało przeprowadzone na wspólnym posiedzeniu komisji, 19 maja. Komisje przygotowały wspólne sprawozdanie w tej sprawie. Przedstawiła je senator Ewa Serocka. Senator przypomniała, że projekt, wniesiony do laski marszałkowskiej przez grupę senatorów, ma na celu ustanowienie takich regulacji prawnych, które zapewniałyby wpływ obu izb parlamentu na współuczestniczenie w wyrażaniu stanowiska w sprawie tworzenia prawa wspólnotowego.

Senator przypomniała, że ustawa o współpracy Rady Ministrów z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej została przyjęta przez Sejm 11 marca br. Już podczas prac nad tą ustawą trwały rozmowy, a nawet spory między marszałkami Sejmu i Senatu w sprawie zapewnienia zgodności uprawnień Senatu z art. 10 ust. 2 i art. 95 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zgłoszono wówczas wiele poprawek, które nie zostały poparte przez Sejm.

Dlatego też grupa wnioskodawców skupiła się na najważniejszej regulacji, na art. 9 ust. 1 i ust. 3 ustawy z 11 marca 2004 r., uważając, że unormowanie to determinuje przekonanie, iż Senat jest organem współodpowiedzialnym wraz z Sejmem w całym procesie legislacyjnym w Polsce, a nie tylko w części, tak jak zapisano w ustawie. Mając na uwadze konieczność zapewnienia właściwej pozycji komisji senackiej w procesie opiniowania projektów aktów prawnych Unii Europejskiej oraz stanowisk, jakie Rada Ministrów ma zamiar zająć podczas rozpatrywania projektu aktu prawnego w Radzie Europy, Senat zaproponował nadanie nowego brzmienia art. 9 ust. 1 i 3 przedmiotowej ustawy, dodając stosowne zapisy w tych dwóch ustępach.

Senator E. Serocka poinformowała, że Komisja Ustawodawstwa i Praworządności oraz Komisja Spraw Zagranicznych na wspólnym posiedzeniu postanowiły wnieść o przyjęcie projektu ustawy bez poprawek. Komisje uznały, że uchwalenie ustawy w projektowanym brzmieniu zapewni równoprawne pozycje Sejmu i Senatu w zakresie opiniowania projektów aktów prawnych Unii Europejskiej oraz stanowisk, jakie Rada Ministrów ma zamiar zająć podczas rozpatrywania projektu aktu prawnego w Radzie Unii Europejskiej, usuwając tym samym zasadnicze wątpliwości co do konstytucyjności art. 9 przedmiotowej ustawy w dotychczasowym brzmieniu.

W trakcie dyskusji nikt nie złożył wniosku przeciwnego do wniosku przedstawionego przez komisje, w związku z czym przystąpiono do trzeciego czytania projektu ustawy, obejmującego jedynie głosowanie.

Uchwała

Senator poinformowała, że na posiedzeniu komisji wprowadzono niewielkie poprawki do pierwotnego tekstu projektu uchwały i sprawozdanie zawiera tekst jednolity.

Na wstępie senator przedstawiła genezę tej inicjatywy ustawodawczej. Senator przypomniała, że w ubiegłym roku Komisja Ustawodawstwa i Praworządności zajmowała się problematyką polityki karnej i sytuacją w polskich zakładach karnych. Członkowie komisji dokonali wizytacji zakładów karnych w różnych częściach kraju: w Małopolsce - więzień starych, na Pomorzu - więzień nowych. Poświęcono temu problemowi jedno z posiedzeń komisji także w tym roku, odwiedzono również Siedlce, gdzie komisja odbyła wyjazdowe posiedzenie w Instytucie Służby Społecznej imienia Kofoeda w Siedlcach. Instytut ten jest wzorcową organizacją działającą na rzecz przeciwdziałania przestępczości, na rzecz pomocy postpenitencjarnej, gdzie wykonuje się kary ograniczenia wolności.

Wziął w niej udział także ksiądz Jim Consedine, który jest wielkim propagatorem idei sprawiedliwości naprawczej, stojącej w opozycji do bardziej powszechnej tradycyjnej idei sprawiedliwości represyjnej i sprawiedliwości odpłaty. Odbyła się bogata dyskusja, w której uczestniczyli też obecni na konferencji przedstawiciele nauki, prawa karnego materialnego, wszystkich jego działów, postępowania karnego i kodeksu karnego wykonawczego. W wyniku tej bogatej dyskusji zostały podjęte różne rekomendacje - przedstawiany projekt uchwały jest w dużym stopniu pokłosiem tej konferencji i tych rekomendacji.

Niemal wszyscy uczestnicy konferencji zgodzili się, że dotychczasowa polityka karna, oparta na idei odpłaty, represji, izolacji, nie sprawdza się, że trzeba od niej odstąpić. O fiasku tej polityki świadczą przepełnione więzienia. Znany jest stan polskich zakładów karnych. Jest tam przeludnienie, rzeczywistych miejsc jest około sześćdziesięciu pięciu tysięcy, do tego dochodzi cztery tysiące miejsc wygospodarowanych w taki sposób, że na cele przeznacza się świetlicę, kaplicę i inne pomieszczenia, gdzie się odbywały zajęcia resocjalizacyjne. Są to warunki poniżej standardów przyjętych w Europie, a co najgorsze, w takich warunkach ogromnie trudno prowadzić jakąkolwiek działalność resocjalizacyjną, która jest jednym z głównych elementów i celów kary pozbawienia wolności.

Komisja uznała, że taki stan rzeczy nie może dalej trwać. Potwierdza to protest skazanych sprzed paru dni, który dzięki rozwadze skazanych, wielkiej rozwadze i taktowi kierownictwa Służby Więziennej udało się tym razem zażegnać. To nie był bunt, to był tylko protest przeciwko nieludzkim często warunkom w zakładach karnych.

Komisja w swej uchwale uznała, że konieczna jest właśnie zmiana polityki karnej. Że powinno się postawić przede wszystkim na orzekanie kar nieizolacyjnych. Że nie ma sensu, by niektórzy skazani siedzieli w więzieniach. Oczywiście, muszą tam być osadzeni zabójcy, gwałciciele, rabusie, sprawcy ciężkich przestępstw niebezpieczni dla innych osób. Tu nikt nie postuluje wypuszczania ich z zakładów karnych, nieorzekania. To jest oczywiste. W zakładach karnych przebywa jednak bardzo wiele osób, które tam nie powinny przebywać, bo nie ma to sensu. To sprawcy drobnych przestępstw, którzy tylko są edukowani przez bardziej zaawansowanych przestępców i wychodzą gorsi niż przyszli, sprawcy zwłaszcza drobnych przestępstw skazani na karę grzywny, którym niejako automatycznie została ona w sytuacji niespłacenia zamieniona na zastępczą karę pozbawienia wolności. Siedzą wreszcie osoby uchylające się od płacenia alimentów, które z założenia powinny pracować i wywiązywać się z obowiązku, a nie pracują, gdyż nie ma dla nich pracy.

W Polsce zwykle nie orzeka się kary ograniczenia wolności. Przede wszystkim nie ma dobrych warunków do wykonywania tej kary i dobrej organizacji. Zdaniem komisji, takie warunki do wykonywania kary ograniczenia wolności trzeba stworzyć, przyciągając do współpracy samorządy, które ten front pracy mogą stworzyć, tylko trzeba im w tym pomóc i czasem je zmobilizować. Należy dofinansować wykonywanie tej kary, trzeba bowiem opłacić obowiązkowe wstępne badania lekarskie przed dopuszczeniem do pracy i obowiązkowe ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków. Warto byłoby - i to komisja postuluje - z funduszów budżetu państwa dofinansować tę karę, bo jej wykonywanie i tak będzie tańsze od wykonywania kary pozbawienia wolności.

W uchwale komisja postuluje zmianę, na gruncie obowiązującego prawa, polityki karnej, apeluje do prokuratorów i, bardzo delikatnie, do niezawisłych sądów, żeby w ramach istniejącego prawa częściej orzekano nieizolacyjne kary i środki. Uchwała wzywa samorządy i wszystkie zainteresowane podmioty do współdziałania w wykonywaniu kar nieizolacyjnych, w szczególności kary ograniczenia wolności.

Komisja uważa, że zmiana polityki karnej jest nakazem chwili. W projektowanej uchwale kieruje apel, bo tylko tyle Senat może robić, do ministra sprawiedliwości i do rządu. Wzywa między innymi, by niejako rozpoznać populację osadzonych, zbadać, z jakich powodów siedzą, którzy z nich powinni pozostać w więzieniach, a co do których należałoby skorzystać z możliwości przedterminowego zwolnienia. To można, zdaniem komisji, zrobić na gruncie obowiązującego prawa.

Senator sprawozdawca zaznaczyła, że proponowana uchwała jest obszerna, ponieważ - zdaniem komisji - powinna mieć także walor edukacyjny, gdyż społeczeństwo na ogół nie jest zorientowane, na czym polega sprawiedliwość naprawcza, jakie jest znaczenie i jakie są rodzaje kar nieizolacyjnych. Komisja uważa, że chociażby ze względu na te walory edukacyjne wszystko to, co się w projekcie uchwały znalazło, jest potrzebne.

Podczas dyskusji nad projektem uchwały senator Krzysztof Jurgiel wniósł o jego odrzucenie.

W tej sytuacji Senat po przeprowadzeniu drugiego czytania skierował projekt do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności i zobowiązał komisję do przygotowania jeszcze na tym samym posiedzeniu dodatkowego sprawozdania.

Uchwała

Uchwała

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z  1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym Trybunał Konstytucyjny informuje Sejm i Senat o  istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Nad informacją nie przeprowadza się głosowania.

Marszałek Senatu otrzymał od prezesa Trybunału Konstytucyjnego "Informację o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w 2003 r.", zatwierdzoną przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału 29 marca 2004 r., i zgodnie z regulaminem skierował tę informację do Komisji Ustawodawstwa i Praworządności. Komisja na posiedzeniu 18 maja zapoznała się z przedstawioną przez prezesa Trybunału Konstytucyjnego informacją i poinformowała o tym marszałka Senatu.

Przewodniczący obradom wicemarszałek Kazimierz Kutz stwierdził, że Senat zapoznał się z przedstawioną informacją.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy z 11 kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne rzecznik przedstawia prezydentowi RP, Sejmowi, Senatowi, prezesowi Rady Ministrów oraz pierwszemu prezesowi Sądu Najwyższego coroczne informacje o swojej działalności wraz z wnioskami wynikającymi ze stanu przestrzegania przepisów tej ustawy.

Przewodnicząca obradom wicemarszałek Jolanta Danielak stwierdziła, że Senat zapoznał się z przedstawioną informacją.

Senator przypomniał, że 19 marca 2004 r. Izba dokonała zmian w Regulaminie Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, wprowadzając w art. 20 ust. 1a, zgodnie z którym "przepis ust. 1 nie stosuje się do członków Prezydium Senatu". Ust. 1 mówi o tym, że senator ma obowiązek zgłosić swoją kandydaturę do jednej z komisji stałych. Marszałkowie Senatu, wykorzystując rozwiązanie zaproponowane w art. 20, złożyli odpowiednie wnioski. Wicemarszałek Jolanta Danielak oraz marszałek Longin Pastusiak zwrócili się z prośbą o przyjęcie rezygnacji z członkostwa w Komisji Obrony Narodowej i Bezpieczeństwa Publicznego. Ponadto wicemarszałek J. Danielak zrezygnowała z udziału w Komisji Emigracji i Polaków za Granicą, a wicemarszałek Ryszard Jarzembowski - w Komisji Kultury i Środków Przekazu oraz Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Uchwała

Diariusz Senatu RP: spis treści, następny fragment