Jubileusze skłaniają nas do różnorodnych refleksji, ale najczęściej do tych o charakterze historycznym. Jak wiemy, służby hydrologiczno-meteorologiczne rozpoczęły swą działalność w 1919 roku, w odrodzonym państwie polskim. Inicjatorem ich powołania był, inżynier hydrotechnik, budowniczy elektrowni wodnych w Europie Zachodniej, wybitny naukowiec, pierwszy prezydent Rzeczypospolitej Polskiej prof. Gabriel Narutowicz. Doceniał on rolę służb hydrologiczno-metodologicznych przy zapewnianiu bezpieczeństwa państwa i jego obywateli. Rozumiał doskonale, że niepodległe i nowocześnie organizowane państwo nie może obyć się bez służb tego typu.

Wiadomo, że rozwój techniki, postęp cywilizacyjny pozwalają ludzkości na coraz więcej. Otwierają nowe możliwości. Potwierdzeniem tego jest fakt, że w ostatnich latach duży postęp meteorologii był możliwy dzięki zastosowaniu m.in. radarów, automatycznych stacji, rakiet i sztucznych satelitów Ziemi, a także maszyn cyfrowych (mam tu na myśli komputery).

Przypomnę, że inicjatywa ustawodawcza w sprawie ustanowienia Dnia Ofiar Przestępstw została podjęta przez grupę senatorów w lipcu 2002 roku. Dzień 22 lutego na mocy ustawy, uchwalonej na 34. posiedzeniu Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 19 lutego 2003 roku, został ustanowiony Dniem Ofiar Przestępstw.

W Polsce Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (art. 72), Konwencja o Prawach Dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 20 listopada 1989 roku, oraz Ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka z dnia 6 stycznia 2000 roku, stanowią najważniejsze, odnoszące się do dziecka, stanowione akty prawne.

Ostatnie lata przyniosły w naszym kraju znaczące zmiany w postrzeganiu zjawiska przemocy wobec dziecka, wobec dziecka - ofiary przestępstwa. Problem ten jest coraz bardziej widoczny w środkach masowego przekazu, stał się niemalże "tematem dyżurnym" w polskich mediach. Powstaje coraz więcej programów i organizacji pozarządowych zajmujących się tą problematyką. Do wiadomości publicznej podaje się informacje o coraz bardziej szokujących formach przemocy, które zachodzą w różnorodnych relacjach: dorośli przeciw dzieciom, dzieci przeciw dorosłym, dzieci przeciw dzieciom.

Ogromnym zagrożeniem wobec dzieci są także zagrożenia ze strony sekt, dealerów narkotykowych, oraz te oparte na zdobyczach cywilizacyjnych, jak np. zagrożenia ze strony Internetu czy form i treści przekazywanych w niektórych programach telewizyjnych. Wiemy, że niestety zagrożenia, jakie niesie ze sobą korzystanie ze środków masowego przekazu (telewizja, Internet), są często niezauważalne bądź ignorowane przez dzieci, młodzież i dorosłych.

Jestem przekonany, że dzisiejsza konferencja pozwoli nam, jako społeczeństwu, chociaż trochę poprawić sytuację dzieci - ofiar przestępstw, a zapisy w polskim prawie i praktyki wymiaru sprawiedliwości umożliwią wypełnienie międzynarodowych zobowiązań, związanych ze standardami zapisanymi w Ramowej Decyzji Rady Unii Europejskiej z dnia 15 marca 2001 r. o statusie ofiary przestępstwa w postępowaniu karnym.

Temat dzisiejszego spotkania jest szeroki, trudny i wieloaspektowy. Dotyczy wielu dziedzin życia społecznego: nauki, prawa, etyki, administracji, parlamentaryzmu, relacji wzajemnych między polityką a mediami, ale przede wszystkim odpowiedzialności za kulturę polityczną w Polsce.

Pomimo istniejących prawnych uregulowań przychodzi nam zmagać się na co dzień z trudną praktyczną działalnością, w której poszczególne fakty i sytuacje nie poddają się kodeksowym regulacjom lub też mogą być diametralnie odmiennie interpretowane.

Mówiąc dziś o polityce, politykach i mediach, powinniśmy - tak sądzę - ograniczyć się do okresu po Okrągłym Stole, a więc warunków swobodnej działalności politycznej, wolności słowa i wolności mediów. I choć organizatorzy nie wyznaczyli cezury czasowej, to myślę, że moglibyśmy się umówić, iż poprzednia epoka może nam posłużyć jedynie jako punkt odniesienia do skali przemian. Powinniśmy też mieć świadomość, iż tamte dziesięciolecia są źródłem pewnych obciążeń mentalnych starszego i średniego pokolenia, jak również nawyków z tamtych lat - konspiracyjnej działalności politycznej i prasy drugiego obiegu - z jednej strony, a także nawyków i postaw ówczesnej władzy i kontrolowanej prasy - z drugiej.

Szybko przywykamy do tego, że ze wszystkich stron otacza nas informacja, bombardując w sposób otwarty lub zawoalowany, czasem podświadomie, dzięki nieprawdopodobnemu - od niedawna - postępowi techniki. Jedne informacje przyjmujemy obojętnie, inne z zadowoleniem i przyjemnością. Jeszcze inne niepokoją nas, drażnią, denerwują czy wręcz oburzają. Sądzę, że tym irytującym zjawiskom poświęcimy dziś wiele czasu.

Na całą klasę polityczną spada ciężki zarzut, że bez skrupułów potrafi posługiwać się demagogią, fałszować informacje, oczerniać swoich przeciwników, przemilczać prawdę, podawać ją jako wyselekcjonowaną, wybiórczą. Nie muszę w tym gronie dowodzić, że ,,oni" - negatywni politycy - to tylko pewien procent klasy politycznej. Niech każdy dla siebie ten procent określi. Dziś też zapewne nie będziemy mówić o kryształowych politykach, politykach-ideałach, jak również o kryształowych dziennikarzach.

Na politykach ciążą jeszcze inne grzechy, rzutujące na jakość kontaktów z mediami. To nazbyt często występująca niestaranność, arogancja, niedostatek kompetencji w wielu sprawach. Pytanie: czy polityk powinien wypowiadać się w każdej sprawie? Nieliczni, niestety, politycy mogą pochwalić się znajomością prawa prasowego, umiejętnością kulturalnego, ale skutecznego odpierania agresywności i wścibskości mediów. Ale problem dotyczy nie tylko samych polityków, lecz również ich otoczenia: asystentów, doradców, ekspertów. W ich doborze powinna decydować lojalność, kompetencja i odpowiedzialność.

Problemy etyczne dotyczą nie tylko polityki i dziennikarstwa, ale także innych zawodów, szczególnie funkcjonujących w korporacjach. Nie zawsze prawnicy, lekarze, pracownicy administracji, czy też ludzie biznesu, mogą być etycznym wzorem dla mediów. Polem konfliktów jest to, że na przykład lekarz czy prawnik służy jednostce, a dziennikarz działa i publikuje w interesie ogółu i dla ogółu, nawet jeśli publikacje nie są w interesie jednostek. Inne zawody różni od dziennikarstwa to, że strzegą one posiadanych informacji ze świadomością, że są one podstawą ich siły. Dziennikarstwo zaś polega na upowszechnianiu informacji po ich uprzednim zdobyciu.

Znalazłoby się jeszcze wiele innych wspólnych cech, ale pragnę zwrócić uwagę na niezwykle ważny i budzący najwięcej emocji związek. Polityka i media mają jeszcze jednego partnera, jeszcze jedno pole - czasem minowe - czyli gospodarkę i finanse. Te trzy sfery są od siebie zależne: gospodarka oddziałuje na politykę i media, polityka poprzez decyzje wpływa na gospodarkę i media, które z kolei prezentują opinii społecznej obraz państwa i poprzez informację i komentarz wpływają na politykę i gospodarkę, a w każdym razie na ich postrzeganie.

Media zapewne mają, a w każdym razie powinny mieć, dylemat: jak prezentować polityka światłego, kompetentnego, błyskotliwego, niezwykle inteligentnego, rokującego skuteczne przeprowadzenie reform, jeśli wiadomo, że w życiu prywatnym nadużywa alkoholu, zdradza żonę? Czy w imię nie zawsze dobrych obyczajów, publicznego pojmowania moralności, lepiej jest zniszczyć karierę politykowi, publikując informacje o tych jego przywarach, czy też je przemilczeć w imię racji stanu i dobra publicznego.

Uchwalona 4 listopada 1950 roku w Rzymie Europejska Konwencja ,,O ochronie praw człowieka i podstawowych wolności" w art. 8 stwierdza w punkcie 1: ,,każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji". Ale w punkcie 2. jest już wiele wyjątków, które dają niemal nieskończoną możliwość interpretacji, a mianowicie: ,,niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób".

W amerykańskiej rzeczywistości znane jest pojęcie ,,wistleblowers" - świszczące gwizdki. Jest to publiczne ogłaszanie w mediach o przypadkach nieetycznego działania w urzędzie. Pojawia się taki gwizdek, gdy zawodzi oficjalna droga rozwiązania problemu etycznego. W Stanach Zjednoczonych funkcjonuje zabezpieczenie przed wypaczeniami w działalności urzędów państwowych. W poszczególnych resortach, istnieją urzędy inspektorów podległe Urzędowi Inspektora Generalnego, ten zaś odpowiedzialny jest tylko przed Kongresem, a nie przed prezydentem. Wszyscy urzędnicy federalni mogą zgłaszać swoje etyczne wątpliwości, nie obawiając się represji ze strony swoich przełożonych. Ustawodawstwo amerykańskie nakłada na wszelkie władze obowiązek udostępniania opinii społecznej projektów i procesów legislacyjnych, podejmowanych rozstrzygnięć, a także formalnych przesłuchań grup interesu, z wyjątkiem obronności i wywiadu.

Nawet w naszych warunkach aktywność mediów wobec polityki, jest nie tylko możliwa, ale i skuteczna. Służą temu zasady prawne, choć jeszcze niedoskonałe, to coraz lepiej działające. Otwartym jest pytanie, czy wołaniem o czystość postępowania i świata polityki, możemy przeciwstawić czystość działania mediów? Czy warunki do obiektywnego działania dziennikarzy są równe na szczeblu centralnym, regionalnym i lokalnym? Czy najbliższe samorządowe otoczenie lokalnego dziennikarstwa nie ogranicza obiektywizmu? Czy nieznane powiązania mediów z biznesem wpływają na obiektywizm i prawdę dziennikarskiego przekazu? A może takich powiązań w ogóle nie ma? Biznesmeni i politycy, działając wspólnie, często znajdują sposób na krytyczne media. Gorzej, gdy politycy szczebla lokalnego, władają mediami i z biznesem tworzą wspólny front. Kto w takich przypadkach może stanąć w obronie interesu społecznego? Policja, sądy, czy też organizacje obywatelskie?

Intensywność życia politycznego, konieczność tworzenia i poprawy istniejącego prawa, niedostatki struktur państwowych, praca nad finansami państwa, przystosowanie do unijnych warunków, intensywna i wszechobecna walka polityczna na zewnątrz i wewnątrz większości partii sprawiają, że politycy cierpią na swoisty "niedoczas". Nie starcza im już czasu na czytanie poważnej publicystyki, która nie zaginęła, ale w Polsce znacznie obniżyła loty. W polemicznych wystąpieniach większości polityków, trawionych walką międzypartyjną, nie widać śladu poważnych lektur na tematy społeczne, państwowe, czy też ideowe, czuć natomiast styl narzucany przez polemiki gazet codziennych, nazywanych bulwarowymi. Styl ten dotyka, niestety, także tytuły mające opinię poważnych. Partyjniactwo świata polityki zainfekowało i przeżarło w znacznym stopniu również świat mediów. W takiej sytuacji istnieje groźba dominacji interesu partyjnego nad interesem państwa.

Można więc - bardzo hipotetycznie - przyjąć, że polityk każdego rana rozpoczynając swą aktywność zawodową włącza radio lub telewizor, czy oba media, otwiera gazety i już wie, co przyniesie mu dzień. Bez względu na swą odporność intelektualną i psychiczną już wie: trzeba walczyć, bronić się przed zarzutami lub atakować, bo właśnie media podsuwają nową okazję. Albo, co gorsze, spostrzega okazję do odpowiedzi mediom, w której można użądlić przeciwników. Czy jest to hipotetyczny obrazek poranka polityka? A może połowy, czy większej części dnia? Jedno jest pewne, żyjemy z mediami od rana do nocy.

Na dziennikarzach spoczywa obowiązek informowania, tłumaczenia faktów, objaśniania rzeczywistości. Dziennikarstwo nie jest misją, ale służbą publiczną. Misja zakłada wiarę w pewien system poglądów i bliższa jest duchownym i ideologom. Polityk decyduje o losach ludzi, zaś dziennikarz powinien w pierwszym rzędzie informować i objaśniać. Powinien też brać na siebie odpowiedzialność za społeczne skutki błędów i niedomówień lub wypaczeń w przekazywanych treściach. W konsekwencji ciąży na nim obowiązek naprawienia szkód. Niestety, w naszych warunkach nie mamy zbyt wielu przykładów na przyznawanie się mediów do błędu.

Często politycy są słusznie przywoływani do poczucia odpowiedzialności. Czy media tym poczuciem również się kierują? Czy w polskich warunkach, po nietrafionej publikacji jest możliwe takie zachowanie jak niedawno kierownictwa BBC po komunikacie komisji lorda Huttona w tak zwanej sprawie Kelly'ego? Myślę, że ten przypadek wart byłby naśladowania w Polsce.

W okresie transformacji nastąpiło w Polsce zdecydowane odmłodzenie zawodu dziennikarskiego. Wyższe uczelnie, w tym liczne prywatne, każdego roku wypuszczają do pracy zastępy absolwentów, którzy nie zawsze prezentują szczyty profesjonalizmu, za to chętnie posługują się nie najlepszymi wzorcami nie popartymi kompetencją. Na rynku medialnym zaostrza się konkurencja. Młodzi atakują chwytając się często sposobów sprzecznych z etyką zawodu. Uprawiają swoiste ,,catch as catch can". Odnosi się wrażenie, że media postawiły sobie za cel: ,,codziennie nowe ostre natarcie na władzę". Czy jest tak, że większość dziennikarzy jest skłonna przedstawiać polityków jako ludzi bez zasad, jako pazernych demagogów? Mam nadzieję, że tak nie jest, bo gdyby tak było, to szkoda publiczna i społeczna byłaby ogromna.

W Polsce nie zaczynamy od zera. Mamy prawo prasowe z 1984 roku po licznych nowelizacjach. Pewnie potrzebne jest nam nowe, tak jak niezbędna jest nowa ustawa o radiofonii i telewizji. Warto się pewnie zastanowić jak przestrzegana jest Karta Etyczna Mediów podpisana 25 marca 1995 r.

Dziennikarzom według karty towarzyszą zasady:

1. prawdy,

2. obiektywizmu,

3. oddzielenia informacji od komentarza,

5. szacunku i tolerancji,

Czy zawsze te szczytne zasady są zasadami? Czy nie zamieniają się czasem w grzechy główne?

- uczestniczeniu mediów w walce politycznej,

Przypomnę słowa Josepha Pulitzera: ,,Tylko respektowanie najszczytniejszych ideałów i najsumienniejsza troska o to by postępować właściwie, pełna znajomość problemów, które trzeba pokonać, szczera odpowiedzialność moralna, może uchronić dziennikarstwo przed serwilizmem wobec przedsiębiorców i przed pogonią za egoistycznymi celami, sprzecznymi z dobrem publicznym" .

Z ogromną przyjemnością serdecznie witam Państwa w imieniu Senatu Rzeczypospolitej Polskiej na uroczystej inauguracji Polonijnych Igrzysk Zimowych "Beskidy 2004".

Udane doświadczenia dwóch poprzednich spotkań zimowych dają nam nadzieję, że również i tegoroczne spotkanie będzie sukcesem sportowym, a także i organizacyjnym, w czym tkwi ogromna zasługa Komitetu Organizacyjnego Polonijnych Igrzysk Zimowych. Już sam fakt, że w Igrzyskach weźmie udział około sześciuset naszych rodaków z 25 krajów, napawa optymizmem i jest powodem do dumy.

Patronat ten wyraża się nie tylko w przekazywaniu corocznie na cele polonijne środków z budżetu Kancelarii Senatu na finansowanie różnorodnych potrzeb naszych Rodaków, mieszkających w różnych punktach kuli ziemskiej, ale także w rozbudowanych formach kontaktów senatorów i organów Senatu z Polonią. Inicjujemy spotkania przedstawicieli Polonii, jak chociażby właśnie dzisiejsze "Beskidy 2004". W kwietniu 2002 roku w Senacie Rzeczypospolitej Polskiej odbyła się pamiętna debata polonijna, której celem było wypracowanie polityki państwa polskiego wobec środowisk polonijnych. Przypomnę także, iż Senat obecnej V kadencji na posiedzeniu w dniu 21 marca 2002 roku, z inicjatywy senackiej Komisji Emigracji i Polaków za Granicą, przyjął ustawę ustanawiającą dzień 2 maja Dniem Polonii i Polaków za Granicą.

Zadania polonijne Senat realizuje wraz z Prezydentem RP, organami rządu oraz organizacjami pozarządowymi. Chcę podkreślić, że bardzo cenimy sobie bliskie kontakty z diasporą polską rozsianą po świecie. Składając oficjalne wizyty zagraniczne zawsze mam okazję spotykać się ze środowiskami polonijnymi.

Przypomnę, że uchwała Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 kwietnia 2002 roku w sprawie polityki Państwa Polskiego wobec Polonii i Polaków za granicą mówi m.in.: "Zaangażowanie Polonii i Polaków za granicą w promowanie spraw polskich w świecie zasługuje na najwyższe uznanie i godne jest naszej historycznej pamięci. Szczególne podziękowanie należy się Im za skuteczne działania na rzecz przyjęcia Polski do NATO i wspieranie Jej dążeń do członkostwa w Unii Europejskiej". Warunkiem skutecznego promowania i silnego lobbingu poprzez działalność Polonii jest współpraca kraju z przedstawicielami Polonii i Polaków za granicą. Służy m.in. temu celowi, utworzona przy Marszałku Senatu, Polonijna Rada Konsultacyjna z udziałem przedstawicieli największych organizacji polonijnych na wszystkich kontynentach, a której inauguracyjne posiedzenie odbyło się dnia 16 grudnia 2002 roku.